Any anti-war stance will take us a step closer to peace…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
On the 11th of January 2019, Friday evening we gather at 19.00 at the Home of Cooperation on the Green Line in Nicosia for the book launch of Elias Pantelides called `Savash ve Biz` in Turkish. This is the Turkish edition of his book in English "The Laconic Tales" and a Greek version has also been launched already in Athens… Last year we had gathered at the Chateau Status for the launch of the book in English…
"Savash ve Biz" meaning "The War and Us" gathers together the stories and memories of 16 Cypriots.
It is a book that takes an anti-war stance. I want to share with you what I think about this book…
Elias Pantelides made a big effort to write this book… He could have done it differently like many others… He could have just written his own memories and then print it.
But he went a step further and he started making research about others' experiences apart from his own.
Having chosen to speak with Turkish Cypriots, apart from the Greek Cypriots as well is a big step in our partitioned island. He spoke with 10 Greek Cypriots, four Turkish Cypriots, a Cypriot Maronite and an English and wrote down their memoirs.
Our communities cry for their own pain, see themselves as the "only victim" of the conflict, do not want to acknowledge and see that other communities living under the same sky, breathing the same air have also been affected by the conflict… Because the relevant "culture" wants you to cry only for your own pain, see only your own loss and denounce only what the "enemy" did to you. The "culture" in Cyprus is devoted to silencing you as soon as you start talking about the suffering of "the others".
The reason behind this "culture" is the interests of ruling powers in the southern and northern parts of Cyprus.
They want to lock you in your own pain, cry only for yourself and only live in the past.
In this way, they can control you better.
Making "the other side" invisible, creating "just positions" for their own, stepping on blood and tears, they have managed to continue ruling our land and enjoying their own power in both sides of our island.
They have done this very "successfully" at least for the past 50-60 years in Cyprus. They are so "successful" that thousands of people died, thousands went "missing", hundreds of thousands of refugees were created but the real ruling powers in Cyprus still continue to have an appetite, they have not lost their appetite yet and new adventures where our Cyprus can burn is not an issue for them. At the end of the day, the ones who pay for this are ordinary people, not them… The ones who bury their kids, the ones who cry for their "missing" sons, the ones who lost everything and try to survive in tiny refugee houses are the ordinary citizens, not these ruling elites. These ruling elites had sent their own kids – around 2-3 thousand young Greek Cypriots – by ships and by planes in 1974 as "migrants" in order to help their kids avoid the war and their kids continued to live for some years in England until the British authorities would discover that they could no longer be in a position of "refugee" or "migrant"… This interesting story was told to me by a Greek Cypriot friend and I was not surprised… They want you to die for them and become a "hero" and meanwhile protecting their own kids…
Whoever tried to bring out the truth, the whole truth would be attacked and they would try to silence him or her on both sides of our island.
Despite these elite circles who expanded their power stepping on pain and suffering, there has always been Turkish Cypriots and Greek Cypriots and Maronite Cypriots and Latin Cypriots and Armenian Cypriots who have chosen to struggle for the whole truth to come out…
Remember: When our friend, the Greek Cypriot film director Panicos Chrysanthou made the movie called "Our Wall" together with our Turkish Cypriot friend, academician and writer Niyazi Kizilyurek, they had got a lot of reaction and came under attack. Why? Because this was the first serious documentary where the pain and experiences of both communities were told in detail… But before that Panicos had made his first documentary about our ghost village "Agios Sozomenos" and the PIO at that time got extremely upset with him. The ruling elites would not stop there and when Panicos Chrysanthou would make his feature film "The Akamas", they would practically try to bankrupt him… The reason was that Panicos was breaking down the taboos and telling stories they did not want him to tell…
The Greek Cypriot poet Elli Peonidou and her husband were ones of the very first who tried to translate the poems of Turkish Cypriot poets who had an anti-war stance and they brought together Turkish Cypriot and Greek Cypriot writers. Christos Hadjipapas was also one of those who tried to bring writers together. This was happening right after 1974, after the "partition" of our island… And this is how the famous anti-war poem of Neshe Yashin got known by many Greek Cypriots: "One should love one's country/That's what my father tells me/My country is divided into two/Which part shall I love?"
The painter Nilgun Guney as head of EMAA years ago, tried to get together the painters from both sides of our island and make joint activities… She would in her own studio would voluntarily run workshops for eight months with young artists and working together with the relatives of "missing persons" from both sides, would create extraordinary paintings for our exhibition called "The Colour of Truth"…
For many years, the conflict resolution groups would meet at the Ledra Palace Hotel and dream about a common future, produce concrete projects and as a result came under very harsh attacks. Fatma Azgin, Katie Economidou, Kate Clerides, Nikos Anastasiou were friends we worked with in our "Conflict Resolution Trainers Group" and who came under harsh attack. From our conflict resolution groups Ulus Irkad, Ekrem Varoghlou, Sarper Ince, Nicos Anastasiou tried to get together the youth in Pyla and were viciously attacked.
Cleopatra and her husband Jus Bayada who formed the "New Cyprus Association" tried to embrace all communities of our island and made activities in order to create mutual understanding…
All these were done when "defending peace" was not in "fashion" and was very dangerous and you would have to deal with death threats and other intimidation and these are just a few names that I know of – there are many others who have struggled for the truth to be known…
Elias Pantelides, in his book "The War and Us", tries to look at what other communities went through as well, instead of crying only for the pain of his own community and in this sense, it is a bold, anti-war stance he takes with this book. And what is more, he has it published in three languages for everyone connected with the conflict to understand well what has actually happened: In Turkish, Greek and English.
As an investigative journalist coming under attacks constantly, I got "reactions" from both sides when I wrote about "missing persons" and "mass graves"… Because of very positive reactions and the overwhelming support of my Turkish Cypriot and Greek Cypriot readers, I continued to write… Those who were showing harsh reactions against what I was writing were either themselves or their relatives were involved in the war crimes and they waged dirt campaigns against me, both verbally and in writing… Some of them would constantly question my writing and attack me by saying "What is your AIM in writing these? Tell us now, what is your AIM?!!!" And of course some of those attacking what I was writing were simply tools of ruling elites and by attacking me, they were getting certain interests from those ruling circles.
And yet some others would announce that "It is not time to write these. Don't write these stories! You will create enmity and hatred!" and would ask me to sweep the truth under the carpet and would continue to say that "our communities lived very peacefully in the past". Years later some of these people finally understood that it was a good idea to write what I was writing. Actually the reason behind this group of people's reaction was their own "fears" for themselves. They were so fearful that what I wrote made them quite uncomfortable. Their fears were not for our communities but only for themselves… Some of those, they would not even want to be seen in the same room as me and would try to avoid me, showing authorities that "We are not friends with her, you know! We are not associated!" I felt pity for them since they had locked themselves up in their own prison and did not want to get out…
So why write about the truth of what actually happened in the last half century in Cyprus? This can only serve peace and mutual understanding. Unless we know in detail who did what, who acted this or that way and why they acted in the way they did, we can never understand what actually happened and we can never think together, dream together and build a future together on this land.
We need to look at each other in the eye and even though we have not been part of the crimes against humanity committed in Cyprus, just acknowledge these and say we are sorry and apologize for all that happened, only then we can build a future together.
Elias Pantelides' book "Savash ve Biz" chooses to look at what happened in the past not from only his own community's focus but from both communities' focus – it is taking an anti-war stance.
Each anti-war stance will take us a step closer to peace…
12.1.2019
Photo: Elias Pantelides presenting his book in Turkish...
(*) Article published in POLITIS in Greek on the 3rd of February 2019, Sunday. A similar article was published in YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 14th of January 2019 and here is the link:
http://www.yeniduzen.com/savas-karsiti-her-durus-bizi-barisa-bir-adim-daha-yaklastiracaktir-13497yy.htm
Sunday, February 24, 2019
Οποιαδήποτε αντιπολεμική στάση θα μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην ειρήνη…
Οποιαδήποτε αντιπολεμική στάση θα μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην ειρήνη…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Την Παρασκευή 11 Ιανουαρίου 2019 μαζευόμαστε στις 7 το βράδυ στο Σπίτι της Συνεργασίας στην Πράσινη Γραμμή στη Λευκωσία για την παρουσίαση του βιβλίου του Ηλία Παντελίδη με τίτλο «Savash ve Biz» («Ο Πόλεμος και Εμείς») στα τουρκικά. Πρόκειται για την τουρκική έκδοση του βιβλίου του «The Laconic Tales» («Οι Λακωνικές Ιστορίες») που δημοσιεύθηκε στα αγγλικά και μιας ελληνικής εκδοχής που επίσης ήδη παρουσιάστηκε στην Αθήνα… Πέρσι είχαμε μαζευτεί στο Chateau Status για την παρουσίαση του βιβλίου στα αγγλικά…
Το βιβλίο «Savash ve Biz» που σημαίνει «Ο πόλεμος και Εμείς» συγκεντρώνει τις ιστορίες και αναμνήσεις 16 Κυπρίων.
Είναι ένα βιβλίο που παίρνει μια αντιπολεμική στάση. Θέλω να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου για το βιβλίο αυτό…
Ο Ηλίας Παντελίδης κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για να γράψει το βιβλίο αυτό… Θα μπορούσε να το έκανε διαφορετικά όπως πολλοί άλλοι… Θα μπορούσε απλά να έγραφε τις δικές του αναμνήσεις και να το εκδώσει.
Όμως πήγε ένα βήμα πιο πέρα και άρχισε να ερευνά για τις εμπειρίες άλλων, εκτός από τις δικές του.
Το γεγονός ότι έχει επιλέξει να μιλήσει και με Τουρκοκύπριους, εκτός από Ελληνοκύπριους, είναι επίσης ένα μεγάλο βήμα στο διαιρεμένο μας νησί. Μίλησε με 10 Ελληνοκύπριους, τέσσερεις Τουρκοκύπριους, ένα Μαρωνίτη Κύπριο και ένα Άγγλο και κατέγραψε τις αναμνήσεις τους.
Οι κοινότητες μας κλαίνε για το δικό τους πόνο, βλέπουν τον εαυτό τους ως το «μόνο θύμα» της σύγκρουσης, δεν θέλουν να αναγνωρίσουν και να δουν ότι άλλες κοινότητες που ζουν κάτω από τον ίδιο ουρανό και αναπνέουν τον ίδιο αέρα, έχουν επίσης επηρεαστεί από τη σύγκρουση… Διότι η σχετική «κουλτούρα» σε θέλει να κλαις μόνο για το δικό σου πόνο, να βλέπεις μόνο τη δική σου απώλεια και να καταγγέλλεις μόνο αυτά που σου έκανε ο «εχθρός». Η «κουλτούρα» στην Κύπρο είναι αφοσιωμένη να σε φιμώνει μόλις αρχίσεις να μιλάς για αυτά που υπέφεραν «οι άλλοι».
Ο λόγος πίσω από αυτή την «κουλτούρα» είναι τα συμφέροντα των κυριαρχουσών δυνάμεων στο νότιο και στο βόρειο μέρος της Κύπρου.
Θέλουν να σε κλειδώσουν στο δικό σου πόνο, να κλαις μόνο για τον εαυτό σου και να ζεις μόνο στο παρελθόν.
Με αυτό τον τρόπο, μπορούν να σε ελέγχουν καλύτερα.
Κάνοντας «την άλλη πλευρά» αόρατη, δημιουργώντας «δίκαιες θέσεις» για τους δικούς τους, πατώντας πάνω σε αίμα και δάκρυα, κατάφεραν να συνεχίσουν να κυβερνούν τη γη μας και να απολαμβάνουν τη δική τους εξουσία και στις δύο πλευρές του νησιού μας.
Το έκαναν αυτό πολύ «επιτυχημένα» για τα τελευταία τουλάχιστον 50-60 χρόνια στην Κύπρο. Είναι τόσο «επιτυχημένοι» που χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν, χιλιάδες έγιναν «αγνοούμενοι», δημιουργήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, αλλά οι πραγματικές κυριαρχούσες δυνάμεις στην Κύπρο συνεχίζουν ακόμα να έχουν όρεξη, δεν έχουν χάσει ακόμα την όρεξη τους και δεν τους απασχολούν νέες περιπέτειες όπου η Κύπρος μας μπορεί να καεί. Στο τέλος της μέρας αυτοί που πληρώνουν είναι οι απλοί άνθρωποι, όχι αυτοί… Αυτοί που θάβουν τα παιδιά τους, αυτοί που κλαίνε για τους «αγνοούμενους» γιους τους, αυτοί που έχασαν τα πάντα και προσπαθούν να επιβιώσουν σε μικροσκοπικά προσφυγικά σπίτια είναι απλοί πολίτες, όχι οι κυριαρχούσες ελίτ. Αυτές οι κυριαρχούσες ελίτ είχαν στείλει το 1974 τα δικά τους παιδιά – γύρω στις 2-3 χιλιάδες νεαροί Ελληνοκύπριοι – με πλοία και αεροπλάνα ως «μετανάστες» για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αποφύγουν τον πόλεμο και τα παιδιά τους συνέχισαν να ζουν για κάποια χρόνια στην Αγγλία, μέχρι που οι Βρετανικές αρχές ανακάλυψαν ότι δεν μπορούσαν να είναι ακόμα σε κατάσταση «πρόσφυγα» ή «μετανάστη»… Αυτή την ενδιαφέρουσα ιστορία μου την έχει πει ένας Ελληνοκύπριος φίλος και δεν ξαφνιάστηκα… Σε θέλουν να πεθάνεις για αυτούς και να γίνεις «ήρωας» και στο μεταξύ να προστατεύουν τα δικά τους παιδιά…
Όποιος προσπάθησε να βγάλει την αλήθεια προς τα έξω, ολόκληρη την αλήθεια, του επιτίθονταν και προσπαθούσαν να τον ή την σιωπήσουν και στις δύο πλευρές του νησιού.
Παρόλους αυτούς τους ελίτ κύκλους που επέκτειναν τη δύναμη τους πατώντας πάνω στον πόνο και τα βάσανα, πάντοτε υπήρχαν Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι και Μαρωνίτες Κύπριοι και Λατίνοι Κύπριοι και Αρμένιοι Κύπριοι που επέλεγαν να αγωνίζονται για να βγει προς τα έξω ολόκληρη η αλήθεια…
Θυμηθείτε: Όταν ο φίλος μας, Ελληνοκύπριος σκηνοθέτης Πανίκος Χρυσάνθου έκανε την ταινία με τίτλο «Our Wall» («Το Τείχος μας») μαζί με τον Τουρκοκύπριο φίλο μας, ακαδημαϊκό και συγγραφέα Niyazi Kizilyurek, είχαν πολλές αντιδράσεις και δέχτηκαν επίθεση. Γιατί; Διότι αυτό ήταν το πρώτο σοβαρό ντοκιμαντέρ όπου ο πόνος και οι εμπειρίες και των δύο κοινοτήτων ειπώθηκαν με λεπτομέρεια… Όμως πριν από αυτό, ο Πανίκος είχε κάνει το πρώτο ντοκιμαντέρ για το χωριό φάντασμα «Άγιος Σωζόμενος» και το ΓΤΠ (Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών) τότε ήταν πολύ αναστατωμένο μαζί του. Οι κυριαρχούσες ελίτ δεν σταμάτησαν εκεί και όταν ο Πανίκος Χρυσάνθου έκανε την ταινία του «Ο Ακάμας», προσπάθησαν ουσιαστικά να τον χρεωκοπήσουν… Ο λόγος ήταν ότι ο Πανίκος έσπαζε τα ταμπού και έλεγε ιστορίες που δεν τον ήθελαν να πει…
Η Ελληνοκύπρια ποιήτρια Έλλη Παιονίδου και ο σύζυγος της ήταν από τους πολύ πρώτους που προσπάθησαν να μεταφράσουν την ποίηση Τουρκοκυπρίων ποιητών που είχαν αντιπολεμική στάση και έφεραν μαζί Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους συγγραφείς. Ο Χρίστος Χατζήπαπας ήταν επίσης ένας από αυτούς που προσπάθησαν να φέρουν συγγραφείς μαζί. Αυτό έγινε αμέσως μετά το 1974, μετά τη «διαίρεση» του νησιού μας… Και έτσι είναι που το διάσημο αντιπολεμικό ποίημα της Neshe Yashin έγινε γνωστό από πολλούς Ελληνοκύπριους: «Λένε πως ο άνθρωπος πρέπει την πατρίδα ν' αγαπά / έτσι λέει κι ο πατέρας μου συχνά / Η δική μου η πατρίδα έχει μοιραστεί στα δυο / ποιό από τα δυο κομμάτια πρέπει ν' αγαπώ;»
Η ζωγράφος Nilgun Guney ως επικεφαλής της ΕΜΑΑ πριν από χρόνια, προσπάθησε να φέρει μαζί τους ζωγράφους από τις δύο πλευρές του νησιού μας και να οργανώσουν κοινές δραστηριότητες… Στο δικό της στούντιο διεξάγαγε εθελοντικά εργαστήρια για οκτώ μήνες με νεαρούς καλλιτέχνες και δούλευαν μαζί με τους συγγενείς των «αγνοουμένων» και από τις δύο πλευρές, και δημιούργησαν εξαιρετικά έργα για την έκθεση μας με τίτλο «Το Χρώμα της Αλήθειας»…
Για πολλά χρόνια, οι ομάδες επίλυσης συγκρούσεων συναντιόντουσαν στο Ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας και ονειρεύονταν ένα κοινό μέλλον, παρήγαγαν συγκεκριμένα προγράμματα και ως αποτέλεσμα υπέστηκαν σκληρές επιθέσεις. Οι Fatma Azgin, Καίτη Οικονομίδου, Καίτη Κληρίδη, Νίκος Αναστασίου ήταν φίλοι με τους οποίους εργαζόμασταν μαζί στην «Ομάδα Εκπαιδευτών για Επίλυση Συγκρούσεων» και δέχτηκαν σκληρή επίθεση. Από τις ομάδες επίλυσης συγκρούσεων οι Ulus Irkad, Ekrem Varoghlou, Sarper Ince και Νίκος Αναστασίου προσπάθησαν να φέρουν τη νεολαία μαζί στην Πύλα και δέχτηκαν έντονη επίθεση.
Η Κλεοπάτρα και ο σύζυγος της Τζους Παγιάτα που δημιούργησαν το «Νεοκυπριακό Σύνδεσμο» προσπάθησαν να αγκαλιάσουν όλες τις κοινότητες του νησιού μας και έκαναν δραστηριότητες για να δημιουργήσουν αμοιβαία κατανόηση…
Όλα αυτά έγιναν όταν η «υπεράσπιση της ειρήνης» δεν ήταν «στη μόδα» και ήταν πολύ επικίνδυνη και έπρεπε να αντιμετωπίσεις απειλές θανάτου και άλλους εκφοβισμούς και αυτά είναι μόνο ορισμένα ονόματα για τα οποία γνωρίζω – υπάρχουν πολλοί άλλοι που έχουν αγωνιστεί για να γίνει γνωστή η αλήθεια…
Ο Ηλίας Παντελίδης στο βιβλίο του «Ο Πόλεμος και Εμείς» προσπαθεί να κοιτάξει και αυτά που πέρασαν και άλλες κοινότητες, παρά να κλαίει μόνο για τον πόνο της δικής του κοινότητας, και με αυτή την έννοια, είναι μια τολμηρή, αντιπολεμική στάση που παίρνει με αυτό το βιβλίο. Και επιπλέον, το δημοσίευσε σε τρεις γλώσσες έτσι ώστε όλοι που συνδέονται με τη σύγκρουση να κατανοήσουν καλά τι έχει συμβεί στην πραγματικότητα: στα τουρκικά, ελληνικά και αγγλικά.
Ως ερευνητική δημοσιογράφος που υπόκειμαι συνεχώς επιθέσεις, έλαβα «αντιδράσεις» και από τις δύο πλευρές όταν έγραφα για τους «αγνοουμένους» και τους «μαζικούς τάφους»… Λόγο των πολύ θετικών αντιδράσεων και της συντριπτικής υποστήριξης των Τουρκοκύπριων και Ελληνοκύπριων αναγνωστών μου, συνεχίζω να γράφω… Αυτοί που έδειξαν σκληρές αντιδράσεις σε αυτά που έγραφα ήταν είτε οι ίδιοι ή οι συγγενείς τους αναμεμειγμένοι στα εγκλήματα πολέμου και διεξήγαγαν εκστρατείες λάσπης έναντι μου, τόσο προφορικά όσο και γραπτώς… Μερικοί από αυτούς διαρκώς αμφισβητούσαν αυτά που έγραφα και μου επιτίθονταν λέγοντας «Ποιος είναι ο ΣΚΟΠΟΣ σου που τα γράφεις αυτά; Πες μας τώρα, ποιος είναι ο ΣΚΟΠΟΣ σου;!!!» Και φυσικά κάποιοι από αυτούς που επιτίθονταν σε αυτά που έγραφα ήταν απλά εργαλεία των κυριαρχούσων ελίτ και με την επίθεση τους έπαιρναν κάποια συμφέροντα από εκείνες τις κυριαρχούσες ελίτ.
Και ακόμα κάποιοι άλλοι ανακοίνωναν ότι «Δεν είναι καιρός να τα γράφεις αυτά. Μην γράφεις τις ιστορίες αυτές! Θα δημιουργήσεις εχθρότητα και μίσος!» και μου ζητούσαν να σπρώξω την αλήθεια κάτω από το χαλί και συνέχιζαν να λένε ότι «οι κοινότητες μας ζούσαν πολύ ειρηνικά στο παρελθόν». Μετά από χρόνια κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους τελικά κατάλαβαν ότι ήταν καλή ιδέα το γεγονός ότι έγραφα αυτά που γράφω. Στην πραγματικότητα ο λόγος πίσω από την αντίδραση αυτής της ομάδας ανθρώπων ήταν οι δικοί τους «φόβοι» για τον εαυτό τους. Φοβούνταν τόσο πολύ που αυτά που έγραφα τους έκαναν να νιώθουν αρκετά άβολα. Οι φόβοι τους δεν ήταν για τις κοινότητες μας αλλά για τον εαυτό τους… Κάποιοι από αυτούς δεν ήθελαν καν να θεαθούν στο ίδιο δωμάτιο μαζί μου και προσπαθούσαν να με αποφύγουν, δείχνοντας στις αρχές ότι «Δεν είμαστε καν φίλοι μαζί της, ξέρετε! Δεν συνδεόμαστε!» Νιώθω οίκτο για αυτούς αφού κλείδωσαν τους εαυτούς τους στη δική τους φυλακή και δεν ήθελαν να βγουν έξω…
Γιατί λοιπόν να γράφουμε για την αλήθεια για αυτά που πραγματικά συνέβηκαν τον τελευταίο μισό αιώνα στην Κύπρο; Αυτό μπορεί μόνο να εξυπηρετήσει την ειρήνη και την αμοιβαία κατανόηση. Αν δεν γνωρίζουμε με λεπτομέρειες ποιος έκανε τι, ποιος ενέργησε με αυτό ή τον άλλο τρόπο και γιατί ενέργησαν με τον τρόπο που ενέργησαν, ποτέ δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε τι πραγματικά συνέβηκε και ποτέ δεν θα μπορέσουμε να σκεφτούμε μαζί, να ονειρευτούμε μαζί και να κτίσουμε ένα μέλλον μαζί σε αυτή τη γη.
Πρέπει να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλο στα μάτια και παρόλο που δεν ήμασταν μέρος των εγκλημάτων έναντι στην ανθρωπότητα που διαπράχθηκαν στην Κύπρο, απλά αναγνωρίζοντας τα και λέγοντας ότι λυπούμαστε και ζητώντας συγνώμη για όλα όσα συνέβηκαν, μόνο τότε θα μπορέσουμε να κτίσουμε ένα μέλλον μαζί.
Το βιβλίο «Ο Πόλεμος και Εμείς» του Ηλία Παντελίδη επιλέγει να εξετάσει αυτά που συνέβηκαν στο παρελθόν όχι μόνο υπό την εστίαση της δικής του κοινότητας, αλλά και υπό την εστίαση και των δύο κοινοτήτων – λαμβάνει μια αντιπολεμική στάση.
Κάθε αντιπολεμική στάση θα μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην ειρήνη…
Photo: Ο Ηλίας Παντελίδης παρουσιάζει το βιβλίο του στα τουρκικά…
(*) Article published in POLITIS in Greek on the 3rd of February 2019, Sunday. A similar article was published in YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 14th of January 2019 and here is the link:
http://www.yeniduzen.com/savas-karsiti-her-durus-bizi-barisa-bir-adim-daha-yaklastiracaktir-13497yy.htm
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Την Παρασκευή 11 Ιανουαρίου 2019 μαζευόμαστε στις 7 το βράδυ στο Σπίτι της Συνεργασίας στην Πράσινη Γραμμή στη Λευκωσία για την παρουσίαση του βιβλίου του Ηλία Παντελίδη με τίτλο «Savash ve Biz» («Ο Πόλεμος και Εμείς») στα τουρκικά. Πρόκειται για την τουρκική έκδοση του βιβλίου του «The Laconic Tales» («Οι Λακωνικές Ιστορίες») που δημοσιεύθηκε στα αγγλικά και μιας ελληνικής εκδοχής που επίσης ήδη παρουσιάστηκε στην Αθήνα… Πέρσι είχαμε μαζευτεί στο Chateau Status για την παρουσίαση του βιβλίου στα αγγλικά…
Το βιβλίο «Savash ve Biz» που σημαίνει «Ο πόλεμος και Εμείς» συγκεντρώνει τις ιστορίες και αναμνήσεις 16 Κυπρίων.
Είναι ένα βιβλίο που παίρνει μια αντιπολεμική στάση. Θέλω να μοιραστώ μαζί σας τις σκέψεις μου για το βιβλίο αυτό…
Ο Ηλίας Παντελίδης κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για να γράψει το βιβλίο αυτό… Θα μπορούσε να το έκανε διαφορετικά όπως πολλοί άλλοι… Θα μπορούσε απλά να έγραφε τις δικές του αναμνήσεις και να το εκδώσει.
Όμως πήγε ένα βήμα πιο πέρα και άρχισε να ερευνά για τις εμπειρίες άλλων, εκτός από τις δικές του.
Το γεγονός ότι έχει επιλέξει να μιλήσει και με Τουρκοκύπριους, εκτός από Ελληνοκύπριους, είναι επίσης ένα μεγάλο βήμα στο διαιρεμένο μας νησί. Μίλησε με 10 Ελληνοκύπριους, τέσσερεις Τουρκοκύπριους, ένα Μαρωνίτη Κύπριο και ένα Άγγλο και κατέγραψε τις αναμνήσεις τους.
Οι κοινότητες μας κλαίνε για το δικό τους πόνο, βλέπουν τον εαυτό τους ως το «μόνο θύμα» της σύγκρουσης, δεν θέλουν να αναγνωρίσουν και να δουν ότι άλλες κοινότητες που ζουν κάτω από τον ίδιο ουρανό και αναπνέουν τον ίδιο αέρα, έχουν επίσης επηρεαστεί από τη σύγκρουση… Διότι η σχετική «κουλτούρα» σε θέλει να κλαις μόνο για το δικό σου πόνο, να βλέπεις μόνο τη δική σου απώλεια και να καταγγέλλεις μόνο αυτά που σου έκανε ο «εχθρός». Η «κουλτούρα» στην Κύπρο είναι αφοσιωμένη να σε φιμώνει μόλις αρχίσεις να μιλάς για αυτά που υπέφεραν «οι άλλοι».
Ο λόγος πίσω από αυτή την «κουλτούρα» είναι τα συμφέροντα των κυριαρχουσών δυνάμεων στο νότιο και στο βόρειο μέρος της Κύπρου.
Θέλουν να σε κλειδώσουν στο δικό σου πόνο, να κλαις μόνο για τον εαυτό σου και να ζεις μόνο στο παρελθόν.
Με αυτό τον τρόπο, μπορούν να σε ελέγχουν καλύτερα.
Κάνοντας «την άλλη πλευρά» αόρατη, δημιουργώντας «δίκαιες θέσεις» για τους δικούς τους, πατώντας πάνω σε αίμα και δάκρυα, κατάφεραν να συνεχίσουν να κυβερνούν τη γη μας και να απολαμβάνουν τη δική τους εξουσία και στις δύο πλευρές του νησιού μας.
Το έκαναν αυτό πολύ «επιτυχημένα» για τα τελευταία τουλάχιστον 50-60 χρόνια στην Κύπρο. Είναι τόσο «επιτυχημένοι» που χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν, χιλιάδες έγιναν «αγνοούμενοι», δημιουργήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, αλλά οι πραγματικές κυριαρχούσες δυνάμεις στην Κύπρο συνεχίζουν ακόμα να έχουν όρεξη, δεν έχουν χάσει ακόμα την όρεξη τους και δεν τους απασχολούν νέες περιπέτειες όπου η Κύπρος μας μπορεί να καεί. Στο τέλος της μέρας αυτοί που πληρώνουν είναι οι απλοί άνθρωποι, όχι αυτοί… Αυτοί που θάβουν τα παιδιά τους, αυτοί που κλαίνε για τους «αγνοούμενους» γιους τους, αυτοί που έχασαν τα πάντα και προσπαθούν να επιβιώσουν σε μικροσκοπικά προσφυγικά σπίτια είναι απλοί πολίτες, όχι οι κυριαρχούσες ελίτ. Αυτές οι κυριαρχούσες ελίτ είχαν στείλει το 1974 τα δικά τους παιδιά – γύρω στις 2-3 χιλιάδες νεαροί Ελληνοκύπριοι – με πλοία και αεροπλάνα ως «μετανάστες» για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αποφύγουν τον πόλεμο και τα παιδιά τους συνέχισαν να ζουν για κάποια χρόνια στην Αγγλία, μέχρι που οι Βρετανικές αρχές ανακάλυψαν ότι δεν μπορούσαν να είναι ακόμα σε κατάσταση «πρόσφυγα» ή «μετανάστη»… Αυτή την ενδιαφέρουσα ιστορία μου την έχει πει ένας Ελληνοκύπριος φίλος και δεν ξαφνιάστηκα… Σε θέλουν να πεθάνεις για αυτούς και να γίνεις «ήρωας» και στο μεταξύ να προστατεύουν τα δικά τους παιδιά…
Όποιος προσπάθησε να βγάλει την αλήθεια προς τα έξω, ολόκληρη την αλήθεια, του επιτίθονταν και προσπαθούσαν να τον ή την σιωπήσουν και στις δύο πλευρές του νησιού.
Παρόλους αυτούς τους ελίτ κύκλους που επέκτειναν τη δύναμη τους πατώντας πάνω στον πόνο και τα βάσανα, πάντοτε υπήρχαν Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι και Μαρωνίτες Κύπριοι και Λατίνοι Κύπριοι και Αρμένιοι Κύπριοι που επέλεγαν να αγωνίζονται για να βγει προς τα έξω ολόκληρη η αλήθεια…
Θυμηθείτε: Όταν ο φίλος μας, Ελληνοκύπριος σκηνοθέτης Πανίκος Χρυσάνθου έκανε την ταινία με τίτλο «Our Wall» («Το Τείχος μας») μαζί με τον Τουρκοκύπριο φίλο μας, ακαδημαϊκό και συγγραφέα Niyazi Kizilyurek, είχαν πολλές αντιδράσεις και δέχτηκαν επίθεση. Γιατί; Διότι αυτό ήταν το πρώτο σοβαρό ντοκιμαντέρ όπου ο πόνος και οι εμπειρίες και των δύο κοινοτήτων ειπώθηκαν με λεπτομέρεια… Όμως πριν από αυτό, ο Πανίκος είχε κάνει το πρώτο ντοκιμαντέρ για το χωριό φάντασμα «Άγιος Σωζόμενος» και το ΓΤΠ (Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών) τότε ήταν πολύ αναστατωμένο μαζί του. Οι κυριαρχούσες ελίτ δεν σταμάτησαν εκεί και όταν ο Πανίκος Χρυσάνθου έκανε την ταινία του «Ο Ακάμας», προσπάθησαν ουσιαστικά να τον χρεωκοπήσουν… Ο λόγος ήταν ότι ο Πανίκος έσπαζε τα ταμπού και έλεγε ιστορίες που δεν τον ήθελαν να πει…
Η Ελληνοκύπρια ποιήτρια Έλλη Παιονίδου και ο σύζυγος της ήταν από τους πολύ πρώτους που προσπάθησαν να μεταφράσουν την ποίηση Τουρκοκυπρίων ποιητών που είχαν αντιπολεμική στάση και έφεραν μαζί Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους συγγραφείς. Ο Χρίστος Χατζήπαπας ήταν επίσης ένας από αυτούς που προσπάθησαν να φέρουν συγγραφείς μαζί. Αυτό έγινε αμέσως μετά το 1974, μετά τη «διαίρεση» του νησιού μας… Και έτσι είναι που το διάσημο αντιπολεμικό ποίημα της Neshe Yashin έγινε γνωστό από πολλούς Ελληνοκύπριους: «Λένε πως ο άνθρωπος πρέπει την πατρίδα ν' αγαπά / έτσι λέει κι ο πατέρας μου συχνά / Η δική μου η πατρίδα έχει μοιραστεί στα δυο / ποιό από τα δυο κομμάτια πρέπει ν' αγαπώ;»
Η ζωγράφος Nilgun Guney ως επικεφαλής της ΕΜΑΑ πριν από χρόνια, προσπάθησε να φέρει μαζί τους ζωγράφους από τις δύο πλευρές του νησιού μας και να οργανώσουν κοινές δραστηριότητες… Στο δικό της στούντιο διεξάγαγε εθελοντικά εργαστήρια για οκτώ μήνες με νεαρούς καλλιτέχνες και δούλευαν μαζί με τους συγγενείς των «αγνοουμένων» και από τις δύο πλευρές, και δημιούργησαν εξαιρετικά έργα για την έκθεση μας με τίτλο «Το Χρώμα της Αλήθειας»…
Για πολλά χρόνια, οι ομάδες επίλυσης συγκρούσεων συναντιόντουσαν στο Ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας και ονειρεύονταν ένα κοινό μέλλον, παρήγαγαν συγκεκριμένα προγράμματα και ως αποτέλεσμα υπέστηκαν σκληρές επιθέσεις. Οι Fatma Azgin, Καίτη Οικονομίδου, Καίτη Κληρίδη, Νίκος Αναστασίου ήταν φίλοι με τους οποίους εργαζόμασταν μαζί στην «Ομάδα Εκπαιδευτών για Επίλυση Συγκρούσεων» και δέχτηκαν σκληρή επίθεση. Από τις ομάδες επίλυσης συγκρούσεων οι Ulus Irkad, Ekrem Varoghlou, Sarper Ince και Νίκος Αναστασίου προσπάθησαν να φέρουν τη νεολαία μαζί στην Πύλα και δέχτηκαν έντονη επίθεση.
Η Κλεοπάτρα και ο σύζυγος της Τζους Παγιάτα που δημιούργησαν το «Νεοκυπριακό Σύνδεσμο» προσπάθησαν να αγκαλιάσουν όλες τις κοινότητες του νησιού μας και έκαναν δραστηριότητες για να δημιουργήσουν αμοιβαία κατανόηση…
Όλα αυτά έγιναν όταν η «υπεράσπιση της ειρήνης» δεν ήταν «στη μόδα» και ήταν πολύ επικίνδυνη και έπρεπε να αντιμετωπίσεις απειλές θανάτου και άλλους εκφοβισμούς και αυτά είναι μόνο ορισμένα ονόματα για τα οποία γνωρίζω – υπάρχουν πολλοί άλλοι που έχουν αγωνιστεί για να γίνει γνωστή η αλήθεια…
Ο Ηλίας Παντελίδης στο βιβλίο του «Ο Πόλεμος και Εμείς» προσπαθεί να κοιτάξει και αυτά που πέρασαν και άλλες κοινότητες, παρά να κλαίει μόνο για τον πόνο της δικής του κοινότητας, και με αυτή την έννοια, είναι μια τολμηρή, αντιπολεμική στάση που παίρνει με αυτό το βιβλίο. Και επιπλέον, το δημοσίευσε σε τρεις γλώσσες έτσι ώστε όλοι που συνδέονται με τη σύγκρουση να κατανοήσουν καλά τι έχει συμβεί στην πραγματικότητα: στα τουρκικά, ελληνικά και αγγλικά.
Ως ερευνητική δημοσιογράφος που υπόκειμαι συνεχώς επιθέσεις, έλαβα «αντιδράσεις» και από τις δύο πλευρές όταν έγραφα για τους «αγνοουμένους» και τους «μαζικούς τάφους»… Λόγο των πολύ θετικών αντιδράσεων και της συντριπτικής υποστήριξης των Τουρκοκύπριων και Ελληνοκύπριων αναγνωστών μου, συνεχίζω να γράφω… Αυτοί που έδειξαν σκληρές αντιδράσεις σε αυτά που έγραφα ήταν είτε οι ίδιοι ή οι συγγενείς τους αναμεμειγμένοι στα εγκλήματα πολέμου και διεξήγαγαν εκστρατείες λάσπης έναντι μου, τόσο προφορικά όσο και γραπτώς… Μερικοί από αυτούς διαρκώς αμφισβητούσαν αυτά που έγραφα και μου επιτίθονταν λέγοντας «Ποιος είναι ο ΣΚΟΠΟΣ σου που τα γράφεις αυτά; Πες μας τώρα, ποιος είναι ο ΣΚΟΠΟΣ σου;!!!» Και φυσικά κάποιοι από αυτούς που επιτίθονταν σε αυτά που έγραφα ήταν απλά εργαλεία των κυριαρχούσων ελίτ και με την επίθεση τους έπαιρναν κάποια συμφέροντα από εκείνες τις κυριαρχούσες ελίτ.
Και ακόμα κάποιοι άλλοι ανακοίνωναν ότι «Δεν είναι καιρός να τα γράφεις αυτά. Μην γράφεις τις ιστορίες αυτές! Θα δημιουργήσεις εχθρότητα και μίσος!» και μου ζητούσαν να σπρώξω την αλήθεια κάτω από το χαλί και συνέχιζαν να λένε ότι «οι κοινότητες μας ζούσαν πολύ ειρηνικά στο παρελθόν». Μετά από χρόνια κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους τελικά κατάλαβαν ότι ήταν καλή ιδέα το γεγονός ότι έγραφα αυτά που γράφω. Στην πραγματικότητα ο λόγος πίσω από την αντίδραση αυτής της ομάδας ανθρώπων ήταν οι δικοί τους «φόβοι» για τον εαυτό τους. Φοβούνταν τόσο πολύ που αυτά που έγραφα τους έκαναν να νιώθουν αρκετά άβολα. Οι φόβοι τους δεν ήταν για τις κοινότητες μας αλλά για τον εαυτό τους… Κάποιοι από αυτούς δεν ήθελαν καν να θεαθούν στο ίδιο δωμάτιο μαζί μου και προσπαθούσαν να με αποφύγουν, δείχνοντας στις αρχές ότι «Δεν είμαστε καν φίλοι μαζί της, ξέρετε! Δεν συνδεόμαστε!» Νιώθω οίκτο για αυτούς αφού κλείδωσαν τους εαυτούς τους στη δική τους φυλακή και δεν ήθελαν να βγουν έξω…
Γιατί λοιπόν να γράφουμε για την αλήθεια για αυτά που πραγματικά συνέβηκαν τον τελευταίο μισό αιώνα στην Κύπρο; Αυτό μπορεί μόνο να εξυπηρετήσει την ειρήνη και την αμοιβαία κατανόηση. Αν δεν γνωρίζουμε με λεπτομέρειες ποιος έκανε τι, ποιος ενέργησε με αυτό ή τον άλλο τρόπο και γιατί ενέργησαν με τον τρόπο που ενέργησαν, ποτέ δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε τι πραγματικά συνέβηκε και ποτέ δεν θα μπορέσουμε να σκεφτούμε μαζί, να ονειρευτούμε μαζί και να κτίσουμε ένα μέλλον μαζί σε αυτή τη γη.
Πρέπει να κοιτάξουμε ο ένας τον άλλο στα μάτια και παρόλο που δεν ήμασταν μέρος των εγκλημάτων έναντι στην ανθρωπότητα που διαπράχθηκαν στην Κύπρο, απλά αναγνωρίζοντας τα και λέγοντας ότι λυπούμαστε και ζητώντας συγνώμη για όλα όσα συνέβηκαν, μόνο τότε θα μπορέσουμε να κτίσουμε ένα μέλλον μαζί.
Το βιβλίο «Ο Πόλεμος και Εμείς» του Ηλία Παντελίδη επιλέγει να εξετάσει αυτά που συνέβηκαν στο παρελθόν όχι μόνο υπό την εστίαση της δικής του κοινότητας, αλλά και υπό την εστίαση και των δύο κοινοτήτων – λαμβάνει μια αντιπολεμική στάση.
Κάθε αντιπολεμική στάση θα μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στην ειρήνη…
Photo: Ο Ηλίας Παντελίδης παρουσιάζει το βιβλίο του στα τουρκικά…
(*) Article published in POLITIS in Greek on the 3rd of February 2019, Sunday. A similar article was published in YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 14th of January 2019 and here is the link:
http://www.yeniduzen.com/savas-karsiti-her-durus-bizi-barisa-bir-adim-daha-yaklastiracaktir-13497yy.htm
The humanity of journalist Stavros Antoniou, showing possible burial site of two “missing” Turkish Cypriots from 1964…
The humanity of journalist Stavros Antoniou, showing possible burial site of two "missing" Turkish Cypriots from 1964…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
On November 30, 2018 our journalist friend Stavros Antoniou, on his social media page wrote an important note saying, `Today we learned about Sevket Salih Sakalli and Yusuf Emir Hasan…
The joy felt when informing co-villagers and relatives of missing Turkish Cypriots that you have finally spotted the burial site of their people who have been missing since 1964, is indescribable.
And that you will soon show the burial site to the competent authorities for the exhumation to begin the soonest possible, so that the remains are returned to their families after 54 whole years.
Believe me, the feeling caused by the idea that you have done a duty to your country is unprecedented. And it is the duty of all of us, to contribute in this effort to locate the missing people so that the relatives bearing all the pain and the anxiety of the bloody history of our land can find peace and if possible, heal their wounds so that we can move forward together G/Cy and T/Cy to a common future.
So, any of you that have some information about a missing person, do not hesitate to talk to the authorities or to a journalist dealing with these issues. You will see that you will feel better because we all bear a bad conscience about all the bad things and the crimes that were committed by the previous generations.
Today, we identified the (possible burial site of the) last two missing persons of the village of Kivissili in the Larnaca district. Today we learned where Sevket Salih Sakalli and Yusuf Emir Hasan are buried…"
Stavros Antoniou had contacted me about this and we would go together to see this possible burial site. For this, I tried to arrange a Turkish Cypriot and a Greek Cypriot investigator to go with us which took a long time but finally we managed to go together on the 3rd of January 2019 Thursday together with Mine Balman, the Assistant to the Turkish Cypriot Member of CMP and also head of investigations and the Greek Cypriot investigator from CMP, archaeologist Angeliki Anthousi…
Stavros Antoniou, after investigating about the two Turkish Cypriot "missing" from 1964 showed me and the officials of the CMP their possible burial site at Mazotos… Stavros Antoniou was making a very humanitarian gesture, going out of his way to search for a burial site from half a century ago… He was showing his humanity by pointing out to CMP so they can make investigations and if they decide, to do excavations on that spot… Previously, Stavros Antoniou had also helped the CMP in the search for the burial site of Halil Ziya Desteban from Meneou who had disappeared in 1964 at Pervolia… With the help of Stavros and some other people, his remains had been found in a water arch in Kiti…
On the morning of the 3rd of January 2019, Thursday we would meet at the Ledra Palace checkpoint to go together to Mazotos…
In Mazotos, the place we would go is close to the Petounta Church, an isolated area still at this time…
We need a four-wheel drive to get there since everywhere is soaked with water on the dirt tracks and muddy… A normal car cannot pass or would get stuck in these muddy dirt tracks…
We stop at some point when he sees the reeds and we get down…
This place was a government land… So they had buried the two "missing" Turkish Cypriots not in a private but state owned land… The fields across are all private properties but the land we stand on is state land.
Close to the sea, there has been no building works here – no constructions or no buildings – completely empty… But further up, we see that there are instruments showing that some people were taking soil from there… But the area shown to us by Stavros Antoniou looks untouched… If the CMP decides to do excavations here, their work would be very easy since there is nothing in this land to prevent them from digging.
While there, we learn that the CMP did have information that the two Turkish Cypriot "missing persons" were buried in Mazotos, in the area of "Petounta" but we learn that for the first time, they are being shown a specific location, the place Stavros is showing them…
Stavros tells us that a group of four or five Greek Cypriots were coming back from the funeral of a Greek Cypriot at Anaphotia village and on the road going to Mazotos, they had seen two Turkish Cypriots by the side of the road, grazing their animals and would kill them as "revenge" and then take their bodies to this area near the Panagia Petounta Church and would bury them next to the reeds – seven feet from the reeds, there had been a natural cavity (not a well) and would bury them there…
In 2009 I had written about these two "missing" Turkish Cypriots – my information was that they were grazing their sheep and they would stop the bus of Mazotos to ask for cigarettes… Yusuf Emir Hasan was an old man who could not speak or hear and he would point with his two fingers putting them next to his lips while asking for cigarettes… In my article published ten years ago in POLITIS on the 27th of September 2009 I had written:
"He was deaf and mute, an old man who could neither hear, nor speak... The only way this old shepherd could communicate was by using his hands, making signs, using the expressions of his face and body... Yusuf Emir Hasan was an old man, a shepherd from Djivisil, who was grazing his sheep in the fields outside Djivisil, together with a cousin of his in early February 1964... He was not aware that this would be the last day of his life, that this would be the last time he would smile, last time that he would see the sun, the last time that he would look at his sheep... He was exactly 74 years old.
He saw some people coming on the main road to Mazotos and he was not aware, this old shepherd, that this was a crowd coming from the funeral of a policeman at Anaphotia village – the policeman, Tasos Constantinou, had been killed at Ayios Sozomenos (Arpalik). Was he one of those policemen who had been ambushed and killed at the motor house at the edge of the village in early February 1964 or was he later killed during the fighting that arose after this ambush set up by a team of young TMT guys, without the consent of the TMT leader of the village?
The old shepherd did not know any of this – according to a Greek Cypriot friend who told me his story, when he saw a crowd coming, he went forward to greet them and to ask for a cigarette, holding his two fingers to his mouth and making a sign as though smoking a cigarette.
Instead of a cigarette, he would be killed here, on the main road to Mazotos together with his cousin Shevket Salih Sakalli... Shevket was 44 years old, also from Djivisil, married with Pembe and had six children... Some Greek Cypriots who were coming back from the funeral of the policeman at Anaphotia would kill them both and both are still "missing" since that day…
I am sure the old man did not and could not understand why he was being killed... After all, he only wanted a cigarette... In his silent world, he would not even be able to shout out loud, to tell his killers `Stop! Please stop!..` He would meet death, as he had met life in total silence – perhaps only with his eyes and his face and his hands, he would make signs to try to tell the Greek Cypriot killers that all he wanted was a cigarette!... The old man was not aware of the young TMT guys who had set an ambush outside Ayios Sozomenos, he did not know that there was fighting afterwards and some Turkish Cypriots and Greek Cypriots had been killed, he was not aware that Ayios Sozomenos would be evacuated and all the Turkish Cypriots would be taken to Louroudjina (Akincilar) to live a life of displaced for the rest of their lives... He was not aware that Ayios Sozomenos would become a ghost village, at the edge of Dali and Potamia – over the years the buildings would crumble into stones and dust and nothing would remain, nothing except the memory of those who remembered how life was in this village..."
And my article would continue about what had really happened at Agios Sozomenos…
I would write the article in 2009 and a reader would also call and give more information about the two "missing" Turkish Cypriots in 2011 and I would also share what he had said with my readers…
On the evening of the 3rd of January 2019, before I publish the information given to us by Stavros Antoniou, I try to find the relatives of these "missing persons" to inform them about the developments now and the possible burial site. I always try to contact the relatives, whether they are Turkish Cypriots or Greek Cypriots, to inform them before I publish anything with the names of their relatives in order to avoid "shocks"…
So I speak with Yusuf Aykan – he carries the name of the "missing" Yusuf Emir Hasan since he was his great uncle. When his great uncle and his father Shevket Salih Sakalli went "missing", he had been only a seven-year-old kid. Yusuf Emir Hasan was never married and did not have any children. The mother of Yusuf Aykan, Mrs. Pembe died years ago. His brother Ilkay died in 2011. His sisters Zehra and Ayshe passed away… His brother Alpay with whom I had spoken in 2009 and 2011 was in a sort of a coma for the past three years, in a dramatical health condition. His sister Emete's husband was very ill… So the story of one of those killed in Mazotos, Shevket Salih Sakalli is very dramatic – while waiting all these years for his burial site to be found by the CMP, his wife died, three of his six children died and the fourth in critical condition… While waiting for news from their father "missing" since 1964, a whole family is becoming extinct… 55 years went by and they are still waiting – perhaps now, with the humanitarian gesture of Stavros Antoniou, they might be able to get back the remains of their father and their great uncle…
Yusuf Aykan tells me that after their great uncle and his father went "missing", they left Djivisilli and went to live in Larnaca… They tried to get back the flock of their father and great uncle from the Greek Cypriots who took them but could not get all of the animals back. Only with the help of British soldiers, they got back some animals…
Yusuf Aykan says:
"My father was a great joker… He always liked to make jokes and everyone loved him… He was a very happy person… There was no Greek Cypriot from Mazotos who did not know him. All Greek Cypriots from Mazotos and surrounding villages knew him. There were these buses that contained wood in their frames and bodies that used to go from villages to towns… My father would stop these buses and would tease everyone… On that day, he would stop the bus to tease them and some Greek Cypriots on the bus told those who wanted to kill him "Don't shoot him! He is one of us…" We were told that there was a Greek soldier with a gun on the bus and he had shot and killed Uncle Yusuf and my father…"
Back in 2011, one reader had told me the following about their killing:
"Among those who killed him was the son of a well-known person from Pervolia… He saw the Turkish Cypriots as his enemy… He was from EOKA… When he saw that Shevket had a white mandilla on his head, he realized he was a Turkish Cypriot because generally the Greek Cypriot men had black mandilla and stopped the bus and killed both Shevket and Uncle Yusuf. We learned that when they came back to bury them, they could not find Uncle Yusuf because he had not died but was wounded and they found traces of blood a mile – he had crawled and left a trace of blood a mile from the village and they had found him near a stream and killed him.
After five or six years when things settled a bit, the son of Shevket, Ilkay would go to Pervolia to the coffee shop and some Greek Cypriots would invite them to eat and drink. While eating and drinking, the guy I told you about from Pervolia came. He was drunk… And he started boasting about how he had killed Shevket, not realizing that at the same table was his son… When the Turkish Cypriot friend sitting next to Shevket's son told him that "This is his son", he would not stop and tell him, "Let me tell you how your father died…" Ilkay would start crying and the Greek Cypriots from Pervolia would take this killer away from there and also asked Ilkay and his friend to leave… When Ilkay came back, he was shouting and screaming in the coffee shop… After that date, Ilkay would not be given a gun while on duty when he was doing his military service so that he would not go and shoot that Greek Cypriot. He passed away about six months ago… When he was alive, always when we sat down to eat and drink, he would tell us this story…"
I thank our journalist friend Stavros Antoniou for his humanity…
I hope that after 55 years, CMP manages to find the remains of Yusuf Emir Hasan and Shevket Salih Sakalli to return them to what is left on earth of their family… This is so cruel… And this is so inhuman… The first crime is killing them… The second grave crime is making their relatives wait for more than half a century without any results…
I hope that the humanitarian gesture of Stavros Antoniou would encourage those responsible for investigations to look deeper and further into this – he has given very valuable clues and an indication of a possible burial site… Let's see if we shall be able to finally help their relatives – whoever has remained on this earth, that is…
19.1.2019
Photo 1: At the possible burial site together with Ms. Angeliki from CMP and our journalist friend Stavros Antoniou...
Photo 2: Stavros Antoniou together with Ms. Angeliki and Ms. Mine Balman from CMP...
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 10th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 4th and 7th of January 2019 and here are the links:
http://www.yeniduzen.com/stavros-antoniudan-insani-jest-13446yy.htm
http://www.yeniduzen.com/stavros-antoniudan-insani-jest-2-13461yy.htm
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
On November 30, 2018 our journalist friend Stavros Antoniou, on his social media page wrote an important note saying, `Today we learned about Sevket Salih Sakalli and Yusuf Emir Hasan…
The joy felt when informing co-villagers and relatives of missing Turkish Cypriots that you have finally spotted the burial site of their people who have been missing since 1964, is indescribable.
And that you will soon show the burial site to the competent authorities for the exhumation to begin the soonest possible, so that the remains are returned to their families after 54 whole years.
Believe me, the feeling caused by the idea that you have done a duty to your country is unprecedented. And it is the duty of all of us, to contribute in this effort to locate the missing people so that the relatives bearing all the pain and the anxiety of the bloody history of our land can find peace and if possible, heal their wounds so that we can move forward together G/Cy and T/Cy to a common future.
So, any of you that have some information about a missing person, do not hesitate to talk to the authorities or to a journalist dealing with these issues. You will see that you will feel better because we all bear a bad conscience about all the bad things and the crimes that were committed by the previous generations.
Today, we identified the (possible burial site of the) last two missing persons of the village of Kivissili in the Larnaca district. Today we learned where Sevket Salih Sakalli and Yusuf Emir Hasan are buried…"
Stavros Antoniou had contacted me about this and we would go together to see this possible burial site. For this, I tried to arrange a Turkish Cypriot and a Greek Cypriot investigator to go with us which took a long time but finally we managed to go together on the 3rd of January 2019 Thursday together with Mine Balman, the Assistant to the Turkish Cypriot Member of CMP and also head of investigations and the Greek Cypriot investigator from CMP, archaeologist Angeliki Anthousi…
Stavros Antoniou, after investigating about the two Turkish Cypriot "missing" from 1964 showed me and the officials of the CMP their possible burial site at Mazotos… Stavros Antoniou was making a very humanitarian gesture, going out of his way to search for a burial site from half a century ago… He was showing his humanity by pointing out to CMP so they can make investigations and if they decide, to do excavations on that spot… Previously, Stavros Antoniou had also helped the CMP in the search for the burial site of Halil Ziya Desteban from Meneou who had disappeared in 1964 at Pervolia… With the help of Stavros and some other people, his remains had been found in a water arch in Kiti…
On the morning of the 3rd of January 2019, Thursday we would meet at the Ledra Palace checkpoint to go together to Mazotos…
In Mazotos, the place we would go is close to the Petounta Church, an isolated area still at this time…
We need a four-wheel drive to get there since everywhere is soaked with water on the dirt tracks and muddy… A normal car cannot pass or would get stuck in these muddy dirt tracks…
We stop at some point when he sees the reeds and we get down…
This place was a government land… So they had buried the two "missing" Turkish Cypriots not in a private but state owned land… The fields across are all private properties but the land we stand on is state land.
Close to the sea, there has been no building works here – no constructions or no buildings – completely empty… But further up, we see that there are instruments showing that some people were taking soil from there… But the area shown to us by Stavros Antoniou looks untouched… If the CMP decides to do excavations here, their work would be very easy since there is nothing in this land to prevent them from digging.
While there, we learn that the CMP did have information that the two Turkish Cypriot "missing persons" were buried in Mazotos, in the area of "Petounta" but we learn that for the first time, they are being shown a specific location, the place Stavros is showing them…
Stavros tells us that a group of four or five Greek Cypriots were coming back from the funeral of a Greek Cypriot at Anaphotia village and on the road going to Mazotos, they had seen two Turkish Cypriots by the side of the road, grazing their animals and would kill them as "revenge" and then take their bodies to this area near the Panagia Petounta Church and would bury them next to the reeds – seven feet from the reeds, there had been a natural cavity (not a well) and would bury them there…
In 2009 I had written about these two "missing" Turkish Cypriots – my information was that they were grazing their sheep and they would stop the bus of Mazotos to ask for cigarettes… Yusuf Emir Hasan was an old man who could not speak or hear and he would point with his two fingers putting them next to his lips while asking for cigarettes… In my article published ten years ago in POLITIS on the 27th of September 2009 I had written:
"He was deaf and mute, an old man who could neither hear, nor speak... The only way this old shepherd could communicate was by using his hands, making signs, using the expressions of his face and body... Yusuf Emir Hasan was an old man, a shepherd from Djivisil, who was grazing his sheep in the fields outside Djivisil, together with a cousin of his in early February 1964... He was not aware that this would be the last day of his life, that this would be the last time he would smile, last time that he would see the sun, the last time that he would look at his sheep... He was exactly 74 years old.
He saw some people coming on the main road to Mazotos and he was not aware, this old shepherd, that this was a crowd coming from the funeral of a policeman at Anaphotia village – the policeman, Tasos Constantinou, had been killed at Ayios Sozomenos (Arpalik). Was he one of those policemen who had been ambushed and killed at the motor house at the edge of the village in early February 1964 or was he later killed during the fighting that arose after this ambush set up by a team of young TMT guys, without the consent of the TMT leader of the village?
The old shepherd did not know any of this – according to a Greek Cypriot friend who told me his story, when he saw a crowd coming, he went forward to greet them and to ask for a cigarette, holding his two fingers to his mouth and making a sign as though smoking a cigarette.
Instead of a cigarette, he would be killed here, on the main road to Mazotos together with his cousin Shevket Salih Sakalli... Shevket was 44 years old, also from Djivisil, married with Pembe and had six children... Some Greek Cypriots who were coming back from the funeral of the policeman at Anaphotia would kill them both and both are still "missing" since that day…
I am sure the old man did not and could not understand why he was being killed... After all, he only wanted a cigarette... In his silent world, he would not even be able to shout out loud, to tell his killers `Stop! Please stop!..` He would meet death, as he had met life in total silence – perhaps only with his eyes and his face and his hands, he would make signs to try to tell the Greek Cypriot killers that all he wanted was a cigarette!... The old man was not aware of the young TMT guys who had set an ambush outside Ayios Sozomenos, he did not know that there was fighting afterwards and some Turkish Cypriots and Greek Cypriots had been killed, he was not aware that Ayios Sozomenos would be evacuated and all the Turkish Cypriots would be taken to Louroudjina (Akincilar) to live a life of displaced for the rest of their lives... He was not aware that Ayios Sozomenos would become a ghost village, at the edge of Dali and Potamia – over the years the buildings would crumble into stones and dust and nothing would remain, nothing except the memory of those who remembered how life was in this village..."
And my article would continue about what had really happened at Agios Sozomenos…
I would write the article in 2009 and a reader would also call and give more information about the two "missing" Turkish Cypriots in 2011 and I would also share what he had said with my readers…
On the evening of the 3rd of January 2019, before I publish the information given to us by Stavros Antoniou, I try to find the relatives of these "missing persons" to inform them about the developments now and the possible burial site. I always try to contact the relatives, whether they are Turkish Cypriots or Greek Cypriots, to inform them before I publish anything with the names of their relatives in order to avoid "shocks"…
So I speak with Yusuf Aykan – he carries the name of the "missing" Yusuf Emir Hasan since he was his great uncle. When his great uncle and his father Shevket Salih Sakalli went "missing", he had been only a seven-year-old kid. Yusuf Emir Hasan was never married and did not have any children. The mother of Yusuf Aykan, Mrs. Pembe died years ago. His brother Ilkay died in 2011. His sisters Zehra and Ayshe passed away… His brother Alpay with whom I had spoken in 2009 and 2011 was in a sort of a coma for the past three years, in a dramatical health condition. His sister Emete's husband was very ill… So the story of one of those killed in Mazotos, Shevket Salih Sakalli is very dramatic – while waiting all these years for his burial site to be found by the CMP, his wife died, three of his six children died and the fourth in critical condition… While waiting for news from their father "missing" since 1964, a whole family is becoming extinct… 55 years went by and they are still waiting – perhaps now, with the humanitarian gesture of Stavros Antoniou, they might be able to get back the remains of their father and their great uncle…
Yusuf Aykan tells me that after their great uncle and his father went "missing", they left Djivisilli and went to live in Larnaca… They tried to get back the flock of their father and great uncle from the Greek Cypriots who took them but could not get all of the animals back. Only with the help of British soldiers, they got back some animals…
Yusuf Aykan says:
"My father was a great joker… He always liked to make jokes and everyone loved him… He was a very happy person… There was no Greek Cypriot from Mazotos who did not know him. All Greek Cypriots from Mazotos and surrounding villages knew him. There were these buses that contained wood in their frames and bodies that used to go from villages to towns… My father would stop these buses and would tease everyone… On that day, he would stop the bus to tease them and some Greek Cypriots on the bus told those who wanted to kill him "Don't shoot him! He is one of us…" We were told that there was a Greek soldier with a gun on the bus and he had shot and killed Uncle Yusuf and my father…"
Back in 2011, one reader had told me the following about their killing:
"Among those who killed him was the son of a well-known person from Pervolia… He saw the Turkish Cypriots as his enemy… He was from EOKA… When he saw that Shevket had a white mandilla on his head, he realized he was a Turkish Cypriot because generally the Greek Cypriot men had black mandilla and stopped the bus and killed both Shevket and Uncle Yusuf. We learned that when they came back to bury them, they could not find Uncle Yusuf because he had not died but was wounded and they found traces of blood a mile – he had crawled and left a trace of blood a mile from the village and they had found him near a stream and killed him.
After five or six years when things settled a bit, the son of Shevket, Ilkay would go to Pervolia to the coffee shop and some Greek Cypriots would invite them to eat and drink. While eating and drinking, the guy I told you about from Pervolia came. He was drunk… And he started boasting about how he had killed Shevket, not realizing that at the same table was his son… When the Turkish Cypriot friend sitting next to Shevket's son told him that "This is his son", he would not stop and tell him, "Let me tell you how your father died…" Ilkay would start crying and the Greek Cypriots from Pervolia would take this killer away from there and also asked Ilkay and his friend to leave… When Ilkay came back, he was shouting and screaming in the coffee shop… After that date, Ilkay would not be given a gun while on duty when he was doing his military service so that he would not go and shoot that Greek Cypriot. He passed away about six months ago… When he was alive, always when we sat down to eat and drink, he would tell us this story…"
I thank our journalist friend Stavros Antoniou for his humanity…
I hope that after 55 years, CMP manages to find the remains of Yusuf Emir Hasan and Shevket Salih Sakalli to return them to what is left on earth of their family… This is so cruel… And this is so inhuman… The first crime is killing them… The second grave crime is making their relatives wait for more than half a century without any results…
I hope that the humanitarian gesture of Stavros Antoniou would encourage those responsible for investigations to look deeper and further into this – he has given very valuable clues and an indication of a possible burial site… Let's see if we shall be able to finally help their relatives – whoever has remained on this earth, that is…
19.1.2019
Photo 1: At the possible burial site together with Ms. Angeliki from CMP and our journalist friend Stavros Antoniou...
Photo 2: Stavros Antoniou together with Ms. Angeliki and Ms. Mine Balman from CMP...
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 10th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 4th and 7th of January 2019 and here are the links:
http://www.yeniduzen.com/stavros-antoniudan-insani-jest-13446yy.htm
http://www.yeniduzen.com/stavros-antoniudan-insani-jest-2-13461yy.htm
Η ανθρωπιά του δημοσιογράφου Σταύρου Αντωνίου, που έδειξε πιθανό τόπο ταφής δύο «αγνοούμενων» Τουρκοκυπρίων από το 1964…
Η ανθρωπιά του δημοσιογράφου Σταύρου Αντωνίου, που έδειξε πιθανό τόπο ταφής δύο «αγνοούμενων» Τουρκοκυπρίων από το 1964…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Στις 30 Νοεμβρίου 2018, ο δημοσιογράφος φίλος μας Σταύρος Αντωνίου έγραψε στη σελίδα του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα σημαντικό σημείωμα που έλεγε, «Σήμερα μάθαμε για τους Sevket Salih Sakalli και Yusuf Emir Hasan…
Είναι απερίγραπτη η χαρά που νιώθεις όταν ενημερώνεις συγχωριανούς και συγγενείς Τουρκοκύπριων αγνοουμένων ότι εντόπισες τελικά το σημείο ταφής των δικών τους ανθρώπων που αγνοούνται από το 1964.
Και ότι σύντομα θα υποδείξεις τον χώρο ταφής στις αρμόδιες αρχές για να ξεκινήσουν το συντομότερο οι εργασίες εκταφής τους, ώστε να παραδοθούν τα οστά στις οικογένειες τους μετά από 54 ολόκληρα χρόνια.
Πιστέψτε με το συναίσθημα που σου προκαλεί η ιδέα ότι επιτέλεσες ένα χρέος προς την πατρίδα σου είναι ανεπανάληπτο. Και είναι χρέος ολονών μας να συμβάλουμε σε αυτήν την προσπάθεια εντοπισμού των αγνοουμένων, ώστε να ησυχάσουν οι συγγενείς που κουβαλούν όλο τον πόνο και την αγωνία της αιματηρής ιστορίας του τόπου μας και να επουλωθούν αν γίνεται οι πληγές τους, για να μπορέσουμε κάποτε να προχωρήσουμε μαζί Ε/κ και Τ/κ σε έναν κοινό μέλλον.
Γι' αυτό όσοι γνωρίζετε μια πληροφορία για κάποιον αγνοούμενο μην διστάσετε να μιλήσετε στις αρχές ή σε κάποιον δημοσιογράφο που ασχολείται με αυτά τα θέματα. Θα δείτε ότι θα νιώσετε καλύτερα διότι όλοι μας κουβαλούμε μια κακή συνείδηση για όλα εκείνα τα κακά και τα εγκλήματα που εδιέπραξαν οι προηγούμενες γενεές.
Σήμερα εντοπίσαμε τους τελευταίους δύο αγνοούμενους του χωριού Κιβισίλι της επαρχίας Λάρνακας. Σήμερα μάθαμε που είναι θαμμένοι οι Sevket Salih Sakalli και Yusuf Emir Hasan…»
Ο Σταύρος Αντωνίου είχε επικοινωνήσει μαζί μου για αυτό το θέμα και πήγαμε μαζί για να δούμε αυτόν τον πιθανό τόπο ταφής. Γι αυτό, προσπάθησα να διευθετήσω όπως ένας Τουρκοκύπριος και ένας Ελληνοκύπριος ερευνητής να πάνε μαζί μας και αυτό πήρε πολύ καιρό, αλλά τελικά καταφέραμε να πάμε μαζί την Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2019 μαζί με την Mine Balman, Βοηθό του Τουρκοκύπριου Μέλους της ΔΕΑ και επίσης επικεφαλής των ερευνών και την Ελληνοκύπρια ερευνήτρια της ΔΕΑ, αρχαιολόγο Αγγελική Ανθούση…
Ο Σταύρος Αντωνίου, μετά την έρευνα του για τους δύο Τουρκοκύπριους «αγνοούμενους' από το 1964, έδειξε σε μένα και τους λειτουργούς της ΔΕΑ τον πιθανό τόπο ταφής τους στο Μαζωτό… Ο Σταύρος Αντωνίου έκανε μια πολύ ανθρωπιστική χειρονομία, προσπαθώντας να ψάξει για ένα τόπο ταφής από μισό αιώνα πριν… Έδειξε την ανθρωπιά του δείχνοντας στη ΔΕΑ έτσι ώστε να ερευνήσουν και αν αποφασίσουν να σκάψουν σε εκείνο το σημείο… Προηγουμένως, ο Σταύρος Αντωνίου είχε επίσης βοηθήσει τη ΔΕΑ στην αναζήτηση του τόπου ταφής του Halil Ziya Desteban από το Μενεού που είχε εξαφανιστεί το 1964 στα Περβόλια… Με τη βοήθεια του Σταύρου και κάποιων άλλων ατόμων, τα οστά του βρέθηκαν σε μια αψίδα νερού στο Κίτι…
Το πρωί της Πέμπτης 3 Ιανουαρίου 2019 συναντηθήκαμε στο οδόφραγμα στο Λήδρα Πάλας για να πάμε μαζί στο Μαζωτό…
Στο Μαζωτό, το μέρος όπου πάμε είναι κοντά στην Εκκλησία Πετούντα, μια απομονωμένη περιοχή, ακόμα και τώρα…
Χρειαζόμαστε αυτοκίνητο με κίνηση στους τέσσερεις τροχούς για να πάμε εκεί αφού παντού οι χωματόδρομοι είναι πλημμυρισμένοι με νερό και λασπωμένοι… Ένα κανονικό αυτοκίνητο δεν μπορεί να περάσει χωρίς να κολλήσει σε αυτούς τους λασπωμένους χωματόδρομους…
Σταματούμε σε κάποιο σημείο και όταν βλέπει τα καλάμια και κατεβαίνουμε…
Αυτό το μέρος είναι κυβερνητική γη… Δηλαδή είχαν θάψει δύο «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους όχι σε ιδιωτική, αλλά σε κρατική γη… Τα χωράφια απέναντι είναι όλα ιδιωτικές περιουσίες, αλλά η γη όπου στεκόμαστε είναι κρατική.
Κοντά στη θάλασσα, εδώ δεν υπάρχουν οικοδομές – ούτε κτίρια ούτε οικοδομές υπό κατασκευή – εντελώς άδεια… Όμως πιο πάνω, βλέπουμε μηχανήματα που δείχνουν ότι κάποιοι άνθρωποι έπαιρναν χώμα από εδώ… Όμως η περιοχή που μας έδειξε ο Σταύρος Αντωνίου φαίνεται άθικτη…. Αν η ΔΕΑ αποφασίσει να κάνει εκσκαφές εδώ, το έργο τους θα είναι πολύ εύκολο αφού δεν υπάρχει τίποτα στη γη αυτή που να τους σταματήσει από το να σκάψουν.
Ενώ είμαστε εκεί, μαθαίνουμε ότι η ΔΕΑ είχε πληροφορίες ότι οι δύο Τουρκοκύπριοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί στο Μαζωτό, στην περιοχή «Πετούντα» αλλά μαθαίνουμε ότι είναι πρώτη φορά που τους είχαν δείξει μια συγκεκριμένη τοποθεσία, το μέρος που τους δείχνει ο Σταύρος…
Ο Σταύρος μας λέει ότι μια ομάδα τεσσάρων ή πέντε Ελληνοκυπρίων επέστρεφαν από την κηδεία ενός Ελληνοκυπρίου στο χωριό Αναφωτία και στο δρόμο προς το Μαζωτό είχαν δει δύο Τουρκοκύπριους στην άκρια του δρόμου να βόσκουν τα ζώα τους και τους σκότωσαν σε «εκδίκηση» και μετά πήραν τα σώματα τους στην περιοχή αυτή κοντά στην Εκκλησία Παναγίας Πετούντας και τους έθαψαν δίπλα από τα καλάμια – επτά πόδια από τα καλάμια, εκεί υπήρχε μια φυσική κοιλότητα (όχι πηγάδι) και τους έθαψαν εκεί…
Το 2009 είχα γράψει για αυτούς τους δύο «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους – οι πληροφορίες μου ήταν ότι έβοσκαν τα πρόβατα τους και σταμάτησαν το λεωφορείο του Μαζωτού για να ζητήσουν τσιγάρα… Ο Yusuf Emir Hasan ήταν ένας ηλικιωμένος άντρας που δεν μπορούσε να μιλήσει ή να ακούσει και έδειξε με τα δύο του δάκτυλα βάζοντας τα κοντά στο στόμα του καθώς ζητούσε τσιγάρα… Στο άρθρο μου που δημοσιεύτηκε πριν από δέκα χρόνια στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ, στις 27 Σεπτεμβρίου 2009 είχα γράψει:
«Ήταν ένας κωφάλαλος ηλικιωμένος… Ο μόνος τρόπος που ο ηλικιωμένος αυτός βοσκός μπορούσε να επικοινωνήσει ήταν χρησιμοποιώντας τα χέρια του, με σήματα, χρησιμοποιώντας τις εκφράσεις του προσώπου του και του σώματος του… Ο Yusuf Emir Hasan ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας, ένας βοσκός από το Κιβισίλι που έβοσκε τα πρόβατα του στα χωράφια έξω από το Κιβισίλι μαζί με ένα εξάδελφο του στις αρχές του Φεβρουαρίου 1964… Δεν ήξερε ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα έβλεπε τον ήλιο, η τελευταία φορά που θα έβλεπε τα πρόβατα του… Ήταν ακριβώς 74 χρονών.
Είδε κάποιους να έρχονται στον κύριο δρόμο προς το Μαζωτό και δεν γνώριζε ότι ήταν μια ομάδα που ερχόταν από την κηδεία ενός αστυνομικού στην Αναφωτίδα – ο αστυνομικός Τάσος Κωνσταντίνου είχε σκοτωθεί στον Άγιο Σωζόμενο (Arpalik). Ήταν μήπως ένας από τους αστυνομικούς στους οποίους είχαν στήσει ενέδρα και σκότωσαν στο μηχανοστάσιο στην άκρια του χωριού στις αρχές του Φεβρουαρίου 1964 ή σκοτώθηκε αργότερα κατά τις συγκρούσεις που προέκυψαν μετά από αυτή την ενέδρα από μια ομάδα νεαρών της ΤΜΤ, χωρίς τη συγκατάθεση του αρχηγού της ΤΜΤ στο χωριό;
Ο ηλικιωμένος βοσκός δεν ήξερε τίποτε από αυτά – σύμφωνα με ένα Ελληνοκύπριο φίλο που μου είπε την ιστορία, όταν είδε το πλήθος να έρχεται, προχώρησε για να τους χαιρετήσει και να ζητήσει ένα τσιγάρο, φέρνοντας τα δύο του δάκτυλα στο στόμα και κάνοντας την κίνηση του καπνίσματος.
Αντί τσιγάρο, τον σκότωσαν εκεί, στον κύριο δρόμο προς το Μαζωτό, μαζί με τον εξάδελφο του Shevket Salih Sakalli… Ο Shevket ήταν 44 χρονών, επίσης από το Κιβισίλι, παντρεμένος με την Pembe και είχαν έξι παιδιά… Μερικοί Ελληνοκύπριοι που επέστρεφαν από την κηδεία του αστυνομικού στην Αναφωτίδα τους σκότωσαν και τους δύο. Και οι δύο είναι «αγνοούμενοι» από τη μέρα εκείνη…
Είμαι σίγουρη ότι ο ηλικιωμένος άντρας δεν μπορούσε, και δεν καταλάβαινε γιατί τον σκότωσαν… Στο κάτω-κάτω, το μόνο που ήθελε ήταν ένα τσιγάρο… Στον σιωπηλό του κόσμο, δεν μπορούσε ούτε να φωνάξει δυνατά, να πει στους δολοφόνους του «Σταματήστε! Σας παρακαλώ σταματήστε!...» Συνάντησε το θάνατο, όπως συναντούσε και τη ζωή σε άκρα σιωπή – ίσως μόνο με τα μάτια του, το πρόσωπο του και τα χέρια του, έκανε σήματα προσπαθώντας να πει στους Ελληνοκύπριους δολοφόνους ότι το μόνο που ήθελε ήταν ένα τσιγάρο!... Ο ηλικιωμένος άντρας δεν γνώριζε τους νεαρούς της ΤΜΤ που έστησαν ενέδρα έξω από τον Άγιο Σωζόμενο, δεν ήξερε ότι υπήρχαν συγκρούσεις μετά και μερικοί Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν, δεν ήξερε ότι ο Άγιος Σωζόμενος εκκενώθηκε και πήραν όλους τους Τουρκοκύπριους στην Λουρουτζίνα (Akincilar) για να ζήσουν προσφυγική ζωή για την υπόλοιπη τους ζωή… Δεν ήξερε ότι ο Άγιος Σωζόμενος έγινε χωριό φάντασμα στην άκρια του Δαλιού και της Ποταμιάς – με τα χρόνια τα κτίρια κατέρρευσαν σε πέτρες και σκόνη και δεν παρέμεινε τίποτε, τίποτε εκτός τη μνήμη αυτών που θυμούνταν πως ήταν η ζωή στο χωριό αυτό…»
Και το άρθρο μου συνέχιζε με το τι είχε πραγματικά συμβεί στον Άγιο Σωζόμενο…
Έγραψα το άρθρο το 2009 και ένας αναγνώστης μου είχε επίσης τηλεφωνήσει το 2011 και μου είχε δώσει περισσότερες πληροφορίες για τους δύο «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους και επίσης μοιράστηκα αυτά που μου είχε πει με τους αναγνώστες μου…
Το βράδυ της 3ης Ιανουαρίου 2019, πριν να δημοσιεύσω τις πληροφορίες που μας έδωσε ο Σταύρος Αντωνίου, προσπαθώ να βρω τους συγγενείς αυτών των «αγνοουμένων» για να τους ενημερώσω για τις εξελίξεις τώρα και για τον πιθανό τόπο ταφής. Πάντοτε προσπαθώ να επικοινωνήσω με τους συγγενείς, είτε είναι Τουρκοκύπριοι είτε Ελληνοκύπριοι για να τους ενημερώσω πριν να δημοσιεύσω οτιδήποτε με τα ονόματα των συγγενών τους έτσι ώστε να αποφεύγονται οι «εκπλήξεις»…
Έτσι μιλώ με τον Yusuf Aykan – έχει το όνομα του «αγνοούμενου» Yusuf Emir Hasan αφού ήταν μεγάλος του θείος. Όταν ο μεγάλος του θείος και ο πατέρας του Shevket Salih Sakalli έγιναν «αγνοούμενοι», ήταν μόλις επτά χρονών. Ο Yusuf Emir Hasan δεν είχε παντρευτεί ποτέ και δεν είχε παιδιά. Η μητέρα του Yusuf Aykan, η κυρία Pembe πέθανε πριν από χρόνια. Ο αδελφός του Ilkay πέθανε το 2011. Οι αδελφές του Zehra και Ayshe πέθαναν… Ο αδελφός του Alpay με τον οποίο είχα μιλήσει το 2009 και το 2011 ήταν σε κάποιο είδος κώματος για τα τελευταία τρία χρόνια, ήταν σε δραματική κατάσταση υγείας. Ο σύζυγος της Emete, της αδελφής του ήταν πολύ άρρωστος… Έτσι η ιστορία του, Shevket Salih Sakalli, ενός από εκείνους που σκοτώθηκαν στο Μαζωτό, είναι πολύ δραματική – ενώ περίμεναν όλα αυτά τα χρόνια για να βρεθεί ο τόπος ταφής του από τη ΔΕΑ, πέθανε η γυναίκα του, τρία από τα έξι παιδιά του πέθαναν και το τέταρτο βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση… Ενώ περίμεναν για νέα από τον «αγνοούμενο» πατέρα τους από το 1964, μια ολόκληρη οικογένεια έχει αφανιστεί… Πέρασαν 55 χρόνια και ακόμα περιμένουν – ίσως τώρα, με την ανθρωπιστική χειρονομία του Σταύρου Αντωνίου, να μπορέσουν να πάρουν πίσω τα οστά του πατέρα τους και του μεγάλου τους θείου…
Ο Yusuf Aykan μου λέει ότι μετά που ο μεγάλος τους θείος και ο πατέρας τους έγιναν «αγνοούμενοι», έφυγαν από το Κιβισίλλι και πήγαν για να ζήσουν στη Λάρνακα… Προσπάθησαν να πάρουν πίσω το κοπάδι του πατέρα τους και του μεγάλου τους θείου από τους Ελληνοκύπριους που τους το πήραν αλλά δεν κατάφεραν να πάρουν πίσω όλα τα ζώα. Μόνο με τη βοήθεια των Βρετανών στρατιωτών πήραν πίσω κάποια ζώα…
Ο Yusuf Aykan λέει:
«Ο πατέρας μου έκανε πολλά αστεία… Πάντοτε του άρεσε να κάνει αστεία και όλοι τον αγαπούσαν… Ήταν ένας πολύ χαρούμενος άνθρωπος… Δεν υπήρχαν Ελληνοκύπριοι από το Μαζωτό που να μην τον ήξεραν. Όλοι οι Ελληνοκύπριοι από το Μαζωτό και τα γύρω χωριά τον ήξεραν. Υπήρχαν αυτά τα λεωφορεία που είχαν ξύλο στο σκελετό τους και στην κατασκευή τους που συνήθιζαν να πηγαίνουν από τα χωριά στις πόλεις… Ο πατέρας μου σταματούσε τα λεωφορεία αυτά και τους πείραζε όλους… Εκείνη τη μέρα, σταμάτησε το λεωφορείο για να τους πειράξει και κάποιοι Ελληνοκύπριοι στο λεωφορείο είπαν σε εκείνους που ήθελαν να τον σκοτώσουν και ήταν στο λεωφορείο «Μην τον σκοτώσετε! Είναι ένας από εμάς…» μας είπαν ότι υπήρχε ένας Έλληνας στρατιώτης με όπλο στο λεωφορείο και είχε πυροβολήσει και σκοτώσει τον θείο Yusuf και τον πατέρα μου…»
Το 2011 ένας αναγνώστης μου είχε πει τα ακόλουθα για τον σκοτωμό τους:
«Ανάμεσα σε εκείνους που τον σκότωσαν ήταν ο γιος ενός γνωστού ατόμου από τα Περβόλια… Έβλεπε τους Τουρκοκύπριους ως εχθρούς του… Ήταν από την ΕΟΚΑ… Όταν είδε ότι ο Shevket φορούσε άσπρη μαντήλα στο κεφάλι του, συνειδητοποίησε ότι ήταν Τουρκοκύπριος διότι γενικά οι Ελληνοκύπριοι άντρες φορούσαν μαύρες μαντήλες και σταμάτησε το λεωφορείο και σκότωσε τον Shevket και το θείο Yusuf. Μάθαμε ότι όταν ήρθαν πίσω για να τους θάψουν δεν κατάφεραν να βρουν το θείο Yusuf διότι δεν είχε πεθάνει αλλά τραυματίστηκε και βρήκαν ίχνη αίματος για ένα ολόκληρο μίλι – είχε συρθεί και άφησε ίχνη αίματος για ένα μίλι από το χωριό και τον είχαν βρει κοντά σε ένα ρέμα και τον σκότωσαν.
Μετά από πέντε ή έξι χρόνια όταν ηρέμησαν τα πράγματα λίγο, ο Ilkay, γιος του Sevket, πήγε στα Περβόλια στο καφενείο και κάποιοι Ελληνοκύπριοι τους προσκάλεσαν για να φάνε και να πιούνε. Ενώ έτρωγαν και έπιναν, ήρθε ο άντρας από τα Περβόλια που σου ανάφερα. Ήταν μεθυσμένος… Και άρχισε να καυχιέται για το πως είχε σκοτώσει το Sevket, χωρίς να συνειδητοποιήσει ότι στο ίδιο τραπέζι βρισκόταν και ο γιος του… Όταν ο Τουρκοκύπριος φίλος που καθόταν δίπλα από το γιο του Sevket του είπε «Αυτός είναι ο γιος του», δεν σταμάτησε και του είπε «Να σου πω πως πέθανε ο πατέρας σου…» Ο Ilkay άρχισε να κλαίει και οι Ελληνοκύπριοι από τα Περβόλια πήραν αυτό το δολοφόνο μακριά από εκεί και επίσης ζήτησαν από τον Ilkay και το φίλο του να φύγουν… Όταν ο Ilkay επέστρεψε, φώναζε και στρίγγλιζε στο καφενείο… Μετά από εκείνη τη μέρα, δεν έδιναν όπλο στον Ilkay όταν ήταν υπηρεσία στη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, για να μην πάει και να σκοτώσει εκείνο τον Ελληνοκύπριο. Πέθανε πριν από έξι μήνες… Όσο ζούσε, πάντοτε όταν καθόμασταν να φάμε και να πιούμε μας έλεγε αυτή την ιστορία…»
Ευχαριστώ το δημοσιογράφο φίλο μας Σταύρο Αντωνίου για την ανθρωπιά του…
Ελπίζω ότι μετά από 55 χρόνια η ΔΕΑ να καταφέρει να βρει τα οστά του Yusuf Emir Hasan και του Shevket Salih Sakalli και να τα επιστρέψουν σε ότι απέμεινε στη γη από την οικογένεια τους… Αυτό είναι τόσο σκληρό… Και αυτό είναι τόσο απάνθρωπο… Το πρώτο έγκλημα είναι που τους σκότωσαν… Το δεύτερο σοβαρό έγκλημα είναι να αναγκάζεις τους συγγενείς να περιμένουν για περισσότερο από μισό αιώνα χωρίς κανένα αποτέλεσμα…
Ελπίζω ότι η ανθρωπιστική χειρονομία του Σταύρου Αντωνίου θα ενθαρρύνει τους υπεύθυνους για τις έρευνες να ψάξουν πιο βαθιά και περισσότερο – μας έχει δώσει πολύτιμα στοιχεία και μια ένδειξη ενός πιθανού τόπου ταφής… Ας δούμε αν θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τελικά τους συγγενείς τους – όσους από αυτούς έμειναν σε αυτή τη γη…
Photo 1: Στον πιθανό τόπο ταφής μαζί με την κυρία Αγγελική από τη ΔΕΑ και το φίλο δημοσιογράφο Σταύρο Αντωνίου…
Photo 2: Ο Σταύρος Αντωνίου μαζί με την κυρία Αγγελική και την κυρία Mine Balman από τη ΔΕΑ…
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 10th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 4th and 7th of January 2019 and here are the links:
http://www.yeniduzen.com/stavros-antoniudan-insani-jest-13446yy.htm
http://www.yeniduzen.com/stavros-antoniudan-insani-jest-2-13461yy.htm
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Στις 30 Νοεμβρίου 2018, ο δημοσιογράφος φίλος μας Σταύρος Αντωνίου έγραψε στη σελίδα του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα σημαντικό σημείωμα που έλεγε, «Σήμερα μάθαμε για τους Sevket Salih Sakalli και Yusuf Emir Hasan…
Είναι απερίγραπτη η χαρά που νιώθεις όταν ενημερώνεις συγχωριανούς και συγγενείς Τουρκοκύπριων αγνοουμένων ότι εντόπισες τελικά το σημείο ταφής των δικών τους ανθρώπων που αγνοούνται από το 1964.
Και ότι σύντομα θα υποδείξεις τον χώρο ταφής στις αρμόδιες αρχές για να ξεκινήσουν το συντομότερο οι εργασίες εκταφής τους, ώστε να παραδοθούν τα οστά στις οικογένειες τους μετά από 54 ολόκληρα χρόνια.
Πιστέψτε με το συναίσθημα που σου προκαλεί η ιδέα ότι επιτέλεσες ένα χρέος προς την πατρίδα σου είναι ανεπανάληπτο. Και είναι χρέος ολονών μας να συμβάλουμε σε αυτήν την προσπάθεια εντοπισμού των αγνοουμένων, ώστε να ησυχάσουν οι συγγενείς που κουβαλούν όλο τον πόνο και την αγωνία της αιματηρής ιστορίας του τόπου μας και να επουλωθούν αν γίνεται οι πληγές τους, για να μπορέσουμε κάποτε να προχωρήσουμε μαζί Ε/κ και Τ/κ σε έναν κοινό μέλλον.
Γι' αυτό όσοι γνωρίζετε μια πληροφορία για κάποιον αγνοούμενο μην διστάσετε να μιλήσετε στις αρχές ή σε κάποιον δημοσιογράφο που ασχολείται με αυτά τα θέματα. Θα δείτε ότι θα νιώσετε καλύτερα διότι όλοι μας κουβαλούμε μια κακή συνείδηση για όλα εκείνα τα κακά και τα εγκλήματα που εδιέπραξαν οι προηγούμενες γενεές.
Σήμερα εντοπίσαμε τους τελευταίους δύο αγνοούμενους του χωριού Κιβισίλι της επαρχίας Λάρνακας. Σήμερα μάθαμε που είναι θαμμένοι οι Sevket Salih Sakalli και Yusuf Emir Hasan…»
Ο Σταύρος Αντωνίου είχε επικοινωνήσει μαζί μου για αυτό το θέμα και πήγαμε μαζί για να δούμε αυτόν τον πιθανό τόπο ταφής. Γι αυτό, προσπάθησα να διευθετήσω όπως ένας Τουρκοκύπριος και ένας Ελληνοκύπριος ερευνητής να πάνε μαζί μας και αυτό πήρε πολύ καιρό, αλλά τελικά καταφέραμε να πάμε μαζί την Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2019 μαζί με την Mine Balman, Βοηθό του Τουρκοκύπριου Μέλους της ΔΕΑ και επίσης επικεφαλής των ερευνών και την Ελληνοκύπρια ερευνήτρια της ΔΕΑ, αρχαιολόγο Αγγελική Ανθούση…
Ο Σταύρος Αντωνίου, μετά την έρευνα του για τους δύο Τουρκοκύπριους «αγνοούμενους' από το 1964, έδειξε σε μένα και τους λειτουργούς της ΔΕΑ τον πιθανό τόπο ταφής τους στο Μαζωτό… Ο Σταύρος Αντωνίου έκανε μια πολύ ανθρωπιστική χειρονομία, προσπαθώντας να ψάξει για ένα τόπο ταφής από μισό αιώνα πριν… Έδειξε την ανθρωπιά του δείχνοντας στη ΔΕΑ έτσι ώστε να ερευνήσουν και αν αποφασίσουν να σκάψουν σε εκείνο το σημείο… Προηγουμένως, ο Σταύρος Αντωνίου είχε επίσης βοηθήσει τη ΔΕΑ στην αναζήτηση του τόπου ταφής του Halil Ziya Desteban από το Μενεού που είχε εξαφανιστεί το 1964 στα Περβόλια… Με τη βοήθεια του Σταύρου και κάποιων άλλων ατόμων, τα οστά του βρέθηκαν σε μια αψίδα νερού στο Κίτι…
Το πρωί της Πέμπτης 3 Ιανουαρίου 2019 συναντηθήκαμε στο οδόφραγμα στο Λήδρα Πάλας για να πάμε μαζί στο Μαζωτό…
Στο Μαζωτό, το μέρος όπου πάμε είναι κοντά στην Εκκλησία Πετούντα, μια απομονωμένη περιοχή, ακόμα και τώρα…
Χρειαζόμαστε αυτοκίνητο με κίνηση στους τέσσερεις τροχούς για να πάμε εκεί αφού παντού οι χωματόδρομοι είναι πλημμυρισμένοι με νερό και λασπωμένοι… Ένα κανονικό αυτοκίνητο δεν μπορεί να περάσει χωρίς να κολλήσει σε αυτούς τους λασπωμένους χωματόδρομους…
Σταματούμε σε κάποιο σημείο και όταν βλέπει τα καλάμια και κατεβαίνουμε…
Αυτό το μέρος είναι κυβερνητική γη… Δηλαδή είχαν θάψει δύο «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους όχι σε ιδιωτική, αλλά σε κρατική γη… Τα χωράφια απέναντι είναι όλα ιδιωτικές περιουσίες, αλλά η γη όπου στεκόμαστε είναι κρατική.
Κοντά στη θάλασσα, εδώ δεν υπάρχουν οικοδομές – ούτε κτίρια ούτε οικοδομές υπό κατασκευή – εντελώς άδεια… Όμως πιο πάνω, βλέπουμε μηχανήματα που δείχνουν ότι κάποιοι άνθρωποι έπαιρναν χώμα από εδώ… Όμως η περιοχή που μας έδειξε ο Σταύρος Αντωνίου φαίνεται άθικτη…. Αν η ΔΕΑ αποφασίσει να κάνει εκσκαφές εδώ, το έργο τους θα είναι πολύ εύκολο αφού δεν υπάρχει τίποτα στη γη αυτή που να τους σταματήσει από το να σκάψουν.
Ενώ είμαστε εκεί, μαθαίνουμε ότι η ΔΕΑ είχε πληροφορίες ότι οι δύο Τουρκοκύπριοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί στο Μαζωτό, στην περιοχή «Πετούντα» αλλά μαθαίνουμε ότι είναι πρώτη φορά που τους είχαν δείξει μια συγκεκριμένη τοποθεσία, το μέρος που τους δείχνει ο Σταύρος…
Ο Σταύρος μας λέει ότι μια ομάδα τεσσάρων ή πέντε Ελληνοκυπρίων επέστρεφαν από την κηδεία ενός Ελληνοκυπρίου στο χωριό Αναφωτία και στο δρόμο προς το Μαζωτό είχαν δει δύο Τουρκοκύπριους στην άκρια του δρόμου να βόσκουν τα ζώα τους και τους σκότωσαν σε «εκδίκηση» και μετά πήραν τα σώματα τους στην περιοχή αυτή κοντά στην Εκκλησία Παναγίας Πετούντας και τους έθαψαν δίπλα από τα καλάμια – επτά πόδια από τα καλάμια, εκεί υπήρχε μια φυσική κοιλότητα (όχι πηγάδι) και τους έθαψαν εκεί…
Το 2009 είχα γράψει για αυτούς τους δύο «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους – οι πληροφορίες μου ήταν ότι έβοσκαν τα πρόβατα τους και σταμάτησαν το λεωφορείο του Μαζωτού για να ζητήσουν τσιγάρα… Ο Yusuf Emir Hasan ήταν ένας ηλικιωμένος άντρας που δεν μπορούσε να μιλήσει ή να ακούσει και έδειξε με τα δύο του δάκτυλα βάζοντας τα κοντά στο στόμα του καθώς ζητούσε τσιγάρα… Στο άρθρο μου που δημοσιεύτηκε πριν από δέκα χρόνια στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ, στις 27 Σεπτεμβρίου 2009 είχα γράψει:
«Ήταν ένας κωφάλαλος ηλικιωμένος… Ο μόνος τρόπος που ο ηλικιωμένος αυτός βοσκός μπορούσε να επικοινωνήσει ήταν χρησιμοποιώντας τα χέρια του, με σήματα, χρησιμοποιώντας τις εκφράσεις του προσώπου του και του σώματος του… Ο Yusuf Emir Hasan ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας, ένας βοσκός από το Κιβισίλι που έβοσκε τα πρόβατα του στα χωράφια έξω από το Κιβισίλι μαζί με ένα εξάδελφο του στις αρχές του Φεβρουαρίου 1964… Δεν ήξερε ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα έβλεπε τον ήλιο, η τελευταία φορά που θα έβλεπε τα πρόβατα του… Ήταν ακριβώς 74 χρονών.
Είδε κάποιους να έρχονται στον κύριο δρόμο προς το Μαζωτό και δεν γνώριζε ότι ήταν μια ομάδα που ερχόταν από την κηδεία ενός αστυνομικού στην Αναφωτίδα – ο αστυνομικός Τάσος Κωνσταντίνου είχε σκοτωθεί στον Άγιο Σωζόμενο (Arpalik). Ήταν μήπως ένας από τους αστυνομικούς στους οποίους είχαν στήσει ενέδρα και σκότωσαν στο μηχανοστάσιο στην άκρια του χωριού στις αρχές του Φεβρουαρίου 1964 ή σκοτώθηκε αργότερα κατά τις συγκρούσεις που προέκυψαν μετά από αυτή την ενέδρα από μια ομάδα νεαρών της ΤΜΤ, χωρίς τη συγκατάθεση του αρχηγού της ΤΜΤ στο χωριό;
Ο ηλικιωμένος βοσκός δεν ήξερε τίποτε από αυτά – σύμφωνα με ένα Ελληνοκύπριο φίλο που μου είπε την ιστορία, όταν είδε το πλήθος να έρχεται, προχώρησε για να τους χαιρετήσει και να ζητήσει ένα τσιγάρο, φέρνοντας τα δύο του δάκτυλα στο στόμα και κάνοντας την κίνηση του καπνίσματος.
Αντί τσιγάρο, τον σκότωσαν εκεί, στον κύριο δρόμο προς το Μαζωτό, μαζί με τον εξάδελφο του Shevket Salih Sakalli… Ο Shevket ήταν 44 χρονών, επίσης από το Κιβισίλι, παντρεμένος με την Pembe και είχαν έξι παιδιά… Μερικοί Ελληνοκύπριοι που επέστρεφαν από την κηδεία του αστυνομικού στην Αναφωτίδα τους σκότωσαν και τους δύο. Και οι δύο είναι «αγνοούμενοι» από τη μέρα εκείνη…
Είμαι σίγουρη ότι ο ηλικιωμένος άντρας δεν μπορούσε, και δεν καταλάβαινε γιατί τον σκότωσαν… Στο κάτω-κάτω, το μόνο που ήθελε ήταν ένα τσιγάρο… Στον σιωπηλό του κόσμο, δεν μπορούσε ούτε να φωνάξει δυνατά, να πει στους δολοφόνους του «Σταματήστε! Σας παρακαλώ σταματήστε!...» Συνάντησε το θάνατο, όπως συναντούσε και τη ζωή σε άκρα σιωπή – ίσως μόνο με τα μάτια του, το πρόσωπο του και τα χέρια του, έκανε σήματα προσπαθώντας να πει στους Ελληνοκύπριους δολοφόνους ότι το μόνο που ήθελε ήταν ένα τσιγάρο!... Ο ηλικιωμένος άντρας δεν γνώριζε τους νεαρούς της ΤΜΤ που έστησαν ενέδρα έξω από τον Άγιο Σωζόμενο, δεν ήξερε ότι υπήρχαν συγκρούσεις μετά και μερικοί Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν, δεν ήξερε ότι ο Άγιος Σωζόμενος εκκενώθηκε και πήραν όλους τους Τουρκοκύπριους στην Λουρουτζίνα (Akincilar) για να ζήσουν προσφυγική ζωή για την υπόλοιπη τους ζωή… Δεν ήξερε ότι ο Άγιος Σωζόμενος έγινε χωριό φάντασμα στην άκρια του Δαλιού και της Ποταμιάς – με τα χρόνια τα κτίρια κατέρρευσαν σε πέτρες και σκόνη και δεν παρέμεινε τίποτε, τίποτε εκτός τη μνήμη αυτών που θυμούνταν πως ήταν η ζωή στο χωριό αυτό…»
Και το άρθρο μου συνέχιζε με το τι είχε πραγματικά συμβεί στον Άγιο Σωζόμενο…
Έγραψα το άρθρο το 2009 και ένας αναγνώστης μου είχε επίσης τηλεφωνήσει το 2011 και μου είχε δώσει περισσότερες πληροφορίες για τους δύο «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους και επίσης μοιράστηκα αυτά που μου είχε πει με τους αναγνώστες μου…
Το βράδυ της 3ης Ιανουαρίου 2019, πριν να δημοσιεύσω τις πληροφορίες που μας έδωσε ο Σταύρος Αντωνίου, προσπαθώ να βρω τους συγγενείς αυτών των «αγνοουμένων» για να τους ενημερώσω για τις εξελίξεις τώρα και για τον πιθανό τόπο ταφής. Πάντοτε προσπαθώ να επικοινωνήσω με τους συγγενείς, είτε είναι Τουρκοκύπριοι είτε Ελληνοκύπριοι για να τους ενημερώσω πριν να δημοσιεύσω οτιδήποτε με τα ονόματα των συγγενών τους έτσι ώστε να αποφεύγονται οι «εκπλήξεις»…
Έτσι μιλώ με τον Yusuf Aykan – έχει το όνομα του «αγνοούμενου» Yusuf Emir Hasan αφού ήταν μεγάλος του θείος. Όταν ο μεγάλος του θείος και ο πατέρας του Shevket Salih Sakalli έγιναν «αγνοούμενοι», ήταν μόλις επτά χρονών. Ο Yusuf Emir Hasan δεν είχε παντρευτεί ποτέ και δεν είχε παιδιά. Η μητέρα του Yusuf Aykan, η κυρία Pembe πέθανε πριν από χρόνια. Ο αδελφός του Ilkay πέθανε το 2011. Οι αδελφές του Zehra και Ayshe πέθαναν… Ο αδελφός του Alpay με τον οποίο είχα μιλήσει το 2009 και το 2011 ήταν σε κάποιο είδος κώματος για τα τελευταία τρία χρόνια, ήταν σε δραματική κατάσταση υγείας. Ο σύζυγος της Emete, της αδελφής του ήταν πολύ άρρωστος… Έτσι η ιστορία του, Shevket Salih Sakalli, ενός από εκείνους που σκοτώθηκαν στο Μαζωτό, είναι πολύ δραματική – ενώ περίμεναν όλα αυτά τα χρόνια για να βρεθεί ο τόπος ταφής του από τη ΔΕΑ, πέθανε η γυναίκα του, τρία από τα έξι παιδιά του πέθαναν και το τέταρτο βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση… Ενώ περίμεναν για νέα από τον «αγνοούμενο» πατέρα τους από το 1964, μια ολόκληρη οικογένεια έχει αφανιστεί… Πέρασαν 55 χρόνια και ακόμα περιμένουν – ίσως τώρα, με την ανθρωπιστική χειρονομία του Σταύρου Αντωνίου, να μπορέσουν να πάρουν πίσω τα οστά του πατέρα τους και του μεγάλου τους θείου…
Ο Yusuf Aykan μου λέει ότι μετά που ο μεγάλος τους θείος και ο πατέρας τους έγιναν «αγνοούμενοι», έφυγαν από το Κιβισίλλι και πήγαν για να ζήσουν στη Λάρνακα… Προσπάθησαν να πάρουν πίσω το κοπάδι του πατέρα τους και του μεγάλου τους θείου από τους Ελληνοκύπριους που τους το πήραν αλλά δεν κατάφεραν να πάρουν πίσω όλα τα ζώα. Μόνο με τη βοήθεια των Βρετανών στρατιωτών πήραν πίσω κάποια ζώα…
Ο Yusuf Aykan λέει:
«Ο πατέρας μου έκανε πολλά αστεία… Πάντοτε του άρεσε να κάνει αστεία και όλοι τον αγαπούσαν… Ήταν ένας πολύ χαρούμενος άνθρωπος… Δεν υπήρχαν Ελληνοκύπριοι από το Μαζωτό που να μην τον ήξεραν. Όλοι οι Ελληνοκύπριοι από το Μαζωτό και τα γύρω χωριά τον ήξεραν. Υπήρχαν αυτά τα λεωφορεία που είχαν ξύλο στο σκελετό τους και στην κατασκευή τους που συνήθιζαν να πηγαίνουν από τα χωριά στις πόλεις… Ο πατέρας μου σταματούσε τα λεωφορεία αυτά και τους πείραζε όλους… Εκείνη τη μέρα, σταμάτησε το λεωφορείο για να τους πειράξει και κάποιοι Ελληνοκύπριοι στο λεωφορείο είπαν σε εκείνους που ήθελαν να τον σκοτώσουν και ήταν στο λεωφορείο «Μην τον σκοτώσετε! Είναι ένας από εμάς…» μας είπαν ότι υπήρχε ένας Έλληνας στρατιώτης με όπλο στο λεωφορείο και είχε πυροβολήσει και σκοτώσει τον θείο Yusuf και τον πατέρα μου…»
Το 2011 ένας αναγνώστης μου είχε πει τα ακόλουθα για τον σκοτωμό τους:
«Ανάμεσα σε εκείνους που τον σκότωσαν ήταν ο γιος ενός γνωστού ατόμου από τα Περβόλια… Έβλεπε τους Τουρκοκύπριους ως εχθρούς του… Ήταν από την ΕΟΚΑ… Όταν είδε ότι ο Shevket φορούσε άσπρη μαντήλα στο κεφάλι του, συνειδητοποίησε ότι ήταν Τουρκοκύπριος διότι γενικά οι Ελληνοκύπριοι άντρες φορούσαν μαύρες μαντήλες και σταμάτησε το λεωφορείο και σκότωσε τον Shevket και το θείο Yusuf. Μάθαμε ότι όταν ήρθαν πίσω για να τους θάψουν δεν κατάφεραν να βρουν το θείο Yusuf διότι δεν είχε πεθάνει αλλά τραυματίστηκε και βρήκαν ίχνη αίματος για ένα ολόκληρο μίλι – είχε συρθεί και άφησε ίχνη αίματος για ένα μίλι από το χωριό και τον είχαν βρει κοντά σε ένα ρέμα και τον σκότωσαν.
Μετά από πέντε ή έξι χρόνια όταν ηρέμησαν τα πράγματα λίγο, ο Ilkay, γιος του Sevket, πήγε στα Περβόλια στο καφενείο και κάποιοι Ελληνοκύπριοι τους προσκάλεσαν για να φάνε και να πιούνε. Ενώ έτρωγαν και έπιναν, ήρθε ο άντρας από τα Περβόλια που σου ανάφερα. Ήταν μεθυσμένος… Και άρχισε να καυχιέται για το πως είχε σκοτώσει το Sevket, χωρίς να συνειδητοποιήσει ότι στο ίδιο τραπέζι βρισκόταν και ο γιος του… Όταν ο Τουρκοκύπριος φίλος που καθόταν δίπλα από το γιο του Sevket του είπε «Αυτός είναι ο γιος του», δεν σταμάτησε και του είπε «Να σου πω πως πέθανε ο πατέρας σου…» Ο Ilkay άρχισε να κλαίει και οι Ελληνοκύπριοι από τα Περβόλια πήραν αυτό το δολοφόνο μακριά από εκεί και επίσης ζήτησαν από τον Ilkay και το φίλο του να φύγουν… Όταν ο Ilkay επέστρεψε, φώναζε και στρίγγλιζε στο καφενείο… Μετά από εκείνη τη μέρα, δεν έδιναν όπλο στον Ilkay όταν ήταν υπηρεσία στη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, για να μην πάει και να σκοτώσει εκείνο τον Ελληνοκύπριο. Πέθανε πριν από έξι μήνες… Όσο ζούσε, πάντοτε όταν καθόμασταν να φάμε και να πιούμε μας έλεγε αυτή την ιστορία…»
Ευχαριστώ το δημοσιογράφο φίλο μας Σταύρο Αντωνίου για την ανθρωπιά του…
Ελπίζω ότι μετά από 55 χρόνια η ΔΕΑ να καταφέρει να βρει τα οστά του Yusuf Emir Hasan και του Shevket Salih Sakalli και να τα επιστρέψουν σε ότι απέμεινε στη γη από την οικογένεια τους… Αυτό είναι τόσο σκληρό… Και αυτό είναι τόσο απάνθρωπο… Το πρώτο έγκλημα είναι που τους σκότωσαν… Το δεύτερο σοβαρό έγκλημα είναι να αναγκάζεις τους συγγενείς να περιμένουν για περισσότερο από μισό αιώνα χωρίς κανένα αποτέλεσμα…
Ελπίζω ότι η ανθρωπιστική χειρονομία του Σταύρου Αντωνίου θα ενθαρρύνει τους υπεύθυνους για τις έρευνες να ψάξουν πιο βαθιά και περισσότερο – μας έχει δώσει πολύτιμα στοιχεία και μια ένδειξη ενός πιθανού τόπου ταφής… Ας δούμε αν θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε τελικά τους συγγενείς τους – όσους από αυτούς έμειναν σε αυτή τη γη…
Photo 1: Στον πιθανό τόπο ταφής μαζί με την κυρία Αγγελική από τη ΔΕΑ και το φίλο δημοσιογράφο Σταύρο Αντωνίου…
Photo 2: Ο Σταύρος Αντωνίου μαζί με την κυρία Αγγελική και την κυρία Mine Balman από τη ΔΕΑ…
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 10th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 4th and 7th of January 2019 and here are the links:
http://www.yeniduzen.com/stavros-antoniudan-insani-jest-13446yy.htm
http://www.yeniduzen.com/stavros-antoniudan-insani-jest-2-13461yy.htm
Searching for `missing` in and around Tseri…
Searching for `missing` in and around Tseri…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
On the 1st of August 2018, together with a Turkish Cypriot reader I cross the checkpoint at Ledra Palace to meet a Greek Cypriot reader.
For many years now, he has been helping us quietly and insistently in finding the possible burial sites of "missing" Turkish Cypriots and Greek Cypriots.
All together we go to Tseri to pick up an old man, a dear friend who has also been instrumental in finding various burial sites of `missing` persons. This old man had helped us to find the remains of three Turkish Cypriots taken from Aredhiou from their homes by the Greek Cypriot police of Deftera back in December 1963 and who had gone `missing`… And another Turkish Cypriot `missing` from 1963 who had come from Famagusta to Nicosia and then `disappeared`… He had called me through the help of my Greek Cypriot reader and my Turkish Cypriot reader with whom I am together now and asked me to go to Tseri to show me these burial sites. He had also given me a map, showing the exact location of a well where the three Turkish Cypriots `missing` from Aredhiou had been buried…
I had immediately contacted the Cyprus Missing Persons' Committee and we had gone there to show the well and the other burial site.
Upon digging, the excavation team of the Cyprus Missing Persons' Committee had found the remains of the four `missing` persons from 1963 in Tseri in the places that this old man had shown us… I am grateful for his humanity and his voluntary help to heal the wounds of our country. I have been in the funerals of all these four `missing` persons and grateful to the old man from Tseri for bringing closure to four families…
So on the 1st of August 2018 together with the old man and my readers we go together to look at more possible burial sites, take photos and information about these places. My Greek Cypriot reader has already worked on all of these possible burial sites and also gives me maps to help locate them easily…
On the 8th of August 2018, this time I arrange so we can have investigators from the Cyprus Missing Persons' Committee with me so I can show them these possible burial sites together with my old friend from Tseri. Sila Murat and Chris Christophoros from CMP are with me as the investigators of CMP. Again, we go to pick up the old man from Tseri and we start doing the rounds again to show them the possible burial sites and to give detailed information and the maps so they can do further investigations…
First we go outside Tseri, towards Nicosia and from the `Pera Chorio-Nissou` road sign we turn to the left to go to a riverbed…
Both my Greek Cypriot reader, the old man from Tseri, as well as other Greek Cypriot readers have been insisting that some `missing` Turkish Cypriots are buried in this riverbed, in one of the wells. My Greek Cypriot reader had provided me with a map showing the wells and pointing out in which well they might have been buried.
The CMP had come to this area previously but when there was water in the well during their excavations, they had left… Another Greek Cypriot who sent me a note would say `They need to go 30 meters further from where they were digging in the past, to explore the well there…` He had found a witness in one of the villages and I give this information, as well as his phone to Popi Chrysostomou, the Assistant to the Greek Cypriot Member of CMP and they speak on the phone and arrange to go and visit the witness. I also pass on the information to Mine Balman, the Assistant to the Turkish Cypriot Member of CMP.
So who is buried in one of the wells in this riverbed of Almiros?
According to the information we have, five Turkish Cypriots killed as `revenge` might be buried here… A Greek Cypriot from Latsia had played a role in their killing as well as some others… In those days, one of his relatives had been killed in Nicosia by some Turkish Cypriots so he had been very upset and wanted to take `revenge`.
It was the 30th of April 1964 and five elderly Turkish Cypriots were going back from Nicosia to Limassol and Paphos… Mehmet Sinan and his wife Pembe Mehmet Sinan had come to Nicosia since they had been worried because of the intercommunal fighting of December 1963… Their daughter was living in Nicosia and they had come to see her and were on their way back to Paphos… Fezile Ali, another elderly lady had come from Limassol to Nicosia to see her daughter who was going to get engaged… And she too was going back to Limassol. The drivers were Mehmet Ahmet and Kamil Mehmet who had trucks and their job was to carry stuff… There had been a photographer who had wanted to move his house from Paphos to Nicosia and they had carried his furniture to Nicosia and now with the three elderly customers to take back to Limassol and Paphos, they were trying to go back…
They would be stopped at the Latsia makeshift checkpoint and according to our readers would be taken to outside Tseri and killed and buried in a well in the riverbed Almiros…
We roam the area with the old man and the investigators of CMP – they take photographs and coordinates and we move back to Tseri to show some more possible burial sites…
In Tseri we go to a junction and the old man tells the investigators that there are rumours that a Turkish Cypriot had been buried here… There is an olive tree in a field and next to it, an asphalt road… The old man says that there were rumours in the village that in 1964, a `missing` Turkish Cypriot had been buried here…
But he also wants to show the investigators some other suspicious places – further up, there had been a big cavity in a field and he shows this cavity… Then across the dirt track, there are two adjacent fields where there had been two wells and these wells had no water and were open but all of a sudden they had been closed back in 1963-64 so this had created suspicion in the village… He says `There is no solid information about these two wells that were closed abruptly, just suspicions…`
I thank my Greek Cypriot and Turkish Cypriot reader, I thank the old man from Tseri for their humanitarian, voluntary work… And I thank the investigators of CMP, Sila and Chris for coming with us so we could show them these possible burial sites…
If you have any further information about these possible burial sites, you can call me on my CYTA mobile at 99 966518. It only works in the mornings until about 15.00 and when I go to work, my CYTA does not work since the newspaper I work in, YENIDUZEN is outside Nicosia and there is no CYTA line there… So please call me if you have any further information – I do not need to know your name… Don't tell me your name if you don't want to… You can give information anonymously… You can do the same and call CMP if you like…
What's important at this critical period when a huge amount of time was lost, was in fact `wasted`, is to try to share as much as possible what we know about possible burial sites… We owe this to the old men and old women killed viciously with the pretext of `revenge` and thrown in wells and buried in fields… We owe this to young boys who were killed during the war and thrown in a mass grave or in a ditch… They lay there waiting for our humanity to touch them so they can come back to their loved ones so that the paralysed lives of the relatives of `missing persons` can continue, burying their loved ones decently and mourning for them that they have postponed for many decades…
We all have a responsibility to clean up our island of this mess created by others, for their own interests… We all have a responsibility towards the relatives of `missing persons`, whether they are Turkish Cypriot or Greek Cypriot… There is no `Greek Cypriot pain` or `Turkish Cypriot pain` - there is only human pain and we must do everything possible to ease this pain, to close wounds, to give a chance for the wounds to heal, to create an atmosphere of mutual understanding, instead of keeping things under check and control and allowing fear and suspicion to rule this land…
This is the only way forward: By sharing what we know and by doing what we can…
26.1.2019
Photo 1: The five missing Turkish Cypriots who might be buried outside Tseri...
Photo 2: The area outside Tseri where some missing Turkish Cypriots might be buried...
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 17th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper on the 21st and 22nd of January 2019 and here are their links:
http://www.yeniduzen.com/tseri-ve-disinda-olasi-gomu-yerleri-1-13525yy.htm
http://www.yeniduzen.com/tseri-ve-disinda-olasi-gomu-yerleri-2-13529yy.htm
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
On the 1st of August 2018, together with a Turkish Cypriot reader I cross the checkpoint at Ledra Palace to meet a Greek Cypriot reader.
For many years now, he has been helping us quietly and insistently in finding the possible burial sites of "missing" Turkish Cypriots and Greek Cypriots.
All together we go to Tseri to pick up an old man, a dear friend who has also been instrumental in finding various burial sites of `missing` persons. This old man had helped us to find the remains of three Turkish Cypriots taken from Aredhiou from their homes by the Greek Cypriot police of Deftera back in December 1963 and who had gone `missing`… And another Turkish Cypriot `missing` from 1963 who had come from Famagusta to Nicosia and then `disappeared`… He had called me through the help of my Greek Cypriot reader and my Turkish Cypriot reader with whom I am together now and asked me to go to Tseri to show me these burial sites. He had also given me a map, showing the exact location of a well where the three Turkish Cypriots `missing` from Aredhiou had been buried…
I had immediately contacted the Cyprus Missing Persons' Committee and we had gone there to show the well and the other burial site.
Upon digging, the excavation team of the Cyprus Missing Persons' Committee had found the remains of the four `missing` persons from 1963 in Tseri in the places that this old man had shown us… I am grateful for his humanity and his voluntary help to heal the wounds of our country. I have been in the funerals of all these four `missing` persons and grateful to the old man from Tseri for bringing closure to four families…
So on the 1st of August 2018 together with the old man and my readers we go together to look at more possible burial sites, take photos and information about these places. My Greek Cypriot reader has already worked on all of these possible burial sites and also gives me maps to help locate them easily…
On the 8th of August 2018, this time I arrange so we can have investigators from the Cyprus Missing Persons' Committee with me so I can show them these possible burial sites together with my old friend from Tseri. Sila Murat and Chris Christophoros from CMP are with me as the investigators of CMP. Again, we go to pick up the old man from Tseri and we start doing the rounds again to show them the possible burial sites and to give detailed information and the maps so they can do further investigations…
First we go outside Tseri, towards Nicosia and from the `Pera Chorio-Nissou` road sign we turn to the left to go to a riverbed…
Both my Greek Cypriot reader, the old man from Tseri, as well as other Greek Cypriot readers have been insisting that some `missing` Turkish Cypriots are buried in this riverbed, in one of the wells. My Greek Cypriot reader had provided me with a map showing the wells and pointing out in which well they might have been buried.
The CMP had come to this area previously but when there was water in the well during their excavations, they had left… Another Greek Cypriot who sent me a note would say `They need to go 30 meters further from where they were digging in the past, to explore the well there…` He had found a witness in one of the villages and I give this information, as well as his phone to Popi Chrysostomou, the Assistant to the Greek Cypriot Member of CMP and they speak on the phone and arrange to go and visit the witness. I also pass on the information to Mine Balman, the Assistant to the Turkish Cypriot Member of CMP.
So who is buried in one of the wells in this riverbed of Almiros?
According to the information we have, five Turkish Cypriots killed as `revenge` might be buried here… A Greek Cypriot from Latsia had played a role in their killing as well as some others… In those days, one of his relatives had been killed in Nicosia by some Turkish Cypriots so he had been very upset and wanted to take `revenge`.
It was the 30th of April 1964 and five elderly Turkish Cypriots were going back from Nicosia to Limassol and Paphos… Mehmet Sinan and his wife Pembe Mehmet Sinan had come to Nicosia since they had been worried because of the intercommunal fighting of December 1963… Their daughter was living in Nicosia and they had come to see her and were on their way back to Paphos… Fezile Ali, another elderly lady had come from Limassol to Nicosia to see her daughter who was going to get engaged… And she too was going back to Limassol. The drivers were Mehmet Ahmet and Kamil Mehmet who had trucks and their job was to carry stuff… There had been a photographer who had wanted to move his house from Paphos to Nicosia and they had carried his furniture to Nicosia and now with the three elderly customers to take back to Limassol and Paphos, they were trying to go back…
They would be stopped at the Latsia makeshift checkpoint and according to our readers would be taken to outside Tseri and killed and buried in a well in the riverbed Almiros…
We roam the area with the old man and the investigators of CMP – they take photographs and coordinates and we move back to Tseri to show some more possible burial sites…
In Tseri we go to a junction and the old man tells the investigators that there are rumours that a Turkish Cypriot had been buried here… There is an olive tree in a field and next to it, an asphalt road… The old man says that there were rumours in the village that in 1964, a `missing` Turkish Cypriot had been buried here…
But he also wants to show the investigators some other suspicious places – further up, there had been a big cavity in a field and he shows this cavity… Then across the dirt track, there are two adjacent fields where there had been two wells and these wells had no water and were open but all of a sudden they had been closed back in 1963-64 so this had created suspicion in the village… He says `There is no solid information about these two wells that were closed abruptly, just suspicions…`
I thank my Greek Cypriot and Turkish Cypriot reader, I thank the old man from Tseri for their humanitarian, voluntary work… And I thank the investigators of CMP, Sila and Chris for coming with us so we could show them these possible burial sites…
If you have any further information about these possible burial sites, you can call me on my CYTA mobile at 99 966518. It only works in the mornings until about 15.00 and when I go to work, my CYTA does not work since the newspaper I work in, YENIDUZEN is outside Nicosia and there is no CYTA line there… So please call me if you have any further information – I do not need to know your name… Don't tell me your name if you don't want to… You can give information anonymously… You can do the same and call CMP if you like…
What's important at this critical period when a huge amount of time was lost, was in fact `wasted`, is to try to share as much as possible what we know about possible burial sites… We owe this to the old men and old women killed viciously with the pretext of `revenge` and thrown in wells and buried in fields… We owe this to young boys who were killed during the war and thrown in a mass grave or in a ditch… They lay there waiting for our humanity to touch them so they can come back to their loved ones so that the paralysed lives of the relatives of `missing persons` can continue, burying their loved ones decently and mourning for them that they have postponed for many decades…
We all have a responsibility to clean up our island of this mess created by others, for their own interests… We all have a responsibility towards the relatives of `missing persons`, whether they are Turkish Cypriot or Greek Cypriot… There is no `Greek Cypriot pain` or `Turkish Cypriot pain` - there is only human pain and we must do everything possible to ease this pain, to close wounds, to give a chance for the wounds to heal, to create an atmosphere of mutual understanding, instead of keeping things under check and control and allowing fear and suspicion to rule this land…
This is the only way forward: By sharing what we know and by doing what we can…
26.1.2019
Photo 1: The five missing Turkish Cypriots who might be buried outside Tseri...
Photo 2: The area outside Tseri where some missing Turkish Cypriots might be buried...
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 17th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper on the 21st and 22nd of January 2019 and here are their links:
http://www.yeniduzen.com/tseri-ve-disinda-olasi-gomu-yerleri-1-13525yy.htm
http://www.yeniduzen.com/tseri-ve-disinda-olasi-gomu-yerleri-2-13529yy.htm
Ψάχνοντας «αγνοουμένους» γύρω από, και στο Τσέρι…
Ψάχνοντας «αγνοουμένους» γύρω από, και στο Τσέρι…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Την 1η Αυγούστου 2018 περνώ το οδόφραγμα στο Λήδρα Πάλας μαζί με ένα Τουρκοκύπριο αναγνώστη για να συναντήσουμε ένα Ελληνοκύπριο αναγνώστη.
Για πολλά χρόνια τώρα μας βοηθά ήσυχα και επιμελώς να βρούμε τους πιθανούς τόπους ταφής «αγνοούμενων» Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων.
Πάμε όλοι μαζί στο Τσέρι για να πάρουμε ένα ηλικιωμένο άντρα, ένα αγαπητό φίλο που επίσης είχε καθοριστικό ρόλο στην ανεύρεση διαφόρων τόπων ταφής «αγνοουμένων». Αυτός ο ηλικιωμένος άντρας μας είχε βοηθήσει να βρούμε τα οστά τριών Τουρκοκυπρίων που απάχθηκαν το Δεκέμβριο του 1963 από τα σπίτια τους στην Αρεδιού από την Ελληνοκυπριακή αστυνομία της Δευτεράς και που έγιναν «αγνοούμενοι»… Και έναν άλλο Τουρκοκύπριο «αγνοούμενο» από το 1963 που είχε έρθει από την Αμμόχωστο στη Λευκωσία και μετά «εξαφανίστηκε»… Μου είχε τηλεφωνήσει με τη βοήθεια του Ελληνοκύπριου αναγνώστη μου και του Τουρκοκύπριου αναγνώστη μου με τον οποίο είμαστε τώρα μαζί και μου ζήτησε να πάμε στο Τσέρι για να μου δείξει αυτούς τους τόπους ταφής. Μου είχε επίσης δώσει ένα χάρτη που έδειχνε την ακριβή τοποθεσία ενός πηγαδιού όπου είχαν θαφτεί οι τρεις Τουρκοκύπριοι «αγνοούμενοι» από την Αρεδιού…
Είχα επικοινωνήσει αμέσως με την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων και είχαμε πάει εκεί για να δείξουμε το πηγάδι και τον άλλο τόπο ταφής.
Μετά τις εκσκαφές, η ομάδα εκσκαφών της Κυπριακής Επιτροπής Αγνοουμένων είχε βρει στο Τσέρι τα οστά τεσσάρων «αγνοουμένων» από το 1963, στα μέρη που μας είχε δείξει αυτός ο ηλικιωμένος άντρας… Είμαι ευγνώμων για την ανθρωπιά του και την εθελοντική του βοήθεια για να επουλωθούν οι πληγές της χώρας μας. Έχω παραστεί στις κηδείες και των τεσσάρων αυτών «αγνοουμένων» και ευγνωμονώ τον ηλικιωμένο άντρα από το Τσέρι που έφερε κλείσιμο για τέσσερεις οικογένειες…
Έτσι την 1η Αυγούστου 2018 μαζί με τον ηλικιωμένο άντρα και τους αναγνώστες μου πάμε μαζί για να δούμε περισσότερους τόπους ταφής, να βγάλουμε φωτογραφίες και να πάρουμε πληροφορίες για τα μέρη αυτά. Ο Ελληνοκύπριος αναγνώστης μου έχει ήδη δουλέψει σε όλους αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής και μου δίνει επίσης χάρτες που θα βοηθήσουν να τους εντοπίσουμε εύκολα…
Στις 8 Αυγούστου 2018, διευθετώ έτσι ώστε αυτή τη φορά να έχουμε μαζί μας και ερευνητές από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων για να τους δείξουμε αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής μαζί με τον ηλικιωμένο φίλο μου από το Τσέρι. Η Sila Murat και ο Κρις Χριστοφόρου από τη ΔΕΑ είναι μαζί μου ως ερευνητές της ΔΕΑ. Και πάλι, πάμε για να πάρουμε τον ηλικιωμένο άντρα από το Τσέρι και αρχίζουμε να γυρίζουμε και πάλι για να τους δείξουμε τους πιθανούς τόπους ταφής και να δώσουμε λεπτομερείς πληροφορίες και τους χάρτες έτσι ώστε να κάνουν περεταίρω έρευνες…
Πρώτα πάμε έξω από το Τσέρι, προς τη Λευκωσία και στρίβουμε αριστερά από την πινακίδα που αναγράφει «Πέρα Χωριό – Νήσου» για να πάμε στην όχθη ενός ποταμού…
Τόσο ο Ελληνοκύπριος αναγνώστης μου, ο ηλικιωμένος από το Τσέρι, όπως επίσης και άλλοι Ελληνοκύπριοι αναγνώστες επιμένουν ότι κάποιοι «αγνοούμενοι» Τουρκοκύπριοι είναι θαμμένοι σε αυτή την όχθη του ποταμού σε ένα από τα πηγάδια. Ο Ελληνοκύπριος αναγνώστης μου με προμήθευσε με ένα χάρτη που δείχνει τα πηγάδια και επίσης σε ποιο πηγάδι μπορεί να είχαν θαφτεί.
Η ΔΕΑ είχε έρθει στο παρελθόν σε αυτή την περιοχή αλλά έφυγαν εφόσον υπήρχε νερό στο πηγάδι στη διάρκεια των εκσκαφών τους… Ένας άλλος Ελληνοκύπριος που μου είχε στείλει ένα σημείωμα, έγραφε «Χρειάζεται να πάνε 30 μέτρα πιο πέρα από εκεί που έσκαβαν στο παρελθόν, για να ερευνήσουν το πηγάδι εκεί…» Είχε βρει ένα μάρτυρα σε ένα από τα χωριά και έδωσα την πληροφορία αυτή, όπως επίσης και το τηλέφωνο του στην Πόπη Χρυσοστόμου, τη Βοηθό του Ελληνοκύπριου Μέλους της ΔΕΑ και μίλησαν στο τηλέφωνο και κανόνισαν να πάνε και να επισκεφτούν τον μάρτυρα. Μετάφερα επίσης την πληροφορία στην Mine Balman, Βοηθό του Τουρκοκύπριους Μέλους της ΔΕΑ.
Άρα ποιος είναι θαμμένος σε ένα από τα πηγάδια σε αυτή την όχθη του ποταμού Αλμυρού;
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε, εδώ μπορεί να είναι θαμμένοι πέντε Τουρκοκύπριοι που σκοτώθηκαν για «εκδίκηση»… Ένας Ελληνοκύπριος από τα Λατσιά έπαιξε ρόλο στους σκοτωμούς τους όπως επίσης και κάποιοι άλλοι… Εκείνες τις μέρες, ένας από τους συγγενείς του είχε σκοτωθεί στη Λευκωσία από κάποιους Τουρκοκύπριους, έτσι ήταν πολύ αναστατωμένος και ήθελε να πάρει «εκδίκηση».
Ήταν 30 Απριλίου 1964 και πέντε ηλικιωμένοι Τουρκοκύπριοι επέστρεφαν από τη Λευκωσία στη Λεμεσό και την Πάφο… Ο Mehmet Sinan και η γυναίκα του Pembe Mehmet Sinan είχαν έρθει στη Λευκωσία, αφού ανησυχούσαν λόγω των διακοινοτικών συγκρούσεων του Δεκεμβρίου 1963… Η κόρη τους ζούσε στη Λευκωσία και είχαν έρθει να την δουν και επέστρεφαν πίσω στην Πάφο… Η Fezile Ali, μια άλλη ηλικιωμένη γυναίκα από τη Λεμεσό είχε έρθει στη Λευκωσία για να δει την κόρη της που θα αρραβωνιαζόταν… Και αυτή επέστρεφε στη Λεμεσό. Οι οδηγοί ήταν οι Mehmet Ahmet και Kamil Mehmet που είχαν φορτηγά και η δουλειά τους ήταν να μεταφέρουν πράγματα… Υπήρχε ένας φωτογράφος που ήθελε να μετακομίσει το σπίτι του από την Πάφο στη Λευκωσία και είχαν μεταφέρει τα έπιπλα του στη Λευκωσία και τώρα μαζί με τους τρεις ηλικιωμένους πελάτες που θα τους έπαιρναν πίσω στη Λεμεσό και την Πάφο, προσπαθούσαν να επιστρέψουν πίσω…
Τους σταμάτησαν στο πρόχειρο σημείο ελέγχου στα Λατσιά και σύμφωνα με τους αναγνώστες μας τους πήραν έξω από το Τσέρι και τους σκότωσαν και τους έθαψαν σε ένα πηγάδι στην όχθη του ποταμού Αλμυρού…
Περιπλανιόμαστε στην περιοχή μαζί με τον ηλικιωμένο άντρα και τους ερευνητές της ΔΕΑ – βγάζουν φωτογραφίες παίρνουν συντεταγμένες και πάμε πίσω στο Τσέρι για να δείξουμε και άλλους πιθανούς τόπους ταφής…
Στο Τσέρι πάμε σε μια διασταύρωση και ο ηλικιωμένος άντρας λέει στους ερευνητές ότι υπάρχουν φήμες ότι εδώ είχε θαφτεί ένας Τουρκοκύπριος… Υπάρχει μια ελιά σε ένα χωράφι και δίπλα ένας ασφαλτόδρομος… Ο ηλικιωμένος άντρας λέει ότι υπήρχαν φήμες στο χωριό ότι το 1964 ένας «αγνοούμενος» Τουρκοκύπριος είχε θαφτεί εδώ…
Όμως θέλει επίσης να δείξει στους ερευνητές κάποια άλλα ύποπτα μέρη – πιο πάνω υπήρχε μια μεγάλη κοιλότητα σε ένα χωράφι και δείχνει την κοιλότητα αυτή… Μετά απέναντι από το χωματόδρομο, υπάρχουν δύο παρακείμενα χωράφια όπου υπήρχαν δύο πηγάδια και αυτά τα πηγάδια δεν είχαν νερό και ήταν ανοικτά, αλλά ξαφνικά τα έκλεισαν το 1963-64 και έτσι αυτό δημιούργησε υποψίες στο χωριό… Λέει «Δεν υπάρχουν αξιόπιστες πληροφορίες για αυτά τα δύο πηγάδια που κλείστηκαν ξαφνικά, απλά υποψίες…»
Ευχαριστώ τον Ελληνοκύπριο και τον Τουρκοκύπριο αναγνώστη μου, ευχαριστώ τον ηλικιωμένο άντρα από το Τσέρι για το ανθρωπιστικό, εθελοντικό τους έργο… Και ευχαριστώ τους ερευνητές της ΔΕΑ Sila και Κρις που ήρθαν μαζί μας για να τους δείξουμε αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής…
Αν έχετε οποιεσδήποτε περεταίρω πληροφορίες για αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής, μπορείτε να μου τηλεφωνήσετε στο κινητό μου τηλέφωνο στη CYTA στο 99 966518. Είναι σε λειτουργία τα πρωινά, μέχρι τις 3μ.μ. περίπου, οπότε και πηγαίνω στην εργασία μου, το τηλέφωνο μου της CYTA δεν δουλεύει, αφού η εφημερίδα YENIDUZEN όπου εργάζομαι είναι εκτός Λευκωσίας και η CYTA δεν έχει κάλυψη εκεί… Έτσι σας παρακαλώ τηλεφωνήστε μου αν έχετε οποιεσδήποτε επιπλέον πληροφορίες – δεν χρειάζεται να ξέρω το όνομα σας… Μην μου πείτε το όνομα σας αν δεν θέλετε… Μπορείτε να μου δώσετε τις πληροφορίες ανώνυμα… Μπορείτε να κάνετε το ίδιο τηλεφωνώντας στη ΔΕΑ αν θέλετε…
Αυτό που είναι σημαντικό σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που χάθηκε πολύς χρόνος, στην πραγματικότητα «σπαταλήθηκε», είναι να προσπαθήσουμε να μοιραστούμε όσο είναι δυνατόν περισσότερο αυτά που γνωρίζουμε για πιθανούς τόπους ταφής… Το χρωστούμε στους ηλικιωμένους άντρες και στις ηλικιωμένες γυναίκες που σκοτώθηκαν βίαια με πρόφαση την «εκδίκηση» και ρίχτηκαν σε πηγάδια και θάφτηκαν σε χωράφια… Το χρωστούμε στα νεαρά αγόρια που σκοτώθηκαν στη διάρκεια του πολέμου και ρίχτηκαν σε ένα μαζικό τάφο ή σε ένα χαντάκι… Κείτονται εκεί περιμένοντας την ανθρωπιά μας να τους αγγίξει, έτσι ώστε να επιστρέψουν στους αγαπημένους τους, έτσι ώστε οι παράλυτες ζωές των συγγενών των «αγνοουμένων» να μπορέσουν να συνεχίσουν, θάβοντας τους αγαπημένους τους με αξιοπρέπεια και θρηνώντας τους, πράγμα που ανέβαλαν για πολλές δεκαετίες…
Έχουμε όλοι ευθύνη να καθαρίσουμε το νησί μας από αυτό το χάος που δημιούργησαν άλλοι, για τα δικά τους συμφέροντα… Όλοι έχουμε ευθύνη απέναντι στους συγγενείς των «αγνοουμένων», είτε είναι Τουρκοκύπριοι είτε Ελληνοκύπριοι… Δεν υπάρχει «Ελληνοκυπριακός πόνος» ή «Τουρκοκυπριακός πόνος» - υπάρχει μόνο ανθρώπινος πόνος και πρέπει να κάνουμε ότι είναι δυνατό για να απαλύνουμε τον πόνο αυτό, να κλείσουμε τις πληγές, να δώσουμε ευκαιρία να επουλώσουν οι πληγές, να δημιουργήσουμε ένα κλίμα αμοιβαίας κατανόησης, αντί να κρατούμε τα πράγματα υπό έλεγχο και να επιτρέπουμε στο φόβο και την υποψία να κυβερνούν τη γη αυτή…
Αυτός είναι ο μόνος δρόμος προς τα μπρος: Με το να μοιραστούμε αυτά που γνωρίζουμε και να κάνουμε ότι μπορούμε…
Photo 1: Οι πέντε "αγνοούμενοι" Τουρκοκύπριοι που μπορεί να είναι θαμμένοι έξω από το Τσέρι…
Photo 2: Η περιοχή έξω από το Τσέρι όπου μπορεί να είναι θαμμένοι κάποιοι Τουρκοκύπριοι…
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 17th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper on the 21st and 22nd of January 2019 and here are their links:
http://www.yeniduzen.com/tseri-ve-disinda-olasi-gomu-yerleri-1-13525yy.htm
http://www.yeniduzen.com/tseri-ve-disinda-olasi-gomu-yerleri-2-13529yy.htm
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Την 1η Αυγούστου 2018 περνώ το οδόφραγμα στο Λήδρα Πάλας μαζί με ένα Τουρκοκύπριο αναγνώστη για να συναντήσουμε ένα Ελληνοκύπριο αναγνώστη.
Για πολλά χρόνια τώρα μας βοηθά ήσυχα και επιμελώς να βρούμε τους πιθανούς τόπους ταφής «αγνοούμενων» Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων.
Πάμε όλοι μαζί στο Τσέρι για να πάρουμε ένα ηλικιωμένο άντρα, ένα αγαπητό φίλο που επίσης είχε καθοριστικό ρόλο στην ανεύρεση διαφόρων τόπων ταφής «αγνοουμένων». Αυτός ο ηλικιωμένος άντρας μας είχε βοηθήσει να βρούμε τα οστά τριών Τουρκοκυπρίων που απάχθηκαν το Δεκέμβριο του 1963 από τα σπίτια τους στην Αρεδιού από την Ελληνοκυπριακή αστυνομία της Δευτεράς και που έγιναν «αγνοούμενοι»… Και έναν άλλο Τουρκοκύπριο «αγνοούμενο» από το 1963 που είχε έρθει από την Αμμόχωστο στη Λευκωσία και μετά «εξαφανίστηκε»… Μου είχε τηλεφωνήσει με τη βοήθεια του Ελληνοκύπριου αναγνώστη μου και του Τουρκοκύπριου αναγνώστη μου με τον οποίο είμαστε τώρα μαζί και μου ζήτησε να πάμε στο Τσέρι για να μου δείξει αυτούς τους τόπους ταφής. Μου είχε επίσης δώσει ένα χάρτη που έδειχνε την ακριβή τοποθεσία ενός πηγαδιού όπου είχαν θαφτεί οι τρεις Τουρκοκύπριοι «αγνοούμενοι» από την Αρεδιού…
Είχα επικοινωνήσει αμέσως με την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων και είχαμε πάει εκεί για να δείξουμε το πηγάδι και τον άλλο τόπο ταφής.
Μετά τις εκσκαφές, η ομάδα εκσκαφών της Κυπριακής Επιτροπής Αγνοουμένων είχε βρει στο Τσέρι τα οστά τεσσάρων «αγνοουμένων» από το 1963, στα μέρη που μας είχε δείξει αυτός ο ηλικιωμένος άντρας… Είμαι ευγνώμων για την ανθρωπιά του και την εθελοντική του βοήθεια για να επουλωθούν οι πληγές της χώρας μας. Έχω παραστεί στις κηδείες και των τεσσάρων αυτών «αγνοουμένων» και ευγνωμονώ τον ηλικιωμένο άντρα από το Τσέρι που έφερε κλείσιμο για τέσσερεις οικογένειες…
Έτσι την 1η Αυγούστου 2018 μαζί με τον ηλικιωμένο άντρα και τους αναγνώστες μου πάμε μαζί για να δούμε περισσότερους τόπους ταφής, να βγάλουμε φωτογραφίες και να πάρουμε πληροφορίες για τα μέρη αυτά. Ο Ελληνοκύπριος αναγνώστης μου έχει ήδη δουλέψει σε όλους αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής και μου δίνει επίσης χάρτες που θα βοηθήσουν να τους εντοπίσουμε εύκολα…
Στις 8 Αυγούστου 2018, διευθετώ έτσι ώστε αυτή τη φορά να έχουμε μαζί μας και ερευνητές από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων για να τους δείξουμε αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής μαζί με τον ηλικιωμένο φίλο μου από το Τσέρι. Η Sila Murat και ο Κρις Χριστοφόρου από τη ΔΕΑ είναι μαζί μου ως ερευνητές της ΔΕΑ. Και πάλι, πάμε για να πάρουμε τον ηλικιωμένο άντρα από το Τσέρι και αρχίζουμε να γυρίζουμε και πάλι για να τους δείξουμε τους πιθανούς τόπους ταφής και να δώσουμε λεπτομερείς πληροφορίες και τους χάρτες έτσι ώστε να κάνουν περεταίρω έρευνες…
Πρώτα πάμε έξω από το Τσέρι, προς τη Λευκωσία και στρίβουμε αριστερά από την πινακίδα που αναγράφει «Πέρα Χωριό – Νήσου» για να πάμε στην όχθη ενός ποταμού…
Τόσο ο Ελληνοκύπριος αναγνώστης μου, ο ηλικιωμένος από το Τσέρι, όπως επίσης και άλλοι Ελληνοκύπριοι αναγνώστες επιμένουν ότι κάποιοι «αγνοούμενοι» Τουρκοκύπριοι είναι θαμμένοι σε αυτή την όχθη του ποταμού σε ένα από τα πηγάδια. Ο Ελληνοκύπριος αναγνώστης μου με προμήθευσε με ένα χάρτη που δείχνει τα πηγάδια και επίσης σε ποιο πηγάδι μπορεί να είχαν θαφτεί.
Η ΔΕΑ είχε έρθει στο παρελθόν σε αυτή την περιοχή αλλά έφυγαν εφόσον υπήρχε νερό στο πηγάδι στη διάρκεια των εκσκαφών τους… Ένας άλλος Ελληνοκύπριος που μου είχε στείλει ένα σημείωμα, έγραφε «Χρειάζεται να πάνε 30 μέτρα πιο πέρα από εκεί που έσκαβαν στο παρελθόν, για να ερευνήσουν το πηγάδι εκεί…» Είχε βρει ένα μάρτυρα σε ένα από τα χωριά και έδωσα την πληροφορία αυτή, όπως επίσης και το τηλέφωνο του στην Πόπη Χρυσοστόμου, τη Βοηθό του Ελληνοκύπριου Μέλους της ΔΕΑ και μίλησαν στο τηλέφωνο και κανόνισαν να πάνε και να επισκεφτούν τον μάρτυρα. Μετάφερα επίσης την πληροφορία στην Mine Balman, Βοηθό του Τουρκοκύπριους Μέλους της ΔΕΑ.
Άρα ποιος είναι θαμμένος σε ένα από τα πηγάδια σε αυτή την όχθη του ποταμού Αλμυρού;
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε, εδώ μπορεί να είναι θαμμένοι πέντε Τουρκοκύπριοι που σκοτώθηκαν για «εκδίκηση»… Ένας Ελληνοκύπριος από τα Λατσιά έπαιξε ρόλο στους σκοτωμούς τους όπως επίσης και κάποιοι άλλοι… Εκείνες τις μέρες, ένας από τους συγγενείς του είχε σκοτωθεί στη Λευκωσία από κάποιους Τουρκοκύπριους, έτσι ήταν πολύ αναστατωμένος και ήθελε να πάρει «εκδίκηση».
Ήταν 30 Απριλίου 1964 και πέντε ηλικιωμένοι Τουρκοκύπριοι επέστρεφαν από τη Λευκωσία στη Λεμεσό και την Πάφο… Ο Mehmet Sinan και η γυναίκα του Pembe Mehmet Sinan είχαν έρθει στη Λευκωσία, αφού ανησυχούσαν λόγω των διακοινοτικών συγκρούσεων του Δεκεμβρίου 1963… Η κόρη τους ζούσε στη Λευκωσία και είχαν έρθει να την δουν και επέστρεφαν πίσω στην Πάφο… Η Fezile Ali, μια άλλη ηλικιωμένη γυναίκα από τη Λεμεσό είχε έρθει στη Λευκωσία για να δει την κόρη της που θα αρραβωνιαζόταν… Και αυτή επέστρεφε στη Λεμεσό. Οι οδηγοί ήταν οι Mehmet Ahmet και Kamil Mehmet που είχαν φορτηγά και η δουλειά τους ήταν να μεταφέρουν πράγματα… Υπήρχε ένας φωτογράφος που ήθελε να μετακομίσει το σπίτι του από την Πάφο στη Λευκωσία και είχαν μεταφέρει τα έπιπλα του στη Λευκωσία και τώρα μαζί με τους τρεις ηλικιωμένους πελάτες που θα τους έπαιρναν πίσω στη Λεμεσό και την Πάφο, προσπαθούσαν να επιστρέψουν πίσω…
Τους σταμάτησαν στο πρόχειρο σημείο ελέγχου στα Λατσιά και σύμφωνα με τους αναγνώστες μας τους πήραν έξω από το Τσέρι και τους σκότωσαν και τους έθαψαν σε ένα πηγάδι στην όχθη του ποταμού Αλμυρού…
Περιπλανιόμαστε στην περιοχή μαζί με τον ηλικιωμένο άντρα και τους ερευνητές της ΔΕΑ – βγάζουν φωτογραφίες παίρνουν συντεταγμένες και πάμε πίσω στο Τσέρι για να δείξουμε και άλλους πιθανούς τόπους ταφής…
Στο Τσέρι πάμε σε μια διασταύρωση και ο ηλικιωμένος άντρας λέει στους ερευνητές ότι υπάρχουν φήμες ότι εδώ είχε θαφτεί ένας Τουρκοκύπριος… Υπάρχει μια ελιά σε ένα χωράφι και δίπλα ένας ασφαλτόδρομος… Ο ηλικιωμένος άντρας λέει ότι υπήρχαν φήμες στο χωριό ότι το 1964 ένας «αγνοούμενος» Τουρκοκύπριος είχε θαφτεί εδώ…
Όμως θέλει επίσης να δείξει στους ερευνητές κάποια άλλα ύποπτα μέρη – πιο πάνω υπήρχε μια μεγάλη κοιλότητα σε ένα χωράφι και δείχνει την κοιλότητα αυτή… Μετά απέναντι από το χωματόδρομο, υπάρχουν δύο παρακείμενα χωράφια όπου υπήρχαν δύο πηγάδια και αυτά τα πηγάδια δεν είχαν νερό και ήταν ανοικτά, αλλά ξαφνικά τα έκλεισαν το 1963-64 και έτσι αυτό δημιούργησε υποψίες στο χωριό… Λέει «Δεν υπάρχουν αξιόπιστες πληροφορίες για αυτά τα δύο πηγάδια που κλείστηκαν ξαφνικά, απλά υποψίες…»
Ευχαριστώ τον Ελληνοκύπριο και τον Τουρκοκύπριο αναγνώστη μου, ευχαριστώ τον ηλικιωμένο άντρα από το Τσέρι για το ανθρωπιστικό, εθελοντικό τους έργο… Και ευχαριστώ τους ερευνητές της ΔΕΑ Sila και Κρις που ήρθαν μαζί μας για να τους δείξουμε αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής…
Αν έχετε οποιεσδήποτε περεταίρω πληροφορίες για αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής, μπορείτε να μου τηλεφωνήσετε στο κινητό μου τηλέφωνο στη CYTA στο 99 966518. Είναι σε λειτουργία τα πρωινά, μέχρι τις 3μ.μ. περίπου, οπότε και πηγαίνω στην εργασία μου, το τηλέφωνο μου της CYTA δεν δουλεύει, αφού η εφημερίδα YENIDUZEN όπου εργάζομαι είναι εκτός Λευκωσίας και η CYTA δεν έχει κάλυψη εκεί… Έτσι σας παρακαλώ τηλεφωνήστε μου αν έχετε οποιεσδήποτε επιπλέον πληροφορίες – δεν χρειάζεται να ξέρω το όνομα σας… Μην μου πείτε το όνομα σας αν δεν θέλετε… Μπορείτε να μου δώσετε τις πληροφορίες ανώνυμα… Μπορείτε να κάνετε το ίδιο τηλεφωνώντας στη ΔΕΑ αν θέλετε…
Αυτό που είναι σημαντικό σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που χάθηκε πολύς χρόνος, στην πραγματικότητα «σπαταλήθηκε», είναι να προσπαθήσουμε να μοιραστούμε όσο είναι δυνατόν περισσότερο αυτά που γνωρίζουμε για πιθανούς τόπους ταφής… Το χρωστούμε στους ηλικιωμένους άντρες και στις ηλικιωμένες γυναίκες που σκοτώθηκαν βίαια με πρόφαση την «εκδίκηση» και ρίχτηκαν σε πηγάδια και θάφτηκαν σε χωράφια… Το χρωστούμε στα νεαρά αγόρια που σκοτώθηκαν στη διάρκεια του πολέμου και ρίχτηκαν σε ένα μαζικό τάφο ή σε ένα χαντάκι… Κείτονται εκεί περιμένοντας την ανθρωπιά μας να τους αγγίξει, έτσι ώστε να επιστρέψουν στους αγαπημένους τους, έτσι ώστε οι παράλυτες ζωές των συγγενών των «αγνοουμένων» να μπορέσουν να συνεχίσουν, θάβοντας τους αγαπημένους τους με αξιοπρέπεια και θρηνώντας τους, πράγμα που ανέβαλαν για πολλές δεκαετίες…
Έχουμε όλοι ευθύνη να καθαρίσουμε το νησί μας από αυτό το χάος που δημιούργησαν άλλοι, για τα δικά τους συμφέροντα… Όλοι έχουμε ευθύνη απέναντι στους συγγενείς των «αγνοουμένων», είτε είναι Τουρκοκύπριοι είτε Ελληνοκύπριοι… Δεν υπάρχει «Ελληνοκυπριακός πόνος» ή «Τουρκοκυπριακός πόνος» - υπάρχει μόνο ανθρώπινος πόνος και πρέπει να κάνουμε ότι είναι δυνατό για να απαλύνουμε τον πόνο αυτό, να κλείσουμε τις πληγές, να δώσουμε ευκαιρία να επουλώσουν οι πληγές, να δημιουργήσουμε ένα κλίμα αμοιβαίας κατανόησης, αντί να κρατούμε τα πράγματα υπό έλεγχο και να επιτρέπουμε στο φόβο και την υποψία να κυβερνούν τη γη αυτή…
Αυτός είναι ο μόνος δρόμος προς τα μπρος: Με το να μοιραστούμε αυτά που γνωρίζουμε και να κάνουμε ότι μπορούμε…
Photo 1: Οι πέντε "αγνοούμενοι" Τουρκοκύπριοι που μπορεί να είναι θαμμένοι έξω από το Τσέρι…
Photo 2: Η περιοχή έξω από το Τσέρι όπου μπορεί να είναι θαμμένοι κάποιοι Τουρκοκύπριοι…
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 17th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper on the 21st and 22nd of January 2019 and here are their links:
http://www.yeniduzen.com/tseri-ve-disinda-olasi-gomu-yerleri-1-13525yy.htm
http://www.yeniduzen.com/tseri-ve-disinda-olasi-gomu-yerleri-2-13529yy.htm
In search of two shepherds from Lysi…
In search of two shepherds from Lysi…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
We have been trying to trace the possible burial sites and the stories of the two shepherds from Lysi for many years, with the help of our readers from Lysi and Sinda… Five Greek Cypriot shepherds, together with their flocks were trying to go from the northern part of our island to the southern part. They were stopped by some Turkish Cypriots, a total of 900 animals – sheep – were stolen from them, two of the shepherds were killed and went "missing" and three shepherds somehow managed to stay alive…
The two "missing" shepherds are Christofis (Ttofis) Siafkos and Christodoulos (Ttooulis) Xenaros…
With the help of my readers years ago, we had shown some possible burial sites to the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee… Some of these possible burial sites were excavated and some were not excavated…
Now this time, Kyriacos Andreou, our dear friend from Lysi who had helped to find many "missing" Turkish Cypriots and Greek Cypriots had found some people from Lysi who would help us find the location of the well of "Moustaphos" where it is claimed the two "missing" shepherds had been buried in 1974.
Two years ago again with Kyriacos Andreou we had gone to Sinda – he had found at that time a Greek Cypriot who would try to help us find the well of Moustaphos. We had gone in July 2017 to the area and we were looking for the "Field of Yiangoulli" and had taken coordinates and given these coordinates to the officials of the CMP. Moustaphos' well as he had remembered, was behind this field.
The Greek Cypriot who came to show us this field tells us that a Turkish Cypriot who had kept his father safe during those days in 1974, keeping him secretly in his house had told him that the two shepherds were killed and buried in the well of Moustaphos. That Turkish Cypriot is no longer alive but he had kept the father of this Greek Cypriot in his house for eight days and helped him to escape safe and sound…
Years ago, I had written the story of the five shepherds who were arrested by some people from Sinda and two were killed and three remained alive and their flocks stolen and shared among those who arrested the shepherds. Dimitris Anzoulis, Kallis Hadjitofis and Yiangos Grigori Matheou were kept for eight days in Sinda and then they were set free. But Ttofis Siafkos and Ttooulis Xenaros were killed and went "missing".
We had given the information we had gathered in July 2017 to the officials of the CMP but since there was no visible movement, we would decide to go again to the area together with Kyriacos Andreou and the investigators of the CMP.
This time, on the 16th of November 2018, we go with Romanos Lyritsas and Sila Murat who are the investigators of the CMP. We meet with Kyriacos Andreou and a group of his friends from Lysi at the Kontea junction.
Kyriacos' friends from Lysi came all the way from Limassol to meet with us… Among them is also Kokos Geropapas whose two brothers had been "missing" but with the help of my readers we had found their burial site… Six "missing" Greek Cypriots from Lysi were buried in the spot we had shown to the CMP and among them were the two brothers of Kokos. The remains of these six "missing" Greek Cypriots were exhumed and after DNA testing were returned to their relatives for burials…
According to one story that Kyriacos Andreou tells us, a Turkish Cypriot from Sinda had told those around them that he had killed for "revenge" – that he had some people killed from his family back in 1963-64 and since some Greek Cypriots had killed two from his family, now he would kill two Greek Cypriots as "revenge". But according to my investigations, those who arrested and killed the two Greek Cypriot shepherds were five Turkish Cypriots, not just one… These two innocent Greek Cypriot shepherds were killed next to a mandra I was told… The story that Kyriacos Andreou was told that they were killed in "revenge" is I believe is half-truth since many innocent Turkish Cypriots and Greek Cypriots have been killed with the pretext of "patriotism" or "nationalism" or "revenge" but in fact they were killed because of their money or their animals or their land – they were killed by thieves who wanted to loot what these innocent people had. It was the same in the Agios Vassilios village when some innocent Turkish Cypriots were killed back in 1963 and the killers would take the animals of those Turkish Cypriots and start a brand-new farm for themselves in Kokkinotrimitia! They would even steal the ironworks and the gandjelli of those they killed and put it around their own houses… I saw one such gandjelli around the house of a Greek Cypriot killer from Kokkinotrimitia with my own eyes and it is a very strange feeling to see that even today – the gandjelli tells the story of looting, stealing, killing innocent people for greed and hiding behind "patriotism" or "revenge"…
Of course a thousand animals of the five Greek Cypriot shepherds in 1974 meant big wealth in those days… And it was "easy" to steal these and kill the two shepherds in those days…
Back in 1974, some Turkish Cypriots from Sinda were moving around like "cowboys" as though they were in a film set of the Wild West in America… I have written what they have done more than ten years ago on these pages as well as in our newspaper YENIDUZEN… They would go around in their cars with guns in hands, looking for people to kill and this was called "war", but it had nothing to do with "war" just as what happened in Agios Vassilios or Tochni or Maratha had nothing to do with "war". These people – both Greek Cypriots and Turkish Cypriots – were only reflecting their own evil, their own "greed", their own stealing and rapes and were killing in order to cover these evil acts and would call it "revenge" or "patriotism".
So on the 16th of November 2018, together with the investigators of CMP and Kyriacos Andreou and his friends, once again we go on the road Kontea-Sinda… The friends from Lysi roam the fields in order to try to locate the well of Moustaphos. The investigators take photos and coordinates… We find a well next to a mandra and take photos…
Together with Romanos and Sila from CMP, we need to go and visit another witness so we say goodbye to them and Kyriacos Andreou would continue his efforts with the people of Lysi.
So Kyriacos in the end finds another Greek Cypriot from Lysi – an old woman who knows the area like the back of her hand and together with her and her daughter goes to the area once more after a week from when we went there…
Kallou Simeou Pourgouri (Atzia) finally finds the well of Moustaphos… Kyriacos takes photos and coordinates and sends to Chris Christophorou, another investigator from CMP so they can have the exact location…
After I publish this story in YENIDUZEN, one of my readers who has been helping us in the area calls me and tells me that the two shepherds might not be buried in the well of Moustaphos but in a well next to a mandra and he claims that perhaps this information had been a "diversion" since it was given by someone who had been involved in the killings in the area. That is why, he says, he does not trust this information. He promises to make more investigations in Sinda and call us back…
Let us hope that after half a century, CMP can finally find the burial site of the two shepherds...
I thank Kyriacos Andreou, his friends from Lysi, our friends from Sinda who help us to find possible burial sites in the area of Lysi and Sinda…
I thank the CMP investigators for coming with us so we can show them our findings…
2.2.2019
Photo1: The two shepherds from Lyssi who are still "missing" today...
Photo 2: together with Kyriacos Andreou and his friends from Lyssi investigating at Sinda...
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 24th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 23rd and 24th of January 2019 and here are their links:
http://www.yeniduzen.com/sindeden-kayip-edilmis-iki-cobanin-ve-voniden-kayip-edilenlerin-izinde3-13532yy.htm
http://www.yeniduzen.com/sindeden-kayip-edilmis-iki-cobanin-ve-voniden-kayip-edilenlerin-izinde-4-13535yy.htm
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
We have been trying to trace the possible burial sites and the stories of the two shepherds from Lysi for many years, with the help of our readers from Lysi and Sinda… Five Greek Cypriot shepherds, together with their flocks were trying to go from the northern part of our island to the southern part. They were stopped by some Turkish Cypriots, a total of 900 animals – sheep – were stolen from them, two of the shepherds were killed and went "missing" and three shepherds somehow managed to stay alive…
The two "missing" shepherds are Christofis (Ttofis) Siafkos and Christodoulos (Ttooulis) Xenaros…
With the help of my readers years ago, we had shown some possible burial sites to the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee… Some of these possible burial sites were excavated and some were not excavated…
Now this time, Kyriacos Andreou, our dear friend from Lysi who had helped to find many "missing" Turkish Cypriots and Greek Cypriots had found some people from Lysi who would help us find the location of the well of "Moustaphos" where it is claimed the two "missing" shepherds had been buried in 1974.
Two years ago again with Kyriacos Andreou we had gone to Sinda – he had found at that time a Greek Cypriot who would try to help us find the well of Moustaphos. We had gone in July 2017 to the area and we were looking for the "Field of Yiangoulli" and had taken coordinates and given these coordinates to the officials of the CMP. Moustaphos' well as he had remembered, was behind this field.
The Greek Cypriot who came to show us this field tells us that a Turkish Cypriot who had kept his father safe during those days in 1974, keeping him secretly in his house had told him that the two shepherds were killed and buried in the well of Moustaphos. That Turkish Cypriot is no longer alive but he had kept the father of this Greek Cypriot in his house for eight days and helped him to escape safe and sound…
Years ago, I had written the story of the five shepherds who were arrested by some people from Sinda and two were killed and three remained alive and their flocks stolen and shared among those who arrested the shepherds. Dimitris Anzoulis, Kallis Hadjitofis and Yiangos Grigori Matheou were kept for eight days in Sinda and then they were set free. But Ttofis Siafkos and Ttooulis Xenaros were killed and went "missing".
We had given the information we had gathered in July 2017 to the officials of the CMP but since there was no visible movement, we would decide to go again to the area together with Kyriacos Andreou and the investigators of the CMP.
This time, on the 16th of November 2018, we go with Romanos Lyritsas and Sila Murat who are the investigators of the CMP. We meet with Kyriacos Andreou and a group of his friends from Lysi at the Kontea junction.
Kyriacos' friends from Lysi came all the way from Limassol to meet with us… Among them is also Kokos Geropapas whose two brothers had been "missing" but with the help of my readers we had found their burial site… Six "missing" Greek Cypriots from Lysi were buried in the spot we had shown to the CMP and among them were the two brothers of Kokos. The remains of these six "missing" Greek Cypriots were exhumed and after DNA testing were returned to their relatives for burials…
According to one story that Kyriacos Andreou tells us, a Turkish Cypriot from Sinda had told those around them that he had killed for "revenge" – that he had some people killed from his family back in 1963-64 and since some Greek Cypriots had killed two from his family, now he would kill two Greek Cypriots as "revenge". But according to my investigations, those who arrested and killed the two Greek Cypriot shepherds were five Turkish Cypriots, not just one… These two innocent Greek Cypriot shepherds were killed next to a mandra I was told… The story that Kyriacos Andreou was told that they were killed in "revenge" is I believe is half-truth since many innocent Turkish Cypriots and Greek Cypriots have been killed with the pretext of "patriotism" or "nationalism" or "revenge" but in fact they were killed because of their money or their animals or their land – they were killed by thieves who wanted to loot what these innocent people had. It was the same in the Agios Vassilios village when some innocent Turkish Cypriots were killed back in 1963 and the killers would take the animals of those Turkish Cypriots and start a brand-new farm for themselves in Kokkinotrimitia! They would even steal the ironworks and the gandjelli of those they killed and put it around their own houses… I saw one such gandjelli around the house of a Greek Cypriot killer from Kokkinotrimitia with my own eyes and it is a very strange feeling to see that even today – the gandjelli tells the story of looting, stealing, killing innocent people for greed and hiding behind "patriotism" or "revenge"…
Of course a thousand animals of the five Greek Cypriot shepherds in 1974 meant big wealth in those days… And it was "easy" to steal these and kill the two shepherds in those days…
Back in 1974, some Turkish Cypriots from Sinda were moving around like "cowboys" as though they were in a film set of the Wild West in America… I have written what they have done more than ten years ago on these pages as well as in our newspaper YENIDUZEN… They would go around in their cars with guns in hands, looking for people to kill and this was called "war", but it had nothing to do with "war" just as what happened in Agios Vassilios or Tochni or Maratha had nothing to do with "war". These people – both Greek Cypriots and Turkish Cypriots – were only reflecting their own evil, their own "greed", their own stealing and rapes and were killing in order to cover these evil acts and would call it "revenge" or "patriotism".
So on the 16th of November 2018, together with the investigators of CMP and Kyriacos Andreou and his friends, once again we go on the road Kontea-Sinda… The friends from Lysi roam the fields in order to try to locate the well of Moustaphos. The investigators take photos and coordinates… We find a well next to a mandra and take photos…
Together with Romanos and Sila from CMP, we need to go and visit another witness so we say goodbye to them and Kyriacos Andreou would continue his efforts with the people of Lysi.
So Kyriacos in the end finds another Greek Cypriot from Lysi – an old woman who knows the area like the back of her hand and together with her and her daughter goes to the area once more after a week from when we went there…
Kallou Simeou Pourgouri (Atzia) finally finds the well of Moustaphos… Kyriacos takes photos and coordinates and sends to Chris Christophorou, another investigator from CMP so they can have the exact location…
After I publish this story in YENIDUZEN, one of my readers who has been helping us in the area calls me and tells me that the two shepherds might not be buried in the well of Moustaphos but in a well next to a mandra and he claims that perhaps this information had been a "diversion" since it was given by someone who had been involved in the killings in the area. That is why, he says, he does not trust this information. He promises to make more investigations in Sinda and call us back…
Let us hope that after half a century, CMP can finally find the burial site of the two shepherds...
I thank Kyriacos Andreou, his friends from Lysi, our friends from Sinda who help us to find possible burial sites in the area of Lysi and Sinda…
I thank the CMP investigators for coming with us so we can show them our findings…
2.2.2019
Photo1: The two shepherds from Lyssi who are still "missing" today...
Photo 2: together with Kyriacos Andreou and his friends from Lyssi investigating at Sinda...
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 24th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 23rd and 24th of January 2019 and here are their links:
http://www.yeniduzen.com/sindeden-kayip-edilmis-iki-cobanin-ve-voniden-kayip-edilenlerin-izinde3-13532yy.htm
http://www.yeniduzen.com/sindeden-kayip-edilmis-iki-cobanin-ve-voniden-kayip-edilenlerin-izinde-4-13535yy.htm
Αναζητώντας δύο βοσκούς από τη Λύση…
Αναζητώντας δύο βοσκούς από τη Λύση…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Για πολλά χρόνια προσπαθούμε να εντοπίσουμε τους πιθανούς τόπους ταφής και τις ιστορίες των δύο βοσκών από τη Λύση, με τη βοήθεια των αναγνωστών μας από τη Λύση και τη Σίντα… Πέντε Ελληνοκύπριοι βοσκοί, μαζί με τα κοπάδια τους προσπαθούσαν να πάνε από το βόρειο μέρος του νησιού μας στο νότιο μέρος. Τους είχαν σταματήσει κάποιοι Τουρκοκύπριοι, κλάπηκαν από αυτούς συνολικά 900 ζώα – πρόβατα, δύο από τους βοσκούς σκοτώθηκαν και έγιναν «αγνοούμενοι» και τρεις βοσκοί κατάφεραν με κάποιο τρόπο να μείνουν ζωντανοί…
Οι δύο «αγνοούμενοι» βοσκοί είναι ο Χριστοφής (Ττοφής) Σιάφκος και ο Χριστόδουλος (Ττοουλής) Ξέναρος…
Πριν από χρόνια, με τη βοήθεια των αναγνωστών μου, είχαμε δείξει κάποιους πιθανούς τόπους ταφής στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων… Κάποιοι από αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής σκάφτηκαν και κάποιοι όχι…
Τώρα, αυτή τη φορά, ο Κυριάκος Ανδρέου, ο αγαπητός μας φίλος από τη Λύση που είχε βοηθήσει να βρεθούν πολλοί «αγνοούμενοι» Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, είχε βρει κάποια άτομα από τη Λύση που μας βοήθησαν να βρούμε την τοποθεσία του πηγαδιού του «Μούσταφου» όπου υποστηρίζεται ότι είχαν θαφτεί οι δύο «αγνοούμενοι» βοσκοί το 1974.
Πριν από δύο χρόνια και πάλι μαζί με τον Κυριάκο Ανδρέου είχαμε πάει στη Σίντα – τότε είχε βρει ένα Ελληνοκύπριοι που προσπάθησε να μας βοηθήσει να βρούμε το πηγάδι του «Μούσταφου». Τον Ιούλιο του 2017 είχαμε πάει στην περιοχή και ψάχναμε για το «Χωράφι του Γιαγκουλλή» και είχαμε πάρει συντεταγμένες και τις δώσαμε στους λειτουργούς της ΔΕΑ. Το πηγάδι του Μούσταφου όπως θυμόταν, ήταν πίσω από το χωράφι αυτό.
Ο Ελληνοκύπριος που ήρθε για να μας δείξει το χωράφι αυτό μας λέει ότι ένας Τουρκοκύπριος που είχε κρατήσει τον πατέρα του σε ασφάλεια στη διάρκεια εκείνων των ημερών του 1974 κρατώντας τον κρυφά στο σπίτι του, του είχε πει ότι οι δύο βοσκοί σκοτώθηκαν και θάφτηκαν στο πηγάδι του Μούσταφου. Εκείνος ο Τουρκοκύπριος δεν ζει πλέον αλλά είχε κρατήσει τον πατέρα αυτού του Ελληνοκύπριου στο σπίτι του για οκτώ μέρες και τον βοήθησε να διαφύγει με ασφάλεια…
Πριν από χρόνια είχα γράψει την ιστορία των πέντε βοσκών που είχαν συλληφθεί από κάποιους ανθρώπους από τη Σίντα – οι δύο σκοτώθηκαν και οι τρεις παρέμειναν ζωντανοί και τα κοπάδια τους κλάπηκαν και διαμοιράστηκαν ανάμεσα σε εκείνους που τους συνέλαβαν. Οι Δημήτρης Ανζούλης, Καλλής Χατζητοφής και Γιάγκος Γρηγόρη Ματθαίου κρατήθηκαν για οκτώ μέρες στη Σίντα και μετά τους άφησαν ελεύθερους. Όμως οι Ττοφής Σιάφκος και Ττοουλής Ξέναρος σκοτώθηκαν και έγιναν «αγνοούμενοι».
Είχαμε δώσει στους λειτουργούς της ΔΕΑ τις πληροφορίες που είχαμε μαζέψει τον Ιούλιο του 2017, αλλά εφόσον δεν υπήρξε ορατή κινητικότητα, αποφασίσαμε να πάμε ξανά στην περιοχή μαζί με τον Κυριάκο Ανδρέου και τους ερευνητές της ΔΕΑ.
Αυτή τη φορά, στις 16 Νοεμβρίου 2018, πάμε μαζί με το Ρωμανό Λυρίτσα και τη Sila Murat που είναι οι ερευνητές της ΔΕΑ. Συναντούμε τον Κυριάκο Ανδρέου και μια ομάδα φίλων του από τη Λύση στην διασταύρωση της Κοντέας.
Οι φίλοι του Κυριάκου από τη Λύση ήρθαν από τη Λεμεσό για να μας συναντήσουν… Ανάμεσα τους είναι και ο Κόκος Γερόπαπας του οποίου οι δύο αδελφοί ήταν «αγνοούμενοι», αλλά με τη βοήθεια των αναγνωστών μου είχαμε βρει τον τόπο ταφής τους… Έξι «αγνοούμενοι» Ελληνοκύπριοι από τη Λύση θάφτηκαν στο σημείο που είχαμε δείξει στη ΔΕΑ και ανάμεσα τους ήταν οι δύο αδελφοί του Κόκου. Τα οστά αυτών των έξι «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων εκτάφηκαν και μετά τις εξετάσεις DNA επιστράφηκαν στους συγγενείς τους για ταφή…
Σύμφωνα με μια ιστορία που μας λέει ο Κυριάκος Ανδρέου, ένας Τουρκοκύπριος από τη Σίντα είχε πει σε εκείνους που ήταν γύρω του ότι είχε σκοτώσει για «εκδίκηση» - ότι κάποια άτομα από την οικογένεια του είχαν σκοτωθεί το 1963-64 και εφόσον κάποιοι Ελληνοκύπριοι είχαν σκοτώσει δύο άτομα από την οικογένεια του, τώρα θα σκότωνε δύο Ελληνοκύπριους για «εκδίκηση». Όμως σύμφωνα με τις έρευνες μου, εκείνοι που συνέλαβαν και σκότωσαν τους δύο Ελληνοκύπριους βοσκούς ήταν πέντε Τουρκοκύπριοι, όχι απλά ένας… Αυτοί οι δύο αθώοι Ελληνοκύπριοι βοσκοί σκοτώθηκαν δίπλα από μια μάντρα όπως μου έχει λεχθεί… Η ιστορία που είχε λεχθεί στον Κυριάκο Ανδρέου ήταν ότι είχαν σκοτωθεί για «εκδίκηση», και πιστεύω ότι είναι η μισή αλήθεια εφόσον πολλοί αθώοι Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι έχουν σκοτωθεί με το πρόσχημα του «πατριωτισμού» ή του «εθνικισμού» ή της «εκδίκησης», αλλά στην πραγματικότητα σκοτώθηκαν για τα λεφτά τους ή για τα ζώα τους ή για τη γη τους – σκοτώθηκαν από κλέφτες που ήθελαν να λεηλατήσουν αυτά που είχαν αυτοί οι αθώοι άνθρωποι. Ήταν το ίδιο στο χωριό Άγιος Βασίλειος όταν κάποιοι αθώοι Τουρκοκύπριοι σκοτώθηκαν το 1963 και οι δολοφόνοι πήραν τα ζώα εκείνων των Τουρκοκυπρίων και οι ίδιοι ξεκίνησαν μια ολοκαίνουργια φάρμα στην Κοκκινοτριμιθιά! Έκλεψαν ακόμα και τα σίδερο και τα κάγκελα εκείνων που σκότωναν και τα έβαζαν στα δικά τους σπίτια… Είδα με τα ίδια μου τα μάτια ένα τέτοιο κάγκελο γύρω από το σπίτι ενός Ελληνοκύπριου δολοφόνου από την Κοκκινοτριμιθιά και είναι ένα πολύ παράξενο αίσθημα να βλέπεις ότι ακόμα και σήμερα – το κάγκελο λέει την ιστορία της λεηλασίας, της κλεψιάς, της δολοφονίας αθώων ανθρώπων από απληστία ενώ κρύβονται πίσω από τον «πατριωτισμό» ή την «εκδίκηση»…
Φυσικά τα χίλια ζώα των πέντε Ελληνοκύπριων βοσκών το 1974 σήμαινε μεγάλο πλούτο για εκείνο τον καιρό… Και ήταν «εύκολο» να τα κλέψουν και να σκοτώσουν τους δύο βοσκούς εκείνες τις μέρες…
Το 1974 κάποιοι Τουρκοκύπριοι από τη Σίντα κινούνταν σαν «καουμπόηδες», σαν να ήταν σε ταινία της Άγριας Δύσης στην Αμερική… Πριν από περισσότερο από δέκα χρόνια είχα γράψει και σε αυτές τις σελίδες τι είχαν κάνει, όπως επίσης και στην εφημερίδα μας YENIDUZEN… Γύριζαν με τα αυτοκίνητα τους με όπλα στα χέρια τους, ψάχνοντας ανθρώπους για να σκοτώσουν και αυτό ονομαζόταν «πόλεμος», αλλά δεν είχε καμία σχέση με τον «πόλεμο», όπως επίσης αυτό που είχε συμβεί στον Άγιο Βασίλειο ή την Τόχνη ή τη Μαράθα, δεν είχαν καμία σχέση με τον «πόλεμο». Αυτοί οι άνθρωποι – και Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι – απλά αντανακλούσαν το δικό τους κακό, τη δική τους «απληστία», τις δικές τους κλοπές και βιασμούς και σκότωναν για να καλύψουν αυτές τις κακές πράξεις και το αποκαλούσαν «εκδίκηση» ή «πατριωτισμό».
Έτσι στις 16 Νοεμβρίου 2018, μαζί με τους ερευνητές της ΔΕΑ και τον Κυριάκο Ανδρέου και τους φίλους του, πάμε ξανά στο δρόμο Κοντέας – Σίντας… Οι φίλοι από τη Λύση περιφέρονται στα χωράφια για να προσπαθήσουν να εντοπίσουν το πηγάδι του Μούσταφου. Οι ερευνητές βγάζουν φωτογραφίες και παίρνουν συντεταγμένες… Βρίσκουμε ένα πηγάδι δίπλα από μια μάντρα και βγάζουμε φωτογραφίες…
Πρέπει να πάμε μαζί με το Ρωμανό και τη Sila από τη ΔΕΑ για να επισκεφτούμε ένα άλλο μάρτυρα, έτσι τους αποχαιρετούμε και ο Κυριάκος Ανδρέου συνεχίζει τις προσπάθειες του με τους φίλους του από τη Λύση.
Έτσι στο τέλος ο Κυριάκος βρίσκει μια άλλη Ελληνοκύπρια από τη Λύση – μια ηλικιωμένη γυναίκα που γνωρίζει την περιοχή όπως την παλάμη της και μαζί με αυτή και την κόρη της πάνε στην περιοχή ακόμα μια φορά μια βδομάδα αργότερα…
Η Κάλλου Συμεού Πουρκούρη (Ατζιά) τελικά βρίσκει το πηγάδι του Μούσταφου… Ο Κυριάκος βγάζει φωτογραφίες και παίρνει συντεταγμένες και τις στέλνει στον Κρις Χριστοφόρου, ένα άλλο ερευνητή της ΔΕΑ έτσι ώστε να έχουν την ακριβή τοποθεσία…
Μετά τη δημοσίευση της ιστορίας αυτής στην εφημερίδα YENIDUZEN, ένας από τους αναγνώστες μου που μας βοηθά στην περιοχή, μου τηλεφωνά και μου λέει ότι οι δύο βοσκοί μπορεί να μην είναι θαμμένοι στο πηγάδι του Μούσταφου, αλλά σε ένα πηγάδι δίπλα από μια μάντρα και ισχυρίζεται ότι ίσως αυτή η πληροφορία να ήταν «εκτροπή», αφού δόθηκε από κάποιο που ήταν αναμεμειγμένος με τις δολοφονίες στην περιοχή. Γι αυτό, λέει, δεν εμπιστεύεται την πληροφορία αυτή. Υπόσχεται να κάνει περισσότερες έρευνες στη Σίντα και να μας ξανατηλεφωνήσει…
Ας ελπίσουμε ότι μετά από μισό αιώνα, η ΔΕΑ να μπορέσει τελικά να βρει τον τόπο ταφής των δύο βοσκών…
Ευχαριστώ τον Κυριάκο Ανδρέου, τους φίλους του από τη Λύση, τους φίλους μας από τη Σίντα που μας βοηθούν να βρούμε πιθανούς τόπους ταφής στην περιοχή της Λύσης και της Σίντας…
Ευχαριστώ τους ερευνητές της ΔΕΑ που ήρθαν μαζί μας έτσι ώστε να τους δείξουμε τα ευρήματα μας…
Photos:
Photo 1: Χριστόδουλος (Ττοουλής) Ξέναρος and Χριστοφής (Ττοφής) Σιάφκος
Photo 2: Ερευνώντας στη Σίντα μαζί με τον Κυριάκο Αντρέου και τους φίλους του από τη Λύση
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 24th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 23rd and 24th of January 2019 and here are their links:
http://www.yeniduzen.com/sindeden-kayip-edilmis-iki-cobanin-ve-voniden-kayip-edilenlerin-izinde3-13532yy.htm
http://www.yeniduzen.com/sindeden-kayip-edilmis-iki-cobanin-ve-voniden-kayip-edilenlerin-izinde-4-13535yy.htm
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Για πολλά χρόνια προσπαθούμε να εντοπίσουμε τους πιθανούς τόπους ταφής και τις ιστορίες των δύο βοσκών από τη Λύση, με τη βοήθεια των αναγνωστών μας από τη Λύση και τη Σίντα… Πέντε Ελληνοκύπριοι βοσκοί, μαζί με τα κοπάδια τους προσπαθούσαν να πάνε από το βόρειο μέρος του νησιού μας στο νότιο μέρος. Τους είχαν σταματήσει κάποιοι Τουρκοκύπριοι, κλάπηκαν από αυτούς συνολικά 900 ζώα – πρόβατα, δύο από τους βοσκούς σκοτώθηκαν και έγιναν «αγνοούμενοι» και τρεις βοσκοί κατάφεραν με κάποιο τρόπο να μείνουν ζωντανοί…
Οι δύο «αγνοούμενοι» βοσκοί είναι ο Χριστοφής (Ττοφής) Σιάφκος και ο Χριστόδουλος (Ττοουλής) Ξέναρος…
Πριν από χρόνια, με τη βοήθεια των αναγνωστών μου, είχαμε δείξει κάποιους πιθανούς τόπους ταφής στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων… Κάποιοι από αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής σκάφτηκαν και κάποιοι όχι…
Τώρα, αυτή τη φορά, ο Κυριάκος Ανδρέου, ο αγαπητός μας φίλος από τη Λύση που είχε βοηθήσει να βρεθούν πολλοί «αγνοούμενοι» Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, είχε βρει κάποια άτομα από τη Λύση που μας βοήθησαν να βρούμε την τοποθεσία του πηγαδιού του «Μούσταφου» όπου υποστηρίζεται ότι είχαν θαφτεί οι δύο «αγνοούμενοι» βοσκοί το 1974.
Πριν από δύο χρόνια και πάλι μαζί με τον Κυριάκο Ανδρέου είχαμε πάει στη Σίντα – τότε είχε βρει ένα Ελληνοκύπριοι που προσπάθησε να μας βοηθήσει να βρούμε το πηγάδι του «Μούσταφου». Τον Ιούλιο του 2017 είχαμε πάει στην περιοχή και ψάχναμε για το «Χωράφι του Γιαγκουλλή» και είχαμε πάρει συντεταγμένες και τις δώσαμε στους λειτουργούς της ΔΕΑ. Το πηγάδι του Μούσταφου όπως θυμόταν, ήταν πίσω από το χωράφι αυτό.
Ο Ελληνοκύπριος που ήρθε για να μας δείξει το χωράφι αυτό μας λέει ότι ένας Τουρκοκύπριος που είχε κρατήσει τον πατέρα του σε ασφάλεια στη διάρκεια εκείνων των ημερών του 1974 κρατώντας τον κρυφά στο σπίτι του, του είχε πει ότι οι δύο βοσκοί σκοτώθηκαν και θάφτηκαν στο πηγάδι του Μούσταφου. Εκείνος ο Τουρκοκύπριος δεν ζει πλέον αλλά είχε κρατήσει τον πατέρα αυτού του Ελληνοκύπριου στο σπίτι του για οκτώ μέρες και τον βοήθησε να διαφύγει με ασφάλεια…
Πριν από χρόνια είχα γράψει την ιστορία των πέντε βοσκών που είχαν συλληφθεί από κάποιους ανθρώπους από τη Σίντα – οι δύο σκοτώθηκαν και οι τρεις παρέμειναν ζωντανοί και τα κοπάδια τους κλάπηκαν και διαμοιράστηκαν ανάμεσα σε εκείνους που τους συνέλαβαν. Οι Δημήτρης Ανζούλης, Καλλής Χατζητοφής και Γιάγκος Γρηγόρη Ματθαίου κρατήθηκαν για οκτώ μέρες στη Σίντα και μετά τους άφησαν ελεύθερους. Όμως οι Ττοφής Σιάφκος και Ττοουλής Ξέναρος σκοτώθηκαν και έγιναν «αγνοούμενοι».
Είχαμε δώσει στους λειτουργούς της ΔΕΑ τις πληροφορίες που είχαμε μαζέψει τον Ιούλιο του 2017, αλλά εφόσον δεν υπήρξε ορατή κινητικότητα, αποφασίσαμε να πάμε ξανά στην περιοχή μαζί με τον Κυριάκο Ανδρέου και τους ερευνητές της ΔΕΑ.
Αυτή τη φορά, στις 16 Νοεμβρίου 2018, πάμε μαζί με το Ρωμανό Λυρίτσα και τη Sila Murat που είναι οι ερευνητές της ΔΕΑ. Συναντούμε τον Κυριάκο Ανδρέου και μια ομάδα φίλων του από τη Λύση στην διασταύρωση της Κοντέας.
Οι φίλοι του Κυριάκου από τη Λύση ήρθαν από τη Λεμεσό για να μας συναντήσουν… Ανάμεσα τους είναι και ο Κόκος Γερόπαπας του οποίου οι δύο αδελφοί ήταν «αγνοούμενοι», αλλά με τη βοήθεια των αναγνωστών μου είχαμε βρει τον τόπο ταφής τους… Έξι «αγνοούμενοι» Ελληνοκύπριοι από τη Λύση θάφτηκαν στο σημείο που είχαμε δείξει στη ΔΕΑ και ανάμεσα τους ήταν οι δύο αδελφοί του Κόκου. Τα οστά αυτών των έξι «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων εκτάφηκαν και μετά τις εξετάσεις DNA επιστράφηκαν στους συγγενείς τους για ταφή…
Σύμφωνα με μια ιστορία που μας λέει ο Κυριάκος Ανδρέου, ένας Τουρκοκύπριος από τη Σίντα είχε πει σε εκείνους που ήταν γύρω του ότι είχε σκοτώσει για «εκδίκηση» - ότι κάποια άτομα από την οικογένεια του είχαν σκοτωθεί το 1963-64 και εφόσον κάποιοι Ελληνοκύπριοι είχαν σκοτώσει δύο άτομα από την οικογένεια του, τώρα θα σκότωνε δύο Ελληνοκύπριους για «εκδίκηση». Όμως σύμφωνα με τις έρευνες μου, εκείνοι που συνέλαβαν και σκότωσαν τους δύο Ελληνοκύπριους βοσκούς ήταν πέντε Τουρκοκύπριοι, όχι απλά ένας… Αυτοί οι δύο αθώοι Ελληνοκύπριοι βοσκοί σκοτώθηκαν δίπλα από μια μάντρα όπως μου έχει λεχθεί… Η ιστορία που είχε λεχθεί στον Κυριάκο Ανδρέου ήταν ότι είχαν σκοτωθεί για «εκδίκηση», και πιστεύω ότι είναι η μισή αλήθεια εφόσον πολλοί αθώοι Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι έχουν σκοτωθεί με το πρόσχημα του «πατριωτισμού» ή του «εθνικισμού» ή της «εκδίκησης», αλλά στην πραγματικότητα σκοτώθηκαν για τα λεφτά τους ή για τα ζώα τους ή για τη γη τους – σκοτώθηκαν από κλέφτες που ήθελαν να λεηλατήσουν αυτά που είχαν αυτοί οι αθώοι άνθρωποι. Ήταν το ίδιο στο χωριό Άγιος Βασίλειος όταν κάποιοι αθώοι Τουρκοκύπριοι σκοτώθηκαν το 1963 και οι δολοφόνοι πήραν τα ζώα εκείνων των Τουρκοκυπρίων και οι ίδιοι ξεκίνησαν μια ολοκαίνουργια φάρμα στην Κοκκινοτριμιθιά! Έκλεψαν ακόμα και τα σίδερο και τα κάγκελα εκείνων που σκότωναν και τα έβαζαν στα δικά τους σπίτια… Είδα με τα ίδια μου τα μάτια ένα τέτοιο κάγκελο γύρω από το σπίτι ενός Ελληνοκύπριου δολοφόνου από την Κοκκινοτριμιθιά και είναι ένα πολύ παράξενο αίσθημα να βλέπεις ότι ακόμα και σήμερα – το κάγκελο λέει την ιστορία της λεηλασίας, της κλεψιάς, της δολοφονίας αθώων ανθρώπων από απληστία ενώ κρύβονται πίσω από τον «πατριωτισμό» ή την «εκδίκηση»…
Φυσικά τα χίλια ζώα των πέντε Ελληνοκύπριων βοσκών το 1974 σήμαινε μεγάλο πλούτο για εκείνο τον καιρό… Και ήταν «εύκολο» να τα κλέψουν και να σκοτώσουν τους δύο βοσκούς εκείνες τις μέρες…
Το 1974 κάποιοι Τουρκοκύπριοι από τη Σίντα κινούνταν σαν «καουμπόηδες», σαν να ήταν σε ταινία της Άγριας Δύσης στην Αμερική… Πριν από περισσότερο από δέκα χρόνια είχα γράψει και σε αυτές τις σελίδες τι είχαν κάνει, όπως επίσης και στην εφημερίδα μας YENIDUZEN… Γύριζαν με τα αυτοκίνητα τους με όπλα στα χέρια τους, ψάχνοντας ανθρώπους για να σκοτώσουν και αυτό ονομαζόταν «πόλεμος», αλλά δεν είχε καμία σχέση με τον «πόλεμο», όπως επίσης αυτό που είχε συμβεί στον Άγιο Βασίλειο ή την Τόχνη ή τη Μαράθα, δεν είχαν καμία σχέση με τον «πόλεμο». Αυτοί οι άνθρωποι – και Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι – απλά αντανακλούσαν το δικό τους κακό, τη δική τους «απληστία», τις δικές τους κλοπές και βιασμούς και σκότωναν για να καλύψουν αυτές τις κακές πράξεις και το αποκαλούσαν «εκδίκηση» ή «πατριωτισμό».
Έτσι στις 16 Νοεμβρίου 2018, μαζί με τους ερευνητές της ΔΕΑ και τον Κυριάκο Ανδρέου και τους φίλους του, πάμε ξανά στο δρόμο Κοντέας – Σίντας… Οι φίλοι από τη Λύση περιφέρονται στα χωράφια για να προσπαθήσουν να εντοπίσουν το πηγάδι του Μούσταφου. Οι ερευνητές βγάζουν φωτογραφίες και παίρνουν συντεταγμένες… Βρίσκουμε ένα πηγάδι δίπλα από μια μάντρα και βγάζουμε φωτογραφίες…
Πρέπει να πάμε μαζί με το Ρωμανό και τη Sila από τη ΔΕΑ για να επισκεφτούμε ένα άλλο μάρτυρα, έτσι τους αποχαιρετούμε και ο Κυριάκος Ανδρέου συνεχίζει τις προσπάθειες του με τους φίλους του από τη Λύση.
Έτσι στο τέλος ο Κυριάκος βρίσκει μια άλλη Ελληνοκύπρια από τη Λύση – μια ηλικιωμένη γυναίκα που γνωρίζει την περιοχή όπως την παλάμη της και μαζί με αυτή και την κόρη της πάνε στην περιοχή ακόμα μια φορά μια βδομάδα αργότερα…
Η Κάλλου Συμεού Πουρκούρη (Ατζιά) τελικά βρίσκει το πηγάδι του Μούσταφου… Ο Κυριάκος βγάζει φωτογραφίες και παίρνει συντεταγμένες και τις στέλνει στον Κρις Χριστοφόρου, ένα άλλο ερευνητή της ΔΕΑ έτσι ώστε να έχουν την ακριβή τοποθεσία…
Μετά τη δημοσίευση της ιστορίας αυτής στην εφημερίδα YENIDUZEN, ένας από τους αναγνώστες μου που μας βοηθά στην περιοχή, μου τηλεφωνά και μου λέει ότι οι δύο βοσκοί μπορεί να μην είναι θαμμένοι στο πηγάδι του Μούσταφου, αλλά σε ένα πηγάδι δίπλα από μια μάντρα και ισχυρίζεται ότι ίσως αυτή η πληροφορία να ήταν «εκτροπή», αφού δόθηκε από κάποιο που ήταν αναμεμειγμένος με τις δολοφονίες στην περιοχή. Γι αυτό, λέει, δεν εμπιστεύεται την πληροφορία αυτή. Υπόσχεται να κάνει περισσότερες έρευνες στη Σίντα και να μας ξανατηλεφωνήσει…
Ας ελπίσουμε ότι μετά από μισό αιώνα, η ΔΕΑ να μπορέσει τελικά να βρει τον τόπο ταφής των δύο βοσκών…
Ευχαριστώ τον Κυριάκο Ανδρέου, τους φίλους του από τη Λύση, τους φίλους μας από τη Σίντα που μας βοηθούν να βρούμε πιθανούς τόπους ταφής στην περιοχή της Λύσης και της Σίντας…
Ευχαριστώ τους ερευνητές της ΔΕΑ που ήρθαν μαζί μας έτσι ώστε να τους δείξουμε τα ευρήματα μας…
Photos:
Photo 1: Χριστόδουλος (Ττοουλής) Ξέναρος and Χριστοφής (Ττοφής) Σιάφκος
Photo 2: Ερευνώντας στη Σίντα μαζί με τον Κυριάκο Αντρέου και τους φίλους του από τη Λύση
(*) Article published in the POLITIS newspaper in Greek on the 24th of February 2019, Sunday. Similar series of articles were published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 23rd and 24th of January 2019 and here are their links:
http://www.yeniduzen.com/sindeden-kayip-edilmis-iki-cobanin-ve-voniden-kayip-edilenlerin-izinde3-13532yy.htm
http://www.yeniduzen.com/sindeden-kayip-edilmis-iki-cobanin-ve-voniden-kayip-edilenlerin-izinde-4-13535yy.htm
Subscribe to:
Posts (Atom)