The island that lost its innocence…

The island that lost its innocence…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Spyros Constantinou was born in July 1953 in Tseri… His father's name was Constantinos Sohpocleous. His mother's name was Irini Constantinou. They had five children, two girls and three boys and Spyros was the youngest… I interviewed him last year when he came for a visit from Australia to Cyprus and it was a huge interview, an eye opener when he told me the stories from Tseri… I would call this series of the interview with him that lasted 12 days when I published double pages each day in Yeniduzen last year in June and July 2017, `The island that lost its innocence`…
His family had become a target of EOKA-B in 1974 when they were arrested and tortured and he would tell me the details of what had happened…
But because Tseri was a place where we found some `missing` Turkish Cypriots from Aredhiou from 1963, I wanted to know what he had heard as a child in those days (he was 10 years old in 1963) and later on in order to understand what actually had been happening in Tseri…
Today I am giving my Greek Cypriot readers a summary of his interview – the actual interview could become a book and his experience is quite unique… I thank him for sharing what he knew with us and wish more people could be as brave… Here is a summary of what he said to me in connection with Tseri…
`My father was a farmer. But the difference between my father and the rest of the villagers was he was the first one that started the industrialization – he was the first one who got a tractor, then a combine and then the olive processing plant – he had a mill and it still stands there… My sister inherited it and transformed it into a fashion centre but she kept some of the old machinery that was in the mill…
I grew up very free, in a typical Cypriot village of the 50s and the 60s, most of the time barefoot… We used to wear shoes on the weekend or if we went to school, some kids went with shoes and some without shoes until the time when plastic shoes came… They used to cost 3 shillings. So everybody had shoes because it was cheap and it was readily available from the cooperative of the village…`
One of the `main characters` of the village was a man named `K.` who had a hideout for EOKA members inside his house. When little Spyros had had to have an urgent appendix operation at the age of 10, just before the intercommunal fighting broke out in December 1963, he had been taken to a private clinic just across the Ministry of Interior – mother of Spyros would see that `K.` was playing `tavli` with the Minister of Interior Yiorgadjis just across the clinic… In those days Yiorgadjis was a big name and this `K.` was very friendly with him, going to the Ministry of Interior to see him every day…
`K. had a team in the village… They would always move together, go to the coffee shop together, sit together, talk only amongst themselves… What was their mission? Surprise surprise! The reports they were giving were not at all about Turkish Cypriots but they were following the `communist stuff` in the coffee shop – their `reports` were about who was communist in the village!`
In those days, the police would find former EOKA members and would ask for `help` when intercommunal fighting began… And this was what had happened in Tseri as well… Spyros says:
`In those days there was no `army`. The police had become a de facto army. And their numbers were not sufficient. That is how they would go to former EOKA members and ask for `help` from them. They were doing this for two reasons. First, these EOKA members knew how to use guns so they did not need training. And the second reason is most probably they were eager and willing to help. So that's how they were going to the well-known persons from the right wing – almost all of them were right wing, asking them to help. That's how they were being involved, for `helping the police`. They were not seen as `paramilitary forces` but as `helping hands/aids for the police`. The land rover would be a car owned by the police and they would have one or two policemen in the front but at the back of the land rover would most probably would be four or five persons with guns and these would be those civilians, the former EOKA men. Some of them we knew from their faces, we knew those from our village but there were others from other villages. We would fear them and would be `respectful` since we were instilled a fear that the `Turkish Cypriots would attack and kill us` - we had only one-sided information, from RIK and the village authorities like the priest and the teacher… So if a few days ago some Turkish Cypriots had shot at some Greek Cypriots and if these guys would pick up guns and go to a Turkish Cypriot village, then you would look at them and say `Thank God that they are protecting us…` So in this way, they became the de facto leadership in the village. You had no choice, where would you go if you had a problem? When they turned into a de facto leadership, they would automatically acquire a political status. Because the high-level hierarchy and ministers were `thanking` them! They were `respecting` what they were doing and were giving them access…`
`… These were the anti-communist McCarthy years… The whole world was chasing `communists`! Our community was almost choking, couldn't even breathe… Be careful, don't do this, don't do that… Don't go there, don't cross to the Turkish Cypriot side! There were at least five different versions of what would happen to you if you accidentally crossed to the Turkish Cypriot side: "He crossed accidentally to the Turkish Cypriot side, laid him on the floor and crushed him with the tractor…` or `They put Bel-Cola bottles up their ….` The stories were so horrible, stories of torture and inhuman stories, you had to be extra careful… Similar stories would be told to the Turkish Cypriots because the source was the same and the boss was the same but we did not know that… And you had to be on good terms with the `Organisation` otherwise your daily life would become very difficult: You would suffer when you would go to the army, they wouldn't give you a job in the civil service, you would never be able to become a teacher since they would not take you there since you needed a `reference` everywhere – and you needed to find a `reference` - and where did these `references` come from? They came from these people in the village… They controlled every aspect of the daily life…`
The discovery of some Turkish Cypriots killed and buried in Tseri would come in bits and pieces over a long period of time to Spyros:
`My father was ploughing the fields… And he asked me not to go in a certain direction of the field. I didn't know why, I was 10 years old… Then the smell came – in those times when a donkey or a big animal died, they used to leave it exposed and the birds would come and eat it… We used to chase the big birds. Vultures… Because they were big birds, it would take time for them to take off so we used to chase and if we caught one, we would tear a feather off and sell it to those who played laouto… If we managed to get one of them, we used to sell it for six shillings…
When I got near the place of the smell, I saw a little thing that stuck up… When I went a little bit closer, I became afraid because I suspected it was something human, maybe a foot… But I didn't get close to it because the smell was horrendous so I ran away. But my father saw me and chased me… I asked him and he said `None of your business…`
My father didn't know anything about it but he suspected obviously what was happening but didn't want to speak to me about it. He never wanted to speak to me about it. So it stayed like that in my mind, not knowing… I didn't know who it was, I didn't know what happened there… I didn't know, I just had this fear…
A little while later, in the coffee shop of the village, there was this man. In those days, as today, they go hunting on Sundays… And they came back after they got some birds or rabbits that they hunted and they were sitting in the coffee shop and they still had their shooting guns and everything and one of them there was shouting about how he executed somebody. And I was sitting at a distance from him. I wasn't part of the conversation, but he was telling the story to somebody and he was shouting when he was talking. So I could hear what he was actually saying. And he was describing this young 20-year-old – he never said he was Turkish Cypriot – but he mentioned the conversation between them… And he said how he was begging him not to shoot him and how he put the shotgun to his head and blew his brains off… And he was saying it in a very loud way and in almost like a `hero` type thing. That's when I heard the second part of the story…
The third part of the story came even later… Later on, there was conversation again in the coffee shop about some Turkish Cypriots that were taken from Aredhiou… And somebody was saying a story in the coffee shop again and he said that they went to this Turkish Cypriot village and they asked them if they had any guns. And they kept on saying no, no, no but the police said to them that `we have information that you do.`
And one of the women turned to the men and this was supposed to be a `joke`, this is why the story was being told and they were laughing about it because apparently the Turkish Cypriot woman turned to her husband in front of the police and said `Why don't you just give them the guns and let them go away? We don't want them…' And they were laughing at her `stupidity` if you want to call it that way, in inverted comas, for `giving away` her husband. So they searched the house and they said they found guns. And then they started beating the husband because they thought there were more guns and again they said the Turkish Cypriot woman spoke and they found more… This is how the story was told… And then they said, they arrested them all… `All`… I didn't know what `all` was… Was it `all` that family? Was it other families? I didn't know how many Turkish Cypriots lived in Aredhiou, I didn't know if there was any there… We didn't know… As I told you, coming to Nicosia was a big deal in those days… And they said they found a cache of weapons in the village and that they arrested the Turkish Cypriots. But they never said they killed them. They never said what they did with them, that was the end of the story that I heard.
Again later on there was a rumour that they brought them to Tseri… And that's when I started connecting the dots… And some years later my brother actually said to me – I don't know where he heard it from – he knew the story with what happened to me with the well and the bodies and the smell – and he said to me `Do you know who was buried in that place?` I said `No…` He said `You remember the guy who was telling the story in the coffee shop? They are the Turkish Cypriots from Aredhiou…`
I said `How do you know that?`
He said `I heard it… It's them…`
But it was rumours… There was no confirmation. Nobody actually stood up and said `These are the people…`
We knew broken bits and pieces of the story but you couldn't connect the dots, you heard the first part and long time later something more, then all of a sudden you start thinking `Is it? But is it?'
We didn't know. So you live with this thing and you put it at the back of your mind and you think, `Maybe, maybe not… Maybe I should shut up, maybe I shouldn't say… But who do I say to? Who do I put this to? There was no one to report it to even if you were suspicious… If you went to the police to report it, they were going to say to you 'What exactly are you saying? Are you saying that something went wrong? Why are you investigating?`…"
I will continue to tell the story of how Spyros experienced 1974 in another article…

30.9.2018

Photo: Spyro Constantinou

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 21st of October 2018, Sunday. My interview with Spyro Constantinou was published in the YENIDUZEN newspaper in Turkish between the 26th of June and 10th of July 2017 and here are the links:

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada-10879yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada2-10883yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada3-10887yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada4-10891yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada5-10896yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada-6-10904yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada7-10909yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada8-10914yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada9-10918yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada10-10922yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada11-10926yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada-12-10938yy.htm

Το νησί που έχασε την αθωότητα του…

Το νησί που έχασε την αθωότητα του…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ο Σπύρος Κωνσταντίνου γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1953 στο Τσέρι… Το όνομα του πατέρα του ήταν Κωνσταντίνος Σοφοκλέους. Το όνομα της μητέρας του ήταν Ειρήνη Κωνσταντίνου. Είχαν πέντε παιδιά, δύο κορίτσια και τρία αγόρια, και ο Σπύρος ήταν ο μικρότερος… Του πήρα συνέντευξη πέρσι όταν ήρθε για επίσκεψη στην Κύπρο από την Αυστραλία και ήταν μια τεράστια συνέντευξη, μου άνοιξε τα μάτια όταν μου είπε τις ιστορίες από το Τσέρι… Ονόμασα αυτή τη σειρά της συνέντευξης του «Το νησί που έχασε την αθωότητα του…». Η σειρά διάρκεσε 12 μέρες όταν δημοσίευα διπλές σελίδες καθημερινά στην εφημερίδα YENIDUZEN πέρσι τον Ιούνιο και Ιούλιο του 2017.
Η οικογένεια του το 1974 είχε γίνει στόχος για την ΕΟΚΑ Β όταν τους συνέλαβαν και βασάνισαν και μου είπε τις λεπτομέρειες του τι είχε συμβεί…
Όμως, επειδή το Τσέρι ήταν ένα μέρος όπου βρήκαμε κάποιους «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους από το Αρεδιού από το 1963, ήθελα να ξέρω τι είχε ακούσει ως παιδί εκείνο τον καιρό (ήταν 10 χρονών το 1963) και αργότερα, για να καταλάβω τι πραγματικά συνέβαινε τότε στο Τσέρι…
Σήμερα παραθέτω στους Ελληνοκύπριους αναγνώστες μου μια περίληψη της συνέντευξης του – αυτούσια η συνέντευξη θα μπορούσε να γίνει βιβλίο και η εμπειρία του είναι αρκετά μοναδική… Τον ευχαριστώ που μοιράστηκε μαζί μας αυτά που γνωρίζει και εύχομαι περισσότερα άτομα να ήταν τόσο γενναία… Αυτή είναι μια περίληψη όσων μου είπε σε σχέση με το Τσέρι…
«Ο πατέρας μου ήταν αγρότης. Όμως η διαφορά μεταξύ του πατέρα μου και των υπολοίπων χωριανών ήταν ότι ήταν ο πρώτος που άρχισε την εκβιομηχάνιση – ήταν ο πρώτος που πήρε τρακτέρ, μετά «κομπάιν» και μετά το εργοστάσιο επεξεργασίας της ελιάς – είχε ένα μύλο που υπάρχει ακόμα… Η αδελφή μου τον κληρονόμησε και το μεταμόρφωσε σε κέντρο μόδας αλλά κράτησε κάποια από τα παλιά μηχανήματα που ήταν στον μύλο…
Μεγάλωσα πολύ ελεύθερος, σε ένα τυπικό Κυπριακό χωριό της δεκαετίας του '50 και '60, τον περισσότερο καιρό ξυπόλυτος… Συνηθίζαμε να φορούμε παπούτσια τα σαββατοκύριακα ή αν πηγαίναμε σχολείο, κάποια παιδιά πήγαιναν με παπούτσια και κάποια χωρίς παπούτσια, μέχρι τον καιρό που ήρθαν τα πλαστικά παπούτσια… Κόστιζαν 3 σελίνια. Έτσι όλοι είχαν παπούτσια επειδή ήταν φτηνά και άμεσα διαθέσιμα από τη συνεργατική του χωριού…»
Ένας από τους «κύριους χαρακτήρες» του χωριού ήταν ένας άντρας που ονομαζόταν «Κ.» που είχε μέσα στο σπίτι του κρησφύγετο για τα μέλη της ΕΟΚΑ. Όταν ο μικρός Σπύρος χρειάστηκε να κάνει επείγουσα επέμβαση στο τυφλό του στην ηλικία των 10 χρονών, λίγο πριν ξεκινήσουν οι διακοινοτικές συγκρούσεις το Δεκέμβριο του 1963, τον πήραν σε μια ιδιωτική κλινική ακριβώς απέναντι από το Υπουργείο Εσωτερικών – η μητέρα του Σπύρου είδε ότι ο «Κ.» έπαιζε τάβλι με τον Υπουργό Εσωτερικών Γιωρκάτζη ακριβώς απέναντι από την κλινική… Εκείνη την εποχή ο Γιωρκάτζης ήταν μεγάλο όνομα και αυτός ο «Κ.» ήταν πολύ φιλικός μαζί του, πήγαινε καθημερινά στο Υπουργείο Εσωτερικών για να τον δει…
«Ο Κ. είχε μια ομάδα στο χωριό… Πάντοτε πήγαιναν μαζί, πήγαιναν στο καφενείο μαζί, μιλούσαν μόνο μεταξύ τους… Ποια ήταν η αποστολή τους; Έκπληξη-έκπληξη! Οι αναφορές που έδιναν δεν ήταν για τους Τουρκοκύπριους, αλλά παρακολουθούσαν τα «κομμουνιστικά θέματα» στο καφενείο – οι «αναφορές» τους ήταν για το ποιος ήταν κομμουνιστής στο χωριό!»
Εκείνο τον καιρό, η αστυνομία έβρισκε πρώην μέλη της ΕΟΚΑ και ζητούσε «βοήθεια» όταν ξεκίνησαν οι διακοινοτικές συγκρούσεις… Και αυτό είχε γίνει και στο Τσέρι… Ο Σπύρος λέει:
«Εκείνο τον καιρό δεν υπήρχε «στρατός». Η αστυνομία είχε γίνει ένας ντε φάκτο στρατός. Και οι αριθμοί τους δεν ήταν αρκετοί. Έτσι πήγαιναν σε πρώην μέλη της ΕΟΚΑ και ζητούσαν τη «βοήθεια» τους. Το έκαναν αυτό για δύο λόγους. Πρώτα, αυτά τα μέλη της ΕΟΚΑ ήξεραν να χρησιμοποιούν όπλα έτσι δεν χρειάζονταν εκπαίδευση. Και ο δεύτερος λόγος είναι ότι κατά πάσα πιθανότητα ήταν πρόθυμοι και ήθελαν να βοηθήσουν. Έτσι είναι που πήγαιναν στα γνωστά άτομα από την δεξιά – σχεδόν όλοι τους ήταν δεξιοί, και τους ζητούσαν να βοηθήσουν. Έτσι είναι που συμμετείχαν, «βοηθώντας την αστυνομία». Δεν θεωρούνταν «παραστρατιωτικές δυνάμεις» αλλά «χέρια βοήθειας / βοήθεια για την αστυνομία». Το λαντ ρόβερ ήταν ένα αυτοκίνητο που ανήκε στην αστυνομία και είχαν ένα ή δύο αστυνομικούς μπροστά, αλλά στο πίσω μέρος του λαντ ρόβερ πιθανότατα υπήρχαν τέσσερα ή πέντε άτομα με όπλα και αυτοί ήταν πολίτες, οι πρώην άντρες της ΕΟΚΑ. Κάποιους από αυτούς τους γνωρίζαμε από το πρόσωπο τους, γνωρίζαμε εκείνους από το χωριό μας, αλλά υπήρχαν και άλλοι από άλλα χωριά. Τους φοβόμασταν και τους «σεβόμασταν» αφού είχαμε ενσταλαχτεί με ένα φόβο ότι «οι Τουρκοκύπριοι θα επιτεθούν και θα μας σκοτώσουν» - είχαμε μονάχα μονόπλευρες πληροφορίες από το ΡΙΚ και από τις αρχές του χωριού, όπως τον πάτερ και το δάσκαλο… Έτσι αν πριν από κάποιες μέρες κάποιοι Τουρκοκύπριοι είχαν πυροβολήσει κάποιους Ελληνοκύπριους και αν αυτοί οι άντρες έπιαναν τα όπλα και πήγαιναν σε ένα Τουρκοκυπριακό χωριό, τότε τους έβλεπες και έλεγες «Ευτυχώς Θεέ μου που μας προστατεύουν…». Έτσι με αυτό τον τρόπο έγιναν η ντε φάκτο ηγεσία στο χωριό. Δεν είχες άλλη επιλογή, που θα πήγαινες αν είχες κάποιο πρόβλημα; Όταν έγιναν ντε φάκτο ηγεσία, αυτομάτως απέκτησαν πολιτικό καθεστώς/στάτους. Διότι η ιεραρχία υψηλού επιπέδου και οι υπουργοί τους «ευχαριστούσαν»! «Σεβόντουσαν» αυτά που έκαναν και τους έδινα πρόσβαση…»
«… Αυτά ήταν τα αντι-κομμουνιστικά χρόνια του Μακαρθισμού… Ολόκληρος ο κόσμος κυνηγούσε «κομμουνιστές»! Η κοινότητα μας σχεδόν πνιγόταν, δεν μπορούσε να αναπνεύσει… Πρόσεχε, μην το κάνεις αυτό, μην το κάνεις εκείνο… Μην πας εκεί, μην περάσεις στην Τουρκοκυπριακή πλευρά! Υπήρχαν τουλάχιστον πέντε διαφορετικές εκδοχές για τι θα σου συνέβαινε αν τυχαία περνούσες στην Τουρκοκυπριακή πλευρά: «Πέρασε κατά λάθος στην Τουρκοκυπριακή πλευρά, τον έβαλαν στο έδαφος και τον συνέθλιψαν με το τρακτέρ…» ή «Τους έβαλαν μπουκάλες της Bel-Cola στον …» Οι ιστορίες ήταν τόσο φρικτές, ιστορίες βασανιστηρίων και απάνθρωπες ιστορίες, έπρεπε να ήσουν ιδιαίτερα προσεκτικός… Παρόμοιες ιστορίες λέγονταν στους Τουρκοκύπριους διότι η πηγή ήταν η ίδια και το αφεντικό ήταν το ίδιο αλλά δεν το γνωρίζαμε αυτό… Και έπρεπε να είχες καλές σχέσεις με την «Οργάνωση» ειδάλλως η καθημερινή σου ζωή θα γινόταν πολύ δύσκολη: Θα υπέφερες όταν θα πήγαινες στο στρατό, δεν θα σου έδιναν δουλειά στη δημόσια υπηρεσία, ποτέ δεν θα μπορούσες να γίνεις δάσκαλος εφόσον δεν θα σε προσλάμβαναν αφού χρειαζόσουν παντού «συστάσεις» - και χρειαζόταν να βρεις «σύσταση» - και από που ερχόντουσαν οι «συστάσεις»; Έρχονταν από αυτούς τους ανθρώπους στο χωριό… Έλεγχαν κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής…»
Η ανακάλυψη ότι κάποιοι Τουρκοκύπριοι σκοτώθηκαν και θάφτηκαν στο Τσέρι ερχόταν στο Σπύρο σε δόσεις και κομμάτια στη διάρκεια ενός μεγάλου χρονικού διαστήματος:
«Ο πατέρας μου όργωνε τα χωράφια… Και μου ζήτησε να μην πάω προς συγκεκριμένη κατεύθυνση στο χωράφι. Δεν ήξερα γιατί, ήμουν 10 χρονών… Μετά ήρθε η μυρωδιά – εκείνο τον καιρό όταν πέθαινε ένας γάιδαρος ή ένα μεγάλο ζώο, το άφηναν εκτεθειμένο και τα πουλιά έρχονταν και το έτρωγαν… Συνηθίζαμε να κυνηγούμε τα μεγάλα πουλιά. Αρπακτικά... Επειδή ήταν μεγάλα πουλιά, χρειάζονταν χρόνο για να απογειωθούν, έτσι τρέχαμε πίσω τους και αν πιάναμε ένα, του βγάζαμε ένα φτερό και το πουλούσαμε σε εκείνους που έπαιζαν λαούτο… Αν καταφέρναμε να πιάσουμε ένα, το πουλούσαμε για έξι σελίνια…
Όταν πήγα κοντά στο μέρος που μύριζε, είδα ένα μικρό πράγμα που εξείχε… Όταν κόντεψα λίγο, φοβήθηκα διότι υποπτεύθηκα ότι ήταν κάτι ανθρώπινο, ίσως ένα πόδι… Όμως δεν πήγα κοντά διότι η μυρωδιά ήταν φρικιαστική, έτσι έτρεξα μακριά. Όμως ο πατέρας μου με είδε και έτρεξε πίσω μου… Τον ρώτησα και είπε «Δεν είναι δουλειά σου…»
Ο πατέρας μου δεν ήξερε τίποτε για αυτό, αλλά προφανώς υποπτευόταν τι συνέβαινε, όμως δεν ήθελε να μου μιλήσει για αυτό. Ποτέ δεν ήθελε να μου μιλήσει για αυτό. Επομένως έμεινε έτσι στο μυαλό μου, δεν ήξερα… Δεν ήξερα ποιος ήταν, δεν ήξερα τι συνέβηκε εκεί… Δεν ήξερα, απλά είχα αυτό το φόβο…
Μετά από λίγο καιρό, στο καφενείο του χωριού, ήταν αυτός ο άντρας. Εκείνο τον καιρό, όπως σήμερα, πήγαιναν για κυνήγι τις Κυριακές… Και ερχόντουσαν μετά που έπιαναν κάποια πουλιά ή λαγούς που κυνήγησαν και καθόντουσαν στο καφενείο και είχαν ακόμα τα κυνηγετικά τους όπλα κτλ. και ένας από αυτούς εκεί φώναζε για το πως εκτέλεσε κάποιο. Και καθόμουν σε κάποια απόσταση από αυτόν. Δεν ήμουν μέρος της κουβέντας, αλλά έλεγε την ιστορία σε κάποιο και φώναζε όταν μιλούσε. Έτσι μπορούσα να ακούσω αυτά που έλεγε. Και περίγραφε αυτόν τον νεαρό 20χρονο – ποτέ δεν είπε ότι ήταν Τουρκοκύπριος – αλλά ανέφερε τη συνομιλία μεταξύ τους… Και είπε πως τον ικέτευε να μην τον πυροβολήσει και πως έβαλε το όπλο στο κεφάλι του και τίναξε τα μυαλά του… Και το έλεγε με δυνατή φωνή, σχεδόν σαν να έπραξε σαν «ήρωας». Αυτό ήταν όταν άκουσα το δεύτερο μέρος της ιστορίας…
Το τρίτο μέρος της ιστορίας ήρθε ακόμα πιο μετά… Αργότερα, υπήρχε ξανά κουβέντα στο καφενείο για κάποιους Τουρκοκύπριους που έπιασαν από την Αρεδιού… Και κάποιος έλεγε ξανά μια ιστορία στο καφενείο και είπε ότι πήγαν σε αυτό το Τουρκοκυπριακό χωριό και τους ρώτησαν αν είχαν όπλα. Και έλεγαν συνέχεια όχι, όχι, όχι, όχι, αλλά η αστυνομία τους είπε ότι «έχουμε πληροφορίες ότι έχετε (όπλα).»
Και μια από τις γυναίκες γύρισε στους άντρες και αυτό υποτίθεται ότι ήταν «αστείο», γι αυτό και έλεγαν την ιστορία και γελούσαν για αυτό, διότι προφανώς η Τουρκοκύπρια γυναίκα γύρισε στο σύζυγο της μπροστά από την αστυνομία και είπε «Γιατί δεν τους δίνεις τα όπλα και να τους αφήσει να φύγουν; Δεν τους θέλουμε…» Και γελούσαν με την «ηλιθιότητα» της, αν θέλεις να το ονομάσεις έτσι, σε εισαγωγικά, που «παρέδωσε» το σύζυγο της. Έτσι ερεύνησαν το σπίτι και είπαν ότι βρήκαν όπλα. Και τότε άρχισαν να κτυπούν το σύζυγο διότι νόμιζαν ότι υπήρχαν περισσότερα όπλα και πάλι είπαν ότι η Τουρκοκύπρια γυναίκα μίλησε και βρήκαν και άλλα… Έτσι λέχθηκε η ιστορία… Και τότε είπαν ότι τους συνέλαβαν όλους… «Όλους»… Δεν ήξερα τι ήταν το «όλους»… Ήταν «όλη» εκείνη η οικογένεια; Ήταν και άλλες οικογένειες; Δεν ήξερα πόσοι Τουρκοκύπριοι ζούσαν στην Αρεδιού, δεν ήξερα αν υπήρχαν εκεί… Δεν ξέραμε.. Όπως σου είπα, το να έρθεις στη Λευκωσία ήταν μεγάλη υπόθεση εκείνο τον καιρό… Και είπαν ότι βρήκαν ένα κασόνι με οπλισμό στο χωριό και ότι συνέλαβαν τους Τουρκοκύπριους. Όμως ποτέ δεν είπαν ότι τους σκότωσαν. Ποτέ δεν είπαν τι τους έκαναν, αυτό ήταν το τέλος της ιστορίας που είχα ακούσει…
Πάλι αργότερα, υπήρχε μια φήμη ότι τους έφεραν στο Τσέρι… Και τότε είναι που ξεκίνησα να ενώνω τις κουκκίδες… Και μερικά χρόνια αργότερα ο αδελφός μου πράγματι μου είπε – δεν ξέρω από που το είχε ακούσει – ήξερε την ιστορία με το τι μου συνέβηκε, με το πηγάδι και τα σώματα και τη μυρωδιά – και μου είπε «Ξέρεις ποιοι είναι θαμμένοι σε εκείνο το μέρος;» Είπα «Όχι…» Είπε «Θυμάσαι τον άντρα που έλεγε την ιστορία στο καφενείο; Είναι οι Τουρκοκύπριοι του χωριού Αρεδιού…»
Είπα «Πως το ξέρεις αυτό;»
Είπε «Το άκουσα… Είναι αυτοί…»
Αλλά ήταν φήμες… Δεν υπήρχε επιβεβαίωση. Κανένας δεν στάθηκε και να πει «Αυτοί είναι οι άνθρωποι…»
Γνωρίζαμε σπασμένα κομμάτια της ιστορίας αλλά δεν μπορούσες να ενώσεις τις κουκκίδες, άκουγες το πρώτο μέρος και μετά από καιρό κάτι ακόμα, μετά ξαφνικά αρχίζεις να σκέφτεσαι «Άραγε είναι; Μα είναι;»
Δεν γνωρίζαμε. Έτσι ζεις με αυτό το πράγμα και το βάζεις στο πίσω μέρος του μυαλού σου και σκέφτεσαι «Ίσως, αλλά ίσως και όχι… Ίσως πρέπει να σιωπήσω, ίσως πρέπει να μην πω… Αλλά σε ποιον να πω; Σε ποιον να το θέσω αυτό; Δεν υπάρχει κανένας να το αναφέρεις ακόμα και αν έχεις υποψίες… Αν πας στην αστυνομία για να το αναφέρεις, θα σου πουν «Τι ακριβώς λες; Λες ότι έγινε κάτι λάθος; Γιατί ερευνάς;»…»
Θα συνεχίσω την ιστορία του πως ο Σπύρος βίωσε το 1974 σε ένα άλλο άρθρο…

Photo: Spyro Constantinou

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 21st of October 2018, Sunday. My interview with Spyro Constantinou was published in the YENIDUZEN newspaper in Turkish between the 26th of June and 10th of July 2017 and here are the links:

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada-10879yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada2-10883yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada3-10887yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada4-10891yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada5-10896yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada-6-10904yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada7-10909yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada8-10914yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada9-10918yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada10-10922yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada11-10926yy.htm

http://www.yeniduzen.com/masumiyetini-kaybeden-ada-12-10938yy.htm

Stories from Latsia, Arediou, Dikomo, Tseri, Salamis…

Stories from Latsia, Arediou, Dikomo, Tseri, Salamis…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

The flow of information about `missing persons` continue with calls or e-mails or messages from my Turkish Cypriot and Greek Cypriot readers…
I collect this information, ask them questions about these, publish it so everyone knows and also share it with the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee: For further investigation…
I do not publish names or coordinates – I give the necessary information to the officials of the CMP so that their job is easier…
All of this is a VOLUNTARY, HUMANITARIAN task – done with our heart, not as part of any `project`…
Recently some of my readers have been sharing more possible burial sites with me – I collected these and tried to meet with the officials of the CMP – it took quite a long while (some months) until we could arrange a face to face meeting so that I could pass on the very sensitive information to them…
One of my Greek Cypriot readers, long before the CMP started digging in Strovolos recently, had sent me the following information:
`Dear Sevgul, hi… Hope you are well… I want to give you some information about missing Turkish Cypriots, `missing` from 1963-64… This place is close to the APOEL club stadium, called `Magglis`… They have built many buildings but the chain of wells called `Maggli's well` is still there. There are no buildings where wells are. There is information that they had buried many Turkish Cypriots… According to my information, some Turkish Cypriots killed in the Nicosia area were buried here and there are rumours that their numbers are more than those they had killed in Kaymakli (Omorphita). According to the information I gathered, some Greek Cypriot fascists took them there, killed them there and buried them what is known as "Maggli's well". This information is very important…"
Months later when I meet the Turkish Cypriot and Greek Cypriot chief of investigators, assistants to the members of CMP, Mine Balman and Popi Chrysostomou, the digging has already started there – so we call my reader and he promises to help… He will help them to communicate with someone who had been a young boy at that time and who feels sorry and who knows the chain of wells so that perhaps the digging can be done in a particular well… I thank this reader for his humanity…
Another Greek Cypriot reader, when I ask him about a particular Turkish Cypriot "missing" from Arediou from 1963, sends me the following information:
"A Greek Cypriot from Arediou told me that the particular Turkish Cypriot from Arediou you are asking about was also killed in 1963 by the militant group of Tseri. According to this Greek Cypriot who told me this, that Turkish Cypriot is not buried in Tseri but in Nicosia. According to him, the "missing" Turkish Cypriot was buried in what is known now as the football field of PAAEK, he had been buried somewhere there… I am sending you the coordinates of this area…"
So I gave details about this when we meet the officials of the CMP and I thank my reader for helping us…
One of my Greek Cypriot readers has more information about a "missing bus" that was going from Nicosia to Paphos…
According to this reader, the five Turkish Cypriots on that bus (mostly elderly men and women) were killed in Latsia and they had burned down the bus…
He says:
"Dear Sevgul, there was a bus going from Nicosia to Paphos and the bus was stopped at Latsia by some Greek Cypriot fascists and those people on the bus were made to come down. They were taken behind the Carlsberg Beer Factory and were killed. After a few days, the fascists from Tseri would go there and take out the bodies of those killed from where they had been buried in Latsia and they took them to this area called `Aggali` and re-buried them there. They buried them next to place known as `Kannouros`.
If you haven't found yet the remains of those Turkish Cypriots on the bus, there is a person who is alive and who knows this place and I give you his information…`
Again, when I met the officials of CMP, I have given the name and his phone that this reader has mentioned to me about the guy who knows the location of the five `missing` Turkish Cypriots' possible burial site. I thank this reader for his humanity.
A Turkish Cypriot reader talks to me and tells me the following about some `missing` Greek Cypriots' possible burial site:
`Above Dikomo, there is the mountain called `Bozdagh` - at its top, where the dirt track ends, there used to be an old army camp of the Greek Cypriots. That camp is empty… It's desolate but you can still see the old toilets and stuff… There is a cave to the west of this camp. This cave is a vertical cave, it is just like a well, it goes down like a well towards the floor… The soldiers who had gone to Dikomo in 1974, some of them spoke to us and told us that they had buried some Greek Cypriot `missing` in this particular cave that is exactly like a well… Please share this information with the officials of the CMP and also do your investigation as well…
We used to go hunting above Dikomo and in those days we used to see human remains scattered around… If they haven't already, they should investigate the area above Dikomo as well…`
Another Turkish Cypriot reader calls me to tell me about what he heard from a very close relative of his…
He says:
"Dear Sevgul, what I will tell you now, I heard from a very close relative of mine and I wanted to share it with you so that you can do investigations and also inform the CMP… When there was the war in 1974 and the Turkish tanks were progressing, at that time where the Salamis ruins were ending a group of Greek Cypriot soldiers had opened fire on the tanks. These Greek Cypriot soldiers who had opened fire on the Turkish tanks were caught there. There used to be a shack for the night watchman for the Salamis ruins, my relative told me that the Greek Cypriot soldiers were caught there. They would take them what is now called the `Silver Beach` and would kill them for opening fire at the tanks and would bury them there. According to my relative there were some military posts at the Silver Beach and they buried them either in those military posts or around those posts… Please investigate this with the CMP…`
I thank this reader as well and I have shared the details of his information with the officials of the CMP…
I also thank the officials of CMP, Mine Balman and Popi Chrysostomou for creating time for me so that I could pass on the details of these possible burial sites to them…
Let us follow the lead of our readers – if you too know something that you think you might want to share with me, please call me with or without your name on my CYTA mobile phone at 99 966518… Or send me a message or an SMS and I can call you… Any information you would share would ease the work of the Cyprus Missing Persons' Committee and would help the Turkish Cypriot and Greek Cypriot relatives of "missing persons" waiting for half a century for any news about their loved ones…

6.10.2018

Photo: View from the digging of CMP at Strovoulos...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 28th of October 2018, Sunday. Similar articles with same content were published in YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 2nd and 3rd of October 2018 and here are the links:

http://www.yeniduzen.com/magglinin-kuyusunda-gomulu-bazi-kayip-kibrisliturkler-vardir-13012yy.htm
http://www.yeniduzen.com/dikmen-ustu-bozdagin-zirvesinde-toprak-yolun-bittigi-yerdeki-magaraya-bazi-kayiplar--13018yy.htm

Ιστορίες από τα Λατσιά, Αρεδιού, Δίκωμο, Τσέρι, Σαλαμίνα…

Ιστορίες από τα Λατσιά, Αρεδιού, Δίκωμο, Τσέρι, Σαλαμίνα…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Η ροή των πληροφοριών για τους «αγνοούμενους» συνεχίζει με τηλεφωνήματα ή emails ή μηνύματα από τους Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους αναγνώστες μου…
Συλλέγω τις πληροφορίες αυτές, τους ρωτώ ερωτήσεις για αυτές τις πληροφορίες, τις δημοσιεύω έτσι ώστε όλοι να γνωρίζουν και επίσης τις μοιράζομαι με τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων: Για περαιτέρω έρευνα….
Δεν δημοσιεύω ονόματα ή συντεταγμένες – δίνω τις απαραίτητες πληροφορίες στους λειτουργούς της ΔΕΑ για να διευκολύνω το έργο τους…
Όλα αυτά είναι ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΟ, ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ έργο – γίνεται με την καρδιά μας, όχι σαν μέρος κάποιου «προγράμματος»…
Πρόσφατα κάποιοι από τους αναγνώστες μου μοιράζονται μαζί μου περισσότερους πιθανούς τόπους ταφής – μάζεψα τις πληροφορίες αυτές και προσπάθησα να συναντήσω τους λειτουργούς της ΔΕΑ – χρειάστηκε αρκετός καιρός (κάποιοι μήνες) μέχρι να μπορέσουμε να διευθετήσουμε συνάντηση έτσι ώστε να μπορέσω να τους μεταφέρω τις πολύ ευαίσθητες πληροφορίες…
Ένας από τους Ελληνοκύπριους αναγνώστες μου, πολύ πριν η ΔΕΑ πρόσφατα ξεκινήσει τις εκσκαφές στο Στρόβολο, μου είχε στείλει τις πιο κάτω πληροφορίες:
«Αγαπητή Sevgul, γειά σου… Ελπίζω να είσαι καλά… Θέλω να σου δώσω κάποιες πληροφορίες σχετικά με Τουρκοκύπριους «αγνοούμενους» από το 1963-64… Το μέρος αυτό είναι κοντά στο γήπεδο του ΑΠΟΕΛ και ονομάζεται «Μαγκλής»… Έχουν κτίσει πολλά κτίρια, αλλά η σειρά των πηγαδιών που ονομάζεται «Πηγάδι του Μαγκλή» είναι ακόμα εκεί. Δεν υπάρχουν κτίρια εκεί που βρίσκονται τα πηγάδια. Υπάρχουν πληροφορίες ότι είχαν θάψει πολλούς Τουρκοκύπριους… Σύμφωνα με τις πληροφορίες, κάποιοι Τουρκοκύπριοι που σκοτώθηκαν στην περιοχή Λευκωσίας θάφτηκαν εκεί και υπάρχουν φήμες ότι οι αριθμοί είναι περισσότεροι από αυτούς που είχαν σκοτωθεί στο Καϊμακλί (Ομορφίτα). Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μάζεψα, κάποιοι Ελληνοκύπριοι φασίστες τους πήραν εκεί, τους σκότωσαν εκεί και τους έθαψαν εκεί που είναι γνωστό ως το «Πηγάδι του Μαγκλή». Οι πληροφορίες αυτές είναι πολύ σημαντικές…»
Μετά από μήνες όταν συνάντησα την Τουρκοκύπρια και Ελληνοκύπρια επικεφαλής των ερευνητών, βοηθούς στα μέλη της ΔΕΑ Mine Balman και Πόπη Χρυσοστόμου, οι εκσκαφές είχαν ήδη ξεκινήσει εκεί – έτσι επικοινωνούμε με τον αναγνώστη μου και υπόσχεται να βοηθήσει… Θα τους βοηθήσει να επικοινωνήσουν με κάποιο που τότε ήταν νεαρό αγόρι και που αισθάνεται θλίψη και που γνωρίζει τη σειρά πηγαδιών, έτσι ίσως οι εκσκαφές να γίνουν σε ένα συγκεκριμένο πηγάδι… Ευχαριστώ τον αναγνώστη αυτό για την ανθρωπιά του…
Ένας άλλος Ελληνοκύπριος αναγνώστης, όταν τον ρωτώ για ένα συγκεκριμένο Τουρκοκύπριο «αγνοούμενο» από την Αρεδιού από το 1963, μου στέλνει τις ακόλουθες πληροφορίες:
«Ένας Ελληνοκύπριος από την Αρεδιού μου είπε ότι ο συγκεκριμένος Τουρκοκύπριος από την Αρεδιού για τον οποίο ρωτάς, επίσης σκοτώθηκε το 1963 από την μαχητική ομάδα του Τσεριού. Σύμφωνα με τον Ελληνοκύπριο που μου το είπε αυτό, ο Τουρκοκύπριος εκείνος δεν είναι θαμμένος στο Τσέρι αλλά στη Λευκωσία. Σύμφωνα με αυτόν, ο «αγνοούμενος» Τουρκοκύπριος θάφτηκε εκεί που τώρα είναι γνωστό ως το γήπεδο ποδοσφαίρου της ΠΑΑΕΚ, είχε θαφτεί κάπου εκεί… Σου στέλνω τις συντεταγμένες της τοποθεσίας…»
Έτσι δίνω τις λεπτομέρειες στη συνάντηση με τους λειτουργούς της ΔΕΑ και ευχαριστώ τον αναγνώστη μου που μας βοήθησε…
Ένας από τους Ελληνοκύπριους αναγνώστες μου έχει περισσότερες πληροφορίες για ένα «αγνοούμενο λεωφορείο» που πήγαινε από τη Λευκωσία στην Πάφο…
Σύμφωνα με τον αναγνώστη αυτό, οι πέντε Τουρκοκύπριοι στο λεωφορείο αυτό (κυρίως ηλικιωμένοι άντρες και γυναίκες) σκοτώθηκαν στα Λατσιά και είχαν κάψει το λεωφορείο…
Λέει:
«Αγαπητή Sevgul, υπήρχε ένα λεωφορείο που πήγαινε από τη Λευκωσία στην Πάφο και κάποιοι Ελληνοκύπριοι φασίστες σταμάτησαν το λεωφορείο και ανάγκασαν τους ανθρώπους που ήταν στο λεωφορείο να κατεβούν. Τους είχαν πάρει πίσω από το Εργοστάσιο Μπύρας Carlsberg και τους σκότωσαν. Μετά από μερικές μέρες, οι φασίστες από το Τσέρι πήγαν εκεί και πήραν τα σώματα εκείνων που είχαν σκοτωθεί από εκεί που ήταν θαμμένοι στα Λατσιά και τους μετάφεραν στην περιοχή που ονομάζεται «Αγκάλη» και τους ξανάθαψαν εκεί. Τους έθαψαν δίπλα από το μέρος που είναι γνωστό ως «Κάννουρες».
Αν ακόμα δεν έχετε βρει τα οστά εκείνων των Τουρκοκυπρίων που βρίσκονταν στο λεωφορείο, υπάρχει ένα άτομο που είναι ζωντανός και που ξέρει το μέρος αυτό και σου δίνω τις πληροφορίες του…»
Και πάλι, όταν συναντώ τους λειτουργούς της ΔΕΑ, δίνω το όνομα και το τηλέφωνο του ατόμου που ανάφερε ο αναγνώστης αυτός ότι γνωρίζει την τοποθεσία του πιθανού τόπου ταφής των πέντε «αγνοούμενων» Τουρκοκυπρίων. Ευχαριστώ τον αναγνώστη αυτό για την ανθρωπιά του.
Ένας Τουρκοκύπριος αναγνώστης μου μιλά και μου λέει τα ακόλουθα για τον πιθανό τόπο ταφής κάποιων «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων:
«Πάνω από το Δίκωμο υπάρχει ένα βουνό που ονομάζεται «Bozdagh» - στην κορυφή του, εκεί που τελειώνει ο χωματόδρομος, στο παρελθόν υπήρχε ένα παλιό στρατόπεδο των Ελληνοκυπρίων. Εκείνο το στρατόπεδο είναι άδειο… Είναι ερημωμένο αλλά μπορείς ακόμα να δεις τις παλιές τουαλέτες και άλλα… Υπάρχει μια σπηλιά στα δυτικά του στρατοπέδου αυτού. Η σπηλιά αυτή είναι κατακόρυφη, είναι σαν πηγάδι, προχωρεί προς τα κάτω προς το έδαφος, σαν ένα πηγάδι… Οι στρατιώτες που είχαν πάει στο Δίκωμο το 1974, κάποιοι από αυτούς, μας μίλησαν και μας είπαν ότι είχαν θάψει κάποιους Ελληνοκύπριους «αγνοούμενους» σε εκείνη τη συγκεκριμένη σπηλιά που είναι ακριβώς όπως ένα πηγάδι… Σε παρακαλώ να μοιραστείς τις πληροφορίες αυτές με τους λειτουργούς της ΔΕΑ και επίσης κάνε και τις δικές σου έρευνες…
Συνηθίζαμε να πηγαίνουμε για κυνήγι πάνω από το Δίκωμο και εκείνο τον καιρό βλέπαμε διασκορπισμένα ανθρώπινα οστά… Αν δεν το έκαναν ήδη, θα πρέπει επίσης να ερευνήσουν την περιοχή πάνω από το Δίκωμο…»
Ένας άλλος Τουρκοκύπριος αναγνώστης μου τηλεφωνά για να μου πει για αυτά που άκουσε από ένα πολύ στενό συγγενή του…
Λέει:
«Αγαπητή Sevgul, αυτά που θα σου πω τώρα, τα άκουσα από ένα στενό μου συγγενή και ήθελα να τα μοιραστών μαζί σου έτσι ώστε να κάνεις έρευνες και επίσης να ενημερώσεις τη ΔΕΑ… Στη διάρκεια του πολέμου το 1974, όταν προχωρούσαν τα τουρκικά τανκς, εκεί που τελειώνουν τα ερείπια της Σαλαμίνας, μια ομάδα Ελληνοκύπριων στρατιωτών άνοιξε πυρ προς τα τανκς. Αυτοί οι Ελληνοκύπριοι στρατιώτες που άνοιξαν πυρ στα τουρκικά τανκς πιάστηκαν εκεί. Υπήρχε ένα κουβούκλιο για τον νυχτοφύλακα του αρχαιολογικού χώρου της Σαλαμίνας και ο συγγενής μου μου είπε ότι οι Ελληνοκύπριοι στρατιώτες πιάστηκαν εκεί. Τους πήραν εκεί που τώρα ονομάζεται «Silver Beach» και τους σκότωσαν επειδή άνοιξαν πυρ προς τα τανκς και τους έθαψαν εκεί. Σύμφωνα με το συγγενή μου, υπήρχαν κάποια στρατιωτικά φυλάκια στο Silver Beach και τους έθαψαν είτε σε εκείνα τα στρατιωτικά φυλάκια ή γύρω από αυτά… Σε παρακαλώ ερεύνησε το με τη ΔΕΑ…»
Ευχαριστώ και αυτόν τον αναγνώστη μου και έχω μοιραστεί τις λεπτομέρειες των πληροφοριών του με τους λειτουργούς της ΔΕΑ…
Ευχαριστώ επίσης τους λειτουργούς της ΔΕΑ Mine Balman και Πόπη Χρυσοστόμου που μου αφιέρωσαν χρόνο, έτσι ώστε να τους μεταφέρω τις λεπτομέρειες αυτών των πιθανών τόπων ταφής…
Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα των αναγνωστών μας – αν γνωρίζετε και εσείς κάτι που νομίζετε ότι θέλετε να μοιραστείτε μαζί μου, σας παρακαλώ τηλεφωνήστε μου επώνυμα ή ανώνυμα στο κινητό μου της CYTA 99 966518… Ή στείλτε μου μήνυμα ή SMS και μπορώ να σας τηλεφωνήσω εγώ… Οποιεσδήποτε πληροφορίες μοιραστείτε θα διευκολύνουν το έργο της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και θα βοηθήσουν τους Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους συγγενείς των «αγνοουμένων» που περιμένουν για μισό αιώνα για οποιαδήποτε είδηση για τους αγαπημένους τους…

Photo: Φωτογραφία από τη ΔΕΑ από την εκσκαφή στο Στρόβολο…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 28th of October 2018, Sunday. Similar articles with same content were published in YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 2nd and 3rd of October 2018 and here are the links:

http://www.yeniduzen.com/magglinin-kuyusunda-gomulu-bazi-kayip-kibrisliturkler-vardir-13012yy.htm
http://www.yeniduzen.com/dikmen-ustu-bozdagin-zirvesinde-toprak-yolun-bittigi-yerdeki-magaraya-bazi-kayiplar--13018yy.htm

The sewing machine and transistor radio of a refugee from Lysi…

The sewing machine and transistor radio of a refugee from Lysi…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Our friend dear Marios Epaminondas, active in the bi-communal movement for peace and reunification, one of the leaders of the Association of Historical Dialogue and Research remembers his grandmother…
The grandmother Eleni who was a refugee from Lysi…
The grandmother Eleni whose husband got her a sewing machine so that she could carry out her daily life and hold onto something…
The grandmother Eleni whose sewing machine the grandfather would buy from a Turkish Cypriot woman from Alaminos, soon to become a refugee…
Grandmother Eleni would be listening to her transistor radio all the time while sewing in order not to miss the news she expected to hear: Time to return to her house in Lysi…
She didn't want to lose any time to go back to her house and she waited and waited but that news never came…
She passed away, leaving behind the sewing machine that helped her to survive in a different area of Cyprus, far from her home…
Marios Epaminondas wrote the following about her:
`In the second advance of the Turkish army, Grandma Eleni lost the war. Flying away from her ancestral home in Lysi with her family, she only took with her only one radio transistor. "To hear the news when they tell us that we are going back"... Pain and frustration was soon toped up with another peculiar suffering, that of losing the intimate occupations.
In her temporary home in Larnaca where she ended up, a few months later she received a redeeming gift from her husband: a TAHSIN sewing machine. Grandpa bought it from a Turkish Cypriot (let's call Naime to give her a face) who was then then starting a reverse uprooting along with her family, from Alaminos.
I first met my grandmother as owner of these humble belongings. In a room of a foreign building, which was made a home by necessity stepping on the sewing machine's pedal and listening to her transistor. The sewing machine being a thin line of continuity with her past which was abruptly interrupted. And the voice in the radio, a ray of light from the future, trying to teach her to endure, not to forget and to hope for the return. Did she believe it? Probably yes, because those who can not aspire to promised land must, at least, have the hope of returning to a lost homeland in order to be able to live.
And Naime? I imagine her arriving at a foreign building to be made a home by necessity and encountering by a strange coincidence the SINGER of Eleni the tailor waiting for her. She steps on the pedal as she did before, and she listens to her transistor with a voice teaching her another story: learning to endure, forgetting what she left, and looking forward to a new life in the "safe haven" created by the Turkish army. Did she believe it? Probably yes, because those who can not hope to return to a lost homeland have to aspire to a promised land in order to be able to live.
The years passed. The transistor was lost. The voice continued to sound but now stripped of meaning, wooden, almost vulgar, a pre-election tactic. The TAHSIN sewing machine survived as a souvenir. Of the crossing in the life of two women who never met. Grandma left... Having felt as an only kind of "return", the repetition of her beloved practice of sewing alongside a foreign sewing machine, which was made, by necessity, a "small homeland".
A few words about my maternal grandmother Eleni Tsangari (nee Papademetre)… She was displaced with her family from Lysi on 16 August 1974. They left only with "the clothes they wore" because they were in panic and also thought they would go back soon. Went first to British Bases at Xylophagou. My grandfather went back to Lysi a couple of times and he only brought bread and halloumi. Later they rent a house with my parents and other family members from a kind family in Larnaca. She was eager to contribute more to the household. So my grandfather bought a sewing machine from a Turkish Cypriot lady who was flying from Alaminos (in 1975 I suppose). We reused our clothes a lot as kids and my grandma did a good job patching them. As a kid I took these things for granted. When I grew up she told me that she only took a radio when leaving her home because she wanted to return fast as soon as the announcement of return was to be made…
My grandfather Andreas Tsangaris who was a fine craftsman carpenter and could made masterpieces even with scrap wood…`
Lots of people left thinking they would return quickly… Both in 1958, in 1963 and 1974… Some did… Some never could go back… Some did not want to go back… Some wanted to go back so much like Grandmother of Marios, Mrs. Eleni that her ear was hooked to the little transistor radio to hear of the news…
Another Greek Cypriot friend of mine whose husband is a refugee from Kyrenia could never adjust to Nicosia after 1974…
Psychologically he would be still living in the Kyrenia area, in Agios Georgios where he came from…
He would never learn the streets of Nicosia and almost every day, he would get lost in the streets driving and would call his wife – my friend – for directions…
She was very patient with him since patience comes from love and understanding…
She would explain and try to help him out but he was like an oyster, all closed up inside himself, never smiling, never happy, always waiting and paralysing his own life with that belonging… He had also lost members of his family in the war of 1974 so these traumas would steal his future and hold him like a hostage forever…
Some Turkish Cypriot friends – refugees – would tell me about their dreams – they would dream of going back to their village, collecting grapes, living in their house… But that would only be a dream… In real life, they would visit their house couple of times but then stop – perhaps in order not to feel more and more sad… And because of their bad memories, they would not be willing to dream of going back, returning to their house in the village… No Greek Cypriot has ever been punished for the crimes of 1963-64 so how can you tell someone "You just go back and it will be ok…" She or he would never believe you… Making sure that no one was punished on either side of our island for crimes against humanity committed both in 1963 and 1974 also helps to keep the partition of the island…
What is a village? What is a house? What is a sewing machine or a transistor radio?
It is all about our connections to where we have been born, what we used to do, who we used to live with…
It's all gone though, never to come back in the way things had been in those times that we had lived through it…
Old Cyprus is gone…
That old village life is gone…
People are gone, dispersed all over Cyprus and all over the world…
It is only our memories that no one could steal from us that connects us to our past and even that, the ruling elites use in order to keep us paralysed – we live in a different kind of Cyprus, partitioned and traumatized, never allowed to treat its wounds, never allowed to recover from the past conflicts, every day a new reminder with new tensions, always making us live on the edge… Never finding peace inside us, never being able to move that decisive one step where we could change things…
They want us to live like that, with our traumas and with our fears and with our longings and with our memories that hook us to the neverland where we can never return…
They want us to live like that so they can rule this land the way they want…
Look at the Varosha people – they want them always to just long for returning but stay where they are and not move…
Out of the memories – the good and the bad memories – the regimes in both sides of the island, the ruling elites have created a sort of status quo that they don't want changed… They just want us to behave and hold on to our memories and not move… Turkish Cypriots should only remember 1963 and Greek Cypriots should only remember 1974. Full stop… Those are the memories they are using against the whole of our people, against both communities, never allowing our communities to see the whole picture, never allowing connections, shutting anyone up, putting them in their place through their media and education systems… They "select" which memories we should have – what we should remember and what we should not remember… What we should forget and what we should not forget… And this they do in order to continue the partition…
They don't want any changes in Cyprus…
They don't want us to connect and move towards the future and build a better, more humane country…
They want to keep us apart…
It is our duty to our children to learn everything that has happened on this island, to learn how people from all our communities suffered, to see the pain of refugees, the pain and suffering of those who lost loved ones… This is the only way to make sure that we have a future on this island…
We need to tell the story of Marios's grandmother Eleni as well as the story of my friend from Avdimou who does not want to return out of fear…
We need to see where we can reconcile in a humanitarian way, how we can acknowledge the suffering, how we can connect and give assurances to each other that such things should not happen…
We need to cleanse the fear from our souls and find a way to feel confident with each other – that is the only way to build peace on this land…

15.9.2018

Photo: The sewing machine of grandmother Eleni...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 14th of October, 2018 Sunday. Similar article was published on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 10th of September 2018 and here is the link:

http://www.yeniduzen.com/alaminyolu-bir-kibrisliturkten-satin-alinan-tahsin-marka-bir-dikis-makinesi-ve-ninem-12909yy.htm

Η ραπτομηχανή και το τρανζίστορ ενός πρόσφυγα από τη Λύση…

Η ραπτομηχανή και το τρανζίστορ ενός πρόσφυγα από τη Λύση…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ο αγαπητός μας φίλος Μάριος Επαμεινώντας, δραστήριος στο δικοινοτικό κίνημα για την ειρήνη και επανένωση, ένας από τους ηγέτες του Ομίλου Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας, θυμάται τη γιαγιά του…
Η γιαγιά Ελένη που ήταν πρόσφυγας από τη Λύση…
Η γιαγιά Ελένη της οποίας ο σύζυγος της πήρε μια ραπτομηχανή έτσι ώστε να συνεχίσει την καθημερινή της ζωή και να κρατιέται από κάπου…
Η γιαγιά Ελένη της οποίας την ραπτομηχανή αγόρασε από μια Τουρκοκύπρια γυναίκα από την Αλαμινό που σύντομα θα γινόταν πρόσφυγας…
Η γιαγιά Ελένη άκουγε το ράδιο τρανζίστορ της όλη την ώρα καθώς έραβε για να μην χάσει τις ειδήσεις που περίμενε να ακούσει: Ότι είναι ώρα να επιστρέψει στο σπίτι της στη Λύση…
Δεν ήθελε να χάσει καθόλου χρόνο και να επιστρέψει στο σπίτι της και περίμενε και περίμενε αλλά οι ειδήσεις αυτές δεν ήρθαν ποτέ…
Πέθανε αφήνοντας πίσω τη ραπτομηχανή της που τη βοήθησε να επιβιώσει σε μια διαφορετική περιοχή της Κύπρου, μακριά από το σπίτι της…
Ο Μάριος Επαμεινώντας έγραψε τα ακόλουθα για αυτή:
«Στη δεύτερη προέλαση του τουρκικού στρατού η γιαγιά Ελένη έχασε τον πόλεμο. Φεύγοντας άρον άρον από την πατρογονική της εστία στη Λύση με τους δικούς της, πήρε μαζί της μόνο ένα τρανζιστοράκι. «Για να ακούσω τις ειδήσεις όταν θα μας ανακοινώσουν ότι πάμε πίσω»...Τον πόνο και την απογοήτευση συμπλήρωσε σύντομα μια άλλη ιδιότυπη οδύνη, αυτή της απώλειας των οικείων ενασχολήσεων.
Στην προσωρινή της κατοικία στη Λάρνακα όπου κατέληξε, πήρε, λίγους μήνες αργότερα, ένα λυτρωτικό δώρο από τον άντρα της: μια ραπτομηχανή ΤΑΗSIN. O παππούς, την αγόρασε από μια Τουρκοκύπρια (ας την πούμε Ναημέ για να αποκτήσει πρόσωπο) που τότε ξεκινούσε μια αντίστροφή πορεία ξεριζωμού, μαζί με τους δικούς της, από την Αλαμινό.
Με αυτά τα υπάρχοντα γνώρισα τη γιαγιά μου. Σ' ένα δωμάτιο κάποιου ξένου κτηρίου που η ανάγκη το 'κανε σπιτικό να πατά το πετάλι της ραπτομηχανής και να ακούει το τρανζιστοράκι της. Η ραπτομηχανή μια ισχνή γραμμή συνέχειας με το παρελθόν της που διακόπηκε απότομα. Κι η φωνή στο ράδιο, μια ακτίνα φωτός από το μέλλον, πάσκιζε να την μάθει να υπομένει, να μην ξεχνά και να ελπίζει στην επιστροφή. Την πίστεψε; Μάλλον ναι, γιατί όσοι δεν μπορούν να πάρουν υποσχέσεις για μια γη της επαγγελίας, πρέπει να έχουν τουλάχιστον την ελπίδα επιστροφής σε μια χαμένη πατρίδα, για να μπορέσουν να ζήσουν.
Κι η Ναημέ; Την φαντάζομαι να φτάνει σ' ένα ξένο κτήριο που η ανάγκη θα το κάνε σπιτικό και να βρίσκει με μια παράξενη σύμπτωση την SINGER της Ελένης της ράφταινας να την περιμένει. Να πατά το πετάλι, όπως παλιά και ν' ακούει στο τρανσιστοράκι της μια φωνή να τη δασκαλεύει μια άλλη ιστορία: να μάθει να υπομένει, να ξεχνά αυτά που άφησε και να προσβλέπει σε μια νέα ζωή στη «ασφαλή περιοχή» που της δημιούργησε ο τουρκικός στρατός. Την πίστεψε; Μάλλον ναι, γιατί όσοι δεν μπορούν να ελπίζουν στην επιστροφή σε μια χαμένη πατρίδα, πρέπει να πάρουν υποσχέσεις για μια γη επαγγελίας, για να μπορέσουν να ζήσουν.
Πέρασαν τα χρόνια. Το τρανσιστοράκι χάθηκε. Η φωνή συνέχισε να βοά απογυμνωμένη, ξύλινη, σχεδόν χυδαία, προεκλογική. Η ραπτομηχανή ΤΑΗSIN έμεινε, ενθύμιο. Της διασταύρωσης στη ζωή δυο γυναικών που δεν συναντήθηκαν ποτέ. Η γιαγιά έφυγε... Έχοντας αξιωθεί ως μόνη «επιστροφή», την επανάληψη της οικείας πρακτικής του ραψίματος πλάι σε μια ξένη ραπτομηχανή που η ανάγκη την έκαμε μικρή πατρίδα.
Λίγα λόγια για την μητρική μου γιαγιά Ελένη Τσαγγάρη (το γένος Παπαδημήτρη)… Εκτοπίστηκε από τη Λύση με την οικογένεια της στις 16 Αυγούστου 1974. Έφυγαν μόνο «με τα ρούχα που φορούσαν» διότι ήταν σε πανικό και επίσης νόμιζαν ότι θα επέστρεφαν σύντομα. Πήγαν πρώτα στις Βρετανικές Βάσεις στη Ξυλοφάγου. Ο παππούς μου πήγε πίσω στη Λύση δύο φορές και έφερε μόνο ψωμί και χαλούμι. Αργότερα μαζί με τους γονείς μου και άλλα μέλη της οικογένειας ενοικίασαν σπίτι από μια ευγενική οικογένεια στη Λάρνακα. Ήταν πρόθυμη να συνεισφέρει περισσότερα στο νοικοκυριό. Έτσι ο παππούς μου αγόρασε μια ραπτομηχανή από μια Τουρκοκύπρια κυρία που έφευγε από την Αλαμινό (υποθέτω το 1975). Ξαναχρησιμοποιούσαμε πολύ τα ρούχα μας ως παιδιά και η γιαγιά μου έκανε πολύ καλή δουλειά μαντάροντας τα. Ως παιδί θεωρούσα δεδομένα αυτά τα πράγματα. Όταν μεγάλωσα μου είπε ότι όταν έφευγε από το σπίτι της πήρε μαζί της μόνο ένα ράδιο διότι ήθελε να επιστρέψει γρήγορα, μόλις ανακοινωνόταν η επιστροφή…
Ο παππούς μου Ανδρέας Τσαγγάρης ήταν πολύ καλός τεχνίτης ξυλουργός και έφτιαχνε αριστουργήματα ακόμα και με άχρηστα κομμάτια ξύλου…»
Πολλοί άνθρωποι έφυγαν νομίζοντας ότι θα επέστρεφαν σύντομα… Γεννημένοι το 1958, το 1963, και το 1974… Κάποιοι το έκαναν… Κάποιοι ποτέ δεν μπόρεσαν να επιστρέψουν… Κάποιοι δεν ήθελαν να επιστρέψουν… Κάποιοι ήθελαν να πάνε πίσω τόσο πολύ όπως τη γιαγιά του Μάριου, την κυρία Ελένη, που το αυτί της ήταν κολλημένο στο μικρό τρανζίστορ για να ακούσει τις ειδήσεις…
Μια άλλη Ελληνοκύπρια φίλη μου, της οποίας ο σύζυγος είναι πρόσφυγας από την Κερύνεια και ποτέ δεν συνήθισε τη Λευκωσία μετά το 1974…
Ψυχολογικά ζούσε ακόμα στην περιοχή της Κερύνειας, στον Άγιο Γεώργιο από όπου προερχόταν…
Ποτέ δεν έμαθε τα ονόματα των δρόμων στη Λευκωσία και σχεδόν κάθε μέρα χανόταν στους δρόμους καθώς οδηγούσε και τηλεφωνούσε στη γυναίκα του – τη φίλη μου – για κατευθύνσεις…
Ήταν πολύ υπομονετική μαζί του αφού η υπομονή πηγάζει από την αγάπη και την κατανόηση…
Του εξηγούσε και προσπαθούσε να τον βοηθήσει αλλά ήταν σαν ένα στρείδι, κλειστός στον εαυτό του, ποτέ δεν χαμογελούσε, ποτέ δεν ήταν ευτυχισμένος, πάντοτε περίμενε και παρέλυε τη δική του ζωή με αυτή την αίσθηση του ανήκειν… Είχε επίσης χάσει μέλη της οικογένειας του στον πόλεμο το 1974 έτσι τα τραύματα αυτά έκλεψαν το μέλλον του και τον κρατούσαν όμηρο για πάντα…
Κάποιοι Τουρκοκύπριοι φίλοι – πρόσφυγες – μου έλεγαν τα όνειρα τους – ονειρευόντουσαν ότι πήγαιναν πίσω στο χωριό τους, μάζευαν σταφύλια, ζούσαν στο σπίτι τους… Όμως αυτό ήταν μόνο ένα όνειρο… Στην πραγματικότητα, επισκέφτηκαν το σπίτι τους δύο φορές αλλά μετά σταμάτησαν – ίσως για να μην νιώθουν όλο και πιο λυπημένοι… Και λόγω των κακών τους αναμνήσεων ποτέ δεν ήθελαν να ονειρευτούν να πάνε πίσω, να επιστρέψουν στο σπίτι τους στο χωριό… Κανένας Ελληνοκύπριος δεν τιμωρήθηκε για τα εγκλήματα του 1963-64, έτσι πως μπορείς να πεις σε κάποιο «Απλά πας πίσω και θα είναι εντάξει…» Δεν θα σε πιστέψουν ποτέ… Η διασφάλιση ότι κανένας δεν τιμωρήθηκε ούτε στη μία ούτε στην άλλη πλευρά του νησιού για τα εγκλήματα ενάντια στην ανθρωπότητα που διαπράχθηκαν και το 1963 και το 1974 επίσης βοηθά στη διατήρηση της διαίρεσης του νησιού…
Τι είναι ένα χωριό; Τι είναι ένα σπίτι; Τι είναι μια ραπτομηχανή ή ένα τρανζίστοράκι;
Έχουν όλα να κάνουν με τις σχέσεις μας με το που γεννηθήκαμε, τι κάναμε, με ποιους ζούσαμε…
Όμως όλα χάθηκαν, ποτέ δεν θα επιστρέψουμε στον τρόπο που ήταν τα πράγματα εκείνο τον καιρό που τα ζήσαμε…
Η παλιά Κύπρος έχει χαθεί…
Εκείνη η παλιά ζωή στο χωριό έχει χαθεί…
Οι άνθρωποι έχουν φύγει, διασκορπισμένοι σε όλη την Κύπρο και σε όλο τον κόσμο…
Είναι μόνο οι αναμνήσεις μας, που κανένας δεν μπορεί να μας τις κλέψει, που μας συνδέουν στο παρελθόν μας και ακόμα και αυτό, το χρησιμοποιούν οι κυριαρχούσες ελίτ για να μας διατηρούν παράλυτους – ζούμε σε μια διαφορετική Κύπρο, διαιρεμένη και τραυματισμένη, που δεν επιτρέπεται να επουλώσει τις πληγές της, ποτέ δεν επιτρέπεται να αναρρώσει από τις συγκρούσεις του παρελθόντος, κάθε μέρα μια καινούρια υπενθύμιση με νέες εντάσεις, πάντοτε κάνοντας μας να ζούμε στο χείλος… Ποτέ να μην βρίσκουμε ειρήνη μέσα μας, ποτέ να μην μπορούμε να κάνουμε εκείνο το ένα αποφασιστικό βήμα όπου μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα…
Μας θέλουν να ζούμε έτσι, με τα τραύματα μας, με τους φόβους μας και με τις επιθυμίες μας και με τις αναμνήσεις μας που μας γαντζώνουν στη γη του ποτέ όπου δεν μπορούμε ποτέ να επιστρέψουμε…
Μας θέλουν να ζούμε έτσι, έτσι ώστε να διοικούν αυτή τη γη όπως θέλουν…
Κοιτάξετε τους Βαρωσιώτες – τους θέλουν πάντα απλά να λαχταρούν την επιστροφή αλλά να μένουν εκεί που βρίσκονται και να μην μετακινούνται…
Από τις αναμνήσεις μας – τις καλές και τις άσχημες – τα καθεστώτα και στις δύο πλευρές του νησιού, οι κυριαρχούσες ελίτ έχουν δημιουργήσει ένα είδος στάτους κβο που δεν θέλουν να αλλάξει… Απλά μας θέλουν να συμπεριφερόμαστε καλά και να κρατούμε τις αναμνήσεις μας και να μην κινούμαστε… Οι Τουρκοκύπριοι πρέπει να θυμούνται μόνο το 1963 και οι Ελληνοκύπριοι να θυμούνται μόνο το 1974. Τελεία… Εκείνες είναι οι αναμνήσεις που χρησιμοποιούν ενάντια σε όλο το λαό μας, ενάντια και στις δύο κοινότητες, μην αφήνοντας ποτέ τις κοινότητες μας να δουν ολόκληρη την εικόνα, ποτέ δεν αφήνουν τις σχέσεις, σιωπούν τους πάντες, βάζοντας τους στη θέση τους μέσα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα εκπαιδευτικά συστήματα… «Επιλέγουν» ποιες αναμνήσεις πρέπει να έχουμε – τι θα πρέπει να θυμούμαστε και τι όχι… Τι θα πρέπει να ξεχνούμε και τι όχι… Και αυτό το κάνουν έτσι ώστε να συνεχιστεί η διαίρεση..
Δεν θέλουν αλλαγές στην Κύπρο…
Δεν μας θέλουν να συνδεόμαστε και να προχωρούμε προς το μέλλον και να κτίσουμε μια καλύτερη, πιο ανθρώπινη χώρα…
Θέλουν να μας κρατήσουν χωριστά…
Είναι καθήκον μας προς τα παιδιά μας να μάθουμε τα πάντα που συνέβηκαν σε αυτό το νησί, να μάθουμε πως υπέφεραν οι άνθρωποι από όλες τις κοινότητες μας, να δούμε τον πόνο των προσφύγων, τον πόνο και τα δεινά εκείνων που έχασαν τους αγαπημένους τους… Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να διασφαλίσουμε ότι έχουμε ένα μέλλον σε αυτό το νησί…
Χρειάζεται να πούμε την ιστορία της Ελένης, της γιαγιάς του Μάριου, όπως επίσης και την ιστορία του φίλου μου από την Αυδήμου που δεν θέλει να επιστρέψει επειδή φοβάται…
Χρειάζεται να δούμε πως μπορούμε να συμφιλιωθούμε με ανθρωπιστικό τρόπο, πως μπορούμε να αναγνωρίσουμε τον πόνο, πως μπορούμε να συνδεθούμε και να δώσουμε διαβεβαιώσεις ο ένας στον άλλο ότι τέτοια πράγματα δεν πρέπει να συμβαίνουν…
Χρειάζεται να καθαρίσουμε το φόβο από τις ψυχές μας και να βρούμε ένα τρόπο να νιώθουμε σίγουροι ο ένας με τον άλλο – αυτός είναι ο μόνος τρόπος να κτίσουμε ειρήνη σε αυτή τη γη…

Photo: Η ραπτομηχανή της γιαγιάς Ελένης…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 14th of October, 2018 Sunday. Similar article was published on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 10th of September 2018 and here is the link:

http://www.yeniduzen.com/alaminyolu-bir-kibrisliturkten-satin-alinan-tahsin-marka-bir-dikis-makinesi-ve-ninem-12909yy.htm

The colour of the walls and the shutters…

The colour of the walls and the shutters…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

My father Huseyin Niyazi Sami or later on when he took his surname and became Niyazi Uludagh or "Niyazi from Lefkonico" as he was known, throughout his whole life had very close relationships with Greek Cypriots of his villages Akanthou and Lefkonico… Born in Akanthou and later moved with his family to Lefkonico, my grandmother Faika and grandfather Sami had their house adjacent to the house of the Mammou (Midwife) Areti and the kids would play together, eat together and when the Mammou would have to go to another village for the birth of a baby, my grandmother Faika would take care of the Mammou's kids, feeding them and putting them to sleep and making sure that everything is okay until the Mammou would come back with her donkey…
My father would go to school in Lefkonico and he would be better in Greek than his Greek Cypriot classmates… He was very fluent in reading and writing and speaking in three languages like most Cypriots of the time: Turkish, English and Greek… He would read classics under street lamps and would continue his studies in the Agricultural School in Nicosia, with the help of his Greek Cypriot villagers from Lefkonico who had seen his potential and didn't want him wasted in building roads and wanted him to continue his studies… The Greek Cypriot leader of Lefkonico would collect some money from the villagers in the village coffee shop to send my father Niyazi to Nicosia to enrol in the Agricultural School…
My father would indeed go to Nicosia but from Lefkonico to Nicosia he would walk since the money that the Greek Cypriot villagers collected was given to my grandfather who had not bothered to give his son some money so he could travel by bus!
Determined and fresh as a young man, he would finish his studies despite poverty as was the case for most of the people in Cyprus in those times and he would be sent to Dali to build a garden…
According to my late mother's story, the Turkish Cypriot leadership of the Agricultural School would be jealous of my father and although they did have opportunities to send him to London for further studies in agriculture, they would decline doing that…
During his work in Dali, planting eucalyptus trees to dry the marshes in order to dry out the breeding grounds of mosquitoes at that time, my father would fall ill with malaria – his sister Pembe would travel to Dali to look after him and she too would fall ill and both would lay down sweating… Then my uncle Hassan would travel on his horse from Larnaca to check them and he would tell my father, "Forget agriculture! Come, I will enrol you as a policeman!" and that's how my father would enrol as a policeman…
Working at different parts of Cyprus, finally he would end up in Famagusta where my mother had been a teacher and was living with her sister and her uncle in Famagusta in a beautiful house there…
My father would meet my great uncle from Varosha, Ahmet Soyer and also my auntie Fatma and my mother Hatice Turkan…
He would write letters to my mother asking to get married with her… He had already seen her during her teaching period in Limassol and coincidentally they would both be transferred to Famagusta where their roads would meet…
They would get married and settle in Famagusta, in a house that Mr. Hassabi, my father's boss in Famagusta police had found for them in a sort of isolated area since this was the time of the Second World War and they could not find houses to rent in more populated places… The house was at "The English Halt", a big house with five rooms, allocated to become a hospital but abandoned with broken windows… They would fix it and move there… Close by would be the Farm of Garabet, an Armenian Cypriot where Turkish Cypriots and Greek Cypriots worked…
My mother would give birth to my sister Ilkay and she would stay at home looking after her – in those times, the British rulers would not allow married women to teach so she would have to give up teaching after being married…
My father would continue to have very good relations with Hassabi and his work mates but one Turkish Cypriot whom he had arrested for his misdemeanours would have a grudge on him. As soon as he would get out of jail, he would go and find a gun and go to the isolated house in Famagusta to kill my father…
My mother, alone in the house with my sister would notice someone outside and start shouting for help and he would get frightened and run away…
This would be the end of my father's police career… Hassabi would help him to be transferred to Nicosia but after a while he would quit the police force and start working in the Nicosia Municipality.
They would settle in the house in Ermou that my mother had…
Then my mother would give birth to my brother Alper and they would live in the house in Ermou…
The two houses that my mother's auntie Afet gave to my mother were in the Agios Iacovou Street, close to the Agios Iacovos Church there… At the end of the street was the famous Ermou Street, according to my sister Ilkay who remembers every room and every detail of this house that I have never seen in my life… My mother's auntie Afet was married to Mr. Kazim from Avdimou who had been very rich and had lots of land and houses – the houses around Ermou Street… Since they had no children, they would give these houses to the children of Afet's sister Ziba (my mother being one of them)… They would take my mother to live with them and send her to the Victoria Girl's School and then onto the Shakespeare School and that's how my mother would eventually become a teacher…
My sister remembers Auntie Afet and the house distinctly though she had been very young at that time…
Auntie Afet was living with them and my mother would look after her until she passed away… Auntie Afet was a natural healer and people would go to her to get the natural medicine recipes to cure their illnesses… Auntie Afet would give to my sister a beautiful wall clock and a huge copper kazani when she was passing away… They slept in the same room and little Ilkay would be her companion… My sister Ilkay still has the wall clock but my mother sold the huge antique kazani when our family would go in dire straits…
My father would be working at the Nicosia Municipality with Dr. Gigi (Mr. Dervis) and he would have again, very good relations with his co-workers there…
But clouds of nationalism would start to gather when EOKA and later TMT would be formed – in 1955 when EOKA would be formed, my father foreseeing what might happen in the coming years would want to leave from the Ermou Street – he would buy land in the Chaghlayan Area, close to Agios Kasianos and the Famagusta Gate and the house we live in now would be finished to move into: That was 1956…
A co-worker from the Nicosia Municipality, a friend of my father, Mr. Stavrakis whose wife's name my sister remembers as Rene had got land in Keushkleuchiftlik area in Nicosia, close to the Ledra Palace Hotel… When clashes would begin between TMT and EOKA, the house Mr. Stavrakis was trying to build would come under danger: Every night, some TMT guys would demolish one wall…
He would come to my father for help, my sister remembers: My father would buy the half-finished house from him in order to help…
But the dark clouds of nationalism would also hit fiercely our family as well: My father's good relations with Greek Cypriots would not be "approved" by the Turkish Cypriot leadership and he would get "warnings" and when my father would refuse to join TMT, saying he cannot even slay a chicken, let alone kill anyone, he would be in jail… He would be out of a job… Our family would meet poverty again but with our human dignity… Neither my father, nor my mother would succumb to nationalism or the incredible pressures put on them by the Turkish Cypriot leadership of those times…
Our family would not be the only one to pay dearly – it would be the time when Turkish Cypriots and Greek Cypriots would come under fire for being friendly with each other – some would be beaten up from teams from their own communities all over the island…
Our family would remain poor, with debts to pay and my father would pass away in 1966 with a heart attack – one of the first conscientious objectors refusing to take up a gun to kill anyone – and my mother would try to survive without bending her head to anyone…
I also remember the new year cards we received from the Commissar of Nicosia, a Greek Cypriot who was my father's friend: I also remember visiting him in his Office with my mother… My father passed away in 1965 but whenever I would cross the checkpoints, wherever I went, I would find one of his Greek Cypriot friends…
This month for the first time in the last 60 years of the house built by my father in Chaghlayan, we renovated the outside walls… For 60 years, the outside walls never saw any repairs or painting… So workers came and worked for 15 days to repair the outside, to paint the walls and the old wooden shutters… They would close the bullet holes left over from the clashes from 1963 and 1974… The bullets are still within the walls of our house but covered with cement and painted over now… The house stands in a street that was divided by varellakis and bags of sand in 1963 and I remember these very well – I was five years old… The street is eerie if you look since you see the partition line at the end of the street… At the end of the street is Beuyeuk Kaymakli – no man's land – and the varellaki remains where they are…
While the outside of our house was being repaired, I had to choose the colour of the walls and the shutters: It took me a long while to decide…
I chose the colour of sand for the walls… To remind me of the beautiful days I spent on the beaches of Varosha where our great uncle Ahmet Soyer had a house in Euripides Street…
The house in Varosha was beautiful – I spent my holidays there and on the beach in Varosha… Our great uncle Ahmet was very famous for swimming in ice during his days of youth in the USA as well as diving and hunting octopus in Varosha, making covers of magazines…
I chose the colour of the shutters from the house of our great uncle Ahmet in Varosha: A soft blueish green – to remind me of the sea, to remind me of the past, to remind me of old days in Cyprus where people once lived without nationalisms, without pointing fingers at each other, like brothers and sisters, like a big family with happiness or sadness but a family where you shared things…
The renovation finished and I sit down in the garden to look at the sandy colour of the walls and the blueish green colour of the old wooden shutters and to remind myself that in Cyprus, we have a choice of living like before: Finding beauty, finding friendship, finding love to overcome all differences that we can solve through dialogue and mutual understanding… If we are sincere to ourselves and to each other, yes, there is a way to live like before when nationalisms had not managed to mess things up in Cyprus…

11.8.2018

Photo: Catching octopus in Varosha was uncle Ahmet's favorite hobby...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 7th of October 2018, Sunday.

Τα χρώματα των τοίχων και των παντζουριών…

Τα χρώματα των τοίχων και των παντζουριών…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ο πατέρας μου Huseyin Niyazi Sami, ή Niyazi Uludagh, αργότερα όταν πήρε το επίθετο του, ή «ο Niyazi από το Λευκόνοικο» όπως ήταν γνωστός, σε όλη του τη ζωή είχε πολύ στενές σχέσεις με Ελληνοκύπριος από τα χωριά του, την Ακανθού και το Λευκόνοικο… Ήταν γεννημένος στην Ακανθού και αργότερα μετακόμισε με την οικογένεια του στο Λευκόνοικο, η γιαγιά μου Faika και ο παππούς μου Sami είχαν το σπίτι τους δίπλα στο σπίτι της Μαμμούς (μαία) Αρετής και τα παιδιά έπαιζαν μαζί, έτρωγαν μαζί και όταν η Μαμμού έπρεπε να πάει σε άλλο χωριό για τη γέννα ενός βρέφους, η γιαγιά μου Faika πρόσεχε τα παιδιά της Μαμμούς, τα τάιζε και τα έβαζε να κοιμηθούν και διασφάλιζε ότι όλα ήταν εντάξει μέχρι να επιστρέψει η Μαμμού με τον γάιδαρο της…
Ο πατέρας μου πήγαινε στο σχολείο στο Λευκόνοικο και ήταν καλύτερος από τους Ελληνοκύπριους συμμαθητές του στα ελληνικά… Μιλούσε και διάβαζε και έγραφε άπταιστα τρεις γλώσσες, όπως οι περισσότεροι Κύπριοι την τότε εποχή: τουρκικά, αγγλικά και ελληνικά… Διάβαζε κλασσικά κάτω από τις λάμπες του δρόμου και συνέχισε τις σπουδές του στη Γεωργική Σχολή στη Λευκωσία με τη βοήθεια των Ελληνοκύπριων συγχωριανών από το Λευκόνοικο που είχαν δει τις δυνατότητες του και δεν τον ήθελαν να χαραμιστεί κτίζοντας δρόμους και τον ήθελαν να συνεχίσει τις σπουδές του… Ο Ελληνοκύπριος ηγέτης του Λευκόνοικου μάζεψε λεφτά από τους χωριανούς στο καφενείο του χωριού για να στείλει τον πατέρα μου Niyazi στη Λευκωσία για να γραφτεί στην Γεωργική Σχολή…
Ο πατέρας μου πράγματι πήγε στη Λευκωσία, αλλά περπάτησε από το Λευκόνοικο στη Λευκωσία, αφού τα λεφτά που μάζεψαν οι Ελληνοκύπριοι χωριανοί τα έδωσαν στον παππού μου που δεν έδωσε λίγα λεφτά στο γιο του για να ταξιδέψει με το λεωφορείο!
Αποφασισμένος και φρέσκος ως νεαρός άντρας, τελείωσε τις σπουδές του παρόλη τη φτώχεια όπως και οι περισσότεροι άνθρωποι στην Κύπρο εκείνο τον καιρό και τον έστειλαν στο Δάλι για να φτιάξει ένα κήπο…
Σύμφωνα με την ιστορία της μακαρίτισσας μητέρας μου η Τουρκοκυπριακή ηγεσία της Γεωργικής Σχολής ζήλεψε τον πατέρα μου και παρόλο που είχαν ευκαιρίες να τον στείλουν στο Λονδίνο για περαιτέρω σπουδές στη γεωργία, αρνήθηκαν να τον κάνουν…
Στη διάρκεια της δουλειά του στο Δάλι, φύτευε ευκάλυπτους για να στεγνώσουν τα έλη και να εξαλειφτούν τα κουνούπια την τότε εποχή, ο πατέρας μου αρρώστησε με ελονοσία – η αδελφή του Pembe ταξίδεψε στο Δάλι για να τον φροντίζει και επίσης αρρώστησε και κείτονταν και οι δύο με ιδρώτα… Τότε ο θείος μου Hassan ταξίδεψε με το άλογο του από τη Λάρνακα για να τους ελέγξει και είπε στον πατέρα μου «Ξέχνα την γεωργία! Έλα θα σε γράψω αστυνομικό!» και έτσι είναι που ο πατέρας μου κατατάγηκε ως αστυνομικός…
Εργαζόταν σε διάφορα μέρη της Κύπρου, τελικά κατέληξε στην Αμμόχωστο όπου η μητέρα μου ήταν δασκάλα και ζούσε με την αδελφή της και το θείο της στην Αμμόχωστο σε ένα όμορφο σπίτι εκεί…
Ο πατέρας μου συνάντησε τον Ahmet Soyer, μεγάλο θείο μου από το Βαρώσι, και επίσης τη θεία μου Fatma και τη μητέρα μου Hatice Turkan…
Έγραφε γράμματα στη μητέρα μου ζητώντας της να τον παντρευτεί… Την είχε ήδη δει όταν δίδασκε στη Λεμεσό και κατά σύμπτωση μετατέθηκαν και οι δύο στην Αμμόχωστο όπου συναντήθηκαν οι δρόμοι τους…
Παντρεύτηκαν και εγκαταστάθηκαν στην Αμμόχωστο σε ένα σπίτι που τους είχε βρει ο κύριος Χασάπης, ο προϊστάμενος του πατέρα μου στην αστυνομία Αμμοχώστου, σε μια κάπως απομονωμένη περιοχή, αφού ήταν η περίοδος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και δεν μπορούσαν να βρουν σπίτια για να ενοικιάσουν σε πιο κατοικημένες περιοχές… Το σπίτι ήταν στο «English Halt», ένα μεγάλο σπίτι με πέντε δωμάτια που προοριζόταν να γίνει νοσοκομείο αλλά ήταν εγκαταλελειμμένο με σπασμένα παράθυρα… Το διόρθωσαν και μετακόμισαν εκεί… Κοντά βρισκόταν η Φάρμα του Garabet, ενός Αρμένιου Κύπριου όπου εργάζονταν Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι…
Η μητέρα μου γέννησε την αδελφή μου Ilkay και έμεινε στο σπίτι για να την φροντίζει – εκείνο τον καιρό οι Βρετανοί κυβερνώντες δεν επέτρεπαν σε παντρεμένες γυναίκες να διδάσκουν έτσι όταν παντρεύτηκε έπρεπε να εγκαταλείψει τη διδασκαλία…
Ο πατέρας μου συνέχισε να έχει πολύ καλές σχέσεις με τον Χασάπη και τους συναδέλφους του αλλά ένας Τουρκοκύπριος τον οποίο είχε συλλάβει για τα πλημμελήματα του, του κρατούσε κακία. Μόλις βγήκε από τη φυλακή πήγε και βρήκε ένα όπλο και πήγε στο απομονωμένο σπίτι στην Αμμόχωστο για να σκοτώσει τον πατέρα μου…
Η μητέρα μου μόνη στο σπίτι με την αδελφή μου πρόσεξε κάποιο άτομο έξω από το σπίτι και άρχισε να φωνάζει βοήθεια και αυτός φοβήθηκε και έφυγε…
Αυτό ήταν το τέλος της αστυνομικής καριέρας του πατέρα μου… Ο Χασάπης τον βοήθησε να μετατεθεί στη Λευκωσία αλλά μετά από λίγο καιρό παραιτήθηκε από την αστυνομία και άρχισε να δουλεύει στο Δημαρχείο Λευκωσίας.
Εγκαταστάθηκαν στο σπίτι που είχε η μητέρα μου στην οδό Ερμού…
Μετά η μητέρα μου γέννησε τον αδελφό μου Alper και ζούσαν στο σπίτι στην οδό Ερμού…
Τα δύο σπίτια που έδωσε στη μητέρα μου η θεία της Afet ήταν στην οδό Αγίου Ιακώβου, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ιακώβου… Στο τέλος του δρόμου ήταν η διάσημη οδός Ερμού, σύμφωνα με την αδελφή μου Ilkay, που θυμάται το κάθε δωμάτιο και την κάθε λεπτομέρεια αυτού του σπιτιού το οποίο δεν έχω δει ποτέ στη ζωή μου… Η θεία της μητέρας μου Afet ήταν παντρεμένη με τον κύριο Kazim από την Αυδήμου που ήταν πολύ πλούσιος και είχε πολλή γη και σπίτια – τα σπίτια γύρω από την οδό Ερμού… Εφόσον δεν είχαν παιδιά, έδωσαν τα σπίτια αυτά στα παιδιά της Ziba, αδελφής της Afet (η μητέρα μου ήταν ένα από τα παιδιά αυτά)… Πήραν την μητέρα μου για να ζήσει μαζί τους και την έστειλαν στο Παρθεναγωγείο Victoria και μετά στο σχολείο Shakespeare και έτσι είναι που η μητέρα μου τελικά έγινε δασκάλα…
Η αδελφή μου θυμάται τη θεία Afet και το σπίτι ξεκάθαρα, παρόλο που ήταν πολύ μικρή τότε…
Η θεία Afet ζούσε μαζί τους και η μητέρα μου την φρόντιζε μέχρι το θάνατο της… Η θεία Afet ήταν θεραπεύτρια και οι άνθρωποι πήγαιναν κοντά της για να πάρουν συνταγές φυσικών φαρμάκων για να θεραπεύσουν τις ασθένειες τους… Η θεία Afet έδωσε στην αδελφή μου ένα όμορφο ρολόι τοίχου και ένα τεράστιο χάλκινο καζάνι όταν πέθανε… Κοιμόντουσαν στο ίδιο δωμάτιο και η μικρή Ilkay ήταν η παρέα της… Η αδελφή μου Ilkay έχει ακόμα το ρολόι τοίχου, όμως η μητέρα μου πούλησε το τεράστιο καζάνι αντίκα όταν η οικογένεια μας ήταν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση…
Ο πατέρας μου εργαζόταν στο Δήμο Λευκωσίας με τον Δρ. Gigi (κύριος Δέρβης) και πάλι είχε πολύ καλές σχέσεις με τους συναδέλφους του εκεί…
Όμως τα σύννεφα του εθνικισμού ξεκίνησαν να μαζεύονται όταν δημιουργήθηκε η ΕΟΚΑ και αργότερα η ΤΜΤ – το 1955 όταν δημιουργήθηκε η ΕΟΚΑ, ο πατέρας μου προβλέποντας τι θα μπορούσε να συμβεί τα επόμενα χρόνια, ήθελε να φύγει από την οδό Ερμού – αγόρασε γη στην περιοχή Chaghlayan, κοντά στον Άγιο Κασσιανό και την Πύλη Αμμοχώστου και το σπίτι στο οποίο ζούμε τώρα τελείωσε για να μετακομίσουμε: Αυτό ήταν το 1956…
Ένας συνάδελφος του από το Δήμο Λευκωσίας, φίλος του πατέρα μου, ο κύριος Σταυράκης, του οποίου η αδελφή μου θυμάται ότι η γυναίκα του ονομαζόταν Ρενέ, απέκτησε γη στην περιοχή Keushkleuchiftlik στη Λευκωσία, κοντά στο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας… Όταν ξεκίνησαν οι συγκρούσεις μεταξύ της ΤΜΤ και της ΕΟΚΑ, το σπίτι που προσπαθούσε να κτίσει ο κύριος Σταυράκης ήταν σε κίνδυνο: κάθε νύκτα κάποιοι άντρες της ΤΜΤ κατεδάφιζαν ένα τοίχο…
Ήρθε στον πατέρα μου για βοήθεια, όπως θυμάται η αδελφή μου: Ο πατέρας μου αγόρασε το μισοτελειωμένο σπίτι από αυτόν για να βοηθήσει…
Όμως τα σκοτεινά σύννεφα του εθνικισμού κτύπησαν έντονα και την οικογένεια μας επίσης: Οι καλές σχέσεις του πατέρα μου με τους Ελληνοκύπριους δεν ήταν «αποδεχτές» από την Τουρκοκυπριακή ηγεσία και λάμβανε «προειδοποιήσεις» και όταν ο πατέρας μου αρνήθηκε να ενταχθεί στην ΤΜΤ, λέγοντας ότι δεν μπορεί να σκοτώσει ούτε κότα, πόσο μάλλον άνθρωπο, τον φυλάκισαν… Έμεινε άνεργος… Η οικογένεια μου ήταν ξανά στη φτώχεια αλλά όμως είχαμε την ανθρώπινη μας αξιοπρέπεια… Ούτε ο πατέρας μου, ούτε η μητέρα μου υπέκυψαν στον εθνικισμό ή στις απίστευτες πιέσεις που τους έβαζε η Τουρκοκυπριακή ηγεσία της τότε εποχής…
Η οικογένεια μας δεν ήταν η μόνη που πλήρωσε ακριβά το τίμημα – ήταν ο καιρός που Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι ήταν υπό απειλή επειδή ήταν φιλικοί ο ένας προς τον άλλο – κάποιοι ξυλοκοπιούνταν από ομάδες από τη δική τους κοινότητα σε όλο το νησί…
Η οικογένεια μας παρέμεινε φτωχή, με χρέη για να πληρώσει και ο πατέρας μου πέθανε το 1966 με καρδιακό επεισόδιο – ένας από τους πρώτους αντιρρησίες συνείδησης που αρνείτο να πάρει όπλο και να σκοτώσει οποιοδήποτε – και η μητέρα μου προσπαθούσε να επιβιώσει χωρίς να σκύψει το κεφάλι της σε κανένα…
Θυμούμαι επίσης τις κάρτες για τη νέα χρονιά που λαμβάναμε από τον Κομισάριο της Λευκωσίας, ένα Ελληνοκύπριο που ήταν φίλος του πατέρα μου: επίσης θυμούμαι να τον επισκεπτόμαστε στο γραφείο του με τη μητέρα μου… Ο πατέρας μου πέθανε το 1965 αλλά όποτε περνούσα τα οδοφράγματα, όπου πήγαινα, έβρισκα ένα από τους Ελληνοκύπριους φίλους του…
Αυτό το μήνα, για πρώτη φορά στα τελευταία 60 χρόνια του σπιτιού που έχτισε ο πατέρας μου στο Chaghlayan, ανακαινίσαμε τους εξωτερικούς τοίχους… Για 60 χρόνια οι εξωτερικοί τοίχοι δεν είχαν επιδιορθωθεί ή βαφτεί… Έτσι ήρθαν εργάτες και δούλεψαν για 15 μέρες για να επισκευάσουν το εξωτερικό, να βάψουν τους τοίχους και τα παλιά ξύλινα παντζούρια… Έκλεισαν τις τρύπες από τις σφαίρες που έμειναν από τις συγκρούσεις του 1963 και 1974… Οι σφαίρες βρίσκονται ακόμα μέσα στους τοίχους του σπιτιού μας αλλά καλύφτηκαν με τσιμέντο και τώρα βάφτηκαν… Το σπίτι βρίσκεται σε ένα δρόμο που το 1963 ήταν διαιρεμένος με βαρέλια και σάκους με άμμο και το θυμούμαι πολύ καλά – ήμουν πέντε χρονών… Ο δρόμος είναι απόκοσμος αφού αν κοιτάξεις βλέπεις τη διαχωριστική γραμμή στο τέλος του δρόμου… Στο τέλος του δρόμου είναι το Beuyeuk Kaymakli (Καϊμακλί) – η νεκρή ζώνη – και τα βαρέλια παραμένουν εκεί που βρίσκονται…
Ενώ επιδιορθωνόταν το εξωτερικό του σπιτιού, έπρεπε να διαλέξω τα χρώματα για τους τοίχους και τα παντζούρια: μου πήρε αρκετό χρόνο να αποφασίσω…
Επέλεξα το χρώμα της άμμου για τους τοίχους… Για να μου θυμίζει τις όμορφες μέρες που πέρασα στις ακτές του Βαρωσιού όταν ο μεγάλος μας θείος Ahmet Soyer είχε ένα σπίτι στην οδό Ευριπίδου…
Το σπίτι στο Βαρώσι ήταν όμορφο – περνούσα τις διακοπές μου εκεί και στην παραλία στο Βαρώσι… Ο μεγάλος μας θείος Ahmet ήταν διάσημος επειδή κολυμπούσε στον πάγο όταν ήταν νέος στην Αμερική, και επίσης έκανε καταδύσεις και ψάρευε χταπόδια στο Βαρώσι, και ήταν στο εξώφυλλο περιοδικών…
Επέλεξα το χρώμα των παντζουριών του σπιτιού του μεγάλου μας θείου Ahmet στο Βαρώσι: ένα απαλό πρασινο-μπλέ – για να μου θυμίζει τη θάλασσα, να μου θυμίζει το παρελθόν, να μου θυμίζει τα παλιά χρόνια στην Κύπρο όπου κάποτε οι άνθρωποι ζούσαν χωρίς εθνικισμούς, χωρίς να δακτυλοδείχνουν ο ένας τον άλλο, σαν αδελφοί και αδελφές, σαν μια μεγάλη οικογένεια με ευτυχία ή λύπη, αλλά μια οικογένεια όπου μοιραζόσουν πράγματα…
Η ανακαίνιση τελείωσε και κάθομαι στον κήπο για να κοιτάξω το αμμώδες χρώμα των τοίχων και το πρασινο-μπλέ των παλιών ξύλινων παντζουριών και να υπενθυμίσω στον εαυτό μου ότι στην Κύπρο έχουμε την επιλογή να ζήσουμε όπως παλιά: Να βρούμε την ομορφιά, να βρούμε τη φιλία, να βρούμε την αγάπη για να ξεπεράσουμε όλες τις διαφορές μας, τις οποίες μπορούμε να επιλύσουμε μέσα από διάλογο και αμοιβαία κατανόηση… Αν είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας και ο ένας με τον άλλο, ναι, υπάρχει τρόπος να ζήσουμε όπως πριν, πριν οι εθνικισμοί καταφέρουν να χαλάσουν τα πράγματα στην Κύπρο…

Photo: Το αγαπημένο χόμπυ του θείου Ahmet στο Βαρώσι ήταν να πιάνει χταπόδια…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 7th of October 2018, Sunday.

A burial site in Kaymakli, waiting to be excavated for the past eight years…

A burial site in Kaymakli, waiting to be excavated for the past eight years…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Under the title "A burial site in Kaymakli" on the 9th of May 2010 – exactly eight years ago, I had written in summary the following:
"I meet a Greek Cypriot reader of mine and he takes me to Pallariotissa in order to pick up a Greek Cypriot witness from Kaymakli (Omorphita) and together we drive to Kaymakli...
I love Kaymakli since I live at the edge of this mahalle... The word `Kaymakli` comes from `Kaymak` (cream) and according to the elders, Kaymakli was an area where people working with animals, producing milk and yogurt and halloumi were settled – hence the name `Kaymakli` meaning `cream`... Today, Kaymakli is divided, half of it in the northern, half of it in the southern part of the island and in the middle a huge part of Kaymakli remains empty – either the military zone or UN controlled buffer zone...
… With my Greek Cypriot reader and the witness, we reach the end of Kaymakli from the Greek Cypriot side and we stop at the end of Vassiliou Vulgaroktonou Street. Here, we find heaps of soil and we climb over to look on to the Green Line… The Greek Cypriot witness points out the empty spaces of the rail tracks… There used to be a train between Nicosia and Famagusta, passing from here and further down, he would show me where the train station had been… He and my reader grew up in Kaymakli, they had been close friends… That's why he knows this area very well…
We stand in the `south`, looking to the `north` and we can see the houses of Hamit Mandrez on our left and Mia Milya on our right… Between us, empty fields…
`Parallel to the rail tracks at this point` the witness says, `there used to be a road, not asphalt and that road used to go to the Pedaios river further up… It must have been February or March 1964… One day, with a friend I went strolling on that road with my dog… After about 150 meters, on the right side of the road, I saw a burial site where the hand of a man was sticking out… Apparently they had not buried him properly, that's why his hand remained above the soil. I got extremely frightened and left. I haven't told this to anyone but now I am telling you… See the shinya (bush) over there? From there onwards, 150 meters and to the right… That was the spot…`
This hand could have belonged to one of those Turkish Cypriots `missing` from Kaymakli. Turkish Cypriots of Kaymakli had left the area on the 25th of December 1963 to go as refugees to Hamit Mandrez, to live in tents and under miserable conditions… So groups or individuals kept on coming back to take clothing, blankets and their bare necessities for survival but most of them would `disappear` on their trip to Kaymakli…
My reader says, `Yes, I remember standing here and watching some Turkish Cypriots trying to enter Kaymakli from Hamit Mandrez…`
We do not know whether there was a single person or more buried in the spot that the witness saw…
Between the now non-existing rail track and the road he has been pointing out to me, a new dirt track has been built that's being used by UNFICYP and as we stand above the heap of soil, we see UN patrol cars passing by… Those who live at the edge of the street tell us that this is the UN buffer zone so there is no way we could enter it… Back at home, I would write a letter to Mr. Christopher Girod, the Third Member of Cyprus Missing Persons Committee, to ask him, if he likes, to kindly arrange for `permission` from the UN to pass into this area so that the witness can show the possible burial site here in Kaymakli…
Parallel to the heap of soil, we see a huge ditch and neighbours explain to us that this big ditch has been dug since they were afraid of fire… We go in the ditch and start walking to see if we can get a glimpse of the place that my reader and the witness had been pointing out…
We can see old military posts, abandoned and left to rot… Inside the deep ditch, I step over the bulldozer tracks… Is this a military zone? We don't think so since there are no signs but you never know since we are practically on the Green Line! The UN had been clearing mines from Nicosia so this place must have been cleared as well if there had been any mines… I step ahead of the two Greek Cypriot friends, following the marks that the bulldozer left. At one point, the witness says `Let's go back since the ditch continues and we won't be able to see anything more…`
On my return as I write the letter to Mr. Girod from the Cyprus Missing Persons Committee, I receive an enthusiastic reply and soon, Mr. Girod arranges for us to go to the UN Buffer Zone so that the witness can show us where this probable burial site might be… But I will tell you about our visit to the UN Buffer Zone that we had on the 30th of April 2010, in next week's article… Meanwhile I want to thank my reader and the witness for having the courage to show us this probable burial site as well as Mr. Girod and all those concerned in the CMP for arranging for permission to cross to the UN Buffer Zone… Perhaps one or more families will find a little peace in their lives, if we manage to find who had been buried here…"
So the following week I write one more article about how we had shown this possible burial site on the buffer zone to the officials of the CMP, together with my two witnesses on the 30th of April 2010… In my article that was published entitled "Roaming the buffer zone…" on these pages on the 16th of May 2010 – again eight years ago! – I would say:
"I walk to the `Lapithos Cafe` where taxi drivers hang around and sit to order a `sketto` (Cypriot coffee without sugar). This particular area always have young crows that I like to watch – some cats and some dogs like to go back and forth across the Green Line at Ledra Palace and sometimes I stop to stroke one or speak to a group of dogs that follow me as far as where the police is standing...
I see two archaeologists, Yiannis and Theodora waiting... Then Okan comes, an anthropologist, together with Ugur, assistant to the Turkish Cypriot Member of the Missing Persons Committee, accompanied by the retired police officer Vedat, now an investigator for the CMP. We sit around to drink coffee, waiting for everyone to gather here.
… Soon Xenophon Kallis, Assistant to the Greek Cypriot Member of the CMP would come to sit with us. Two Greek Cypriots, one of my readers and one witness from Kaymakli also come to sit and wait. When Mr. Oleg from the CMP comes and the UN escorts, we move in different cars to go to the UN Buffer Zone so that the witness who found me through a reader, can show the spot where he saw the hand of a person buried in the ground...
The two UN cars, Mr. Oleg's car, the cars of Kallis, Okan and Yiannis make a long procession and we drive to the other end of the city, all the way to Aglantzia, to enter the UN Buffer Zone...
I call to the UN officer to say `We have come too far from where we are supposed to be...`
`And where did you want to be?` he asks.
`At the Vassiliou Vulgaroktonou Street...` I tell him.
`In the Buffer Zone, there are no streets` he tells me...
UN soldiers take out a blue UN flag to put on the UN car that will accompany us... They tell us to go first, then Okan's car, then Yiannis and at last the UN car...
I am in the car of Kallis, together with the Greek Cypriot witnesses. Kallis has spent his most precious years, more than 20 years of his life, investigating the `cold cases` of Turkish Cypriot and Greek Cypriot `missing` persons, building a solid base of information about murders and disappearances throughout 1963 and 1974... He has encountered countless threats while doing his job but has not flinched from seeking out the truth... Now, we need to drive around the Buffer Zone, leading the group and trying to make out where the Vassiliou Vulgaroktonou Street might be... He is leading the group of cars and I know he would not flinch in case of any danger since he has come a long way in his investigations of the past two decades...
We drive through a dirt track used by the UN soldiers and on our right is the Turkish Cypriot, on our left the Greek Cypriot controlled areas... We see minefields and signs warning us that these are in fact mine fields! There had been a project to clear mine fields in Cyprus but apparently the EU or the UN project has not reached here since we see lots of signs warning us that these are mine fields... Towards the Turkish Cypriot areas, even inside the mine fields, big areas have been burnt down, turning the soil into a smudgy black colour while there is no such thing towards the Greek Cypriot area. Who starts these fires and why? To have a better view of the UN buffer zone? For military reasons? It looks so unnatural and ugly, the burnt grass, scarring the earth and destroying all the wildlife that used to live here...
We drive through these mine fields, trying to figure out where to turn when we come to crossroads... We drive very close to Hamit Mandrez I think, passing by Turkish Cypriot military posts while Turkish Cypriot or Turkish soldiers are watching us and as we turn, following the road, we encounter Greek Cypriot soldiers watching us. At some points, there are only a few meters between us and these military posts! Such close proximity!...
`It's very dangerous what we are doing` Kallis says, `because these Turkish Cypriot soldiers or Greek Cypriot soldiers, they only see a Greek Cypriot or a Turkish Cypriot number plate, roaming the Buffer Zone...`
`I am sure no one has notified them why we are here` I say to Kallis, `therefore they could very easily open fire! And where is the UN car? It is the last car and it has a blue UN flag to protect itself! We don't have no flag to protect us!...`
… Finally we recognize the spot we had stood last week with the Greek Cypriot witness at Vassiliou Vulgaroktonou Street and we stop the car to get down... The Greek Cypriot witness points out where the dirt track might have been where he saw the hand of a freshly buried person.
`It might have been May` he says, `because there was no grass... The wheat had already been harvested...`
We can't see the road now because of the grown wheat.
`In two weeks' time, this will be cut so we can come again` Kallis says.
`Meanwhile I will find the aerial photographs of this area from 1964 to locate the road` he explains to us...
We go back, the same way we had come, looking at the vast empty places called `The Buffer Zone`... In two weeks' time, perhaps we will come again to find the road where one or more Turkish Cypriot `missing` might be buried in this vast area called `Kaymakli`..."
On the 15th of June 2010 the digging would begin here by a team of archaeologists and then it would only last one or two days and it was stopped…
We would hear later on the story of why the digging had stopped: According to this story related to us, an official from the Cyprus Missing Persons' Committee of those days had gone to the area and said to the archaeologists, `Vre pedia! Why are you digging here? Aren't you afraid that there might be mines? What if they explode and you die?"
So the archaeologists had stopped digging in fear of their lives and the digging would not begin again…
The CMP had previously contacted UNFICYP as well as the Greek Cypriot officials of the National Guard and had confirmed that there were no mines there…
The efforts at finding out whether there were in fact mines or not continued and then the whole thing was put aside, pending for a new effort…
Then back in 2015 – that is three years ago – there would be talk about digging there again but as I understand now, it wouldn't come to anything…
Then Yusuf Chaylar whose father is "missing" from the 31st of January 1964, would really push hard to find some information about his "missing" father and would find new information that it might be his father buried there, together with the taxi driver – his father Ismail Ismail was in a taxi and the driver was Mehmet Hasan Onbashi – they would both go "missing" at the end of January 1964…
With the help of Michalis Yiangou Savva, another relative of a "missing" person, Yusuf Chaylar would visit the Office of Mr. Photis Photiou, the Commissar for Humanitarian Affairs, as well as making investigations with the help of Michalis and also visiting the offices of the Greek Cypriot Member of CMP, Mr. Nestoras Nestoros and the Turkish Cypriot Member of CMP, Mrs. Gulden Plumer Kuchuk…
Finally he would find out that in fact, the taxi was seen there, close to the burial site, abandoned and that there was a witness that had given this information to the officials of the CMP…
Yusuf would go and find out who the taxi belonged to and what colour it was: It was two colours, Vauxhall Cresta, bottom colour of sky blue and top part the colour of cream… 200 metre further up – it would stay abandoned for a few days there…
His demand from the CMP is for digging to be started in the possible burial site we had shown eight years ago – one of our witnesses, Koullis Miltiadous passed away back in 2015… But our other witness who had seen the hand of a "missing" sticking out of the possible burial site is alive… The Assistant to the Turkish Cypriot Member of CMP, Ugur Umar has also passed away… Time runs and witnesses and even CMP officials pass away so we can see the urgency felt by Yusuf Chaylar who has been waiting for any news from his father for the past 54 years…
As I understand, there was assurances given by the UNFICYP that there were no mines there… CMP can check and re-check and make sure that there are no mines so that the digging can begin…
May Koullis Militadous rest in peace: He had started this whole process but could not see the day the possible burial site he had shown us with another Greek Cypriot witness be exhumed…
May Ugur Umar also rest in peace… He too could not see that day…

16.9.2018

Photo: When we had shown the possible burial site in April 2010 with two witnesses to CMP. One witness Koullis Miltiadou on far left in the photo has passed away in 2015...

(*) Article published in the POLITIS newsaper on the 30th of September 2018, Sunday. A series of similar articles of mine were published on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 17th, 18th and 19th of September 2018 and here are the links:

http://www.yeniduzen.com/54-yillik-bekleyis-sona-ermeli-artik-12944yy.htm

http://www.yeniduzen.com/54-yillik-bekleyis-sona-ermeli-artik-2-12948yy.htm

http://www.yeniduzen.com/54-yillik-bekleyis-sona-ermeli-artik-12950yy.htm