From a labyrinth of babutsa to the Kronos Farm and a tunnel in Tymbou…

From a labyrinth of babutsa to the Kronos Farm and a tunnel in Tymbou…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

We drive through Chatoz village to reach the outskirts and stop on a hill just outside, near a mandra, overlooking the military zone… The road leads to Kornokipos (Gornech as is called by Turkish Cypriots)… The date we are here is the 25th of May 2016, Wednesday morning…
Here on the left of the road there had been a mass grave of Greek Cypriot soldiers killed in 1974, next to the mandra… I had written about this burial site years ago and had given information about it to the Cyprus Missing Persons' Committee and years later, I had come here when they were exhuming the mass grave…
Now we sit with one of my readers who had spoken to me about a possible burial site inside the military camp…
We cannot take photos but we can at least show to the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee and my reader – our witness – can share what he knows about this area…
"Greek Cypriots had attacked the Chatoz village and had taken half of it… Some Greek Cypriots who had taken over Kornokipos had thought that the Greek Cypriots had taken the whole of Chatoz… So one Greek Cypriot on a motorcycle had started going from Kornokipos to Chatoz and he was caught by Turkish Cypriots in Chatoz… He was put in a place together with four Greek Cypriot soldiers who had been caught previously…
Later on, these five were taken here, where there is the military camp now… It was a place where national day celebrations were done… And they were executed there… I heard that they were buried there, where the depots are…"
I had written the story years ago with a lot of details…
Somehow this place is not on the list to be dug – that is why I have arranged so my reader could meet us and show us and tell us in person… With us is Xenophon Kallis, the Assistant to the Greek Cypriot Member of the Cyprus Missing Persons' Committee and Okan Oktay, the Coordinator of Exhumations of the Cyprus Missing Persons' Committee…
Our witness knows that those who had been executed just across the road from where we stand were five…
Further down from where we stand a mass grave of eight was found …
Could it be the same group? And where they were buried is not in the military zone but in the civilian zone, near the mandra, where we stand?
Or could they have been taken from there to over here?
Actually it would be fairly easy to find out – whoever disappeared on the motorcycle going from Kornokipos to Chatoz, if he is in the group of eight Greek Cypriots whose remains have been found back in 2010, then the possibility is that there is no mass grave in the military zone – at least not that our reader knows of… If not, then the place my reader is pointing out can be put on the list to be dug…
We leave the area to go to look at the "Babutsa" area of Chatoz…
In fact, Chatoz is famous for its babutsa but this is the most amazing thing I encounter because I have never seen such a labyrinth of babutsa anywhere in Cyprus… There are no words to describe this place – full of babutsa growing on their own…
It is a bit towards the edge of the village and Kallis leads and I follow behind, passing between growths of babutsa, a bit uneasy since I can get caught with the thorns…
When my reader was playing in this labyrinth of babutsa, his elders would warn him not to go near the wells there "since there are some dead people buried there…"
So we go and Kallis starts finding very ancient wells inside the babutsa area…
We walk and Kallis finds one particular well where there are some trees growing around and from inside the well a fig tree is growing…
We take photos…
On the sides of this well there are two plots of land with soil – apparently used for planting stuff… But the well has been demolished…
The first question is why you demolish a well if there is water in it?
In this area, one Turkish Cypriot has been "missing" since 1974 and of course from Chatoz there are Greek Cypriot "missing persons" as well… Could this be a well where they have buried some "missing persons"?
Some months ago another reader had sent me a note saying that there was a well in Chatoz, in this area where some "missing persons" had been buried…
We need to do more investigation about the wells in the babutsa area of Chatoz and see if we can find out anything more…
We leave to go to Mora to meet another witness who would show us the road leading from Timbou to Aphania, the crack in the road where a worker while building this road had found some remains…
While returning to Nicosia, I ask Okan Oktay to try to take the road from Tymbou going towards Mia Milia… He kindly does that and we go on that road…
We had never driven on this road before – one of my readers had told me of a possible burial site on this road but I always had thought this had been a military area… Apparently it is not a military area – it is just a road leading to Mia Milia which is not really used by many…
We drive through the deserted road, the road that used to go from Nicosia to Famagusta… It is in very bad condition, the asphalt falling apart and underneath you can see the stones they had laid out while building this road…
There are a few mandras here and there and we don't encounter anyone, except a few goats and a dog…
We are looking for a big carob tree that my reader had told me about… According to him, under the carob tree, there was a burial of 15 Greek Cypriot "missing persons"…
We see some carob trees only in two places but we don't stop – I will find what my reader had told me and what I wrote and perhaps find other witnesses or those who know this area and we will come back to this place to investigate properly…
We pass through Mia Milia and come back to Nicosia…
On another day, on the 14th of June 2016 Tuesday morning, we go back to this area since I found someone who used to work at what they called the "Ercan Chiftlik" during the 80s… This time we go with Kallis and a young Turkish Cypriot investigator from the Cyprus Missing Persons' Committee.
According to my reader who had told me about the possible burial site near the carob tree, the tree was next to the "Ercan Chiftlighi"…
What was this "Chiftlik"? Where was it?
After investigating some time, I find the brother of one of my readers who used to work there and he agrees to come and show us the farm…
"You see, this chiftlik used to belong to a Greek Cypriot" he explains to me as we drive on the same old, worn out road leading from Tymbou to Mia Milia…
"It was called the Kronos Farm" he says… "The Greek Cypriot owner of this farm had cows, big animals… In 1974 after the war, some Turkish Cypriots took these animals and the farm was left like that, empty… Then they decided to make it the Ercan Chiftlighi where they put sheep and we used to work here…"
Because he needs to be back at work we take him to the junction of Tymbou and thank him and go back to explore the area…
With him we have explored the first area where there are carob trees and now we go further near the "Kronos Farm" aka "Ercan Chiftlighi"…
Here are more carob trees. And we can see the farm…
Five years ago one of my readers – the reason we are here now – had told me the following:
"Where the Ercan Airport is, some "missing persons" were buried. This place was under the carob trees across the Ercan Chiftlighi… Some "missing" persons were buried under the carob trees. I believe they were a group of 15 Greek Cypriots. I think this place cannot be explored now since I believe that road is within the military zones. But maybe the Missing Persons' Committee can explore this area…"
Apparently this is not in a military zone as we had thought years ago so this is good… We can explore as we wish…
We find the carob trees across the farm but later on, Kallis discovers that there is one very big carob tree just in front of the farm…
We take photos and coordinates and leave…
As I sit down to write this article, I find another piece of information about 15 Greek Cypriot "missing persons" in a tunnel in the Ercan Airport… Around 2011, I had written what another reader had told me as follows:
"It was after the second operation in 1974. They had collected some villagers from around in order to clean the Tymbou airport. We had some officials with us and we had gone as volunteers for the cleaning of the Ercan Airport. I believe this airport belonged to the British once upon a time… At that time in 1974, Ercan Airport was different from what it looks like now.
We went there and started cleaning… There were some antiaircraft military positions that belonged to the Greek Cypriots at the airport and we could see the barrels of those guns…
Then one person started shouting and saying "Vreee! Come and see what a load of dead bodies here!" and we ran towards him… The Greek Cypriots had a long shelter, a tunnel and this shelter was full of dead bodies. I had counted at least 15 dead bodies there… If you ask me where this tunnel is I am not sure I can remember its exact place since the airport changed so much but maybe through you the Missing Persons' Committee can find maps or photos from 1974 and can locate the tunnel and dig that tunnel to see if they can find those dead bodies that we saw there… These were Greek Cypriot "missing" persons…
In those days, after the second operation in 1974, there had been the first heavy rains and those who had been buried in the river bed around Aphania had come out since the rains had taken away the soil they were covered with… In those days as we were cleaning up Ercan, they were saying that those buried in the river had come out because of the rain and they need to be reburied… And then we had heard that they had been reburied…"
So now, our task would be to look for information about this tunnel…
I thank all my readers for sharing what they know, for coming to show and helping out in this very humanitarian task of trying to find possible burial sites, as well as the stories behind those killings…

12.8.2016

Photo: The Kronos farm or "Ercan chiftlighi"...

(*) Article published on the 28th of August 2016, Sunday in the POLITIS newspaper.

Από ένα λαβύρινθο με παπουτσοσυκιές, στη φάρμα Κρόνος και ένα τουνέλι στην Τύμπου…

Από ένα λαβύρινθο με παπουτσοσυκιές, στη φάρμα Κρόνος και ένα τουνέλι στην Τύμπου…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Οδηγούμε μέσα από το χωριό Τζιάος για να πάμε στα περίχωρα και σταματούμε σε ένα λόφο ακριβώς έξω από το χωριό, κοντά σε μια μάντρα που βλέπει προς τη στρατιωτική περιοχή… Ο δρόμος οδηγεί στον Κορνόκηπο (Gornech όπως το αποκαλούν οι Τουρκοκύπριοι)… Είμαστε εδώ το πρωί της Τετάρτης 25 Μαΐου 2016…
Εδώ στα αριστερά του δρόμου υπήρχε ένας μαζικός τάφος Ελληνοκύπριων στρατιωτών που σκοτώθηκαν το 1974, δίπλα από τη μάντρα… Είχα γράψει για αυτό τον τόπο ταφής πριν από χρόνια και είχα δώσει πληροφορίες για αυτό στην Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων και μετά από χρόνια είχα έρθει εδώ όταν γίνονταν οι εκταφές στο μαζικό τάφο…
Τώρα καθόμαστε εδώ μαζί με ένα αναγνώστη μου που μου είχε μιλήσει για ένα πιθανό τόπο ταφής μέσα στο στρατόπεδο…
Δεν μπορούμε να βγάλουμε φωτογραφίες, αλλά τουλάχιστον μπορούμε να δείξουμε στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και ο αναγνώστης μου, ο μάρτυρας μας, να μοιραστεί μαζί μας αυτά που γνωρίζει για την περιοχή αυτή…
«Οι Ελληνοκύπριοι επιτέθηκαν στο χωριό Τζιάος και κατέλαβαν το μισό χωριό… Κάποιοι Ελληνοκύπριοι που είχαν καταλάβει τον Κορνόκηπο νόμισαν ότι οι Ελληνοκύπριοι κατέλαβαν ολόκληρο το Τζιάος… Έτσι ένας Ελληνοκύπριος πάνω σε μοτοσυκλέτα ξεκίνησε να πάει από τον Κορνόκηπο στο Τζιάος και αιχμαλωτίστηκε από τους Τουρκοκύπριους στο Τζιάος… Τον έβαλαν σε ένα μέρος μαζί με τέσσερεις Ελληνοκύπριους στρατιώτες που είχαν πιάσει πιο πριν…
Αργότερα έφεραν αυτούς τους πέντε εδώ, όπου τώρα βρίσκεται το στρατόπεδο… Ήταν ένα μέρος όπου γίνονταν οι εορτασμοί των εθνικών γιορτών… Και τους εκτέλεσαν εκεί… Άκουσα ότι τους έθαψαν εκεί, εκεί που βρίσκονται οι αποθήκες…»
Είχα γράψει την ιστορία με πολλές λεπτομέρειες πριν από χρόνια…
Με κάποιο τρόπο το μέρος αυτό δεν είναι στον κατάλογο των σημείων όπου θα γίνουν εκσκαφές – γι αυτό διευθέτησα έτσι ώστε ο αναγνώστης μου να μας συναντήσει και να μας δείξει και να μας τα πει αυτοπροσώπως… Μαζί μας είναι ο Ξενοφών Καλλής, ο Βοηθός του Ελληνοκύπριου Μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και ο Okan Oktay, ο Συντονιστής των Εκταφών της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων…
Ο μάρτυρας μας ξέρει ότι ήταν πέντε αυτοί που είχαν εκτελεστεί ακριβώς απέναντι στο δρόμο από το σημείο όπου στεκόμαστε…
Πιο κάτω από εκεί από όπου στεκόμαστε βρέθηκε ένας μαζικός τάφος οκτώ ατόμων…
Άραγε είναι η ίδια ομάδα; Και είχαν θαφτεί όχι στην στρατιωτική περιοχή, αλλά σε πολιτική περιοχή δίπλα από τη μάντρα εκεί όπου στεκόμαστε;
Ή μπορεί να τους πήραν εκεί από εδώ;
Κατ' ακρίβεια θα είναι αρκετά εύκολο να το βρούμε – αν αυτός με τη μοτοσυκλέτα που είχε εξαφανιστεί πηγαίνοντας από τον Κορνόκηπο στο Τζιάος, είναι στην ομάδα των οκτώ Ελληνοκυπρίων των οποίων τα οστά είχαν βρεθεί το 2010, τότε το πιθανότερο είναι ότι δεν υπάρχει μαζικός τάφος στην στρατιωτική περιοχή – τουλάχιστον εξ όσων γνωρίζει ο αναγνώστης μας… Αν όχι, τότε το μέρος που μας δείχνει ο αναγνώστης μας μπορεί να τοποθετηθεί στον κατάλογο των σημείων για εκσκαφή...
Φεύγουμε από την περιοχή για να πάμε να δούμε την περιοχή με τις παπουτσοσυκιές στο Τζιάος…
Κατ' ακρίβεια το Τζιάος είναι διάσημο για τα παπουτσόσυκα του, όμως αυτό είναι ένα από τα πιο εκπληκτικά πράγματα που έχω συναντήσει διότι δεν είδα ποτέ πουθενά στην Κύπρο ένα τέτοιο λαβύρινθο με παπουτσοσυκιές… Δεν υπάρχουν λόγια για να περιγράψω το μέρος αυτό – γεμάτο παπουτσοσυκιές που βλαστούν μόνες τους…
Βρίσκεται λίγο προς την άκρη του χωριού και ο Καλλής μας οδηγεί και ακολουθώ περνώντας μέσα από βλάστηση με παπουτσοσυκιές, λίγο άβολα αφού μπορεί να μας τσιμπήσουν τα αγκάθια τους…
Όταν ο αναγνώστης μου έπαιζε σε αυτό τον λαβύρινθο με παπουτσοσυκιές, οι ενήλικες τον προειδοποιούσαν να μην πηγαίνει κοντά στα πηγάδια «αφού υπάρχουν κάποιοι νεκροί θαμμένοι εκεί…»
Έτσι πάμε και ο Καλλής αρχίζει να βρίσκει πολύ αρχαία πηγάδια μέσα στην περιοχή με τις παπουτσοσυκιές…
Περπατούμε και ο Καλλής βρίσκει ένα συγκεκριμένο πηγάδι όπου υπάρχουν κάποιοι δέντρα βλαστημένα γύρω και μια συκιά μεγαλώνει μέσα από το πηγάδι…
Βγάζουμε φωτογραφίες…
Στις άκριες του πηγαδιού αυτού υπάρχουν δύο χωράφια με χώμα – προφανώς χρησιμοποιείται για φυτείες… Όμως το πηγάδι έχει γκρεμιστεί…
Το πρώτο ερώτημα είναι γιατί να γκρεμίσεις ένα πηγάδι αν μέσα υπάρχει νερό;
Στην περιοχή αυτή, ένας Τουρκοκύπριος «αγνοείται» από το 1974 και φυσικά υπάρχουν επίσης Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι» από το Τζιάος… Μπορεί άραγε να είναι ένα πηγάδι όπου είχαν θάψει κάποιους «αγνοούμενους»;
Πριν από μερικούς μήνες ένας άλλος αναγνώστης μου είχε στείλει μια σημείωση και μου έλεγε ότι υπήρχε ένα πηγάδι στο Τζιάος, στην περιοχή αυτή όπου είχαν θαφτεί κάποιοι «αγνοούμενοι»…
Πρέπει να κάνουμε περισσότερες έρευνες για τα πηγάδια στην περιοχή με τις παπουτσοσυκιές στο Τζιάος, και να δούμε αν μπορούμε να μάθουμε κάτι περισσότερο…
Φεύγουμε για να πάμε στη Μόρα και να συναντήσουμε ένα άλλο μάρτυρα που θα μας δείξει το δρόμο που οδηγεί στην Αφάνεια από την Τύμπου και τη ρωγμή στο δρόμο όπου ένας εργάτης βρήκε κάποια οστά ενώ κατασκεύαζε το δρόμο αυτό…
Στην επιστροφή προς τη Λευκωσία, ζητώ από τον Okan Oktay να πάρει το δρόμο από την Τύμπου προς τη Μια Μηλιά… Αυτός το κάνει και πάμε σε εκείνο το δρόμο…
Ποτέ πριν δεν είχαμε οδηγήσει σε αυτό τον δρόμο – ένας από τους αναγνώστες μου μου είχε πει για ένα πιθανό τόπο ταφής στο δρόμο αυτό, αλλά πάντοτε πίστευα ότι αυτή ήταν στρατιωτική περιοχή… Προφανώς δεν είναι στρατιωτική περιοχή – είναι απλά ένας δρόμος που οδηγεί στη Μια Μηλιά που δεν χρησιμοποιείται από πολλούς…
Οδηγούμε στον έρημο δρόμο, το δρόμο που πήγαινε από τη Λευκωσία στην Αμμόχωστο.. Είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση, ο άσφαλτος είναι διαλυμένος και από κάτω μπορείς να δεις τις πέτρες που είχαν βάλει ενώ κατασκεύαζαν το δρόμο αυτό….
Υπάρχουν λίγες μάντρες εδώ και εκεί και δεν συναντούμε κανένα, εκτός από ορισμένες κατσίκες και ένα σκύλο…
Ψάχνουμε για μια μεγάλη χαρουπιά για την οποία μου είχε πει ο αναγνώστης μου… Σύμφωνα με τον αναγνώστη μου, κάτω από τη χαρουπιά είχαν θαφτεί 15 Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι»…
Βλέπουμε κάποιες χαρουπιές μόνο σε δύο σημεία αλλά δεν σταματούμε – θα βρω αυτά που μου είχε πει ο αναγνώστης μου και τι είχα γράψει και ίσως βρω και άλλους μάρτυρες ή αυτούς που ξέρουν την περιοχή αυτή και θα έρθουμε ξανά στο μέρος αυτό για να ερευνήσουμε σωστά…
Περνούμε μέσα από τη Μια Μηλιά και επιστρέφουμε στη Λευκωσία…
Μια άλλη μέρα, το πρωί της Τρίτης 14 Ιουνίου 2016, πάμε πίσω στην περιοχή αυτή αφού βρήκα κάποιο που εργαζόταν εκεί όπου τη δεκαετία του '80 ονόμαζαν «Τσιφλίκι Ercan»… Αυτή τη φορά πάμε με τον Καλλή και ένα νεαρό Τουρκοκύπριο ερευνητή από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων.
Σύμφωνα με τον αναγνώστη μου που μου είχε πει για τον πιθανό τόπο ταφής κοντά στην χαρουπιά, η χαρουπιά ήταν δίπλα από το «Τσιφλίκι Ercan»…
Τι ήταν αυτό το «Τσιφλίκι»; Που ήταν;
Μετά από κάποιο χρόνο έρευνας, βρίσκω τον αδελφό ενός από τους αναγνώστες μου που εργαζόταν εκεί και συμφωνεί να έρθει και να μας δείξει τη φάρμα…
«Βλέπεις, το τσιφλίκι αυτό ανήκε σε ένα Ελληνοκύπριο» μου εξηγεί καθώς οδηγούμε στον ίδιο παλιό, φθαρμένο δρόμο που οδηγεί από την Τύμπου στη Μια Μηλιά…
«Ονομαζόταν Φάρμα Κρόνος» λέει… «Ο Ελληνοκύπριος ιδιοκτήτης της φάρμας αυτής είχε αγελάδες, μεγάλα ζώα… Το 1974 μετά από τον πόλεμο, κάποιοι Τουρκοκύπριοι πήραν τα ζώα αυτά και η φάρμα έμεινε έτσι, άδεια… Μετά αποφάσισαν να το κάνουν Τσιφλίκι Ercan όπου έβαλαν πρόβατα και εργαζόμασταν εδώ…»
Επειδή πρέπει να επιστρέψει στη δουλειά του, τον παίρνουμε στην διασταύρωση της Τύμπου και τον ευχαριστούμε και επιστρέφουμε για να εξερευνήσουμε την περιοχή…
Μαζί του είχαμε εξερευνήσει την πρώτη περιοχή όπου υπάρχουν χαρουπιές και τώρα πάμε πιο κάτω κοντά στη «Φάρμα Κρόνος» ή «Τσιφκίκι Ercan»…
Εδώ υπάρχουν περισσότερες χαρουπιές. Και μπορούμε να δούμε τη φάρμα…
Πριν από πέντε χρόνια ένας από τους αναγνώστες μου – ο λόγος για τον οποίο βρισκόμαστε τώρα εδώ – μου είχε πει τα ακόλουθα:
«Εκεί που βρίσκεται το αεροδρόμιο Ercan, είχαν θαφτεί κάποιοι «αγνοούμενοι». Το μέρος αυτό ήταν κάτω από τις χαρουπιές απέναντι από το Τσιφλίκι Ercan… Κάποιοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί κάτω από τις χαρουπιές. Πιστεύω ότι ήταν μια ομάδα 15 Ελληνοκυπρίων. Νομίζω ότι το μέρος αυτό δεν μπορεί να ερευνηθεί τώρα αφού πιστεύω ότι ο δρόμος είναι μέσα σε στρατιωτική περιοχή. Όμως ίσως η Επιτροπή Αγνοουμένων να μπορεί να ερευνήσει την περιοχή αυτή…»
Προφανώς αυτή δεν είναι στρατιωτική περιοχή όπως νομίζαμε πριν από χρόνια, έτσι αυτό είναι καλό… Μπορούμε να ερευνήσουμε όπως θέλουμε…
Βρίσκουμε τις χαρουπιές απέναντι από τη φάρμα, αλλά αργότερα ο Καλλής ανακαλύπτει ότι υπάρχει μια πολύ μεγάλη χαρουπιά ακριβώς μπροστά από τη φάρμα…
Βγάζουμε φωτογραφίες και παίρνουμε συντεταγμένες και φεύγουμε…
Καθώς κάθομαι για να γράψω το άρθρο αυτό, βρίσκω μια άλλη πληροφορία για 15 Ελληνοκύπριους «αγνοούμενους» σε ένα τουνέλι στο αεροδρόμιο Ercan… Γύρω στο 2011, είχα γράψει αυτά που μου είχε πει ένας άλλος αναγνώστης:
«Ήταν μετά τη δεύτερη επιχείρηση το 1974. Είχαν μαζέψει κάποιους χωριανούς από γύρω έτσι ώστε να καθαριστεί το αεροδρόμιο Τύμπου. Είχαμε κάποιους λειτουργούς μαζί μας και είχαμε πάει ως εθελοντές για τον καθαρισμό του αεροδρομίου Ercan. Πιστεύω ότι το αεροδρόμιο αυτό ανήκε στους Βρετανούς κάποτε… Τότε, το 1974, το αεροδρόμιο Ercan ήταν διαφορετικό από το πως είναι σήμερα.
Πήγαμε εκεί και αρχίσαμε να καθαρίζουμε… Στο αεροδρόμιο υπήρχαν κάποιες αντιαεροπορικές στρατιωτικές θέσεις που ανήκαν στους Ελληνοκύπριους και μπορούσαμε να δούμε τις κάννες εκείνων των όπλων…
Τότε ένα άτομο άρχισε να φωνάζει «Βρεεεε! Ελάτε να δείτε μια σωρό με νεκρά σώματα εδώ!» και τρέξαμε προς το μέρος του… Οι Ελληνοκύπριοι είχαν ένα μακρύ καταφύγιο, ένα τουνέλι και αυτό το καταφύγιο ήταν γεμάτο νεκρά σώματα. Μέτρησα τουλάχιστον 15 νεκρά σώματα εκεί… Αν με ρωτήσεις που είναι αυτό το τουνέλι δεν είμαι σίγουρος ότι μπορώ να θυμηθώ το ακριβές σημείο αφού το αεροδρόμιο άλλαξε τόσο πολύ, αλλά ίσως μέσω σου η Επιτροπή Αγνοουμένων να μπορούν να βρουν χάρτες ή φωτογραφίες από το 1974 και να εντοπίσουν το τουνέλι και να σκάψουν εκείνο το τουνέλι για να δουν αν μπορούν να βρουν εκείνα τα νεκρά σώματα που είδαμε εκεί… Αυτοί ήταν Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι»…
Εκείνες τις μέρες, μετά τη δεύτερη επιχείρηση το 1974, υπήρξαν οι πρώτες δυνατές βροχές και εκείνοι που είχαν θαφτεί στην κοίτη του ποταμού γύρω από την Αφάνεια είχαν βγει στην επιφάνεια αφού οι βροχές παρέσυραν το χώμα με το οποίο ήταν σκεπασμένοι… Εκείνες τις μέρες καθώς καθαρίζαμε το Ercan, έλεγαν ότι εκείνοι που είχαν θαφτεί στον ποταμό είχαν βγει στην επιφάνεια λόγω των βροχών και έπρεπε να ξαναθαφτούν… Και τότε είχαμε ακούσει ότι είχαν ξαναθαφτεί…»
Έτσι τώρα ο στόχος μας είναι να βρούμε πληροφορίες για το τουνέλι αυτό..
Ευχαριστώ όλους τους αναγνώστες μου που μοιράζονται αυτά που γνωρίζουν, που έρχονται και δείχνουν και βοηθούν σε αυτό το πολύ ανθρωπιστικό έργο της προσπάθειας να βρεθούν πιθανοί τόποι ταφής, όπως επίσης και οι ιστορίες πίσω από εκείνες τις δολοφονίες….

Photo: Η Φάρμα Κρόνος ή Τσιφλίκι Ercan...

(*) Article published on the 28th of August 2016, Sunday in the POLITIS newspaper.

Από ένα πηγάδι στο Παραλίμνι στις Γούφες και την Αμμόχωστο…

Από ένα πηγάδι στο Παραλίμνι στις Γούφες και την Αμμόχωστο…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Τα οστά τριών «αγνοούμενων» Τουρκοκυπρίων βρέθηκαν στο Παραλίμνι, στο πηγάδι που είχε υποδείξει ένας Ελληνοκύπριος αναγνώστης μου σε μένα και τη Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά τον Μάρτιο του 2012 και έχουν ταυτοποιηθεί από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων με τη μέθοδο DNA. Τα οστά των δύο από αυτούς τους τρεις «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους έχουν επιστραφεί στις οικογένειες τους για ταφή…
Όταν δείχνουμε ένα πιθανό τόπο ταφής για να εξερευνηθεί, να ερευνηθεί και αν ληφθεί η απόφαση για να εκσκαφτεί από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων, τις περισσότερες φορές δεν ξέρουμε ποιος είχε θαφτεί εκεί – αν πραγματικά υπήρξε ταφή εκεί…
Ακόμα και όταν βρεθούν τα οστά, δεν ξέρουμε ποιο μπορεί να είναι εκείνο το άτομο, παρόλο που μπορεί να έχουμε μια γενική ιδέα για αυτό…
Έτσι όταν η ΔΕΑ ταυτοποιεί με τις εξετάσεις DNA το ποιοι είναι, και αν το μάθω, προσπαθώ να συναντώ τις οικογένειες για να δω ποιο ήταν το άτομο του οποίου βοηθήσαμε να βρεθούν τα οστά…
Την περασμένη βδομάδα ήμουν στο χωριό Γούφες μαζί με την Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά και τον σύντροφο της καρδιάς μου – το σύζυγο μου – για να παραστούμε στην κηδεία του Kemal Mehmet Emin που ήταν ένας από αυτούς που βρέθηκαν στο πηγάδι στο Παραλίμνι… Είχαμε δείξει το πηγάδι αυτό στους λειτουργούς της ΔΕΑ το 2012 και οι εκταφές έγιναν τρία χρόνια μετά, το 2015… Και στις 28 Ιουλίου 2016 τα οστά του Kemal Mehmet Emin επιστράφηκαν στην οικογένεια του για ταφή…
Ο Kemal Mehmet Emin ήταν εργάτης στη NAAFI Αμμοχώστου όταν κάποιοι Ελληνοκύπριοι με όπλα ήρθαν και τον απήγαγαν στις 11 Μαΐου 1964 και έγινε «αγνοούμενος». Υπήρχαν και άλλοι τους οποίους πήραν από τη NAAFI και αυτοί όλοι έγιναν «αγνοούμενοι»… Ήταν η μέρα που ο γιος ενός Ελληνοκύπριου διοικητή της αστυνομίας μαζί με δύο Έλληνες αξιωματικούς μπήκαν στην εντός των τειχών πόλη της Αμμοχώστου και τους είχαν πυροβολήσει εκεί… Έτσι ως «αντίποινα», την ίδια μέρα και τις επόμενες μέρες πολλοί Τουρκοκύπριοι πολίτες έγιναν «αγνοούμενοι»… Ο Kemal Mehmet Emin και ο πεθερός του Ahmet ήταν δύο από αυτούς… Ο Canbulat Ali από το χωριό Μελάναγρα και ο πεθερός του ήταν επίσης σε εκείνη την ομάδα που πήραν από τη NAAFI…
Ο Kemal Mehmet Emin ήταν από το χωριό Γούφες και ήταν παντρεμένος με τη Ayshe Kemal από το ίδιο χωριό… Είχαν πέντε παιδιά – τρία αγόρια και δύο κορίτσια…
Στον επικήδειο λόγο στο τζαμί στο χωριό Γούφες ο Hasan Demiroz λέει:
«Πρώτα απ΄ όλα επιτρέψετε μου να σας ευχαριστήσω όλους που είσαστε μαζί μας σε αυτή την πολύ δύσκολη μέρα για μας.
Αγαπητοί φίλοι, πριν από 52 χρόνια όταν ήμουν μόλις δύο χρονών, όταν ο πατέρας μου πήγε στη δουλειά στη NAAFI στην Αμμόχωστο για να κερδίσει τα προς το ζην για τα παιδιά του, είχε απαχθεί από κάποιους οπλοφόρους της ΕΟΚΑ με αίμα στα χέρια τους, είχε σκοτωθεί και ριχθεί σε ένα πηγάδι μαζί με δύο από τους φίλους του και μοιράστηκαν αυτή την τύχη σε εκείνο το σκοτεινό και βαθύ πηγάδι για 52 χρόνια…
Ένας 13χρονος Ελληνοκύπριος είχε δει τυχαία αυτά που είχαν συμβεί και μετά από χρόνια τηλεφώνησε στη δημοσιογράφο Sevgul Uludag και της το είπε αυτό και η Sevgul πήγε μαζί με τη Χριστίνα που βοηθά εθελοντικά να βρεθούν πληροφορίες για τους «αγνοούμενους», για να τον δουν και ο Ελληνοκύπριος αυτός τους έδειξε το σημείο του πηγαδιού.
Έτσι είναι που βρέθηκαν οι «αγνοούμενοι» αυτοί…
Χαιρετίζω και συγχαίρω τους ανθρώπους αυτούς με γενναίες καρδιές που βοήθησαν να βρεθούν οι «αγνοούμενοι» μας… Ευχαριστώ τη Sevgul Uludag για τη συνεισφορά της στην ανθρωπότητα…
Αγαπητοί μου φίλοι, θέλω να θέσω αυτό το ερώτημα: Τι κερδίσατε με το να σκοτώσετε αυτούς τους αθώους ανθρώπους; Με αυτό το είδος νοοτροπίας δεν πρέπει να είναι ευτυχισμένοι… Εμείς ως τα παιδιά του δεν μεγαλώσαμε και ανατραφήκαμε με εκδίκηση και μίσος, αλλά με αγάπη για την χώρα μας και αγάπη για την ανθρωπότητα και είμαστε περήφανοι για αυτό…
Φοβόμουν τόσο πολύ να αντιμετωπίσω αυτή τη μέρα, αλλά είμαι εδώ… Είμαι ευγνώμων που το έχω περάσει αυτό…
Ο πατέρας μας τώρα έχει επιστρέψει στο χωριό του… Έχει σωθεί από εκείνο το σκοτεινό και βαθύ πηγάδι και έχει κερδίσει ξανά την ελευθερία του.
Πιστεύω τώρα ότι ο πατέρας μου είναι ελεύθερος.
Το πνεύμα του θα πάει πάνω από το χωριό μας και θα γίνει φως για να φωτίζει το χωριό του, τα χωράφια και τα βουνά…
Οι συγχωριανοί του, οι συγγενείς τους, οι γείτονες του, η μητέρα και ο πατέρας του, τα παιδιά του και τα εγγόνια του και το πιο σημαντικό από όλα η αείμνηστη μητέρα μου τον περιμένει…»
Μετά το τζαμί περπατούμε ένα μακρύ δρόμο κάτω από τον ήλιο για να φτάσουμε στο νεκροταφείο έξω από το χωριό και εδώ ο Kemal Mehmet Emin θάβεται δίπλα από τη γυναίκα του Ayshe που πέθανε το 2006…
Και περίπου μια βδομάδα πριν από αυτή την κηδεία, μια άλλη κηδεία έγινε στην Αμμόχωστο και εκεί θάφτηκε ο Canbulat Ali… Και αυτός είχε ανευρεθεί στο ίδιο πηγάδι που είχαμε δείξει στην Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων. Ο γιος του Ali Canbulat μου είπε «Δεν μπορούσαμε να πούμε τη λέξη «πατέρα» όλα αυτά τα χρόνια και τελικά στον τάφο του είπαμε «πατέρα»… Θέλω να σε ευχαριστήσω για τις προσπάθειες σου για να βρεθούν τα οστά του πατέρα μας… Ελπίζω να συνεχίσεις έτσι ώστε και άλλοι συγγενείς «αγνοουμένων» να πάρουν τα οστά των αγαπημένων τους… Στην κηδεία σήμερα ήμασταν συγκινημένοι… Σκεφτήκαμε πολλά πράγματα… Σκεφτήκαμε όλα εκείνα τα χρόνια που περάσαμε χωρίς πατέρα… Σκεφτήκαμε τον πατέρα μας… Όταν έβγαλαν τον πατέρα μας από εκείνο το πηγάδι, υπήρχαν κάποια πράγματα πάνω του… Αυτά τα πράγματα που βρέθηκαν πάνω του συγκίνησαν πραγματικά τις καρδιές μας… Τώρα τουλάχιστον έχει ένα τάφο… Εύχομαι όπως κανένα παιδί να μην πρέπει να περάσει ένα τόσο φοβερό πράμα, κανένας πατέρας δεν πρέπει να γίνεται «αγνοούμενος», κανένας δεν πρέπει να υποφέρει αυτά που υποφέραμε…»
Ο Canbulat Ali του οποίου τα οστά θάφτηκαν στην Αμμόχωστο, ήταν από το χωριό Μελάναγρα… Όταν το 1958 κάποιοι Ελληνοκύπριοι έκαψαν τα σπίτια των Τουρκοκυπρίων στο χωριό Μελάναγρα, αναγκάστηκαν να φύγουν… Υπήρχαν περίπου 10 τουρκοκυπριακές οικογένειες στο χωριό Μελάναγρα και όταν τα σπίτια τους κάηκαν από κάποιους Ελληνοκύπριους του χωριού, κάποιοι πήγαν στον Άγιο Ανδρονικούδη, κάποιοι στην Γαληνόπορνη, κάποιοι στην Αμμόχωστο, κάποιοι στο Λονδίνο… Ο Canbulat Ali είχε πάει στον Άγιο Συμεών… Στην αρχή όταν προσπάθησε να αγοράσει γη σε αυτό το χωριό, δεν του πουλούσαν τίποτα… Στο τέλος, ένας καλόκαρδος Τουρκοκύπριος του πούλησε γη ακριβώς έξω από τον Άγιο Συμεών και έκτισε με τα χέρια του σπίτι για την οικογένεια του… Είχε έξι παιδιά: το μικρότερο ήταν περίπου έξι μηνών και το μεγαλύτερο 11 χρονών… Ο Ali Canbulat ο οποίος μου μίλησε, ήταν ο πιο μεγάλος. Στη διάρκεια της βδομάδας ο Canbulat Ali πήγαινε στην Αμμόχωστο όπου είχε ενοικιάσει ένα δωμάτιο και έμενε με τον πεθερό του Hudaverdi Yusuf και πήγαιναν για να εργαστούν μαζί στη NAAFI. Τα σαββατοκύριακα πήγαινε πίσω στον Άγιο Συμεών στα παιδιά του… Ο Hudaverdi Yusuf είχε επίσης απαχθεί την ίδια μέρα από τη NAAFI και επίσης έγινε «αγνοούμενος»… Έτσι η Havva, η γυναίκα του Canbulat Ali, έχασε όχι μόνο το σύζυγο της αλλά και τον πατέρα της… Τα οστά του πατέρα της βρέθηκαν σε ένα άλλο μαζικό τάφο στο Παραλίμνι μαζί με άλλους «αγνοούμενους» Τουρκοκύπριους πριν από λίγα χρόνια…
«Όταν ο πατέρας μου έγινε «αγνοούμενος» δόθηκε μισθός στη μητέρα μου και μας μεγάλωσε με εκείνα τα λεφτά. Όμως δούλευε επίσης, φύτευε καπνό στο χωριό… Φύτευε σιτάρι και κριθάρι… Εργαζόταν ως αρκάτης… Έκανε τα πάντα για να μας μεγαλώσει… Κάποιοι από εμάς σπουδάσαμε ως ένα σημείο… Ένας από εμάς έπρεπε να φύγει από το πανεπιστήμιο διότι δεν υπήρχαν λεφτά… Αν ζούσε ο πατέρας μου, είμαι σίγουρος ότι όλοι θα είχαμε την ευκαιρία να σπουδάσουμε στις καλύτερες συνθήκες… Η μητέρα μου έκανε ότι μπορούσε…»
Ευχαριστώ τον Ελληνοκύπριο αναγνώστη μου από το Παραλίμνι που μας έδειξε το πηγάδι – με την ανθρωπιά του τρεις ακόμα οικογένειες βρήκαν τους αγαπημένους τους… Ευχαριστώ την Χριστίνα που μας βοήθησε από καρδιάς σε όλες αυτές τις προσπάθειες… Ευχαριστώ τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων που αποφάσισαν να σκάψουν το πηγάδι που είχαμε δείξει…
Ας αναπαυθούν τώρα εν ειρήνη…

Photo: Kemal Mehmet Emin…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 21st of August 2016, Sunday.

From a well in Paralimni to Gouphes and Famagusta…

From a well in Paralimni to Gouphes and Famagusta…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Remains of three `missing` Turkish Cypriots found in the well in Paralimni that a Greek Cypriot reader had shown me and Christina Pavlou Solomi Patsia back in March 2012 have been identified through DNA testing by the Cyprus Missing Persons' Committee and remains of the two of these `missing` Turkish Cypriots have been returned to their families for burial…
When we show a possible burial site to be explored, to be investigated and if a decision is taken to be excavated by the Cyprus Missing Persons' Committee, most of the time we do not know who has been buried there – that is in fact if there is a burial there…
Even when remains are found, we do not know who that person might be although we might have a `rough idea` about it…
So when the CMP identifies through DNA tests who they are and if I find out, I try to meet the families to see who the person we helped to find the remains had been… And I try to go to the funerals of those whom we had helped to find the remains…
Last week I was in Gouphes together with Christina Pavlou Solomi Patsia and my heart comrade – my husband – to attend the funeral of Kemal Mehmet Emin who was one of those found in the well in Paralimni… We had shown this well to the officials of the CMP back in 2012 and exhumations took place three years later, in 2015… And on the 28th of July 2016, the remains of Kemal Mehmet Emin were given to his family to be buried…
Kemal Mehmet Emin had been a worker in NAAFI in Famagusta when some Greek Cypriots with guns came and kidnapped him on the 11th of May 1964 and he became a `missing person`. There were also others whom they took from NAAFI and they too all went `missing`… It was the day when the son of a Greek Cypriot police commander, together with a couple of Greek officers entered the walled city of Famagusta and they had shot them there… So as `retaliation` to this, many civilian Turkish Cypriots had gone `missing` on the same day and the following days… Kemal Mehmet Emin and his father in law Ahmet were two of those… Canbulat Ali from Melanagra and his father in law were also in that group taken from NAAFI…
Kemal Mehmet Emin was from Gouphes and was married to Ayshe Kemal from the same village… They had five kids – three boys and two girls…
In his funeral speech at the mosque of Gouphes, Hasan Demiroz says:
"First of all let me thank you all for being with us on this very difficult day for us.
Dear friends, 52 years ago when I was only two years old, my father had gone to work at NAAFI in Famagusta in order to gain his living for his children when he had been kidnapped by some EOKA gunmen with blood on their hands, he had been killed and thrown inside a well with two of his friends and they shared this fate in that dark and deep well for 52 years…
A 13-year-old Greek Cypriot had seen what had happened by coincidence and years later called the journalist and told her this and Sevgul went together with Christina who is helping voluntarily to find information about "missing persons" to see him and this Greek Cypriot showed them the place of this well.
That is how these "missing persons" have been found…
I salute these people with brave hearts from here who helped to find our "missing persons…" I thank Sevgul Uludag for her contribution to humanity…
My dear friends, I want to ask this question: What did you gain by killing these innocent persons? But this kind of mentality should not be happy… Us as his children were not raised and grown up with vengeance and hatred but with love for our country and love for humanity and we are proud of that…
I was so afraid of facing this day but here I am… I am thankful that I have gone through this…
Our father now has come back to his village… He has been salvaged from that dark and deep well and has gained back his freedom.
I believe now that my father is free.
His spirit will go over our village and become a light illuminating his village, the fields and the mountains…
His villagers, his relatives, his neighbours, his mother and father, his children and grandchildren and most important of all my late mother is waiting for him…"
After the mosque we walk a long way under the sun to reach the cemetery outside the village and here Kemal Mehmet Emin is buried next to his wife Ayshe who had passed away in 2006…
And about a week earlier than this funeral, another funeral had taken place in Famagusta and there, Canbulat Ali was buried… He too had been found in the same well we had shown to the Cyprus Missing Persons' Committee. His son Ali Canbulat told me, "We could not say the word "father" all these years and finally at his grave we could say "father"… I want to thank for your efforts in finding the remains of our father… I hope you continue so that other relatives of "missing persons" can reach the remains of their loved ones…During the funeral today we were touched… We thought about a lot of things… We thought about all those years we spent without a father… We thought of our father… When our father was taken out of that well, there were some things on him… These things found on him touched our hearts… Now at least he has a grave… I wish that no child would have to go through such a terrible thing, no father should go "missing", no one should suffer what we have suffered…"
Canbulat Ali whose remains were buried in Famagusta was actually from Melanagra… When in 1958 some Greek Cypriots had burned the houses of Turkish Cypriots in Melanagra they had to flee… There were around 10 Turkish Cypriot families in Melanagra and when their houses were burnt by some Greek Cypriots of the village, some went to Agios Andronikoudis, some to Galinoporni, some to Famagusta, some to London… Canbulat Ali had gone to Aysimeo… In the beginning when he tried to buy land from this village, they would not sell him anything… Finally, a kind hearted Turkish Cypriot sold him land just outside Aysimeo and he built a house for his family with his own hands… He had six kids: The youngest about six months' old and the oldest about 11 years old… Ali Canbulat who spoke to me had been the eldest kid. During the week Canbulat Ali would go to Famagusta where he had rented a room and stay with his father in law Hudaverdi Yusuf and go to work together in NAAFI with him. During the weekend he would come back to Aysimeo to his kids… Hudaverdi Yusuf too would be kidnapped the same day from NAAFI and he too would go "missing"… So Canbulat Ali's wife Havva would lose not only her husband but also her father… The remains of her father were found in another mass grave in Paralimni together with other "missing" Turkish Cypriots few years ago…
"After my father went "missing" my mother was given a wage and raise us with that money. But she also worked, she used to plant tobacco in the village… She used to plant wheat and barley… She used to work as an "irgati"… She did everything to raise us… Some of us could study up to a point… One of us had to leave university because there was no money… If my father had been alive, I am sure we would all be able to study in the best of conditions… My mother did what she could…"
I thank my Greek Cypriot reader from Paralimni for showing us the well – with his humanity three more families are reaching their loved ones… I thank Christina for helping from the heart in all these efforts… I thank the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee for deciding to dig the well we had shown…
May they rest in peace now…

31.7.2016


Photo: Kemal Mehmet Emin…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 21st of August 2016, Sunday.

A reader shows a possible mass grave around Hotel Cornaro in Nicosia…

A reader shows a possible mass grave around Hotel Cornaro in Nicosia…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

I had written the testimony of a reader about a possible mass grave near Hotel Cornaro in the military zone in Nicosia exactly nine years ago in YENIDUZEN newspaper… My article, based on the testimony of one of my Turkish Cypriot readers was published on the 14th of August 2007…
I had further published a more detailed interview with this reader in 2011. I had introduced this reader to the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee and he had told them in person that he was ready to show them this area whenever they would get the necessary arrangements in place so he could go with them inside the military zone to show.
After nine years from my article about the Hotel Cornaro possible mass grave, last week on Thursday, the 21st of July 2016, the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee made the necessary arrangements so that my reader could go with them to visit the area in the military zone. I could not accompany them since it is a military zone but my reader went with Okan Oktay, the Coordinator for Exhumations and Xenophon Kallis, the Assistant to the Greek Cypriot Member of the Cyprus Missing Persons' Committee.
My reader showed them the area and shared what he knew and suggested the area where there might be a mass grave…
I thank the officials of the CMP for making the necessary arrangements so my reader could visit the site and show them the possible burial site.
On the 14th of August 2007, what had we written in YENIDUZEN about this possible mass grave?
After a boy had discovered in 1974 a mass grave in the area of the old Grammar School he had taken some human bones – at the time he was barely 13-14 year old kid and had kept these bones in his house as a memory from war. After he read my articles on "missing" he found me one day and told me the story that he had some human bones and he wanted to give them to me so I could give them to the CMP. I would visit his house and he would give me the bones and I would give these to the officials of the CMP the same day… That had happened around the 12th of August 2007… Later on the lab would look at these bones – they were big leg bones with bullets embedded inside the bones… They would tell me that these remains belonged to three different persons… But because they stayed in the sun too long, it was not easy to extract DNA from them…
Later on I would ask this reader to show me the place from where he took these human bones. He would show me and when we would go with the officials of the CMP to the place for me to show them, they would find more human bones there… Over the years we would go and show various times and each time we would go, more small bones would be found… After about five years if I remember correctly, the CMP would start digging in the area we had shown and they would find the remains of 12 "missing persons" there. (Mr. Nestoras Nestoros had informed me that out of these 12 "missing persons", 10 had been identified and that they were Greeks, not Greek Cypriots… And they were waiting for the DNA results for the other 2 "missing persons" when I had asked him about it.)
When I would publish the story of the boy who had found the bones on the 13th of August 2007, this would create quite a stir amongst my readers and they would start calling me and telling me about a possible mass grave around Hotel Cornaro…
So on the 14th of August 2007, I would write the following in YENIDUZEN newspaper:
"Yesterday we gave the bones that came from a mass grave that a boy had discovered 17 years ago to the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee. Today they will start investigating.
Our publication yesterday created quite a stir and we got numerous calls from our readers. Turkish Cypriots who took part in the fighting around Hotel Cornaro insisted that there is a mass grave in that area… Our readers said, "When we looked down from the top of the Hotel Cornaro, we could see the bulldozers burying the dead bodies. They had buried them in quite a big cavity…"
And one of our readers wanted to share the following information:
"We had participated in the military operation around Hotel Cornaro and we had taken over the Hotel Cornaro… As we were trying to install anti-aircraft guns on the top, we could see that soldiers were digging big holes in order to bury dead bodies… In fact, an officer from the TURDIK confirmed that to us. In this area we were around 30 persons. In the first phase of the war, we had been stationed at the Nicosia Club… Then reinforcements came and we had progressed towards Cornaro. This was in the second military phase. What had happened there was also published in the media in Turkey.
Because what had happened there was an extraordinary type of war… There was very violent fighting here… Because the aim of the Greek contingents was to stop the Turkish soldiers coming down from the mountains to Nicosia. They had attacked in full force and were heavily concentrated on the attack in Geunyeli. Because Geunyeli was closer to the mountains…
In the Cornaro Hotel, we were on the side, forming the left wing and were supporting TURDIK… We were preventing the left wing from being surrounded. We were around 900 persons – only 150 were professional Turkish Cypriot soldiers and the rest were reservists and volunteers and university students who had come to Cyprus for the summer holidays… I am ready to show from on top of the Hotel Cornaro where exactly the dead bodies had been buried."
After four years, I would publish a detailed interview with this reader in 2011 in YENIDUZEN – that is exactly five years ago…
Here is what my reader had told me five years ago:
"There was heavy fighting in that area. This was the area above what we called the Grammar School, fighting lasted for days, there were military (Greek Cypriot) posts above that school… TURDIK lost a lot of soldiers there. We used to watch from on top of the Hotel Cornaro, the planes would also come and bomb the area… It is difficult to fight with military posts on the ground – planes would come and bomb and that's how commandos would progress since when they threw a bomb, a lot of dust would arise… Then these military posts were destroyed, there were a lot of wounded. At night bulldozers came and they dug all night long… We only heard the screams and shouting…
The following day we asked an officer, "What was all that fuss with the bulldozers last night?"
He said "We dug cavities and we buried the dead…"
We saw the bulldozers from above – why had the bulldozers come?
If I was on top of the Hotel Cornaro towards the south, that is to the Greek Cypriot side, I could be able to show this area where the bulldozers had been digging… To the right of Cornaro there had been an area with trees. As I remember, there had been an area with trees on the south…
We saw the bulldozers between those trees and the Hotel Cornaro – it was not dark yet when the bulldozers had begun to dig…
There was an officer who would always visit us and we would talk. And when we asked him he said "Where should we take them to bury? We just buried them and finished… Things like that happen during the war" he said.
The location where the bulldozers were digging was the right of the Hotel Cornaro, between the place with trees and the hotel. If I go up there, I would probably be able to show… But there were a lot of dead bodies there, a lot of wounded. How many could there be? How many persons were in those military posts on the ground? 20? 30? 40? 50? Two bulldozers were digging for hours… That is, they did not dig holes by hand but by bulldozers… And there had been very intensive fighting in that area…"
So finally my reader got the chance to show this area climbing on top of the Hotel Cornaro.
Afterwards he called me and told me that the place he thought where the bulldozers had been digging, they had planted more trees there…
I thank this reader for his courage and for his humanity and I thank the CMP officials for making the necessary arrangements so he could show the possible mass grave…

23.7.2016

Photo: Once upon a time, Hotel Cornaro…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 14th of August 2016, Sunday.

Ένας αναγνώστης δείχνει ένα πιθανό τόπο ταφής κοντά στο Ξενοδοχείο Cornaro στη Λευκωσία…

Ένας αναγνώστης δείχνει ένα πιθανό τόπο ταφής κοντά στο Ξενοδοχείο Cornaro στη Λευκωσία…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Είχα γράψει τη μαρτυρία ενός αναγνώστη για ένα πιθανό τόπο ταφής κοντά στο Ξενοδοχείο Cornaro στη στρατιωτική περιοχή στη Λευκωσία πριν από ακριβώς εννέα χρόνια στην εφημερίδα YENIDUZEN… Το άρθρο μου βασισμένο στην μαρτυρία ενός από τους Τουρκοκύπριους αναγνώστες μου είχε δημοσιευθεί στις 14 Αυγούστου 2007…
Είχα επίσης δημοσιεύσει μια πιο λεπτομερή συνέντευξη με τον αναγνώστη αυτό το 2011. Είχα συστήσει τον αναγνώστη αυτό στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και τους είχε πει αυτοπροσώπως ότι ήταν έτοιμος να τους δείξει την περιοχή αυτή όποτε εξασφάλιζαν τις αναγκαίες διευθετήσεις έτσι ώστε να πάει μαζί τους μέσα στη στρατιωτική περιοχή για να τους δείξει το σημείο.
Εννέα χρόνια μετά το άρθρο μου σχετικά με τον πιθανό τόπο ταφής στο Ξενοδοχείο Cornaro, την περασμένη βδομάδα, την Πέμπτη 21 Ιουλίου 2016, οι λειτουργοί της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων έκαναν τις αναγκαίες διευθετήσεις έτσι ώστε ο αναγνώστης μου να πάει μαζί τους και να επισκεφτεί την περιοχή μέσα στη στρατιωτική περιοχή. Εγώ δεν μπορούσα να τους συνοδεύσω αφού είναι στρατιωτική περιοχή, αλλά ο αναγνώστης μου πήγε μαζί με τον Okan Oktay, το Συντονιστή των Εκταφών και τον Ξενοφώντα Καλλή, το Βοηθό του Ελληνοκύπριου Μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων.
Ο αναγνώστης μου τους έδειξε την περιοχή και μοιράστηκε μαζί τους αυτά που ήξερε και τους έδειξε την περιοχή όπου μπορεί να υπάρχει μαζικός τάφος…
Ευχαριστώ τους λειτουργούς της ΔΕΑ που έκαναν τις αναγκαίες διευθετήσεις έτσι ώστε ο αναγνώστης μου να μπορέσει να επισκεφτεί το μέρος και να τους δείξει τον πιθανό τόπο ταφής.
Τι είχαμε γράψει στις 14 Αυγούστου 2007 στην εφημερίδα YENIDUZEN για αυτόν τον πιθανό τόπο ταφής;
Όταν ένα αγόρι είχε ανακαλύψει το 1974 ένα μαζικό τάφο στην περιοχή του παλιού Grammar School, είχε πάρει ορισμένα ανθρώπινα οστά – τότε ήταν μόλις 13-14 χρονών και είχε κρατήσει τα οστά αυτά στο σπίτι του ως ενθύμιο από τον πόλεμο. Όταν διάβασε τα άρθρα μου για τους «αγνοούμενους» με βρήκε μια μέρα και μου είπε την ιστορία ότι είχε ορισμένα ανθρώπινα οστά και ήθελε να μου τα δώσει έτσι ώστε να τα δώσω στη ΔΕΑ. Επισκέφτηκα το σπίτι του και μου έδωσε τα οστά και την ίδια μέρα τα έδωσα στους λειτουργούς της ΔΕΑ… Αυτό έγινε γύρω στις 12 Αυγούστου 2007… Αργότερα το εργαστήριο κοίταξε τα οστά αυτά – ήταν τα μεγάλα οστά του ποδιού με σφαίρες ενσωματωμένες μέσα στα οστά… Μου είπαν ότι αυτά τα οστά ανήκαν σε τρία διαφορετικά άτομα… Αλλά επειδή είχαν μείνει για πολύ καιρό στον ήλιο, δεν ήταν εύκολο να εξαχθεί DNA από αυτά…
Αργότερα ζήτησα από τον αναγνώστη αυτό να μου δείξει το μέρος από όπου είχε πάρει εκείνα τα ανθρώπινα οστά. Μου έδειξε και όταν πήγαμε μαζί με τους λειτουργούς της ΔΕΑ στο μέρος για να τους δείξω εγώ, βρήκαν εκεί περισσότερα ανθρώπινα οστά… Στη διάρκεια των χρόνων πήγαμε και δείξαμε σε διάφορες χρονικές στιγμές και κάθε φορά που πηγαίναμε, ανευρίσκονταν περισσότερα μικρά οστά… Μετά από περίπου πέντε χρόνια, αν θυμάμαι σωστά, η ΔΕΑ άρχισε εκσκαφές στην περιοχή που είχαμε δείξει και βρήκαν εκεί τα οστά 12 «αγνοουμένων». (Ο κύριος Νέστωρας Νέστωρος με είχε πληροφορήσει όταν τον είχα ρωτήσει για το θέμα, ότι από αυτούς τους 12 «αγνοούμενους», είχαν ταυτοποιηθεί οι 10, και ήταν Έλληνες, όχι Ελληνοκύπριοι… Και ότι περίμεναν τα αποτελέσματα των εξετάσεων DNA για τους άλλους 2 «αγνοούμενους».)
Όταν δημοσίευσα στις 13 Αυγούστου 2007, την ιστορία του αγοριού που είχε βρει τα οστά, αυτό δημιούργησε αρκετή αναταραχή ανάμεσα στους αναγνώστες μου και άρχισαν να μου τηλεφωνούν και να μου λένε για ένα πιθανό τόπο ταφής γύρω από το Ξενοδοχείο Cornaro…
Έτσι στις 14 Αυγούστου 2007 έγραψα τα ακόλουθα στην εφημερίδα YENIDUZEN:
«Χθες δώσαμε στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων τα οστά που προήλθαν από ένα μαζικό τάφο, τα οποία είχε ανακαλύψει ένα αγόρι πριν από 17 χρόνια. Σήμερα θα αρχίσουν να ερευνούν.
Η δημοσίευση χθες δημιούργησε αρκετή αναταραχή και πήραμε αριθμό τηλεφωνημάτων από τους αναγνώστες μας. Οι Τουρκοκύπριοι που έλαβαν μέρος στις μάχες γύρω από το Ξενοδοχείο Cornaro επέμεναν ότι στην περιοχή εκεί υπήρχε ένας μαζικός τάφος… Οι αναγνώστες μας είπαν «Όταν κοιτάζαμε κάτω από τη στέγη του Ξενοδοχείου Cornaro, βλέπαμε τις μπουλντόζες που έθαβαν τα νεκρά σώματα. Τους είχαν θάψει σε μια αρκετά μεγάλη κοιλότητα…»
Και ένας από τους αναγνώστες μας ήθελε να μοιραστεί τις ακόλουθες πληροφορίες:
«Είχαμε συμμετάσχει στην στρατιωτική επιχείρηση γύρω από το Ξενοδοχείο Cornaro και είχαμε καταλάβει το Ξενοδοχείο Cornaro… Καθώς προσπαθούσαμε να εγκαταστήσουμε τα αντιαεροπορικά όπλα στην στέγη, μπορούσαμε να δούμε τους στρατιώτες που έσκαβαν μεγάλες τρύπες για να θάψουν τα νεκρά σώματα… Κατ΄ ακρίβεια, ένας αξιωματικός από την ΤΟΥΡΚΥΚ μας το επιβεβαίωσε. Ήμασταν περίπου 30 άτομα στην περιοχή αυτή. Στην πρώτη φάση του πολέμου ήμασταν τοποθετημένοι στη Λέσχη Λευκωσίας… Μετά ήρθαν οι ενισχύσεις και είχαμε προχωρήσει προς το Cornaro. Αυτό ήταν στη δεύτερη στρατιωτική φάση. Αυτά που συνέβηκαν εκεί δημοσιεύθηκαν επίσης στον τύπο στην Τουρκία.
Λόγω αυτών που συνέβηκαν, υπήρχε ένα ασυνήθιστο είδος πολέμου… Εδώ έγιναν πολύ βίαιες συγκρούσεις… Διότι ο στόχος των Ελληνικών σωμάτων ήταν να σταματήσουν τους Τούρκους στρατιώτες από το να έρθουν κάτω από τα βουνά στη Λευκωσία. Είχαν επιτεθεί με πλήρη ισχύ και επικεντρώθηκαν έντονα στην επίθεση στο Κιόνελι. Διότι το Κιόνελι ήταν πιο κοντά στα βουνά…
Στο Ξενοδοχείο Cornaro, ήμασταν στην άκρη, σχηματίζοντας την αριστερή πτέρυγα και υποστηρίζαμε την ΤΟΥΡΔΥΚ… Αποτρέπαμε την αριστερή πτέρυγα από το να περικυκλωθεί. Ήμασταν περίπου 900 άτομα -–μόνο 150 ήταν επαγγελματίες Τουρκοκύπριοι στρατιώτες και οι υπόλοιποι ήταν έφεδροι και εθελοντές και φοιτητές πανεπιστημίου που είχαν έρθει στην Κύπρο για τις καλοκαιρινές διακοπές… Είμαι έτοιμος να σας δείξω από την στέγη του Ξενοδοχείου Cornaro ακριβώς που είχαν θαφτεί τα νεκρά σώματα.»
Τέσσερα χρόνια μετά, το 2011, δημοσίευσα μια λεπτομερή συνέντευξη με αυτόν τον αναγνώστη στην εφημερίδα YENIDUZEN – δηλαδή ακριβώς πριν από πέντε χρόνια:
«Υπήρξαν σφοδρές μάχες σε εκείνη την περιοχή. Αυτή ήταν η περιοχή πιο πάνω από αυτό που ονομάζουμε Grammar School, οι μάχες διήρκησαν για μέρες, υπήρχαν (Ελληνοκυπριακές) στρατιωτικές θέσεις πάνω από εκείνο το σχολείο… Η ΤΟΥΡΔΥΚ έχασε πολλούς στρατιώτες εκεί. Τους παρακολουθούσαμε από τη στέγη του Ξενοδοχείου Cornaro, τα αεροπλάνα επίσης έρχονταν και βομβάρδιζαν την περιοχή… Είναι δύσκολο να πολεμάς με στρατιωτικές θέσεις στο έδαφος – τα αεροπλάνα έρχονταν και βομβάρδιζαν και έτσι είναι που οι κομάντο προχωρούσαν αφού όταν έριχναν μια βόμβα, υπήρχε πολλή σκόνη στον αέρα… Τότε καταστρέφονταν εκείνες οι στρατιωτικές θέσεις και υπήρχαν πολλοί τραυματίες. Τη νύκτα έρχονταν οι μπουλντόζες και έσκαβαν σε όλη τη διάρκεια της νύκτας… Εμείς ακούγαμε μόνο τις φωνές και τις κραυγές…
Την επόμενη μέρα ρωτήσαμε ένα αξιωματικό «Τι ήταν όλη εκείνη η φασαρία με τις μπουλντόζες ψες το βράδυ;»
Είπε «Σκάβαμε τρύπες και θάβαμε τους πεθαμένους…»
Είδαμε τις μπουλντόζες από ψηλά – γιατί είχαν έρθει οι μπουλντόζες;
Αν ήμουν πάνω στην στέγη του Ξενοδοχείου Cornaro προς τα νότια, δηλαδή προς την ελληνοκυπριακή πλευρά, θα μπορούσαν να δείξω την περιοχή αυτή όπου έσκαβαν οι μπουλντόζες… Στα δεξιά του Cornaro υπήρχε μια περιοχή με δέντρα. Από ότι θυμούμαι, υπήρχε μια περιοχή με δέντρα στα νότια…
Είδαμε τις μπουλντόζες μεταξύ εκείνων των δέντρων και του Ξενοδοχείου Cornaro – όταν άρχισαν να σκάβουν οι μπουλντόζες δεν είχε σκοτεινιάσει ακόμα…
Υπήρχε ένας αξιωματικός που πάντοτε μας επισκεπτόταν και μιλούσαμε. Και όταν τον ρωτήσαμε μας είπε «Που έπρεπε να τους πάρουμε για να τους θάψουμε; Απλά τους θάψαμε και τελειώσαμε… Τέτοια πράγματα συμβαίνουν στη διάρκεια του πολέμου» είπε.
Το σημείο όπου έσκαβαν οι μπουλντόζες ήταν στα δεξιά του Ξενοδοχείου Cornaro, μεταξύ του σημείου με τα δέντρα και του ξενοδοχείου. Αν πάω εκεί πάνω, πιθανόν να μπορέσω να σας το δείξω… Όμως υπήρχαν πολλά νεκρά σώματα εκεί, πολλοί τραυματίες. Πόσοι μπορεί να υπήρχαν; Πόσα άτομα υπήρχαν σε εκείνες τις στρατιωτικές θέσεις στο έδαφος; 20; 30; 40; 50; Δύο μπουλντόζες έσκαβαν για ώρες… Δηλαδή, δεν έσκαβαν τις τρύπες με το χέρι αλλά με μπουλντόζες… Και υπήρξαν σφοδρές μάχες στην περιοχή…»
Έτσι στο τέλος, ο αναγνώστης μου είχε την ευκαιρία να δείξει την περιοχή αυτή, ανεβαίνοντας πάνω στη στέγη του Ξενοδοχείου Cornaro.
Μετά μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι στο σημείο στο οποίο νόμιζε ότι έσκαβαν οι μπουλντόζες είχαν φυτευτεί περισσότερα δέντρα…
Ευχαριστώ τον αναγνώστη μου αυτό για το κουράγιο του και την ανθρωπιά του και ευχαριστώ τους λειτουργούς της ΔΕΑ που έκαναν τις αναγκαίες διευθετήσεις έτσι ώστε να μπορέσει να δείξει τον πιθανό μαζικό τάφο…

Photo: Hotel Cornaro…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 14th of August 2016, Sunday.

On the `By-pass road` of Omorphita…

On the `By-pass road` of Omorphita…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

`The tree was like an umbrella, like a shelter, its branches coming down all the way and they had been under the tree, hiding… We had seen them and they had run… It was dark at night… I had left that night to go have dinner at home and would come back later…`
Standing on the once famous `By-pass road` of Kuchuk Kaymakli (Omorphita area) he is telling us the story, pointing out where the tree had been… Today I have asked this reader of mine who is telling us the story of this area to come and meet us here, on the `By-pass road` and tell the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee what he knows. He had told me what he witnessed years ago and I had written but we had never come to the actual spot. That's why I asked him to come and speak to us and he had agreed since he has a human heart and he wants to help… He always helped me on our search for the fate of the `missing persons` and have shared other information as well but today we are focused on the `By-pass road`… With us is Xenophon Kallis, the Assistant to the Greek Cypriot Member of the Cyprus Missing Persons' Committee and a young Turkish Cypriot investigator from the Turkish Cypriot Office of the Cyprus Missing Persons' Committee… It is the 14th of June 2016 Tuesday morning… We had come here previously with another reader of mine on the 25th of May 2016, together with Kallis and Okan Oktay, the Coordinator of Exhumations of the CMP and he had shared what he knew about the three `missing` Greek Cypriots… But I would get the actual witness who had arrested them and who had witnessed to the killing of one of them and heard the shots during the killing of the other two to tell us what he saw so that it would help the investigations in this area… My reader continues to tell us what had happened:
`The following day we start going into the houses around here, on this road… We went to that house… Apparently they were hiding in the house… I tried to open one door to a room but they had put a cupboard behind the door… When I pushed, the door opened a bit and I could see them… They put their hands up… It was three youngsters, young Greek Cypriots… They had nothing on top… Perhaps they were searching for civilian clothes in that house… I took them as prisoners of war… They were young Greek Cypriots studying in Greece and during their holidays in Cyprus in 1974, war `happened` and they got caught and had to be in the army because of the war… I took the three youngsters and walked them across the road where there had been the sort of makeshift `headquarters` and took them to our commander. Our commander was a Turkish Cypriot, very well-known figure… He is still alive…` he says.
He points out the house that had been the `headquarters` of those days…
`This was the place we used on those days as `headquarters` in this area… Underneath was a basement… So I walked up to the commander and told him that I had taken three prisoners and asked what to do with them… The commander took out his gun and immediately shot one of them… I was so shocked I ran out and the commander continued to shoot… He killed all the three youngsters…
Down this road, one from our team had killed another Greek Cypriot soldier in the street… Just over there… And when you turn left, I can show you the house, there was an old Greek Cypriot woman lying down on her bed, probably bedridden… Same guy shot her dead…
Further up inside the church there were around 15 Greek Cypriot soldiers who were being held as prisoners of war…
I will show you which church it is… There all those 15 Greek Cypriot soldiers were killed – I saw that… Later, they asked me to bar the doors of the church so no one would enter… So I took some planks and bolded the doors…`
This was the Agios Dimitrianos Church of Kaymakli… It is now in the military area but we see it every day passing through a controlled road that has been opened to civilian traffic, connecting Nicosia with the Famagusta road as you drive towards the north… The church stands at the very beginning of this road opened to civilian traffic as you drive from Nicosia towards the north, on your left…
`Later we were given the task to collect the bodies from this area… We had tied handkerchiefs on our faces and collected the one person that one from our team had killed… The old woman in that house that the same person had killed. The 15 soldiers killed inside the church… We were given garbage trucks that were opening from the top… We would take the dead bodies and put them in these garbage trucks… We never collected the three youngsters whom I had arrested. Perhaps they buried them in the basement but their bodies were not here, not anywhere… Although we came to this road and collected other bodies, the three that our commander killed were not there…`
There is an empty plot next to the `headquarters` of those days and there had been rumours that there might be a burial there…
There had also been rumours that the three killed at the `headquarters` were buried in the basement…
We had gone around the place with Kallis and Okan previously, checking out the `topography` of the building without entering into the premises… Kallis was trying to locate the well that might have been under the house and he thought it might be in the garage now… This had been a Turkish Cypriot house and the owners had left in 1963 without actually having time to finish the building completely when intercommunal fighting broke out in Cyprus in December 1963. So this had been a `Greek Cypriot area` until 1974…
Further up from this house, my reader remembers, there had been the Greek Cypriot police building for the Kaymakli area…
So what happened to the bodies that they collected from this area? Where were they taken?
`They were taken to the area of the garbage dump of Dikomo we had heard… At that time there was no garbage dump there yet… We had heard that where they built the university, when they were building it there, some human remains were found but I wouldn't know exactly… These are the things we heard…`
After collecting the dead bodies, my reader would become terribly sick…
`I would have boils all over me and would lay down for days to come to myself… The stench, the view, the terrible things that we saw made me sick…`
He still feels eerie talking about these and his hair stands on end when he talks… I feel sorry for having to put him through this but he wants to help because he has always been in the forefront of the struggle for peace and reunification of our island…
We leave the `By-pass road` and go to look at the church… It is impossible and `forbidden` to stop on this road or take photographs… So we drive slowly and he points out where he had put the planks…
This was the Agios Dimitrianos Church of Kaymakli… I would call my dear friend Tuncer Baghishkan, the archaeologist and historian – the Wikipedia of Cyprus – to learn more about this church. He would tell me that it had been built in 1902 in the name of Agios Dimitrianos… Agios Dimitrianos had been caught during the Arab raids and had been taken to Baghdad and there the Caliph would allow him to leave for Cyprus together with his followers… He would come and settle in Kythrea… During the X. century A.D., he would be the Bishop of Kythrea… So the church would be built in his name by Archbishop Meletios Kronides from Omorphita…
According to Tuncer Baghishkan, there was a marble inscription above the southern door of this telling this… According to Tuncer Baghishkan, there had been a chapel inside the church built in the name of Agios Ioannis Eleimonas… There had been 33 icons in the church that were turned over to the antiquities department of the Turkish Cypriots and all of these dated between 1957-1960… According to our friend Tuncer, primarily the Greek Cypriot school of the village Kaymakli had been in the yard of the church but later on a Greek Cypriot woman called Evgenia Theodotou would help build an elementary school for girls in the place where the Greek Cypriot club had been… And in 1946, together with the Standard houses, the last of the Greek Cypriot schools had been built…
I thank my reader for coming and seeing us and telling us what he knew…
I thank Tuncer Baghishkan for sharing with us what he knows about the Agios Dimitrianos Church…
Please share with me what you know – I do not want to know your name if you don't want to tell me… My number is 99 966518… Thanks…

9.7.2016

Photo: Kallis in front of the building where 3 Greek Cypriots were killed...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 7th of August 2016, Sunday.

Στο «by-pass» (παρακαμπτήριο δρόμο) της Ομορφίτας…

Στο «by-pass» (παρακαμπτήριο δρόμο) της Ομορφίτας…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

«Το δέντρο ήταν σαν μια ομπρέλα, σαν ένα καταφύγιο, με τα κλαδιά του να έρχονται μέχρι το έδαφος, και ήταν κάτω από το δέντρο, κρυμμένοι… Τους είχαμε δει και έτρεξαν… Ήταν σκοτεινά το βράδυ… Εκείνη τη νύκτα είχα φύγει για να φάω βραδινό στο σπίτι και θα επέστρεφα αργότερα…»
Στέκεται στον κάποτε διάσημο «by-pass» (παρακαμπτήριο) δρόμο του Kuchuk Kaymakli (περιοχή Ομορφίτας) και μας λέει την ιστορία, υποδεικνύοντας που ήταν το δέντρο… Σήμερα ζήτησα από αυτόν τον αναγνώστη μου, που μας λέει την ιστορία της περιοχής αυτής, να έρθει και να μας συναντήσει εδώ, στο «by-pass» δρόμο και να πει αυτά που ξέρει στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων. Μου είχε πει αυτά στα οποία ήταν μάρτυρας πριν από χρόνια και τα είχα γράψει αλλά ποτέ δεν είχαμε έρθει στο πραγματικό σημείο. Γι αυτό του ζήτησα να έρθει και να μας μιλήσει και συμφώνησε αφού έχει μια ανθρώπινη καρδιά και θέλει να βοηθήσει… Πάντοτε με βοηθά στην αναζήτηση μας για την τύχη των «αγνοουμένων» και μοιράστηκε και άλλες πληροφορίες αλλά επικεντρωνόμαστε στο «by-pass»… Μαζί μας είναι ο Ξενοφών Καλλής, Βοηθός του Ελληνοκύπριου Μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και ένας νεαρός Τουρκοκύπριος ερευνητής από το τουρκοκυπριακό γραφείο της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων… Είναι Τρίτη πρωί, 14 Ιουνίου 2016… Είχαμε έρθει εδώ στο παρελθόν, στις 25 Μαΐου 2016, μαζί με ένα άλλο αναγνώστη μου και μαζί με τον Καλλή και τον Okan Oktay, Συντονιστή Εκταφών της ΔΕΑ και ο αναγνώστης μου είχε μοιραστεί μαζί μας αυτά που ήξερε για τους τρεις «αγνοούμενους» Ελληνοκυπρίους… Όμως κατάφερα να βρω τον αυτόπτη μάρτυρα που τους είχε συλλάβει και ήταν μάρτυρας στη δολοφονία ενός από αυτούς και άκουσε τους πυροβολισμούς από τις δολοφονίες των άλλων δύο, και να μας πει αυτά που είδε έτσι ώστε να βοηθήσει στις έρευνες στην περιοχή αυτή… Ο αναγνώστης μου έρχεται για να μας πει αυτά που συνέβηκαν:
«Την επόμενη μέρα ξεκινήσαμε να πηγαίνουμε στα σπίτια τριγύρω, σε αυτό το δρόμο… Πήγαμε σε εκείνο το σπίτι… Προφανώς κρυβόντουσαν στο σπίτι… Προσπάθησα να ανοίξω την πόρτα ενός δωματίου αλλά είχαν βάλει ένα ντουλάπι πίσω από την πόρτα… Όταν έσπρωξα, η πόρτα άνοιξε λίγο και μπορούσα να τους δω… Ψήλωσαν τα χέρια τους… Ήταν τρεις νεαροί Ελληνοκύπριοι… Ήταν γυμνοί από τη μέση και πάνω… Ίσως έψαχναν για πολιτικά ρούχα σε εκείνο το σπίτι… Τους πήρα αιχμάλωτους… Ήταν νεαροί Ελληνοκύπριοι που σπούδαζαν στην Ελλάδα και στη διάρκεια των διακοπών τους στην Κύπρο το 1974, «συνέβηκε» ο πόλεμος και πιάστηκαν και έπρεπε να είναι στο στρατό λόγω του πολέμου… Πήρα τους τρεις νεαρούς και τους πήρα απέναντι που υπήρχε ένα είδος πρόχειρου «αρχηγείου» και τους πήρα στο διοικητή μας. Ο διοικητής μας ήταν ένας Τουρκοκύπριος, μια πολύ γνωστή προσωπικότητα… Ζει ακόμα…» λέει.
Μας δείχνει το σπίτι που ήταν τότε το «αρχηγείο»…
«Αυτό ήταν το μέρος που χρησιμοποιούσαμε ως «αρχηγείο» σε αυτή την περιοχή… Κάτω υπήρχε υπόγειο… Έτσι πήγα στον διοικητή και του είπα ότι πήρα τρεις αιχμάλωτους και τον ρώτησα τι να κάνω μαζί τους… Ο διοικητής έβγαλε το όπλο του και αμέσως πυροβόλησε έναν από αυτούς… Ήμουν τόσο σοκαρισμένος που έτρεξα έξω και ο διοικητής συνέχιζε να πυροβολεί… Σκότωσε και τους τρεις νεαρούς…
Πιο κάτω στο δρόμο αυτό, ένας από την ομάδα μας είχε σκοτώσει ένα άλλο Ελληνοκύπριο στρατιώτη στο δρόμο… Ακριβώς εκεί… Και όταν στρίψεις αριστερά, μπορώ να σου δείξω το σπίτι, υπήρχε μια ηλικιωμένη Ελληνοκύπρια που ξάπλωνε στο κρεβάτι της, πιθανόν να ήταν κλινήρης… Ο ίδιος άντρας την πυροβόλησε και τη σκότωσε…
Πιο πάνω μέσα στην εκκλησία ήταν περίπου 15 Ελληνοκύπριοι στρατιώτες που κρατούνταν ως αιχμάλωτοι πολέμου…
Θα σου δείξω σε ποια εκκλησία… Εκεί δολοφονήθηκαν και οι 15 Ελληνοκύπριοι – το είδα… Αργότερα μου είπαν να ασφαλίσω τις πόρτες της εκκλησίας έτσι ώστε να μην μπει κανένας μέσα… Έτσι έριξα μερικές σανίδες και σφράγισα τις πόρτες…»
Αυτή ήταν η εκκλησία του Αγίου Δημητριανού στο Καϊμακλί… Τώρα βρίσκεται μέσα στην στρατιωτική περιοχή, αλλά τη βλέπουμε κάθε μέρα περνώντας από ένα ελεγχόμενο δρόμο που έχει ανοίξει στην κυκλοφορία για οχήματα πολιτών, συνδέοντας τη Λευκωσία με το δρόμο Αμμοχώστου ενώ οδηγάς βόρεια… Η εκκλησία βρίσκεται στα αριστερά, στην αρχή του δρόμου αυτού που έχει ανοίξει στην κυκλοφορία οχημάτων πολιτών καθώς οδηγάς από τη Λευκωσία προς τα βόρεια…
«Αργότερα μας ανέθεσαν την εργασία να μαζέψουμε τα σώματα από την περιοχή αυτή… Δέσαμε μαντήλια στο πρόσωπο μας και μαζέψαμε το ένα άτομο που είχε σκοτώσει ένας από την ομάδα μας… Την ηλικιωμένη γυναίκα σε εκείνο το σπίτι που την είχε σκοτώσει το ίδιο άτομο. Τους 15 στρατιώτες που σκοτώθηκαν μέσα στην εκκλησία… Μας έδωσαν απορριμματοφόρα φορτηγά που άνοιγαν στο πάνω μέρος… Παίρναμε τα νεκρά σώματα και τα βάζαμε στα απορριμματοφόρα φορτηγά… Ποτέ δεν μαζέψαμε τους τρεις νεαρούς που είχα συλλάβει. Ίσως να τους έθαψαν στο υπόγειο αλλά τα σώματα δεν ήταν εδώ, δεν ήταν πουθενά… Παρόλο που ήρθαμε στο δρόμο αυτό και μαζέψαμε άλλα σώματα, οι τρεις που είχε σκοτώσει ο διοικητής μας δεν ήταν εδώ…»
Υπάρχει ένα άδειο χωράφι δίπλα από το «αρχηγείο» της τότε εποχής και υπήρχαν φήμες ότι μπορεί να υπάρχει τόπος ταφής εκεί…
Υπήρχαν επίσης φήμες ότι οι τρεις που είχαν σκοτωθεί στο «αρχηγείο» είχαν θαφτεί στο υπόγειο…
Στο παρελθόν είχαμε γυρίσει στο μέρος μαζί με τον Καλλή και τον Okan, ελέγχοντας την «τοπογραφία» του κτιρίου χωρίς να μπαίνουμε μέσα… Ο Καλλής προσπαθούσε να εντοπίσει το πηγάδι που μπορεί να υπήρχε κάτω από το σπίτι και σκέφτεται ότι τώρα μπορεί να είναι το γκαράζ… Αυτό ήταν ένα τουρκοκυπριακό σπίτι και οι ιδιοκτήτες έφυγαν το 1963 χωρίς να προλάβουν να τελειώσουν εντελώς το κτίσιμο όταν ξέσπασαν οι διακοινοτικές ταραχές στην Κύπρο το 1963. Έτσι αυτή ήταν «ελληνοκυπριακή περιοχή» μέχρι το 1974…
Πιο πάνω από το σπίτι αυτό, ο αναγνώστης μου θυμάται ότι υπήρχε κτίριο της Ελληνοκυπριακής αστυνομίας για την περιοχή Καϊμακλιού…
Άρα τι συνέβηκε στα σώματα που μάζεψαν από την περιοχή αυτή; Που τα πήραν;
«Είχαμε ακούσει ότι τα πήραν στην περιοχή της χωματερής στο Δίκωμο… Τότε δεν υπήρχε ακόμα χωματερή εκεί… Είχαμε ακούσει ότι όταν έκτιζαν το πανεπιστήμιο, εκεί βρέθηκαν κάποια ανθρώπινα οστά αλλά δεν το ξέρω ακριβώς… Αυτά ήταν πράγματα που είχαμε ακούσει…»
Μετά τη συλλογή των νεκρών σωμάτων, ο αναγνώστης μου αρρώστησε πολύ…
«Είχα σπυριά παντού και ξάπλωνα για μέρες για να συνέλθω… Η δυσωδία, η θέα, τα φοβερά πράγματα που είδαμε με αρρώστησαν…»
Ο ίδιος ακόμα νιώθει αλλόκοτα για αυτά και οι τρίχες του σηκώνονται όταν μιλά… Λυπούμαι που πρέπει να το υποστεί αυτό αλλά θέλει να βοηθήσει διότι πάντοτε ήταν στην πρώτη γραμμή του αγώνα για ειρήνη και επανένωση του νησιού μας…
Φεύγουμε από το «by-pass» και πάμε για να δούμε την εκκλησία… Είναι αδύνατο και «απαγορεύεται» να σταματήσεις σε αυτό το δρόμο ή να βγάλεις φωτογραφίες… Έτσι οδηγούμε σιγά και μου δείχνει το σημείο όπου έβαλε τις σανίδες…
Αυτή ήταν η εκκλησία του Αγίου Δημητριανού στο Καϊμακλί… Τηλεφωνώ στον αγαπητό μου φίλο Tuncer Baghishkan, αρχαιολόγο και ιστορικό – την Wikipedia της Κύπρου – για να μάθω περισσότερα για την εκκλησία αυτή. Μου λέει ότι είχε κτιστεί το 1902 στο όνομα του Αγίου Δημητριανού… Ο Άγιος Δημητριανός είχε πιαστεί στη διάρκεια των Αραβικών επιδρομών και τον είχαν πάρει στη Βαγδάτη και εκεί ο Χαλίφης του επέστρεψε να φύγει για την Κύπρο μαζί με τους ακόλουθους του… Ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Κυθρέα… Στη διάρκεια του 10ου αιώνα μ.Χ. ήταν ο Επίσκοπος της Κυθρέας… Έτσι η εκκλησία κτίστηκε στο όνομα του από τον Αρχιεπίσκοπο Μελέτιο Κρονίδη από την Ομορφίτα…
Σύμφωνα με τον Tuncer Baghishkan, υπήρχε μια μαρμάρινη επιγραφή πάνω από τη νότια είσοδο που το έλεγε αυτό… Σύμφωνα με τον Tuncer Baghishkan, υπήρχε ένα εκκλησάκι μέσα στην εκκλησία η οποία είχε κτιστεί στο όνομα του Αγίου Ιωάννη του Ελεήμονα… Υπήρχαν 33 εικόνες στην εκκλησία που παραδόθηκαν στο Τμήμα Αρχαιοτήτων των Τουρκοκυπρίων και όλες χρονολογούνται μεταξύ 1957-60… Σύμφωνα με το φίλο μας Tuncer, αρχικά το Ελληνοκυπριακό σχολείο του χωριού Καϊμακλί βρισκόταν στην αυλή της εκκλησίας, αλλά αργότερα μια Ελληνοκύπρια γυναίκα που ονομάζεται Ευγενία Θεοδότου βοήθησε να κτιστεί δημοτικό σχολείο για κορίτσια στο μέρος όπου βρισκόταν η ελληνοκυπριακή λέσχη… Και το 1946, μαζί με τα τυπικά σπίτια, κτίστηκαν και τα τελευταία ελληνοκυπριακά σχολεία…
Ευχαριστώ τον αναγνώστη μου που ήρθε και μας συνάντησε και μας είπε αυτά που ήξερε…
Ευχαριστώ τον Tuncer Baghishkan που μοιράστηκε μαζί μας αυτά που ξέρει για την εκκλησία του Αγίου Δημητριανού…
Σας παρακαλώ μοιραστείτε μαζί μου αυτά που ξέρετε – δεν θέλω να ξέρω το όνομα σας αν δεν θέλετε να μου το πείτε… Το τηλέφωνο μου είναι 99 966518… Σας ευχαριστώ…

Photo: Ο Καλλής μπροστά από το κτίριο όπου σκοτώθηκαν 3 Ελληνοκύπριοι…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 7th of August 2016, Sunday.

Ιστορίες από τη Βώνη, την Κώμη Κεπήρ και το Μπογάζι…

Ιστορίες από τη Βώνη, την Κώμη Κεπήρ και το Μπογάζι…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Οι εκσκαφές ξεκινούν έτσι ώστε να βρεθούν τα οστά των «αγνοουμένων» στην Βώνη, ένα χωριό που είναι «στρατιωτική περιοχή»…
Το 1974 το χωριό αυτό μετατράπηκε σε «στρατόπεδο αιχμαλώτων» και εκεί έπαιρναν τους ανθρώπους από τα γύρω χωριά για να μείνουν…
Είχα κάνει μια σειρά από συνεντεύξεις με Ελληνοκύπριους που είχαν μείνει εκεί και επίσης μίλησα με τον Alpay Topuz που του είχε δοθεί το έργο να εξασφαλίσει την ασφάλεια και την εκτέλεση των εργασιών στο στρατόπεδο… Το πρώτο πράγμα που έκανε ο Alpay Topuz ήταν να σταματήσει τους βιασμούς στο στρατόπεδο… Γι αυτό, πριν από λίγα χρόνια του απονεμήθηκε τιμητική πλακέτα επειδή βοήθησε στη διάρκεια της παραμονής του εκεί και προσπάθησε να εξανθρωπίσει το στρατόπεδο και να σταματήσει τους βιασμούς…
Όταν ένας Τουρκοκύπριος λειτουργός από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων με ρώτησε την περασμένη βδομάδα αν είχα μάρτυρες για τόπους ταφής, του έδωσα κάποια ονόματα και βρήκα τις μαρτυρίες κάποιων αναγνωστών μου για πιθανούς τόπους ταφής στη Βώνη… Τα τελευταία 10 χρόνια μοιράζομαι τις μαρτυρίες αυτές με τους αναγνώστες μου… Σήμερα θέλω να μοιραστώ κάποιες από αυτές μαζί σας…
Στις 22 Νοεμβρίου 2006 – πριν από δέκα χρόνια δηλαδή – ένας από τους αναγνώστες μου μου είχε πει ότι δεν είναι μόνο οι «αγνοούμενοι» που είναι θαμμένοι στο στρατόπεδο στη Βώνη. Είπε:
«Δεν είναι μόνο οι «αγνοούμενοι» που είχαν θαφτεί το 1974 μέσα και γύρω από το στρατόπεδο στη Βώνη το 1974. Ήταν επίσης και κάποιοι ηλικιωμένοι Ελληνοκύπριοι που είχαν πεθάνει εκεί και είχαν επίσης θαφτεί εκεί. Αν Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων σκάψει πίσω από το σχολείο, θα βρουν τους τάφους εκεί… Από ότι θυμούμαι υπήρχαν τέσσερεις ή πέντε ηλικιωμένοι Ελληνοκύπριοι…»
Την 1η Ιανουαρίου 2008, ένας άλλος αναγνώστης μου είπε ότι υπήρχαν κάποιες ταφές πίσω από την εκκλησία στη Βώνη. Είπε:
«Κάποιοι Ελληνοκύπριοι που είχαν σκοτωθεί στην περιοχή αυτή είχαν θαφτεί πίσω από την εκκλησία στη Βώνη. Είχαμε σκάψει μια μεγάλη τρύπα και τους θάψαμε εκεί…
Ένας άλλος τόπος ταφής που συνδέεται με τη Βώνη είναι αυτός: Αν πας προς τα βόρεια από τη διασταύρωση της Τύμπου (Ercan) τότε μετά από περίπου 400 μέτρα ξεκινά η ρεματιά της Βώνης… Αυτή η ρεματιά της Βώνης συνεχίζει για 2 χιλιόμετρα μέχρι το Beykeuy. Έγιναν σκληρές μάχες εδώ. Αν η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων σκάψει τη ρεματιά αυτή, από την διασταύρωση του Ercan μέχρι το Beykeuy, πιστεύω ότι σε βάθος ενός μέτρου θα βρουν τα οστά αφού και εγώ συναντώ τα οστά αυτά – λόγω των βροχών βγαίνουν στην επιφάνεια…»
Ένας άλλος αναγνώστης μοιράστηκε κάτι άλλο στις 27 Ιουλίου 2008 και είχα γράψει αυτά που είπε:
«Πριν από καιρό είχαμε δει μια ομάδα εκσκαφών της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων να σκάβει ένα σημείο κοντά στη Βώνη – ήταν ένα πηγάδι και οι εκσκαφές διάρκεσαν πολύ καιρό. Μετά ακούσαμε ότι βρήκαν μόνο ένα άτομο στο πηγάδι.
Από το σημείο της εκσκαφής αυτής, υπάρχει ένας ελαιώνας 50 μέτρα προς τα βόρεια. Κάτω από τις ελιές αυτές είναι θαμμένη μια ομάδα από 8-10 Ελληνοκύπριους «αγνοούμενους». Αν σκαφτεί το ανατολικό κομμάτι αυτής της ομάδας ελαιόδεντρων θα δουν ότι αυτή η ομάδα «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων είναι θαμμένοι εκεί και θα βρουν τα οστά.
Στο παρελθόν αυτή ΔΕΝ ήταν στρατιωτική περιοχή. Συνηθίζαμε να παίρνουμε τα ζώα μας να βοσκήσουν εκεί… Πριν από περίπου 10 ή 15 χρόνια, ο στρατός ξαφνικά απέκοψε την περιοχή με περίφραξη και δεν μπορούσαμε να πάμε πλέον εκεί…»
Και ένας άλλος αναγνώστης μου στις 8 Φεβρουαρίου 2009 μου είχε πει τα ακόλουθα:
«Διαβάζαμε τα άρθρα σου για την Κυθρέα… Υπήρχε ένας βοσκός από την Κυθρέα τον οποίο γνωρίζαμε. Ο βοσκός ήταν ο Κύπρος Κολιός… Ο Κύπρος Κολιός συνελήφθηκε στην Κυθρέα και μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο στη Βώνη. Και μετά, τον πήραν μια νύκτα στην εκκλησία στη Βώνη και τον σκότωσαν.
Ξέρω που είναι θαμμένος.
Το μέρος αυτό είναι στα δυτικά του σχολείου, κάτω από κάποιες συκιές. Υπήρχε δρόμος στα δυτικά του σχολείου και αυτός ήταν χωματόδρομος… Θάφτηκε δίπλα από το τελευταίο σπίτι εκεί. Και δεν ήταν μόνος… Είχε θαφτεί με μια ομάδα με 6-7 άλλους. Ο βοσκός Κύπρος ήταν περίπου 50 χρονών και ήταν πολίτης…
Το άτομο που τον σκότωσε ήταν από το χωριό ….. Η Σωτήρα, η γυναίκα του βοσκού Κύπρου ήταν πολύ καλός άνθρωπος. Ήταν μερικά χρόνια νεαρότερη από το σύζυγο της. Μιλούσε τέλεια τουρκικά. Όταν η κυρία Σωτήρα ήταν στο στρατόπεδο στη Βώνη, μαγείρευε για τους κρατούμενους εκεί… Από ότι θυμούμαι, ο βοσκός Κύπρος είχε επίσης και τις κόρες του στο στρατόπεδο. Μια από τις κόρες ήταν κομμώτρια και νομίζω ότι μια από τις κόρες πήγαινε στο γυμνάσιο. Και μια άλλη από τις κόρες τους είτε εργαζόταν σε τράπεζα είτε σε κυβερνητικό τμήμα…
Αν η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων σκάψει το μέρος που σου περιγράφω, θα βρουν τα οστά του φίλου μας του βοσκού Κύπρου και των άλλων…»
Είχα ρωτήσει την αγαπητή μου φίλη Μαρία Γεωργιάδου από την Κυθρέα για το βοσκό Κύπρο και είχα μάθει ότι είχε πέντε κόρες και ένα μικρό γιο και ότι έμειναν στο στρατόπεδο στη Βώνη μέχρι τον Οκτώβρη του 1974…
Οι εκσκαφές ξεκίνησαν την περασμένη βδομάδα και στην Κώμη Κεπήρ, σε μια περιοχή έξω από το χωριό που ονομάζεται «Απέλανδρος»… Αυτό ήταν το μέρος όπου πριν από μερικά χρόνια είχαν βρεθεί τα οστά 12 «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων από την Κώμη Κεπήρ και την Επτακώμη…
Είχα γράψει για την περιοχή αυτή πριν από χρόνια και είχα πάει με ένα αναγνώστη πριν από χρόνια και μου είχε δείξει ένα μέρος το οποίο ένας από τους φίλους του είχε βρει ύποπτο. Είχα δείξει το μέρος αυτό στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων πριν από μερικά χρόνια.
Όμως στις 28 Ιουνίου 2016 πήγαμε ξανά με ένα από τους αναγνώστες μου και είχε τηλεφωνήσει στον φίλο του που υποπτευόταν αυτή τη συγκεκριμένη περιοχή… Μαζί μας ήταν επίσης η αγαπητή μου φίλη Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά από την Κώμη Κεπήρ και οι λειτουργοί της ΔΕΑ Okan Oktay και Ξενοφών Καλλής.
Ο μάρτυρας ήρθε με μια μικρή μοτοσυκλέτα και περπατήσαμε κάτω από τον καυτερό ήλιο προς το σημείο που είχα δείξει στην επιτροπή πριν από μερικά χρόνια.
Το μέρος αυτό άλλαξε εντελώς – υπήρχε μια μεγάλη σχοινιά που έχει ξεριζωθεί – δημιούργησαν ένα χωράφι και φύτεψαν κάποια καινούρια ελαιόδεντρα…
Ο μάρτυρας που είναι μαζί μας μας λέει ότι είχε δει ένα σκαμμένο χαντάκι που είχε γεμιστεί με χώμα και που ήταν 5-10 μέτρα μακρύ… Σκέφτηκε «Γιατί να σκάψει κάποιος ένα χαντάκι εδώ στη μέση του πουθενά;» και μετά από χρόνια όταν βρέθηκαν τα οστά 12 «αγνοουμένων» λίγο πιο πάνω, οι υποψίες του δυνάμωσαν και έδειξε την περιοχή αυτή στον αναγνώστη μου και αυτός σε μένα και εγώ στους λειτουργούς της ΔΕΑ… Όμως σήμερα είναι εδώ για να μας δείξει ο ίδιος το μέρος αυτό και του είμαι ευγνώμων για αυτό… Ο αναγνώστης μου τον έπεισε να έρθει εδώ και τον προσκαλώ να φάμε μαζί σε ένα κοντινό χωριό αλλά αρνείται προσεκτικά αφού δεν θέλει να τον δουν μαζί μας… Οι άνθρωποι εξακολουθούν να είναι πολύ επιφυλακτικοί και πολύ προσεκτικοί όταν μοιράζονται πληροφορίες για τους «αγνοούμενους»… Τα χωριά είναι μικροί τόποι και ξέρουμε πόσο αρέσει στους Κύπριους να κουτσομπολεύουν και να κάνουν «ιστορίες του Χόλυγουντ» για οτιδήποτε μπορείς να φανταστείς… Αλλά είμαι ευγνώμων που έχω αρκετούς αναγνώστες τα τελευταία 15 χρόνια με αρκετή ανθρωπιά στην καρδιά τους και που μοιράστηκαν αυτά που ξέρουν…
Όταν σταματούμε σε ένα εστιατόριο στο χωριό για να φάμε κάτι στα γρήγορα, ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου που είναι αναγνώστης μου μας δείχνει κάποιο άτομο και λέει «Ξέρει ένα μέρος όπου είναι θαμμένος ένας Ελληνοκύπριος…»
Γυρίζω για να χαιρετίσω το άτομο αυτό και να του ζητήσω να έρθει και να μας δείξει το μέρος αυτό…
«Όχι, όχι» λέει, «δεν θέλω να αναμειχθώ…»
«Όμως ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου θα σε πάρει με το αυτοκίνητο του και απλά θα σταματήσουμε και θα μας δείξεις γρήγορα και θα σε φέρει πίσω…» του λέω.
Ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου χαμογελά και λέει «Φυσικά… Όταν τελειώσετε το φαγητό σας, θα πάμε μαζί…»
Έτσι πείθεται το άτομο αυτό στο εστιατόριο και οδηγούμε στο Μπογάζι Αμμοχώστου όπου μας δείχνει ένα πιθανό τόπο ταφής κάτω από τους ευκάλυπτους.
Βγάζουμε φωτογραφίες και παίρνουμε συντεταγμένες…
Σύμφωνα με το μάρτυρα αυτό εδώ υπήρχε ένα σπίτι και μπροστά ένα είδος μικρής ταβέρνας ή περιπτέρου αλλά έχει κατεδαφιστεί… Μπορούμε ακόμα να δούμε που βρισκόταν…
Εδώ ήταν ένα άτομο που ζούσε και είχε τη μικρή ταβέρνα, ένας Ελληνοκύπριος από το Μπογάζι…
Σύμφωνα με το μάρτυρα σκοτώθηκε και θάφτηκε κάτω από τους ευκάλυπτους…
Από το μέρος που στεκόμαστε μπορούμε να δούμε την μπλε Μεσόγειο και στέκομαι κάτω από τους ευκάλυπτους για να σκεφτώ αυτόν τον άγνωστο σε μας «αγνοούμενο», για το τι μπορεί να συνέβηκε εδώ…
Ευχαριστούμε το μάρτυρα αυτό και ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου τον παίρνει με το αυτοκίνητο του και τον αποχαιρετούμε για να πάνε στο δρόμο τους και εμείς να επιστρέψουμε στη Λευκωσία…
Την περασμένη βδομάδα μετά το τηλεφώνημα του κυρίου Okan Oktay, Συντονιστή των Εκταφών στην Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων, όταν με ρώτησε αν έχω κάποιους μάρτυρες για να πάνε μέσα στην στρατιωτική περιοχή στη Βώνη και να δείξουν τους πιθανούς τόπους ταφής, άρχισα να σκέφτομαι ποιος από τους αναγνώστες μου θα ήταν διατεθειμένος να το κάνει αυτό. Μετά, ένας φίλος μου τηλεφωνά και προσφέρει τη βοήθεια του πατέρα του που κατ' ακρίβεια έλαβε μέρος στην ταφή στη Βώνη… Το λέω αυτό στον Okan Oktay και τον Ξενοφώντα Καλλή από τη ΔΕΑ έτσι ώστε να διευθετήσουν για να πάνε μαζί με τον πατέρα του αναγνώστη μου – του μάρτυρα μας που έθαψε κάποιους Ελληνοκύπριους στη Βώνη – και πάνε μαζί την Τρίτη 19 Ιουλίου 2016 και ο ηλικιωμένος άντρας τους δείχνει το μέρος όπου είχε θάψει κάποιους «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους.
Ευχαριστώ τον αναγνώστη μου και τον πατέρα του για την ανθρωπιστική τους βοήθεια και ευχαριστώ τον Okan Oktay και τον Ξενοφώντα Καλλή από τη ΔΕΑ που τον πήραν στη Βώνη για να τους δείξει το μέρος όπου είχε θάψει τους ανθρώπους κάτω από τις συκαμνιές… Ευχαριστώ τους λειτουργούς της ΔΕΑ που έκαναν τις αναγκαίες διευθετήσεις έτσι ώστε ο πατέρας του αναγνώστη μου – ο μάρτυρας μας – να μπορέσει να πάει και να υποδείξει το μέρος…

Photo: Ο Καλλής ερευνά ένα πιθανό τόπο ταφής στο Μπογάζι…

Article published on the 31st of July 2016, Sunday in POLITIS newspaper.

Stories from Voni, Komikebir and Boghazi…

Stories from Voni, Komikebir and Boghazi…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Digging begins in Voni, a village which is a `military zone` for finding the remains of `missing persons` there…
In 1974 this village was turned into a `prisoners of war camp` and people from surrounding villages were taken here to stay…
I had a series of interviews with Greek Cypriots who had stayed there, as well as speaking with Alpay Topuz who had been given the task to ensure safety and running of things in the camp… The first thing Alpay Topuz did was to stop the rapes in the camp… That is why a few years ago we awarded him with a plaquette for trying to help out during the time he had been there and trying to humanize the camp and for stopping the rapes…
When a Turkish Cypriot official from the Cyprus Missing Persons' Committee asked me last week whether I have witnesses for the burial sites, I would give him some names and find some of my readers' testimonies about possible burial sites in Voni… For the past 10 years, I have shared these testimonies with my readers… Today I want to share some of these with you…
On 22 November 2006 – that is ten years ago – one of my readers had told me that it is not only the `missing persons` who are buried in the Voni camp. He said:
"It is not only `missing persons` who were buried in and around the Voni camp in 1974. There were also some elderly Greek Cypriots who had died there and they too were buried there. If the Cyprus Missing Persons' Committee digs behind the school, they will find the burials there… As I remember they were four or five elderly Greek Cypriots…`
On the 1st of January 2008, another reader told me that there had been some burials behind the church in Voni. He said:
`Some Greek Cypriots who had been killed in this area were buried behind the Voni church. We had dug a big hole there and had buried them there…
Another burial site connected with Voni is this: If you go towards the north from the Timbou (Ercan) junction after about 400 meters, there begins the Voni stream… This Voni stream continues all the way up to Beykeuy for 2 kilometres. There had been heavy fighting around here. If the Cyprus Missing Persons' Committee digs this stream from the junction of Ercan up to Beykeuy, I believe at a depth of one meter, they will find the remains since I also encounter these remains – due to the rains, the bones come out…`
Another reader shared something else on the 27th of July 2008 and I wrote what he said:
`Some time ago we saw that an excavation team of the Cyprus Missing Persons' Committee was digging a point near Voni – it was a well and this digging took a long time. Then we heard that they found a single person in the well.
From the point of this excavation, there is an orchard of olives 50 meters towards the north. Under these olive trees a group of 8-10 Greek Cypriot `missing persons` are buried. If the eastern part of this group of olive trees is excavated, they will see that this group of `missing` Greek Cypriots are buried there and they will find the remains.
In the past this was NOT a military area. We used to take our animals grazing there… Around 10 or 15 years ago, all of a sudden the military had cut this area with wires and we were no longer allowed to go there…`
And another reader on the 8th of February 2009 had told me the following:
"We have been readıng your articles about Kythrea… There used to be a shepherd from Kythrea whom we knew. This shepherd was Kypros Kolios… Kypros Kolios was arrested in Kythrea and was taken to the Voni camp. And then one night he was taken from the Voni church and killed.
I know where he is buried.
This place is on the west of the school, under some fig trees. There used to be a road on the west of the school and this was a field road… He was buried next to the last house there. And he was not alone… He had been buried with a group of 6-7 others. The Shepherd Kypros was around 50 and he was a civilian…
The person who killed him was from … village. The wife of Shepherd Kypros, Sotira, was a very good person. She was a few years younger than her husband. She spoke Turkish perfectly well. During the time Mrs. Sotira was in the Voni camp, she used to cook for the prisoners there… As I remember, Shepherd Kypros had also his daughters in the camp. One of these girls was a hairdresser and I believe one of them was going to high school. And another one of his daughters was either working in a bank or in a government department…
If the Cyprus Missing Persons' Committee digs the place I am describing to you, they will find the remains of our friend the Shepherd Kypros, as well as the others…`
I had asked my dear friend Maria Georgiadou from Kythrea about the Shepherd Kypros and had found out that he had five daughters and a small son and that they had stayed in the Voni camp until October 1974…
Digging also begins last week in Komikebir, in an area outside the village called `Apelandros`… This had been the place where remains of 12 `missing` Greek Cypriots from Komikebir and Ephtakomi had been found some years ago…
I had written about this area years ago and had gone with a reader some years ago where he had shown me a place that one of his friends had found suspicious. I had shown this place few years ago to the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee.
But on the 28th of June 2016, we would go again with one of my readers and he would call his friend who had suspicions about this particular area… My dear friend from Komikebir, Christina Pavlou Solomi Patsia, officials of the CMP, Okan Oktay and Xenophon Kallis would also be with us.
The witness would come on a small motorbike and under the scorching sun we would walk towards the place I had shown the committee some years ago.
The place has changed completely – there had been a big shinya that has been uprooted – they have cleared the field and have planted some new olive trees…
The witness who is with us tells us that he had seen an excavated ditch that had been filled with soil that was some 5-10 meters long… He had thought `Why would anyone dig a ditch here in the middle of nowhere?` and years later as the remains of 12 `missing persons` would be found further up, his suspicions would get stronger and he would show this area to my reader and he would show it to me and I would show it to the officials of the CMP… But today he is here to show it himself to us and I am thankful for this… My reader has convinced him to come here and I invite him to have lunch with us in a nearby village restaurant but he carefully declines since he does not want to be seen together with us… People are still very cautious and very careful when it comes to sharing information about `missing persons`… Villages are small places and we know how Cypriots like to gossip and make up `Hollywood stories` about everything you can imagine… But I am thankful that I have had enough readers in the past 15 years with enough humanity in their hearts and who have shared what they know…
As we stop in a village restaurant to quickly eat something, the restaurant owner who is one of my readers points out someone and says `He knows a place where a Greek Cypriot had been buried…`
I turn around to say hello to this person and ask him to come and show us this place…
`No, no` he says, `I don't want to be involved…`
`But the restaurant owner will take you in his car and we will just stop by and you can show us quickly and he will take you back…` I tell him.
The restaurant owner smiles and says, `Of course… When you finish eating, we go together…`
So this person in the restaurant is convinced and we drive to Famagusta Boghazi where, under the eucalyptus trees he shows us a possible burial site.
We take photos and coordinates…
According to this witness there used to be a house and in the front a sort of small tavern or periptero here but it has been demolished… We can still see where it stood…
Here was one person who lived and who had the small tavern, a Greek Cypriot from Boghazi…
According to this witness he was killed and buried under the eucalyptus trees…
From where we stand we can see the blue Mediterranean and under the eucalyptus trees I stand to think about this unknown `missing person` to us, about what might have happened here…
We thank this witness and the restaurant owner takes him in his car and we wave goodbye and they go their own way and us, we head back to Nicosia…
Last week after Mr. Okan Oktay, the Coordinator of Exhumations of the Cyprus Missing Persons' Committee calls me and asks me whether I have any witnesses to actually go inside the military zone at Voni and show them the possible burial sites, I start thinking which one of my readers would be willing to do that. Then one friend calls and offers help from his father who actually took part in the burial in Voni… I would tell Okan Oktay and Xenophon Kallis from the CMP so they would arrange and go together with the father of one of my readers – our witness who buried some Greek Cypriots in Voni – and they go on the 19th of July 2016 Tuesday and the old man shows them the location where he had buried some "missing" Greek Cypriots.
I thank my reader and his father for their humanitarian help and I thank Okan Oktay and Xenophon Kallis from CMP who took him to Voni to show the place he had buried the people under some mulberry trees… I thank the officials of the CMP for making the necessary arrangements so that my reader's father – our witness – could go and show…


16-19.7.2016

Photo: Kallis investigating possible burial site in Boghazi...

(*) Article published on the 31st of July 2016, Sunday in POLITIS newspaper.