The childhood traumas of war which never heal…

The childhood traumas of war which never heal…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Today, an article by one of my friends, writer and musician Eralp Adanir was published in our newspaper YENIDUZEN…
It was entitled "Going back 43 years…"
It reflected how our traumas from the times of conflict never heal but stay there since no one ever attempted to heal them…
We all live with our traumas from the conflict – I was barely five years old in 1963 and those memories of fleeing our house, the sound of the fighting, the frightening darkness because of shooting, the lack of food, being a refugee in different relatives' houses and most of all, the partition of our street and the fear of playing in the street stayed with me forever…
We should share these childhood memories of the conflict in order to show how it affected us all and how we pass it on to other generations… We could tackle these traumas only by sharing and knowing that war leaves scars in our psyche and that is one of the primary reasons why we should work for peaceful reconciliation…
Eralp Adanir as a musician and a writer worked throughout his life for peace… And what he shares with us is precious since it shows us what sort of trauma he has gone through… He has been for many years making TV programmes of music and culture, of books on "Bayrak" (BRT tv) and was persecuted in the past for being very outspoken for peace and reunification of our island… For many years he has been writing a weekly column in our newspaper YENIDUZEN and has many published books based on research about music, culture and other issues.
I want to share what he wrote… Eralp Adanir, in his article entitled "Going back 43 years" writes:
"It is a fact that those things we lived in our childhood make the basis of an unforgettable and non-erasable source of memory… That is why some of the psychiatrists, while trying to understand the problems of persons the first place they go is the period of "childhood"…
People like us who have seen and experienced war as children have this "trauma" in our past but always it stays somewhere in our daily lives…
Sometimes this "trauma" pops up and sometimes it doesn't but hides itself somewhere until you die…
But when I think about the war of 20th July 1974, I realize that my childhood memories of nine and a half years old have been split into two and this split is full of sadness…
I personally experienced the war at the age of nine and a half…
I experienced the surrender, the bullets, the shells, the smell of gunpowder, the whistle of the mortar rounds, the wounded, the dead bodies, the ration cards, the martial law…
In summary I lived through the biggest horrors that a child can live through…
In those days with my childhood mind things that did not make sense now make sense in the most appropriate way, I can now evaluate what sort of impact the war has especially over children.
On that hot summer day of 20th of July 1974, I was nine and a half years old.
I was in the centre of the Turkish sector of our Limassol, just across our hospital.
My memories: movies at the Taksim Cinema, Turkish songs played before the movie began and during the breaks… In our neighbourhood and at the Park Gazino playing football in the yard, the Sandwich-maker Uncle Kemal in our neighbourhood, Uncle Chakir, Uncle Osman the doner (gyros) maker, Uncle Salih the barber, the coffee shop of Salih Yek, the shop of Mustafa Muhsin, the coffeeshop owner Uncle Naim, Uncle Durmush the Bakkalis, Uncle Djemal, the Sedat Simavi Primary School, my class mates and teachers, the joy of 23rd of April Children's Day, the bayrams (religious feasts) where we would kiss the hands of the elderly and they would give us Money… The Ladies' Mile, Moloz, my grandfather's boats for the sea made of wood, the sea festival – panayiri – and the Limassol carnival… The love for football taking us over through the football teams of Limassol Doghan Turk Birlighi and Turk Ocaghi Limassol… Car trips on the bypass, my father taking us to the Akrotiri British Bases and me, eating "fish and chips" there for the first time in my life…
In the old Limassol, the sellers of pots under the eucalyptus trees, the monkey in the cage, the first sentence I was made to memorise: "Ena shelinia pagado…" and me buying ice cream from the cart of the ice-cream maker… Another Greek sentence we acquired in our language when the New Year would approach and we would decorate a New Year tree: Singing the song "Ay Vasili Erkete…"
These were the things on my childish memory until 10 o'clock in the morning on the 20th of July 1974.
Until the guns started speaking, bombs started exploding…
Until 5 o'clock in the afternoon when we would surrender as the Turkish Cypriots of Limassol, running from one house to another, tens of persons taking shelter in rooms, the crying, the fears…
And when it was time to surrender, the realization of what exactly was meant by the Greek Cypriot word "Exo!" ("Get out!") accompanied with the knock of the butt of a gun on the door… Another Greek sentence I would learn while trying to be with the civilian population gathered in the yard of the hospital just across our house: "Gatse de gado…" ("Sit on the floor")
Thousands of kids, old women and youth brought here from the centre of Limassol and surrounding areas…
The mudjaheet (Turkish Cypriot soldiers) or those whom they thought were "soldiers" put aside in front of the high wall of the Arnavut Mosque apart from the crowd…
That night was too long…
The painful moaning of the wounded would mix up with those who were wriggling with thirst, people were trying to find their loved ones, and Greek Cypriot and Greek soldiers with their guns pointed at the crowd, at the frightful eyes, the white sheet that was hanged on the flagpole and me and my family watching how they were looting our house just across from where we were…
Exactly 43 years later, I sat on the floor on the exact same spot.
I sat my daughter down next to me and I just wanted her to think and try to feel as much as she could, all these things…
I had been exactly at her age and sitting on the cement floor exactly like this, I wanted her to understand how horrible war is…"

4.12.2017

Photo: Eralp Adanir with his daughter sitting on the spot where he sat on 20 July 1974…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 24th of December 2017, Sunday. This article was published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper on the 3rd of December 2017 and the link is:
http://www.yeniduzen.com/43-yil-geriye-donmek-11610yy.htm

Τα παιδικά τραύματα του πολέμου που δεν επουλώνονται ποτέ…

Τα παιδικά τραύματα του πολέμου που δεν επουλώνονται ποτέ…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Σήμερα στην εφημερίδα μας YENIDUZEN δημοσιεύθηκε ένα άρθρο ενός φίλου μου, του συγγραφέα και μουσικού Eralp Adanir…
Είχε τίτλο «Πηγαίνοντας πίσω 43 χρόνια…»
Αντικατόπτριζε πως τα τραύματα μας από τον καιρό της σύγκρουσης ποτέ δεν επουλώνουν αλλά μένουν εκεί αφού κανένας δεν προσπάθησε να τα επουλώσει…
Όλοι ζούμε με τα τραύματα από τη σύγκρουση – ήμουν μόλις πέντε χρονών το 1963 και εκείνες οι αναμνήσεις που φεύγαμε από το σπίτι μας, ο θόρυβος των συγκρούσεων, το τρομακτικό σκοτάδι λόγω των πυροβολισμών, η έλλειψη φαγητού, το να είσαι πρόσφυγας σε σπίτια διαφόρων συγγενών, και κυρίως η διαίρεση του δρόμου μας και ο φόβος του να παίζουμε στο δρόμο έμειναν μαζί μου για πάντα…
Πρέπει να μοιραζόμαστε αυτές τις παιδικές αναμνήσεις της σύγκρουσης για να δείξουμε πως μας επηρέασαν όλους και πως το μεταφέρουμε αυτό στις επόμενες γενιές… Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα τραύματα μόνο με το να τα μοιραστούμε και να ξέρουμε ότι ο πόλεμος αφήνει ουλές στη ψυχή μας και αυτός είναι ένας από τους πρωταρχικούς λόγους γιατί πρέπει να εργαστούμε για ειρηνική συμφιλίωση…
Ο Eralp Adanir ως μουσικός και συγγραφέας εργάστηκε σε όλη του τη ζωή για την ειρήνη… Και αυτά που μοιράζεται μαζί μας είναι πολύτιμα αφού μας δείχνουν το είδος του τραύματος που πέρασε… Για χρόνια τώρα κάνει τηλεοπτικά προγράμματα για τη μουσική, τον πολιτισμό, για βιβλία στον Μπαϋράκ (Bayrak BRT tv) και έχει καταδιωχθεί στο παρελθόν επειδή είναι πολύ ειλικρινής για την ειρήνη και την επανένωση του νησιού μας… Για πολλά χρόνια γράφει μια εβδομαδιαία στήλη στην εφημερίδα μας YENIDUZEN και έχει δημοσιεύσει βιβλία βασισμένα στην έρευνα για την μουσική, τον πολιτισμό και άλλα θέματα.
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας αυτά που έγραψε ο Eralp Adanir στο άρθρο του «Πηγαίνοντας πίσω 43 χρόνια»ι:
«Είναι γεγονός ότι εκείνα τα πράγματα που ζήσαμε στην παιδική μας ηλικία αποτελούν τη βάση μιας πηγής αναμνήσεων που δεν μπορούν να ξεχαστούν ή να διαγραφούν…Γι αυτό και κάποιοι ψυχίατροι, ενώ προσπαθούν να καταλάβουν τα προβλήματα των ανθρώπων το πρώτο μέρος στο οποίο πηγαίνουν, είναι στην «παιδική ηλικία»…
Άνθρωποι όπως εμάς που έχουμε δει και βιώσει τον πόλεμο ως παιδιά, έχουμε αυτό το «τραύμα» στο παρελθόν μας, αλλά πάντοτε μένει κάπου στην καθημερινή μας ζωή…
Κάποτε αυτό το «τραύμα» ξεπετιέται και κάποτε όχι αλλά κρύβεται κάπου μέχρι να πεθάνεις…
Όταν όμως σκέφτομαι τον πόλεμο της 20ης Ιουλίου 1974, συνειδητοποιώ ότι οι παιδικές μου αναμνήσεις των εννιάμιση χρόνων έχουν μοιραστεί στα δύο και αυτή η διαίρεση είναι γεμάτη θλίψη…
Προσωπικά έχω βιώσει τον πόλεμο στην ηλικία των εννιάμιση χρόνων…
Βίωσα την παράδοση, τις σφαίρες, τους κάλυκες, τη μυρωδιά του μπαρουτιού, το σφύριγμα των όλμων, τους τραυματισμένους, τα νεκρά σώματα, τα δελτία τροφίμων, το στρατιωτικό νόμο…
Συνοψίζοντας, βίωσα τη μεγαλύτερη φρίκη που μπορεί να βιώσει ένα παιδί…
Εκείνες τις μέρες τα πράγματα που δεν έκαναν νόημα με το παιδικό μου μυαλό, τώρα έχουν νόημα με τον πιο κατάλληλο τρόπο, μπορώ τώρα να αξιολογήσω το είδος της επίδρασης που έχει ο πόλεμος ιδιαίτερα στα παιδιά.
Εκείνη τη ζεστή μέρα της 20ης Ιουλίου 1974, ήμουν εννιάμιση χρονών…
Ήμουν στο κέντρο του τουρκικού τομέα της Λεμεσού, ακριβώς απέναντι από το νοσοκομείο μας.
Οι αναμνήσεις μου: ταινίες στο Σινεμά Taksim, τουρκικά τραγούδια να παίζουν πριν να ξεκινήσει η ταινία και στα διαλείμματα… Ποδόσφαιρο στη γειτονιά μας και στο Park Gazino, ο σαντουιτσής θείος Kemal στη γειτονιά μας, ο θείος Chakir, ο θείος Osman που έφτιαχνε γύρο, ο θείος Salih ο κουρέας, το καφενείο του Salih Yek, το κατάστημα του Mustafa Muhsin, ο ιδιοκτήτης του καφενείου θείος Naim, ο θείος Durmush ο μπακάλης, ο θείος Djemal, το Δημοτικό Σχολείο Sedat Simavi, οι συμμαθητές μου και οι δάσκαλοι μου, η χαρά της 23ης Απριλίου Μέρας των Παιδιών, τα μπαϊράμια όταν φιλούσαμε το χέρι των ηλικιωμένων και μας έδιναν λεφτά… Το Ladies' Mile, ο Μόλος, οι βάρκες του παππού μου φτιαγμένες από ξύλο, το πανήγυρι της θάλασσας και το Λεμεσιανό καρναβάλι… Η αγάπη του ποδοσφαίρου που μας κατέλαβε μέσα από τις ομάδες της Λεμεσού Doghan Turk Birlighi και Turk Ocaghi Limassol… Εκδρομές με το αυτοκίνητο στον παρακαμπτήριο, ο πατέρας μου να μας παίρνει στις Βρετανικές Βάσεις στο Ακρωτήρι και εγώ, να τρώω «fish and chips» για πρώτη φορά στη ζωή μου…
Στην παλιά Λεμεσό οι πωλητές πήλινων δοχείων κάτω από τους ευκάλυπτους, ο πίθηκος στο κλουβί, η πρώτη πρόταση που με ανάγκασαν να αποστηθίσω «Ένα σελίνι παρακαλώ…» και εγώ να αγοράζω παγωτό από το καροτσάκι του παγωτατζή… Μια άλλη πρόταση στα ελληνικά που αποκτήσαμε στη γλώσσα μας όταν κόντευε η Πρωτοχρονιά και στολίζαμε το δέντρο της Πρωτοχρονιάς: τραγουδούσαμε το τραγούδι «Άγιος Βασίλης έρχεται…»
Αυτά είναι τα πράγματα στην παιδική μου ανάμνηση μέχρι τις 10 το πρωί της 20ης Ιουλίου 1974.
Μέχρι που τα όπλα άρχισαν να μιλούν, οι βόμβες άρχισαν να εκρήγνυνται…
Μέχρι τις 5 το απόγευμα όταν παραδοθήκαμε ως Τουρκοκύπριοι της Λεμεσού, τρέχοντας από το ένα σπίτι στο άλλο, δεκάδες άνθρωποι να βρίσκουν καταφύγιο σε δωμάτια, τα κλάματα, οι φόβοι…
Και όταν ήταν η ώρα να παραδοθούμε, η διαπίστωση του τι ακριβώς σήμαινε η ελληνοκυπριακή λέξη «ΈΞΩ!» συνοδευόμενη με το κτύπημα με το πίσω μέρος του όπλου στην πόρτα… Μια άλλη ελληνική πρόταση που έμαθα ενώ προσπαθούσα να είμαι με τους πολίτες που μας μάζεψαν στην αυλή του νοσοκομείου ακριβώς απέναντι από το σπίτι μας: «Κάτσετε κάτω…»
Μάζεψαν εδώ χιλιάδες παιδιά, ηλικιωμένες γυναίκες και νεαρούς από το κέντρο της Λεμεσού και τις γύρω περιοχές…
Τους μουτζαχίτ (Τουρκοκύπριους στρατιώτες) ή εκείνους που νόμιζαν ότι ήταν «στρατιώτες» τους έβαλαν στην άκρη μπροστά από τον ψηλό τοίχο του Τζαμιού Arnavut μακριά από το πλήθος…
Η νύχτα ήταν πολύ μακρά…
Οι επώδυνοι στεναγμοί των τραυματισμένων αναμειγνύονταν με εκείνους που στριφογύριζαν από δίψα, οι άνθρωποι προσπαθούσαν να βρουν τους αγαπημένους τους, και Ελληνοκύπριοι και Έλληνες στρατιώτες με τα όπλα τους στραμμένα στο πλήθος, στα τρομαγμένα μάτια, το άσπρο σεντόνι που είχε κρεμαστεί στον ιστό και εγώ με την οικογένεια μου να παρακολουθούμε που λεηλατούσαν το σπίτι μας ακριβώς απέναντι από εκεί που βρισκόμασταν…
Ακριβώς 43 χρόνια αργότερα, κάθισα στο έδαφος ακριβώς στο ίδιο σημείο.
Έκατσα την κόρη μου δίπλα μου και την ήθελα απλά να σκεφτεί και να προσπαθήσει να νιώσει όσο μπορούσε, όλα αυτά τα πράγματα…
Ήμουν ακριβώς στην ηλικία της και καθόμουν στο τσιμεντένιο πάτωμα ακριβώς έτσι, την ήθελα να καταλάβει πόσο φρικτός είναι ο πόλεμος…»

Photo: Ο Eralp Adanir κάθεται με την κόρη του ακριβώς στο ίδιο σημείο που καθόταν στις 20 Ιουλίου 1974…


(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 24th of December 2017, Sunday. This article was published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper on the 3rd of December 2017 and the link is:
http://www.yeniduzen.com/43-yil-geriye-donmek-11610yy.htm

The story of Osman Mustafa from Avdimou, killed in the Athalassa Psychiatric Hospital…

The story of Osman Mustafa from Avdimou, killed in the Athalassa Psychiatric Hospital…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

In the yard of the Athalassa Psychiatric Hospital, exhumations have been continuing for some time and the remains of the patients, killed in the bombing of the Turkish war planes on the 20th of July 1974 are being found…
According to Mr. Photis Photiou, the Commissar for Humanitarian Issues, 31 patients had been buried in the mass grave and three of this group of 31 were Turkish Cypriots. His office is responsible for the exhumation of the mass grave in the yard of the hospital.
I had already written the story of Chakir Ali from Mathiatis who had been killed in the bombing and had taken his relatives to the office of Mr. Photiou to give DNA samples so that if and when the remains of their relative are found, he would not stay in a box in a cold laboratory but would be able to be returned to his family for a proper burial.
But who were the other two Turkish Cypriots killed in the bombing?
With the help of some of my wonderful readers, I find another family whose brother had been killed in the bombing…
The second patient who died in the bombing was Osman Mustafa from Avdimou… One of my readers whose mother in law is from Avdimou would investigate for me and would find his family and give me his sister's phone…
She would be very excited and touched and we would agree to meet with her and with two other sisters, so I would take them with my car to the Cyprus Institute of Neurology and Genetics to give DNA samples…
So, on the 27th of November 2017, Monday morning we meet at the Agios Domedios checkpoint and we go together with Ozay Sert, Fatma Haskasap and Zalihe Derelizade to the Genetics Institute… Mr. Kariolou, the head of the institute would meet us and take us up to a quiet conference room and first the three sisters of Osman Mustafa would help him to make a family tree…
Father's name: Mustafa
Mother's name: Meryem
Brothers and Sisters:
Nazife Akguchlu
Salih Soyuarap
Ahmet Soyuarap
Zalihe Derelizade
Fatma Haskasap
Ozay Ibramiye Sert
One more brother who had died at the age of 21:
Ibrahim Soyuarap…
Then Fatma, Zalihe and Ozay would give DNA samples… In the following days Fatma and Ozay would fly out to Australia to their brother Salih Soyuarap who lives there and Mr. Karioglou would teach them how to take a DNA sample from their brother and they would practice a bit to learn so that when coming back in one and a half months, they would bring back his sample as well… Mr. Kariolou would also answer with patience all our questions…
When we would be done at the institute, I would take them to the cafeteria of Alphamega to have coffee and cookies and some flaounes that Fatma Hanim made herself – she had also made the cheese that she had used in the flaounes. We would sit and talk as though we had been friends for many years and then I would interview Ozay Sert who would tell me the story of her family… We would have such a good feeling between us that we would feel like old friends… While searching for the story of Osman Mustafa, I would realize that I had found new "sisters"… Ozay starts telling the story of her family:
"My mother was from Prastio and my father from Avdimou… My mother came from Prastio and she got married to my father in Prastio and they settled in Avdimou… They had eight children… My father used to be a farmer, but he also worked at the British military bases… He would work many years at the bases and retire from there…
We had animals, fields and vines. We had sheep and goats and cows for milk. My father would work until noon in the bases and in the afternoon doing farming… We had a beautiful life in Avdimou… We would go to school and after school we would help our mother. All our brothers and sisters, we loved each other, all of us together. Love was very strong amongst us and my father and mother loved their kids…
When my brother had to go for his military service, because we had animals, we had to take care of them. After I graduated from the elementary school, I worked as a shepherd for three years taking care of our animals… And then I went for two years to a seamstress to learn sewing…
I must have been around 5 or 6 years old and I remember our brother Osman…. I also remember when he would get sick and they would take him to the doctor, get his pills… So long as he took his pills, he would not hurt anyone or anything… He would be okay… But you know our community, they harass and tease such people with such an illness and my father was feeling so sad about the behaviour of some people towards my brother. That's why they took him to the Athalassa Psychiatric Hospital so that he could use his pills regularly and be okay… He had had polio and high fever and that's why he had this illness – but so long as he took his pills, he did nothing harmful… I don't even have a photo of him…
Our small brother Ibrahim would get the same illness – again due to polio and high fever… A doctor had given him a wrong shot and he would lose his sense of seeing and speaking… We would take care of him in our house until he would die at the age of 21…
In 1974 when war broke out, we left our home in Avdimou to go to the British bases – we had taken nothing from our house, thinking we would go back but we would stay for three months in tents and then we would move to the northern part of our island… We would be settled at Agios Epiktitos… We had no news of Osman and we did not know that he had been killed in the bombing…
My father would visit Denktash and tell him, "My son is in the hospital…"
Denktash would speak vaguely first, "There is no clue yet but let's see what will happen later…"
But later he would tell him, "Uncle Mustafa, your son has been dead for the past two-three months…"
My mother would cry all the time, "I have another child, the hospital was bombed. Did he die? Or did they kill him? What sort of death did he face?"
She would always cry because he did not have a grave… But now we heard that there is digging in the yard of the hospital at Athalassa, our pain was renewed because my mother wanted him to be found and buried properly… I don't know, if it would be possible when his remains are found, there is an empty space next to the grave of my mother, I want to bury him there so that my mother would find peace… We lost my father 13 years ago and then a year later, 12 years ago, my mother passed away. They were such a loving couple, their love was amazing… They are buried next to each other in Agios Epiktitos…
I was always with my mother throughout my life and she would cry every day… She would always wear black. I would ask her, "Mother, why are you getting dressed like that?"
"I lost two sons my daughter" she would tell me… "My insides are like that, so let my outside appearance be the same…"
And I want to fulfil the wish of my mother, at least bury Osman next to my mother so that she can find peace and also I can find peace in my heart…"
What happened to their house in Avdimou?
She visited her house in Avdimou, there was an old woman with her old husband, a refugee from Karpaz area living in her house… She would receive them well…
"Come and stay here when you want" she would tell them but Ozay would say, "No thanks, we just came to visit" and then she would point out to the old lady, her mother's furniture…
"She was using the table and chest of my mother and my mother's bed… They were a nice family, but they passed away and now the house is closed and one room has collapsed… She used to give us honey but now they passed away…"
In Agios Epiktitos, the owner of her house, a Greek Cypriot who lived in Australia would visit and they would have a good relationship… He would want to see his house and she would say "Of course" and he would want to collect lemons from the garden and she would bring him bags to fill, as much as he wanted… "You have a beautiful heart. You received us very well. We are very happy that we saw our house and our garden" he told me… Every year or every six months he comes and visits us. He also invited us to his house in Nicosia, but we have had no opportunity to go and visit his house… I mean, if the big shots made a mistake, whether Greek Cypriot or Turkish Cypriot, no one holds a grudge against each other…" Ozay would say…
"So, we have such a life story… As I said, our life was full of difficulties, ups and downs, we stayed in the mandra to take care of animals, everything was difficult in the old times but still they were good times…
When I came to the northern part of the island, every night when I lay down to sleep I would dream of our own fields, our own land in Avdimou, the places we had built with our own labour, with our own sweat… And I would wake up with wet cheeks, I was crying in my sleep…
Then the checkpoints opened and we went there and satisfied our longing to see our land… But how sad it is, the Greek Cypriots come now to their house and can't say "This is my house", we go to there and we can't say "This is mine" and even cut a bunch of grapes although we had put so much labour there… Unfortunately, these are the things that happened over time and we have to accept these…"
After our interview would be published, Ozay would manage to find the only photograph of her brother Osman Mustafa after a lot of efforts, speaking with relatives and searching for it…
In the photo we can see the smiling face of Osman Mustafa with his mother Meryem… This was a photo Ozay explains taken when her mother prepared to take Osman to the hospital…
May he rest in peace, may all those killed in the hospital rest in peace…
May we always be able to avoid war and conflict, and may our children manage to live in peace…
War leaves deep scars and terrible traumas…
War leaves dead bodies of innocent people…
War creates refugees, people torn from their land and thrown all over the place…
War creates poverty…
War creates pain…
War creates such a mess that even after half a century, we are trying to clean up this mess…

2.12.2017

Photo: The only photo of Osman Mustafa with his mother Meryem…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 17th of December 2017, Sunday. An extended version of this article was published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on my pages called "Cyprus: The Untold Stories" on the 29th and 30th of November, 2017 and 1st of December 2017 and here are the links:

http://www.yeniduzen.com/osman-mustafa-atalassada-bombardimanda-oldu-toplu-mezara-gomuldu-bir-fotografi-bile--11592yy.htm

http://www.yeniduzen.com/osman-mustafa-atalassada-bombardimanda-oldu-toplu-mezara-gomuldu-bir-fotografi-bile--11597yy.htm

http://www.yeniduzen.com/osman-mustafa-atalassada-bombardimanda-oldu-toplu-mezara-gomuldu-bir-fotografi-bile--11602yy.htm

Η ιστορία του Osman Mustafa από την Αυδήμου, που σκοτώθηκε στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθαλάσσας…

Η ιστορία του Osman Mustafa από την Αυδήμου, που σκοτώθηκε στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθαλάσσας…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Στην αυλή του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αθαλάσσας, οι εκσκαφές συνεχίζονται εδώ και λίγο καιρό και ανευρίσκονται τα οστά των ασθενών που σκοτώθηκαν στο βομβαρδισμό από τα Τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα στις 20 Ιουλίου 1974…
Σύμφωνα με τον κύριο Φώτη Φωτίου, τον Επίτροπο των Ανθρωπιστικών Θεμάτων, 31 ασθενείς έχουν θαφτεί στον μαζικό τάφο και τρεις από την ομάδα αυτή των 31 ατόμων ήταν Τουρκοκύπριοι. Το γραφείο του είναι υπεύθυνο για την εκταφή του μαζικού τάφου στην αυλή του νοσοκομείου.
Έχω ήδη γράψει την ιστορία του Chakir Ali από το Μαθιάτη που είχε σκοτωθεί στο βομβαρδισμό και είχα πάρει τους συγγενείς του στο γραφείο του κυρίου Φωτίου για να δώσουν δείγματα DNA, έτσι ώστε αν και όταν βρεθούν τα οστά του συγγενή τους να μην παραμείνει σε ένα κουτί σε ένα κρύο εργαστήριο αλλά να μπορεί να επιστραφεί στην οικογένεια του για κατάλληλη ταφή.
Όμως ποιοι είναι οι άλλοι δύο Τουρκοκύπριοι που σκοτώθηκαν στο βομβαρδισμό;
Με τη βοήθεια κάποιων υπέροχων αναγνωστών μου, βρίσκω άλλη μια οικογένεια της οποίας ο αδελφός είχε σκοτωθεί στο βομβαρδισμό…
Ο δεύτερος ασθενής που είχε σκοτωθεί στο βομβαρδισμό ήταν ο Osman Mustafa από την Αυδήμου… Ένας από τους αναγνώστες μου του οποίου η πεθερά είναι από την Αυδήμου ερεύνησε για μένα και βρήκε την οικογένεια αυτή και μου έδωσε το τηλέφωνο της αδελφής του…
Ενθουσιάστηκε πολύ και συγκινήθηκε και συμφωνήσαμε να συναντηθούμε μαζί και με τις δύο άλλες αδελφές και έτσι τις παίρνω με το αυτοκίνητο μου στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου για να δώσουν δείγματα DNA…
Έτσι το πρωί της Δευτέρας 27 Νοεμβρίου 2017 συναντιόμαστε στο οδόφραγμα Αγίου Δομετίου και πάμε μαζί με τις Ozay Sert, Fatma Haskasap και Zalihe Derelizade στο Ινστιτούτο Γενετικής… Ο κύριος Καριόλου, επικεφαλής του Ινστιτούτου μας συναντά και μας παίρνει σε μια ήσυχη αίθουσα συνεδριάσεων και αρχικά οι τρεις αδελφές του Osman Mustafa τον βοηθούν να δημιουργήσει ένα γενεαλογικό δέντρο…
Όνομα πατέρα: Mustafa
Όνομα μητέρας: Meryem
Αδέλφια:
Nazife Akguchlu
Salih Soyuarap
Ahmet Soyuarap
Zalihe Derelizade
Fatma Haskasap
Ozay Ibramiye Sert
Ακόμα ένας αδελφός που είχε πεθάνει στην ηλικία των 21 χρόνων:
Ibrahim Soyuarap…
Μετά οι Fatma, Zalihe and Ozay έδωσαν δείγματα DNA… Τις επόμενες μέρες η Fatma και η Ozay θα πήγαιναν στην Αυστραλία στον αδελφό τους Salih Soyuarap που ζει εκεί και ο κύριος Καριόλου τους δίδαξε πως να πάρουν δείγμα DNA από τον αδελφό τους και δοκίμασαν μερικές φορές για να μάθουν έτσι ώστε όταν επιστρέψουν σε ενάμιση μήνα να φέρουν πίσω και το δείγμα του… Ο κύριος Καριόλου επίσης απάντησε υπομονετικά σε όλες μας τις ερωτήσεις…
Όταν τελειώσαμε από το Ινστιτούτο, τις παίρνω στην καφετέρια του ΆλφαΜέγα για να πιούμε καφέ και να φάμε μπισκότα και φλαούνες που έφτιαξε μόνη της η κυρία Fatma – έφτιαξε επίσης το τυρί που χρησιμοποίησε στις φλαούνες. Καθίσαμε και μιλήσαμε σαν να ήμασταν φίλες για πολλά χρόνια και μετά πήρα συνέντευξη από την Ozay Sert που μου είπε την ιστορία της οικογένειας της… Είχαμε ένα τόσο καλό αίσθημα μεταξύ μας που νιώθαμε σαν παλιές φίλες… Ενώ έψαχνα για την ιστορία του Osman Mustafa, συνειδητοποίησα ότι είχα βρει καινούργιες «αδελφές»… Η Ozay αρχίζει να μου λέει την ιστορία της οικογένειας της:
«Η μητέρα μου ήταν από το Πραστειό και ο πατέρας μου από την Αυδήμου… Η μητέρα μου ήρθε από το Πραστειό και παντρεύτηκε τον πατέρα μου στο Πραστειό και εγκαταστάθηκαν στην Αυδήμου… Έκαναν οκτώ παιδιά… Ο πατέρας μου ήταν γεωργός, αλλά επίσης εργαζόταν στις Βρετανικές στρατιωτικές βάσεις… Εργαζόταν για πολλά χρόνια στις βάσεις και αφυπηρέτησε από εκεί…
Είχαμε ζώα, χωράφια και αμπέλια. Είχαμε πρόβατα και κατσίκες και αγελάδες για γάλα. Ο πατέρας μου εργαζόταν στις βάσεις μέχρι το μεσημέρι και το απόγευμα ασχολείτο με τη γεωργοκτηνοτροφία… Είχαμε μια όμορφη ζωή στην Αυδήμου… Πηγαίναμε στο σχολείο και μετά το σχολείο βοηθούσαμε τη μητέρα μας. Όλα τα αδέλφια αγαπούσαμε ο ένας τον άλλο, όλοι μας μαζί. Η αγάπη ήταν πολύ δυνατή ανάμεσα μας και οι γονείς μου αγαπούσαν τα παιδιά τους…
Όταν ο αδελφός μου έπρεπε να πάει για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία, επειδή είχαμε ζώα, έπρεπε να τα φροντίζουμε. Όταν αποφοίτησα από το δημοτικό σχολείο, εργαζόμουν για τρία χρόνια ως βοσκός, φροντίζοντας τα ζώα μας… Και μετά πήγα για δύο χρόνια σε μια ράφταινα για να μάθω ράψιμο…
Πρέπει να ήμουν 5 ή 6 χρονών και θυμούμαι τον αδελφό μας Osman… Θυμούμαι επίσης όταν αρρώσταινε, τον έπαιρναν στο γιατρό και έπαιρνε τα χάπια του… Ενόσω έπαιρνε τα χάπια του, δεν έβλαφτε κανένα ή οτιδήποτε… Ήταν εντάξει… Αλλά ξέρετε την κοινωνία μας, παρενοχλούν και πειράζουν τέτοια άτομα με τέτοια ασθένεια και ο πατέρας μου ήταν τόσο λυπημένος από τη συμπεριφορά κάποιων ατόμων προς τον αδελφό μου. Γι αυτό τον πήραν στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθαλάσσας έτσι ώστε να παίρνει τακτικά τα χάπια του και να είναι εντάξει… Είχε πολιομυελίτιδα και ψηλό πυρετό και γι αυτό είχε αυτή την ασθένεια – αλλά ενόσω έπαιρνε τα χάπια του δεν έκανε τίποτε το επιβλαβές… Δεν έχω ούτε μια φωτογραφία του…
Ο μικρός μας αδελφός Ibrahim είχε την ίδια ασθένεια – πάλι λόγω της πολιομυελίτιδας και του ψηλού πυρετού… Ένας γιατρός του είχε δώσει λάθος ένεση και έχασε την όραση και την ομιλία του… Τον φροντίζαμε στο σπίτι μας μέχρι που πέθανε στην ηλικία των 21 χρονών…
Το 1974 όταν ξέσπασε ο πόλεμος, φύγαμε από το σπίτι μας στην Αυδήμου για να πάμε στις Βρετανικές βάσεις – δεν πήραμε τίποτε από το σπίτι μας, νομίζοντας ότι θα επιστρέφαμε, αλλά μείναμε για τρεις μήνες μέσα σε αντίσκηνα και μετά μετακινηθήκαμε στο βόρειο μέρος του νησιού μας… Εγκατασταθήκαμε στον Άγιο Επίκτητο… Δεν είχαμε νέα από τον Osman και δεν ξέραμε ότι σκοτώθηκε στο βομβαρδισμό…
Ο πατέρας μου επισκέφτηκε τον Denktash και του είπε «Ο γιος μου είναι στο νοσοκομείο…»
Ο Denktash πρώτα μιλούσε αόριστα «Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ακόμα, αλλά ας δούμε τι θα συμβεί αργότερα…»
Όμως αργότερα του είπε «Θείε Mustafa, ο γιος σου είναι πεθαμένος τους τελευταίους δύο-τρεις μήνες…»
Η μητέρα μου έκλαιγε συνέχεια «Έχω ακόμα ένα παιδί, το νοσοκομείο έχει βομβαρδιστεί. Έχει πεθάνει; Ή τον σκότωσαν; Τι είδους θάνατο αντιμετώπισε;»
Πάντοτε έκλαιγε διότι δεν είχε τάφο… Αλλά τώρα που ακούσαμε ότι γίνονται εκσκαφές στην αυλή του νοσοκομείου στην Αθαλάσσα, ο πόνος μας ανανεώθηκε διότι η μητέρα μου ήθελε να ανευρεθεί για να θαφτεί κατάλληλα… Δεν ξέρω, αν θα είναι δυνατό όταν βρεθούν τα οστά του, υπάρχει ένας κενός χώρος δίπλα από τον τάφο της μητέρας μου, θέλω να τον θάψω εκεί έτσι ώστε η μητέρα μου να βρει γαλήνη… Χάσαμε τον πατέρα μου πριν από 13 χρόνια και ένα χρόνο αργότερα, πριν από 12 χρόνια, πέθανε και η μητέρα μου. Ήταν ένα τόσο αγαπημένο ζευγάρι, η αγάπη τους ήταν εκπληκτική… Είναι θαμμένοι δίπλα-δίπλα στον Άγιο Επίκτητο…
Πάντοτε ήμουν με τη μητέρα μου σε όλη τη διάρκεια της ζωής μου και έκλαιγε κάθε μέρα… Πάντοτε φορούσε μαύρα. Τη ρωτούσα «Μητέρα, γιατί ντύνεσαι έτσι;»
«Έχασα δύο γιους κόρη μου» μου έλεγε… «Τα σωθικά μου είναι έτσι, οπότε άσε και την εξωτερική μου εμφάνιση να είναι η ίδια…»
Και θέλω να εκπληρώσω την επιθυμία της μητέρας μου, τουλάχιστον να θάψουμε τον Osman δίπλα από τη μητέρα μου έτσι ώστε να βρει γαλήνη και επίσης και εγώ να βρω γαλήνη στην καρδιά μου…»
Τι απέγινε το σπίτι τους στην Αυδήμου;
Επισκέφτηκε το σπίτι της στην Αυδήμου, εκεί ζούσε μια ηλικιωμένη γυναίκα με το σύζυγο της, πρόσφυγες από την περιοχή Καρπασίας… Τους υποδέχτηκε καλά…
«Ελάτε και μείνετε εδώ όποτε θέλετε» τους είπε αλλά η Ozay είπε «Όχι ευχαριστώ, απλά ήρθαμε να επισκεφτούμε» και μετά έδειχνε στην ηλικιωμένη γυναίκα τα έπιπλα της μητέρας της…
«Χρησιμοποιούσε το τραπέζι και τη συρταριέρα και το κρεβάτι της μητέρας μου… Ήταν μια ωραία οικογένεια, αλλά πέθαναν και τώρα το σπίτι είναι κλειστό και ένα δωμάτιο έχει καταρρεύσει… Μας έδινε μέλι αλλά τώρα έχουν πεθάνει…»
Στον Άγιο Επίκτητο, τους επισκέφτηκε ο ιδιοκτήτης του σπιτιού της, ένας Ελληνοκύπριος που ζούσε στην Αυστραλία και έχουν μια καλή σχέση… Ήθελε να δει το σπίτι του και του απάντησε «Βεβαίως» και ήθελε να μαζέψει λεμόνια από τον κήπο και του έφερε τσάντες για να τις γεμίσει με όσα λεμόνια ήθελε… «Έχεις μια όμορφη καρδιά. Μας δέχτηκες πολύ καλά. Είμαστε πολύ χαρούμενοι που είδαμε το σπίτι μας και τον κήπο μας» μου είπε… Κάθε χρόνο ή κάθε έξι μήνες έρχεται και μας επισκέπτεται. Μας κάλεσε επίσης στο σπίτι του στη Λευκωσία, αλλά δεν βρήκαμε ευκαιρία να πάμε και να επισκεφτούμε το σπίτι του… Εννοώ, αν οι μεγάλες προσωπικότητες έκαναν λάθος, είτε Ελληνοκύπριοι είτε Τουρκοκύπριοι, κανένας δεν κρατά κακία έναντι του άλλου…» είπε η Ozay…
«Έτσι η ζωή μας έχει μια τέτοια ιστορία… Όπως είπα, η ζωή μας ήταν γεμάτη δυσκολίες, σκαμπανεβάσματα, μείναμε στη μάντρα για να φροντίσουμε τα ζώα, όλα ήταν δύσκολα τον παλιό καιρό, αλλά πάλι υπήρχαν καλές στιγμές…
Όταν ήρθα στο βόρειο μέρος του νησιού, κάθε νύκτα όταν ξάπλωνα για να κοιμηθώ ονειρευόμουν τα χωράφια μας, τη γη μας στην Αυδήμου, τα μέρη που είχαμε κτίσει με το δικό μας μόχθο, με τον ιδρώτα μας… Και ξυπνούσα με βρεγμένα μάγουλα, έκλαιγα στον ύπνο μου…
Μετά άνοιξαν τα οδοφράγματα και πήγαμε εκεί και ικανοποιήσαμε την λαχτάρα μας να δούμε τη γη μας… Αλλά πόσο λυπηρό είναι, οι Ελληνοκύπριοι έρχονται τώρα στο σπίτι τους και δεν μπορούν να πουν «Αυτό είναι το σπίτι μου», πάμε εκεί και δεν μπορούμε να πούμε «Αυτό είναι δικό μου» και ούτε να κόψουμε ένα τσαμπί σταφύλι παρόλο που βάλαμε τόσο μόχθο εκεί… Δυστυχώς αυτά είναι τα πράγματα που έγιναν με την πάροδο του χρόνου και πρέπει να τα δεχτούμε…»
Μετά τη δημοσίευση της συνέντευξης μας, η Ozay μετά από πολλές προσπάθειες κατάφερε να βρει τη μόνη φωτογραφία του αδελφού της Osman Mustafa, μιλώντας με συγγενείς και ψάχνοντας για αυτή…
Στη φωτογραφία μπορούμε να δούμε το χαμογελαστό πρόσωπο του Osman Mustafa με τη μητέρα του Meryem… Αυτή ήταν μια φωτογραφία, μας εξηγεί ή Ozay, που τραβήχτηκε όταν η μητέρα της ετοιμαζόταν να πάρει τον Osman στο νοσοκομείο…
Ας αναπαυθεί εν ειρήνη, ας αναπαυθούν όλοι όσοι σκοτώθηκαν στο νοσοκομείο εν ειρήνη…
Μακάρι να μπορούμε πάντα να αποφεύγουμε τον πόλεμο και τη σύγκρουση και μακάρι τα παιδιά μας να κατορθώσουν να ζήσουν ειρηνικά…
Ο πόλεμος αφήνει βαθιές ουλές και τρομερά τραύματα…
Ο πόλεμος αφήνει νεκρά σώματα αθώων ανθρώπων…
Ο πόλεμος δημιουργεί πρόσφυγες, οι άνθρωποι απομακρύνονται από τη γη τους και διασκορπίζονται παντού…
Ο πόλεμος δημιουργεί φτώχεια…
Ο πόλεμος δημιουργεί πόνο…
Ο πόλεμος δημιουργεί ένα τέτοιο χάος που ακόμα και μισό αιώνα μετά προσπαθούμε να καθαρίσουμε αυτό το χάος…

Photo: Η μοναδική φωτογραφία του Osman Mustafa μαζί με τη μητέρα του Meryem…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 17th of December 2017, Sunday. An extended version of this article was published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on my pages called "Cyprus: The Untold Stories" on the 29th and 30th of November, 2017 and 1st of December 2017 and here are the links:

http://www.yeniduzen.com/osman-mustafa-atalassada-bombardimanda-oldu-toplu-mezara-gomuldu-bir-fotografi-bile--11592yy.htm

http://www.yeniduzen.com/osman-mustafa-atalassada-bombardimanda-oldu-toplu-mezara-gomuldu-bir-fotografi-bile--11597yy.htm

http://www.yeniduzen.com/osman-mustafa-atalassada-bombardimanda-oldu-toplu-mezara-gomuldu-bir-fotografi-bile--11602yy.htm

A bag of sugar, rice, macaroni and red velvet overalls for a child, prepared by a “missing person”…

A bag of sugar, rice, macaroni and red velvet overalls for a child, prepared by a "missing person"…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

The remains of Omer Hasan Depreli who was a civilian and who had been taken from his house in Kaymakli and was "missing" since the 26th of December 1963 has been found during the exhumations at the Tekke Gardens cemetery… Exactly after 54 years from the day he "disappeared", he will be buried on the exact day of his disappearance, that is 26th of December 2017.
The "missing" Omer Hasan Depreli, his family and other Turkish Cypriots from Kuchuk Kaymakli (Omorphita) had fled their homes from Omorphita on the 25th of December 1963 due to some fighting with Greek Cypriots… They had gone to the nearby Hamit Mandrez village seeking refuge… On the next day, that is on the 26th of December 1963, Omer Hasan Depreli would go together with Huseyin Vretchali, Mehmet Ahmet Kochino, Kemal Ahmet Kochino and Hasan Hakki to Omorphita – some to feed their animals and Omer to pick up some stuff from his house…
At his house, Omer would prepare a bag for his kids and family… In a bag he would put some sugar, some rice, some macaroni and an overall of red velvet for his 5 year old daughter Zehra…
But this bag would remain on a chair next to the table in the kitchen… He would be taken from his house by some Greek Cypriots, killed and would go "missing"…
After the 15th of January 1964, his family would be able to go for a quick visit to their home in Omorphita in order to pick a few things they needed, and they would find this bag in the kitchen… The car keys would be found 50 meters away from the house next to some reed… Probably while Omer was taken by force by some Greek Cypriots, he wanted to leave behind some sort of clue for his family, throwing his car keys there…
The family would never be able to go back and live again in this house – they would take a few pieces of furniture but the kids would have to live as orphan kids as refugees...
Omer Hasan Depreli was from Sinda and had married with Dervishe from the same village and they had five kids… His daughter Sozay was 17 years old, his son Izzet was 12, Huseyin was 10, Halil was 8 and his youngest daughter Zehra was 5.
Dervishe Hanim was pregnant with their sixth kid – this baby girl would be born after her husband disappeared and they would call this little girl Emine – but unfortunately Emine would have an accident and would burn and then die after a little while when she was two…
And Dervishe Hanim would die on the 29th of March 2003, without being able to see that the remains of her husband had been found in the Tekke Gardens' cemetery…
Together with the four other Turkish Cypriots, Omer Hasan Depreli had been taken from Omorphita and they had all been killed in cold blood. These were ordinary civilians – not soldiers – who had gone to feed their sheep and goats or pick up a few things for their families who had become refugees… They were murdered in cold blood by some Greek Cypriots who had gone searching for Turkish Cypriots to kill in Omorphita… You can predict who they might have been… We see this pattern in a part of the population of both main communities – the cowards, the opportunists, the killers who have killed innocent civilians both in 1963-64 and in 1974… Why? Because they had the "opportunity"… Why? Because they had "protection"… Why? Because they could get away with it…
The bodies of those killed like this would be collected from the area of Nicosia and would be put in the morgue in the Nicosia General Hospital. Then, the Greek Cypriot authorities would try to compile a list of around 21 or 22 Turkish Cypriots in the morgue, trying to define their identities and for some they would and for some they would write "unknown Turkish Cypriot from Omorphita". They would send this list to the Turkish Cypriot authorities through the Red Cross probably around the 27th of December 1963 and would ask them to come and pick up the dead bodies of these Turkish Cypriots from the morgue. But the Turkish Cypriot authorities would not go or could not go to pick them up… The Greek Cypriot authorities would wait for some days and then probably around the 4th of January 1964, they would take these bodies outside the Agios Vassilios Turkish Cypriot cemetery, open some big cavities and bury them in mass graves… After this, the Turkish Cypriot authorities, accompanied by British soldiers and the Red Cross would go there and open these mass graves on the 13th of January 1964 – a team headed by Dr. Husrev Daghseven would take out the bodies of these "missing" Turkish Cypriots and they would be sent to the Red Crescent Hospital in Nicosia for autopsies.
Despite the fact that the Turkish Cypriot authorities had a list sent by the Greek Cypriot authorities and despite the fact that the doctor, Husrev Daghseven, would recognize some of those from that particular list while taking the bodies out of the mass graves, the Turkish Cypriot authorities would not try to identify them and they would bury them all in the Tekke Gardens' cemetery as "martyrs of Ayvasil…" without even notifying the relatives of these "missing persons".
I would publish that list sent by the Greek Cypriot authorities to the Turkish Cypriot authorities exactly ten years ago back in 2007 in the YENIDUZEN newspaper on my pages called "Cyprus: The Untold Stories" and I would also interview the doctor, Mr. Husrev Daghseven about how he had exhumed the mass graves in Ayios Vassilios… In this way, for the first time the relatives of those "missing persons" from the list and our community would find out that there were some "missing" Turkish Cypriots buried in the Tekke Gardens' cemetery…
Some of the relatives of these "missing persons" would take this list after we published it and would go and visit some Turkish Cypriot authorities to demand an explanation, but they would be told, "There is no such thing! This is a game of the Greek Cypriots!", continuing to deny the truth…
It would take us ten years of struggle and push by some relatives of "missing persons" in order for the Cyprus Missing Persons' Committee to be able to dig the graves marked as "Ayvasil" or "unknown" in the Tekke Gardens' cemetery and they would find remains of 35 persons… Now we are in a process of DNA testing to see how many of them are "missing persons" and already we have had seven funerals of these "missing persons" – the funeral of Omer Hasan Depreli would be the eighth funeral…
His children Halil, Dr. Huseyin, Izzet, Sozay and Zehra will be burying the remains of their "missing" father on the 54th anniversary of his "disappearance", that is the 26th of December 2017…
The "missing" Omer Hasan Depreli will return to his children in a small coffin – isn't so much tragedy too much for his family?
Let alone the fact that he had been kidnapped and killed by some Greek Cypriots, his five kids had become orphans, his wife and kids had become refugees and waited throughout their lives for his return and not only this but our "own side" would hide his grave from his relatives even though they knew where he had been buried… And they would continue to hide it for decades, adding pain to injury for his relatives…
One of the sons of Omer Hasan Depreli, Dr. Huseyin Depreli says that "My clinic for over ten years was overlooking the Tekke Gardens' Cemetery… I did not know that my father had been buried there… And every day I would be looking at this cemetery from my clinic…"
He is heartbroken, and this cruelty is part of this big tragedy, this big scandal… The child of a "missing person" would go to his clinic every single day, would not know where his father was buried, his father would be on the official "Missing Persons' List" and many decades later, he would realize that he had been looking at the grave of his father without knowing it…
The grave of Omer Hasan Depreli and the other "missing persons" in the cemetery of the Tekke Gardens would only be exhumed after lots of struggle… Why? If their own children were buried here in unmarked graves, would the Turkish Cypriot authorities act like that? Maybe they used the pain of the "missing persons" and the "martyrs" for their own interest but what remains is only pain in the hearts of the people… No matter how hard they tried to cover-up and hide the truth, now in the end, the truth is out with all its nakedness. And all those who shouted at us that these graves should not open are one by one dying now… Now, their names are mentioned with the cruelty that they had been involved in against the relatives of "missing persons"… If they could hear what is said about them now, they would turn in their graves…
Omer Hasan Depreli was born in 1918 in Sinda. He was a chauffeur… During the Second World War between 1940-45 he was a soldier in the British army and had gone all the way to Egypt and Malta, driving heavy vehicles… During the years 1955 he had worked as an auxiliary policeman. After that he would work as a chauffeur. He did not have a bus or a truck of his own but would work for "Deveci Hasan" ("Hasan the Camel Owner") in the "Deveciler Khani" ("Khani of Camel Owners") in Nicosia, collecting wool from all over the island… He would collect the wool from the sheep from all over the island… He was the first person from Sinda to have a driving license… He was a civilian trying to help his family survive on this land…
I will go to his funeral to share the pain of his relatives and to lay some flowers on his small coffin… May he rest in peace now…

25.11.2017

Photo: Ömer Hasan Depreli…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 10th of December 2017, Sunday. An extended version of this article has been published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 25th of November 2017 and the link is:
http://www.yeniduzen.com/54-yil-sonra-gelen-cenaze-11574yy.htm

Μια τσάντα με ζάχαρη, ρύζι, μακαρόνια και μια κόκκινη βελούδινη φόρμα για ένα παιδί, που ετοιμάστηκαν από ένα «αγνοούμενο»…

Μια τσάντα με ζάχαρη, ρύζι, μακαρόνια και μια κόκκινη βελούδινη φόρμα για ένα παιδί, που ετοιμάστηκαν από ένα «αγνοούμενο»…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Τα οστά του Omer Hasan Depreli που ήταν πολίτης και που τον είχαν πάρει από το σπίτι του στο Καϊμακλί και ήταν «αγνοούμενος» από τις 26 Δεκεμβρίου 1963, έχουν βρεθεί στη διάρκεια των εκταφών στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke… Uα ταφεί την ίδια μέρα της εξαφάνισης του, ακριβώς 54 χρόνια μετά από τη μέρα που «εξαφανίστηκε», δηλαδή στις 26 Δεκεμβρίου 2017.
Ο «αγνοούμενος» Omer Hasan Depreli, η οικογένεια του και άλλοι Τουρκοκύπριοι από το Kuchuk Kaymakli (Ομορφίτα), εγκατέλειψαν τα σπίτια τους στην Ομορφίτα στις 25 Δεκεμβρίου 1963 λόγω συγκρούσεων με Ελληνοκυπρίους… Είχαν πάει στο κοντινό χωριό Hamit Mandrez αναζητώντας καταφύγιο… Την επόμενη μέρα, δηλαδή στις 26 Δεκεμβρίου 1963 ο Omer Hasan Depreli πήγε στην Ομορφίτα μαζί με τους Huseyin Vretchali, Mehmet Ahmet Kochino, Kemal Ahmet Kochino και Hasan Hakki – κάποιοι πήγαν για να ταΐσουν τα ζώα του ς και ο Omer για να πάρει κάποια πράγματα από το σπίτι του…
Στο σπίτι του, ο Omer ετοίμασε μια τσάντα για τα παιδιά και την οικογένεια του… Στη τσάντα έβαλε λίγη ζάχαρη, λίγο ρύζι, λίγα μακαρόνια και μια κόκκινη βελούδινη φόρμα για την 5χρονη κόρη του Zehra…
Όμως η τσάντα αυτή παρέμεινε πάνω σε μια καρέκλα δίπλα από το τραπέζι στην κουζίνα… Τον πήραν κάποιοι Ελληνοκύπριοι από το σπίτι του, τον σκότωσαν και έγινε «αγνοούμενος»…
Μετά τις 15 Ιανουαρίου 1964 η οικογένεια του κατάφερε να πάει για μια σύντομη επίσκεψη στο σπίτι τους στην Ομορφίτα, για να πάρουν κάποια πράγματα που χρειάζονταν και βρήκαν αυτή τη τσάντα στην κουζίνα… Τα κλειδιά του αυτοκινήτου βρέθηκαν 50 μέτρα μακριά από το σπίτι, δίπλα σε κάποια καλάμια… Πιθανώς ενώ κάποιοι Ελληνοκύπριοι έπαιρναν βίαια τον Omer, ήθελε να αφήσει κάποιο σημάδι στην οικογένεια του, ρίχνοντας τα κλειδιά του αυτοκινήτου του εκεί…
Η οικογένεια δεν μπόρεσε ποτέ να επιστρέψει και να ζήσει ξανά στο σπίτι αυτό – πήραν κάποια έπιπλα αλλά τα παιδιά ήταν αναγκασμένα να ζουν ορφανά και πρόσφυγες…
Ο Omer Hasan Depreli ήταν από τη Σίντα και είχε παντρευτεί με τη Dervishe από το ίδιο χωριό και είχαν πέντε παιδιά… Η κόρη του Sozay ήταν 17 χρονών, ο γιος του Izzet 12, ο Huseyin 10, ο Halil 8 και η μικρή του κόρη Zehra 5 χρονών.
Η Dervishe Hanim ήταν έγκυος με το έκτο τους παιδί – η μικρή κορούλα γεννήθηκε μετά την εξαφάνιση του άντρα της και την ονόμασαν Emine –δυστυχώς όμως η Emine είχε ατύχημα και κάηκε και μετά από λίγο καιρό πέθανε όταν ήταν δύο χρονών…
Και η Dervishe Hanim πέθανε στις 29 Μαρτίου 2003 χωρίς να μπορέσει να δει ότι βρέθηκαν τα οστά του συζύγου της στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke…
Είχαν πάρει τον Omer Hasan Depreli μαζί με τους τέσσερεις άλλους Τουρκοκύπριους από την Ομορφίτα και όλοι τους είχαν σκοτωθεί εν ψυχρώ. Αυτοί ήταν απλοί πολίτες – όχι στρατιώτες – που είχαν πάει για να ταΐσουν τα πρόβατα και τις κατσίκες τους ή για να πάρουν κάποια πράγματα για τις οικογένειες τους που έγιναν πρόσφυγες… Δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από κάποιους Ελληνοκύπριους που είχαν πάει στην Ομορφίτα αναζητώντας Τουρκοκύπριους για να τους σκοτώσουν… Μπορείτε να υπολογίσετε ποιοι θα μπορούσε να ήταν… Βλέπουμε αυτό το μοτίβο σε ένα μέρος του πληθυσμού και των δύο κύριων κοινοτήτων – οι δειλοί, οι οπορτουνιστές, οι δολοφόνοι που είχαν σκοτώσει αθώους πολίτες και το 1963-64 και το 1974… Γιατί; Διότι είχαν την «ευκαιρία»… Γιατί; Διότι είχαν «προστασία»… Γιατί; Διότι μπορούσαν να ξεφύγουν με αυτό…
Τα σώματα εκείνων που σκοτώθηκαν με αυτόν τον τρόπο συλλέχτηκαν από την περιοχή της Λευκωσίας και τοποθετήθηκαν στο νεκροτομείο στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Μετά, οι Ελληνοκυπριακές αρχές προσπάθησαν να καταρτίσουν κατάλογο με περίπου 21 ή 22 Τουρκοκύπριους στο νεκροτομείο, προσπαθώντας να προσδιορίσουν την ταυτότητα τους και για κάποιους το έκαναν και για κάποιους έγραψαν «άγνωστος Τουρκοκύπριος από την Ομορφίτα». Έστειλαν τον κατάλογο αυτό στις Τουρκοκυπριακές αρχές μέσω του Ερυθρού Σταυρού, πιθανόν γύρω στις 27 Δεκεμβρίου 1963 και τους ζήτησαν να έρθουν και να πάρουν τα νεκρά σώματα αυτών των Τουρκοκυπρίων από το νεκροτομείο. Όμως οι Τουρκοκυπριακές αρχές δεν πήγαν ή δεν μπορούσαν να πάνε και να τους παραλάβουν… Οι Ελληνοκυπριακές αρχές περίμεναν για κάποιες μέρες και μετά πιθανόν γύρω στις 4 Ιανουαρίου 1964, πήραν τα σώματα αυτά έξω από το τουρκοκυπριακό νεκροταφείο στον Άγιο Βασίλειο, άνοιξαν κάποιες μεγάλες κοιλότητες και τους έθαψαν σε μαζικούς τάφους… Μετά από αυτό, οι Τουρκοκυπριακές αρχές, συνοδευόμενες από Βρετανούς στρατιώτες και τον Ερυθρό Σταυρό, πήγαν εκεί και άνοιξαν αυτούς τους μαζικούς τάφους στις 13 Ιανουαρίου 1964 – μια ομάδα με επικεφαλής τον Dr. Husrev Daghseven έβγαλε τα σώματα αυτών των «αγνοούμενων» Τουρκοκυπρίων και τα έστειλαν στο νοσοκομείο Ερυθράς Ημισελήνου στη Λευκωσία για νεκροψία.
Παρά το γεγονός ότι οι Τουρκοκυπριακές αρχές είχαν ένα κατάλογο που τους έστειλαν οι Ελληνοκυπριακές αρχές και παρά το γεγονός ότι ο γιατρός Husrev Daghseven αναγνώρισε κάποιους από αυτούς από τον συγκεκριμένο κατάλογο ενώ έβγαζε τα σώματα από τους μαζικούς τάφους, οι Τουρκοκυπριακές αρχές δεν προσπάθησαν να τους αναγνωρίσουν και τους έθαψαν όλους στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke ως «μάρτυρες του Ayvasil…» χωρίς καν να ειδοποιήσουν τους συγγενείς αυτών των «αγνοουμένων».
Πριν από ακριβώς δέκα χρόνια δημοσίευσα στις σελίδες μου με τίτλο «Κύπρος: οι Ανείπωτες Ιστορίες» στην εφημερίδα YENIDUZEN, εκείνο τον κατάλογο που έστειλαν οι Ελληνοκυπριακές αρχές στις Τουρκοκυπριακές αρχές και επίσης πήρα συνέντευξη από το γιατρό Husrev Daghseven για το πως είχε κάνει τις εκταφές των μαζικών τάφων στον Άγιο Βασίλειο… Με αυτό τον τρόπο, για πρώτη φορά οι συγγενείς εκείνων των «αγνοουμένων» από τον κατάλογο και η κοινότητα μας έμαθαν ότι υπήρχαν κάποιοι «αγνοούμενοι» Τουρκοκύπριοι θαμμένοι στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke…
Κάποιοι από τους συγγενείς εκείνων των «αγνοουμένων» πήραν τον κατάλογο αυτό μετά που τον δημοσιεύσαμε και πήγαν και επισκέφτηκαν κάποιες Τουρκοκυπριακές αρχές απαιτώντας εξηγήσεις, αλλά τους είπαν «Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα! Αυτό είναι παιγνίδι των Ελληνοκυπρίων!», συνεχίζοντας να αρνιούνται την αλήθεια…
Χρειάστηκαν δέκα χρόνια αγώνων και πίεσης από κάποιους συγγενείς «αγνοουμένων» για να μπορέσει η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων να σκάψει τους τάφους με σήμανση «Ayvasil» («Άγιος Βασίλειος») ή «Άγνωστος» στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke και βρήκαν τα οστά 35 ατόμων… Τώρα είμαστε στη διαδικασία των εξετάσεων DNA για να δούμε πόσοι από αυτούς είναι «αγνοούμενοι» και ήδη είχαμε επτά κηδείες αυτών των «αγνοουμένων» - η κηδεία του Omer Hasan Depreli θα είναι η όγδοη…
Τα παιδιά του Halil, Dr. Huseyin, Izzet, Sozay και Zehra θα θάψουν τα οστά του «αγνοούμενου» πατέρα τους στην 54η επέτειο της «εξαφάνισης» του, δηλαδή στις 26 Δεκεμβρίου 2017…
Ο «αγνοούμενος» Omer Hasan Depreli θα επιστρέψει στα παιδιά του σε ένα μικρό φέρετρο – δεν είναι τόση πολλή τραγωδία για την οικογένεια του;
Εκτός από το γεγονός ότι είχε απαχθεί και σκοτωθεί από κάποιους Ελληνοκύπριους, τα πέντε του παιδιά είχαν γίνει ορφανά, η γυναίκα και τα παιδιά του έγιναν πρόσφυγες και περίμεναν την επιστροφή του σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους και όχι μόνο αυτό αλλά η «δική μας πλευρά» έκρυψε τον τάφο του από τους συγγενείς του παρόλο που ήξεραν που ήταν θαμμένος… Και συνέχιζαν να τον κρύβουν για δεκαετίες, προσθέτοντας στον πόνο και το τραύμα των συγγενών του…
Ένας από τους γιους του Omer Hasan Depreli, o Dr. Huseyin Depreli λέει ότι «Η κλινική μου για περισσότερο από δέκα χρόνια ήταν πάνω από το νεκροταφείο των Κήπων του Tekke και είχε αυτή τη θέα… Δεν ήξερα ότι ο πατέρας μου ήταν θαμμένος εκεί… Και κάθε μέρα έβλεπα το νεκροταφείο αυτό από την κλινική μου…»
Είναι πληγωμένος και αυτή η σκληρότητα είναι μέρος αυτής της μεγάλης τραγωδίας, αυτού του μεγάλου σκανδάλου… Το παιδί ενός «αγνοουμένου» πήγαινε στην κλινική του κάθε μέρα χωρίς να ξέρει που είναι θαμμένος ο πατέρας του, ο πατέρας του ήταν στον επίσημο «Κατάλογο Αγνοουμένων Ατόμων» και μετά από αρκετές δεκαετίες, συνειδητοποιεί ότι έβλεπε τον τάφο του πατέρα του χωρίς να το ξέρει…
Ο τάφος του Omer Hasan Depreli και των άλλων «αγνοουμένων» στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke σκάφτηκε μόνο μετά από πολλούς αγώνες… Γιατί; Αν τα δικά τους παιδιά ήταν θαμμένα εδώ σε τάφους χωρίς επιγραφή, οι Τουρκοκυπριακές αρχές θα δρούσαν έτσι; Ίσως χρησιμοποίησαν τον πόνο των «αγνοουμένων» και των «μαρτύρων» για το δικό τους συμφέρον αλλά το μόνο που μένει είναι πόνος στις καρδιές των ανθρώπων… Όσο πολύ και να προσπάθησαν να συγκαλύψουν και να κρύψουν την αλήθεια, τώρα στο τέλος, η αλήθεια βγήκε προς τα έξω με όλη της τη γύμνια. Και όλοι εκείνοι που μας φώναζαν ότι αυτοί οι τάφοι δεν πρέπει να ανοιχτούν τώρα πεθαίνουν ένας-ένας… Τώρα, τα ονόματα τους αναφέρονται με την σκληρότητα με την οποία είχαν εμπλακεί έναντι των συγγενών των «αγνοουμένων»… Αν μπορούσαν να ακούσουν αυτά που λέγονται για αυτούς τώρα, θα στριφογύριζαν στους τάφους τους…
Ο Omer Hasan Depreli γεννήθηκε το 1918 στη Σίντα. Ήταν οδηγός… Στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ 1940-45 ήταν στρατιώτης στο Βρετανικό στρατό και είχε πάει στην Αίγυπτο και τη Μάλτα, οδηγώντας βαρέα οχήματα… Στη διάρκεια των χρόνων, το 1955 εργαζόταν ως βοηθητικός αστυνομικός. Μετά εργαζόταν ως οδηγός. Δεν είχε δικό του λεωφορείο ή φορτηγό αλλά εργαζόταν για τον «Deveci Hasan» («Hasan ο καμηλάρης») στο «Deveciler Khani» («Χάνι των Καμηλάρηδων») στη Λευκωσία, συλλέγοντας μαλλί από όλο το νησί… Μάζευε το μαλλί από πρόβατα από όλο το νησί… Ήταν το πρώτο άτομο από τη Σίντα που είχε άδεια οδήγησης… Ήταν ένας πολίτης που προσπαθούσε να βοηθήσει την οικογένεια του να επιβιώσει σε αυτή τη γη…
Θα πάω στην κηδεία του για να μοιραστώ τον πόνο των συγγενών του και για να βάλω λίγα λουλούδια στο μικρό του φέρετρο… Ας αναπαυθεί εν ειρήνη τώρα…

Photo: Ömer Hasan Depreli…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 10th of December 2017, Sunday. An extended version of this article has been published in the YENİDÜZEN newspaper in Turkish on the 25th of November 2017 and the link is:
http://www.yeniduzen.com/54-yil-sonra-gelen-cenaze-11574yy.htm

FROM THE ARCHIVES: “The story of Ayios Sozomenos (Arpalik) village...”

FROM THE ARCHIVES: "The story of Ayios Sozomenos (Arpalik) village..."

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

He was deaf and mute, an old man who could neither hear, nor speak... The only way this old shepherd could communicate was by using his hands, making signs, using the expressions of his face and body... Yusuf Emir Hasan was an old man, a shepherd from Civisil, who was grazing his sheep in the fields outside Civisil, together with a cousin of his in early February 1964... He was not aware that this would be the last day of his life, that this would be the last time he would smile, last time that he would see the sun, the last time that he would look at his sheep... He was exactly 74 years old.
He saw some people coming on the main road to Mazotos and he was not aware, this old shepherd, that this was a crowd coming from the funeral of a policeman at Anaphotiya village – the policeman, Tasos Constantinou, had been killed at Ayios Sozomenios (Arpalik). Was he one of those policemen who had been ambushed and killed at the motor house at the edge of the village in early February 1964 or was he later killed during the fighting that arose after this ambush set up by a team of young TMT guys, without the consent of the TMT leader of the village?
The old shepherd did not know any of this – according to a Greek Cypriot friend who told me his story, when he saw a crowd coming, he went forward to greet them and to ask for a cigarette, holding his two fingers to his mouth and making a sign as though smoking a cigarette.
Instead of a cigarette, he would be killed here, on the main road to Mazotos together with his cousin Shevket Salih Sakalli... Shevket was 44 years old, also from Civisil, married with Pembe and had six children... Some Greek Cypriots who were coming back from the funeral of the policeman at Anaphotiya would kill them both and both are still "missing" since that day…
I am sure the old man did not and could not understand why he was being killed... After all, he only wanted a cigarette... In his silent world, he would not even be able to shout out loud, to tell his killers `Stop! Please stop!..` He would meet death, as he had met life in total silence – perhaps only with his eyes and his face and his hands, he would make signs to try to tell the Greek Cypriot killers that all he wanted was a cigarette!... The old man was not aware of the young TMT guys who had set an ambush outside Ayios Sozomenos, he did not know that there was fighting afterwards and some Turkish Cypriots and Greek Cypriots had been killed, he was not aware that Ayios Sozomenos would be evacuated and all the Turkish Cypriots would be taken to Louroudjina (Akincilar) to live a life of displaced for the rest of their lives... He was not aware that Ayios Sozomenos would become a ghost village, at the edge of Dali and Potamia – over the years the buildings would crumble into stones and dust and nothing would remain, nothing except the memory of those who remembered how life was in this village...
Ali Fegan, one of the local legends of the Turkish Cypriot left movement would keep these memories and would speak to me to tell me the story of Ayios Sozomenos (Arpalik). Back in 1957-58 when Turkish Cypriot-Greek Cypriot conflict was breeding around Ayios Sozomenos in Louroudjina and Piroyi, his father Mustafa Lefkaridi, the mukhtar of the village would be beaten up by some men of TMT because he had made an agreement with the Greek Cypriot mukhtar of the village called `Saghir Dimitri` (The Deaf Dimitri) in order to keep peace in the village and not allow any outsiders to come to the village or create conflict in the village. The son of the Greek Cypriot mukhtar, Panteli, would flee from Louroudjina to come and stay with his father. The `nationalists` of the village were upset that the son of the Greek Cypriot mukhtar had come to stay in the village and wanted him to leave... So at night, the young TMT members would start a fire around the house of the Greek Cypriot mukhtar. The fire would be extinguished and the next day, the Turkish Cypriot mukhtar of Ayios Sozomenos, Mustafa Lefkaridi, would hand over these Turkish Cypriot youngsters to the policemen to be punished... Some Greek Cypriots from around Ayios Sozomenos, especially from Geri had also come and with the help of the Greek Cypriot mukhtar, some of those who had come to make trouble were also identified and handed over to the police. Ayios Sozomenos would be saved from the edge of the cliff in 1957-58 with the wisdom and leadership of the two mukhtars but not for long... And the Turkish Cypriot mukhtar, Mustafa Lefkaridi, together with the teacher of the village Mustafa Ethem, and another co-villager, Hasan Djidik would be beaten up by some men of TMT, for handing over the youngsters who had tried to burn the house of the Greek Cypriot mukhtar to the police... The youngsters would be set free in a few days and the mukhtar would be called `pro-Greek, traitor, communist etc.` A new TMT leadership would take over in the village. The Turkish Cypriots of the village would be split and people would start to stand guard against each other!...
In those years, the young TMT members or sympathizers would call themselves `The Djelal Hordan Youth`. A `missionary` from Turkey called Djelal Hordan would come to Cyprus and would go round the villages, trying to pump up `nationalism` and create a `nationalist youth`... `The Djelal Hordan Youth` of Ayios Sozomenos, would then proceed to set up an ambush on the 6th of February 1964 at the motor home 3 kilometres outside the village against some Greek Cypriots who would come to open the water for irrigation because this well would be used by surrounding villages as well. They would kill two or three Greek Cypriots here, among them a policeman and soon fighting would begin. The new TMT leader who is against such an ambush was not even in the village at the time of the ambush – he had gone to Potamia to speak with the leader of TMT there about how to stop this ambush. But `The Djelal Hordan Youth` would not listen to the local TMT leader and fighting would begin. Greek Cypriots from Geri, Dali, Athienou (Kiradjikeuy) and Timbu would come in a few hours to surround the village and during the fighting both Turkish Cypriots and Greek Cypriots are killed, among them the new TMT leader Mehmet Huseyin Guspo who had been against the ambush... The Turkish Cypriots would be taken as prisoners and negotiations are carried out by the Turkish Cypriot mukhtar inside an armoured vehicle of the British with the Greek Cypriots. Starting from the evening of the 6th and the next day, the British soldiers would carry the Turkish Cypriots of Ayios Sozomenos (Arpalik) to Louroudjina. Some Turkish Cypriots from Potamia, Dali, Goshi, Petrofani and Piroi would also leave to go and live in Louroudjina. According to Ali Fegan, in those days `Cantonal Partition (Kantonal Taksim)` is foreseen and Louroudjina is one of the `designated cantons` so he sees this as part of the `Cantonal Taksim Plan`...

Photo: Yusuf Emir Hasan...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 27th of September 2009.

FROM THE ARCHIVES: “Η ιστορία του Άγιου Σωζόμενου (Arpalik)…”

FROM THE ARCHIVES: "Η ιστορία του Άγιου Σωζόμενου (Arpalik)…"

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ήταν ένας κωφάλαλος ηλικιωμένος… Ο μόνος τρόπος που ο ηλικιωμένος αυτός βοσκός μπορούσε να επικοινωνήσει ήταν χρησιμοποιώντας τα χέρια του, με σήματα, χρησιμοποιώντας τις εκφράσεις του προσώπου του και του σώματος του… Ο Yusuf Emir Hasan ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας, ένας βοσκός από το Κιβισίλι που έβοσκε τα πρόβατα του στα χωράφια έξω από το Κιβισίλι μαζί με ένα εξάδελφο του στις αρχές του Φεβρουαρίου 1964… Δεν ήξερε ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα έβλεπε τον ήλιο, η τελευταία φορά που θα έβλεπε τα πρόβατα του… Ήταν ακριβώς 74 χρονών.
Είδε κάποιους να έρχονται στον κύριο δρόμο προς το Μαζωτό και δεν γνώριζε ότι ήταν μια ομάδα που ερχόταν από την κηδεία ενός αστυνομικού στην Αναφωτίδα – ο αστυνομικός Τάσος Κωνσταντίνου είχε σκοτωθεί στον Άγιο Σωζόμενο (Arpalik). Ήταν μήπως ένας από τους αστυνομικούς στους οποίους είχαν στήσει ενέδρα και σκότωσαν στο μηχανοστάσιο στην άκρια του χωριού στις αρχές του Φεβρουαρίου 1964 ή σκοτώθηκε αργότερα κατά τις συγκρούσεις που προέκυψαν μετά από αυτή την ενέδρα από μια ομάδα νεαρών της ΤΜΤ, χωρίς τη συγκατάθεση του αρχηγού της ΤΜΤ στο χωριό;
Ο ηλικιωμένος βοσκός δεν ήξερε τίποτε από αυτά – σύμφωνα με ένα Ελληνοκύπριο φίλο που μου είπε την ιστορία, όταν είδε το πλήθος να έρχεται, προχώρησε για να τους χαιρετήσει και να ζητήσει ένα τσιγάρο, φέρνοντας τα δύο του δάκτυλα στο στόμα και κάνοντας την κίνηση του καπνίσματος.
Αντί τσιγάρο, τον σκότωσαν εκεί, στον κύριο δρόμο προς το Μαζωτό, μαζί με τον εξάδελφο του Shevket Salih Sakalli… Ο Shevket ήταν 44 χρονών, επίσης από το Κιβισίλι, παντρεμένος με την Pembe και είχαν έξι παιδιά… Μερικοί Ελληνοκύπριοι που επέστρεφαν από την κηδεία του αστυνομικού στην Αναφωτίδα τους σκότωσαν και τους δύο. Και οι δύο είναι «αγνοούμενοι» από τη μέρα εκείνη…
Είμαι σίγουρη ότι ο ηλικιωμένος άντρας δεν μπορούσε, και δεν καταλάβαινε γιατί τον σκότωσαν… Στο κάτω-κάτω, το μόνο που ήθελε ήταν ένα τσιγάρο… Στον σιωπηλό του κόσμο, δεν μπορούσε ούτε να φωνάξει δυνατά, να πει στους δολοφόνους του «Σταματήστε! Σας παρακαλώ σταματήστε!...» Συνάντησε το θάνατο, όπως συναντούσε και τη ζωή σε άκρα σιωπή – ίσως μόνο με τα μάτια του, το πρόσωπο του και τα χέρια του, έκανε σήματα προσπαθώντας να πει στους Ελληνοκύπριους δολοφόνους ότι το μόνο που ήθελε ήταν ένα τσιγάρο!... Ο ηλικιωμένος άντρας δεν γνώριζε τους νεαρούς της ΤΜΤ που έστησαν ενέδρα έξω από τον Άγιο Σωζόμενο, δεν ήξερε ότι υπήρχαν συγκρούσεις μετά και μερικοί Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν, δεν ήξερε ότι ο Άγιος Σωζόμενος εκκενώθηκε και πήραν όλους τους Τουρκοκύπριους στην Λουρουτζίνα (Akincilar) για να ζήσουν προσφυγική ζωή για την υπόλοιπη τους ζωή… Δεν ήξερε ότι ο Άγιος Σωζόμενος έγινε χωριό φάντασμα στην άκρια του Δαλιού και της Ποταμιάς – με τα χρόνια τα κτίρια κατέρρευσαν σε πέτρες και σκόνη και δεν παρέμεινε τίποτε, τίποτε εκτός τη μνήμη αυτών που θυμούνταν πως ήταν η ζωή στο χωριό αυτό…
Ο Ali Fegan, ένας από τους τοπικούς θρύλους του κινήματος της Τουρκοκυπριακής αριστεράς, διατήρησε τις αναμνήσεις αυτές και μου μίλησε για την ιστορία του Άγιου Σωζόμενου (Arpalik). Το 1957-58 όταν αναπτυσσόταν η σύγκρουση μεταξύ Τουρκοκυπρίων – Ελληνοκυπρίων γύρω από τον Άγιο Σωζόμενο, τη Λουρουτζίνα και το Πυρόι, κάποιοι άντρες της ΤΜΤ έδειραν τον πατέρα του Mustafa Lefkaridi, που ήταν μουχτάρης του χωριού, διότι είχε συμφωνήσει με τον Ελληνοκύπριο μουχτάρη του χωριού τον «κουφό Δημήτρη» να διατηρήσουν την ειρήνη στο χωριό και να μην αφήσουν άτομα εκτός του χωριού να έρθουν στο χωριό ή να δημιουργήσουν συγκρούσεις στο χωριό. Ο Παντελής, γιος του Ελληνοκύπριου μουχτάρη, έφυγε από τη Λουρουτζίνα για να έρθει να μείνει με τον πατέρα του. Οι «εθνικιστές» του χωριού θύμωσαν που ο γιός του Ελληνοκύπριου μουχτάρη ήρθε για να μείνει στο χωριό και τον ήθελαν να φύγει… Έτσι τη νύκτα, τα νεαρά μέλη της ΤΜΤ άναψαν μια φωτιά γύρω από το σπίτι του Ελληνοκύπριου μουχτάρη. Η φωτιά σβήστηκε και την επόμενη μέρα ο Τουρκοκύπριος μουχτάρης του Άγιου Σωζόμενου, ο Mustafa Lefkaridi, παρέδωσε αυτούς τους Τουρκοκύπριους νεαρούς στην αστυνομία για να τιμωρηθούν… Μερικοί Ελληνοκύπριοι από την περιοχή γύρω από τον Άγιο Σωζόμενο, ιδίως από το Γέρι, είχαν έρθει επίσης και με τη βοήθεια του Ελληνοκύπριου μουχτάρη, αναγνωρίστηκαν και παραδώθηκαν στην αστυνομία μερικοί από εκείνους που ήρθαν για να προκαλέσουν φασαρίες. Ο Άγιος Σωζόμενος το 1957-58 σώθηκε από την άκρια του γκρεμού με τη σοφία και ηγεσία των δύο μουχτάρηδων αλλά όχι για πολύ… Μερικοί άντρες της ΤΜΤ έδειραν το Mustafa Lefkaridi, μαζί με το δάσκαλο του χωριού Mustafa Ethem και ένα άλλο χωριανό, τον Hasan Djidik, επειδή παρέδωσαν στην αστυνομία τους νεαρούς που προσπάθησαν να κάψουν το σπίτι του Ελληνοκύπριου μουχτάρη… Οι νεαροί ελευθερώθηκαν μετά από μερικές μέρες και αποκαλούσαν τον μουχτάρη «προδότη, υποστηρικτή των Ελλήνων, κομμουνιστή, κτλ» Μια νέα ηγεσία της ΤΜΤ ανέλαβε το χωριό. Οι Τουρκοκύπριοι του χωριού μοιράστηκαν και οι άνθρωποι άρχισαν να επιτηρούν ο ένας τον άλλο!...
Εκείνα τα χρόνια, τα νεαρά μέλη της ΤΜΤ ή οι υποστηρικτές τους, αυτοαποκαλούνταν «Νεολαία Djelal Hordan». Ο Djelal Hordan, ένας «ιεραπόστολος» από την Τουρκία ήρθε στην Κύπρο και γύριζε τα χωριά, προσπαθώντας να ανυψώσει τον «εθνικισμό» και να δημιουργήσει μια «εθνικιστική νεολαία»… Η «Νεολαία Djelal Hordan» του Αγίου Σωζόμενου μετά, στις 6 Φεβρουαρίου 1964, έστησε ενέδρα σε κάποιους Ελληνοκύπριους στο μηχανοστάσιο 3 χιλιόμετρα έξω από το χωριό. Οι Ελληνοκύπριοι είχαν έρθει για ανοίξουν το νερό της άρδευσης αφού το πηγάδι αυτό χρησιμοποιείτο και από τα γύρω χωριά. Εδώ σκότωσαν δύο ή τρεις Ελληνοκύπριους, ανάμεσα τους και ένα αστυνομικό και μετά άρχισαν οι συγκρούσεις. Ο νέος αρχηγός της ΤΜΤ που ήταν ενάντια σε μια τέτοια ενέδρα δεν ήταν καν στο χωριό την ώρα της ενέδρας – είχε πάει στην Ποταμιά για να μιλήσει με τον αρχηγό της ΤΜΤ εκεί, για το πώς να σταματήσουν την ενέδρα αυτή. Όμως η «Νεολαία Djelal Hordan» δεν άκουε τον τοπικό αρχηγό της ΤΜΤ και άρχισαν οι συγκρούσεις. Σε μερικές ώρες Ελληνοκύπριοι από το Γέρι, το Δάλι, την Αθιένου (Kiradjikeuy) και την Τύμπου ήρθαν για να περικυκλώσουν το χωριό και κατά τις συγκρούσεις σκοτώθηκαν Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, ανάμεσα τους και ο νέος αρχηγός της ΤΜΤ, Mehmet Huseyin Guspo που δεν συμφωνούσε με την ενέδρα… Πήραν τους Τουρκοκύπριους αιχμάλωτους και άρχισαν διαπραγματεύσεις μεταξύ του Τουρκοκύπριου μουχτάρη και των Ελληνοκυπρίων μέσα σε ένα οπλισμένο όχημα των Βρετανών. Ξεκινώντας από το βράδυ της 6ης και την επόμενη μέρα, οι Βρετανοί στρατιώτες μετάφεραν τους Τουρκοκύπριους του Άγιου Σωζόμενου στη Λουρουτζίνα. Μερικοί Τουρκοκύπριοι από την Ποταμιά, το Δάλι, τη Κόση, το Πετροφάνι και το Πυρόι επίσης έφυγαν και πήγαν να ζήσουν στη Λουρουτζίνα. Σύμφωνα με τον Ali Fegan, εκείνες τις μέρες προβλεπόταν «Διχοτόμηση Καντονιών» (Kantonal Taksim) και η Λουρουτζίνα είναι μια από τα «προσδιορισμένα καντόνια» και έτσι όλα ήταν μέρος του «Σχεδίου Διχοτόμησης Καντονιών»…

Photo: Yusuf Emir Hasan...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 27th of September 2009.

The tragic stories from the Nicosia General Hospital, Agios Vassilios mass graves and the Tekke Gardens Cemetery…

The tragic stories from the Nicosia General Hospital, Agios Vassilios mass graves and the Tekke Gardens Cemetery…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Gonce Goksun, the beloved daughter of "missing" Vasit Mustafa who had gone "missing" in 1963 and whose remains were found in the Gardens of the Tekke Cemetery and buried on the 14th of November 2017 Tuesday morning in Chatoz by his family spoke to me and told me about her father, her mother, her brothers and sisters and their lives...
They once had a very good life when their father was alive: Vasit Mustafa was a very active working-class person - he was a sandwich maker but not just that... He was making ice cream, he and his beloved wife used to make home cooked potato chips and package them and sell them at the buffets of the cinemas, he used to also run the canteens/buffets of some schools... In their house even on those days they had a gas stove with oven, they had a refrigerator and TV set which was a big deal in those times…
And Gonce remembers her mother being very busy, cooking chicken for the sandwiches or making potato chips and packing them...
They used to live in a beautiful garden called "Shakir'in Bahcha" (Shakir's Garden) which was in fact the reason why the Chaghlayan Mahalla (Neighbourhood) exists... Shakir's Garden was founded by Shakir and he used to grow vegetables and sell them to the public - he also rented houses and had a summer cinema run by his son in law... Chaghlayan was the entertainment area of the Nicosians in those times - I was also born in the Chaghlayan neighbourhood - it is very close to Agios Kasianos and Famagusta Gate and Kaymakli - and I still live there...
People used to come to the couple of summer cinemas or visit the Children's Garden of Chaghlayan that my father had built when he was in the Nicosia Municipality, enjoy sweets from the London Confectionery and the old men would sit and have their narghiles at the famous coffeeshop of Enver or have kebaps at Anibal's or the Chaghlayan Restaurant...
Gonce Goksun and her brothers and sisters and their mother Suheyla Zehra first moved in with their aunts when Vasit Mustafa went "missing" in December 1963, later they would go for a year to live in Chatoz but came back to their own house... Gonce's mother worked hard to raise her five kids - she would go to work as an orange collector in Morphou very early in the morning or in Kyrenia at constructions, carrying cement in buckets... She had a very modest wage since her husband was "missing" and every month when she would get paid, she would buy "doner" ("gyros") for her kids since the restaurant Anibal was just across their house and all summer, kids would be smelling the "gyros", being able only to eat that once a month and half a portion each…
"There was no problem with shish kebap since when we would go to the village, my grandfather would cook that for us. But that is lamb meat… Doner (gyros) is different and its smell is different – it is made from beef so that smell, we would smell all summer when the restaurant was open" she would explain to me… Although his father had "disappeared" when he was together with this particular restaurant owner, Saffet Anibal – there was some sort of ambush and fighting and Vasit Mustafa would be killed and some others would be injured in Nicosia near the Aspava Restaurant, next to the Traffic Police of the time – Anibal would know who these kids were but he would still charge them for the "gyros" she remembers… "Looking straight into our eyes, knowing who we were, that we were the kids of "missing" Vasit Mustafa, his friend, he would still take the money from us…"
Gonce remembers days of rationing food when she would go with a baby carriage and stand in line to get whatever they were distributing...
Despite all this, she has had a good childhood since her aunties and uncles and grandparents were kind hearted people who embraced the kids and tried to take care of them...
She was very happy when summer holidays would come and she would go to her mother's and father's village Chatoz... There she would help her grandfather to roll sheftalies since he was selling kebaps in a sort of a periptero and she would also learn to make baskets with reed and they would cook village bread, bulla and all sorts of delicacies in the village...
She was five and a half years when her father went "missing" - she remembers crying in the house...
Vasit Mustafa was left wounded in front of the Aspava Restaurant – did he die there or was he heavily wounded? Did he die due to loss of blood?
We don't know that… What we know is a report stating that two Turkish Cypriot policemen had taken his body to the Nicosia General Hospital and had delivered his body to a Turkish Cypriot nurse working there…
There were other Turkish Cypriots' dead bodies in the morgue – killed at different points of Nicosia and gathered there. The Greek Cypriot officials would try to compile a list of those killed Turkish Cypriots and they would send a list of 21 or 22 Turkish Cypriots in the morgue to the Turkish Cypriot authorities through the Red Cross asking the Turkish Cypriot authorities to go and pick up those dead bodies.
Turkish Cypriots would not or could not go…
Then the Greek Cypriot authorities would decide to bury those Turkish Cypriots in the morgue of the hospital outside the Agios Vasilios Turkish Cypriot cemetery… They would open big holes and would bury them in three mass graves…
This would be around the first week of January 1964…
On the 13th of January 1964, the Turkish Cypriot authorities would send a team to the mass graves of Agios Vasilios accompanied by British soldiers to start digging there… Dentist Husrev Daghseven would lead the exhumations in the mass graves and what he would see while opening those mass graves would have an impact on him for the rest of his life…
"The terrible sight was more than even a doctor can bear" he would write in his report…
I would find him ten years ago and interview him…
He had taken out 22 bodies from the mass graves, one of them a child, Ayshe from Agios Vasilios who was ten years old…
"She was shot dead… They were all shot dead… Mostly from behind them… Hands and feet of some of them were tied… We had taken some youngsters to help out in the exhumation but they all felt horrified when they saw the bodies and got sick… I sent them back to Nicosia with the bus and so I went into the mass graves and took each body out with my own hands from the grave… After that I was in depression for one and a half years… Since I was a dentist working for the government, I would go to schools to treat the teeth of students… About a month ago, I had fixed the teeth of Ayshe… Now seeing her like that in a mass grave was a huge shock… I recognized her…"
He would also recognize at least two or three persons from the list of the Turkish Cypriots who had been in the Nicosia General Hospital morgue – the list of 21 or 22, sent by the Greek Cypriot officials to the Turkish Cypriot officials… One of those on that list was a nurse working at the Nicosia General Hospital and he had been killed there…
According to the information I gathered ten years ago, one night before the exhumation by the Turkish Cypriots, some Greek Cypriot "authorities" would send a team to the mass graves and they would take out nine bodies from the mass graves and take them elsewhere to rebury them… To relocate their burial site… Why? The reason was the list of 21-22 that they had sent to the Turkish Cypriots… Meanwhile there had been killings by some Greek Cypriots in Agios Vasilios and they had buried them in the same place Agios Vasilios… Those Greek Cypriots– whoever they were – thought that if more than 21-22 bodies come out of the mass graves outside the cemetery, that is 30 or 31, then the killings at Agios Vasilios would also come out so they wanted to "cover up"… That is why they relocated nine – of course we don't know if it is really nine or more or less – elsewhere. They are still "missing"…
As though this was not enough, now a new "cover up" by the Turkish Cypriot authorities would take place: Knowing that there were killings by some Greek Cypriots at Agios Vasilios, including the little Ayshe and her grandmother, they would say to the public that these 21 or 22 bodies they found in mass graves in Agios Vasilios were all those Turkish Cypriots killed in Agios Vasilios… They would not identify them and compare them according to the list they had from the Nicosia General Hospital and would bury them, without giving any notification to the relatives, not saying anything to them, at the Tekke Gardens Cemetery…
They would write on their graves "Ayvasil 1", "Ayvasil 2" or "Unknown" and some of the graves, they would write the names of those who had been killed at Agios Vasilios…
In this way, the "missing" would become "missing" a second time since they would not say anything to their families…
That is why when the remains of "missing" Vasit Mustafa would come out of the Tekke Gardens Cemetery, the family would be shocked.
Gonce Goksun would tell me, "This Tekke Cemetery thing messed us up… I remember as a young girl in elementary school, every 21st of December, commemorating the black days of 1963, the school would take us to the Tekke Gardens Cemetery and we would look at the graves there… Without knowing, I was visiting the grave of my father… It is a shame that for 54 years, they did not tell anything to his family and even though they knew he was buried there, they made us wait… My mother waited for him to return…"
This big scandal would come out during the funeral of "missing" Vasit Mustafa in Chatoz. Both Gonce Goksun and his son Gonal Goksun would express their anger and sadness for this cover-up…
It would take us ten years of struggle for the actual digging to start in the Tekke Cemetery… Relatives would write letters to CMP, relatives would form a committee and make visits to push for the digging of the Tekke… When Mustafa Akinci would come to power, he would also push together with Halil Sadrazam and those in the Cyprus Missing Persons' Committee would push as well… From the very beginning Xenophon Kallis would insist that Tekke should be dug to find some Turkish Cypriot "missing persons" there… So in the end, the obstacles created by some civilian and military authorities would give way – in a period of ten years!!! – so that some graves at the Tekke would be dug – only those marked as "Agios Vasilios" or "unknown"… But there should be more digging in and around the Tekke since we know that there should be more "missing persons" buried there… Many of my readers and witnesses gave information that some Greek Cypriot "missing persons" were also buried around the Tekke… Around the Tekke the scene has changed dramatically since there was building of shops in this area… But still we must try and push so that all this "cover-up" would end and those "missing persons" buried here finally can go back to their relatives to be buried properly…
We must also push for more digging at Agios Vassilios cemetery – there was some digging there by the Cyprus Missing Persons' Committee, but they could not find anything… That place too has changed – it is a military village now and we cannot enter to investigate… But as I was told, a monument was erected in the area where the mass graves had been… There had been information that there were burials there at least 3 or 4 times so we must push to make sure that there are no more "missing persons" buried there…
So far, there has been seven funerals of Turkish Cypriots whose remains have been found in the Tekke Gardens Cemetery… Next month there will be more… May they all rest in peace and I share the pain of the relatives and thank all my readers who helped out in the struggle for the past decade, helping us to uncover the "cover-ups" by officials from both sides…

16.11.2017

Photo: Gönal Göksun the grandson of Vasit Mustafa and Gonce Göksun, his daughter speaking at the funeral...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 3rd of December 2017, Sunday. An extended version of series of articles has been published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper in November 2017 and here are the links of some of them:

http://www.yeniduzen.com/kayip-vasit-mustafa-14-kasimda-catozda-defnedilecek1-11492yy.htm
http://www.yeniduzen.com/kayip-vasit-mustafa-14-kasimda-catozda-defnedilecek-2-11499yy.htm
http://www.yeniduzen.com/bu-tekke-bahcesi-olayi-bizi-mahvetti-1-11523yy.htm
http://www.yeniduzen.com/sehitlik-mertebesine-ulasan-bir-insani-yillardir-mechul-adi-altinda-yatirtmak-ve-onu-11529yy.htm
http://www.yeniduzen.com/kaymaklili-kayiplar-icin-yarin-tekke-bahcesinde-defin-toreni-11535yy.htm
http://www.yeniduzen.com/bu-tekke-bahcesi-olayi-bizi-mahvetti-3-11541yy.htm
http://www.yeniduzen.com/21-kayip-sehit-neden-ailelerden-saklandi-neden-1-11411yy.htm
http://www.yeniduzen.com/nasil-olur-da-rumlar-tarafindan-oldurulen-dedem-bizim-tarafimizda-sehitlikte-bulunur-11415yy.htm

Οι τραγικές ιστορίες από το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, τους μαζικούς τάφους του Αγίου Βασιλείου και το νεκροταφείο των Κήπων του Tekke…

Οι τραγικές ιστορίες από το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, τους μαζικούς τάφους του Αγίου Βασιλείου και το νεκροταφείο των Κήπων του Tekke…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Η Gonce Goksun, η αγαπημένη κόρη του «αγνοούμενου» Vasit Mustafa που έγινε «αγνοούμενος» το 1963 και του οποίου τα οστά βρέθηκαν στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke και θάφτηκαν από την οικογένεια του το πρωί της Τρίτης 14 Νοεμβρίου 2017 στο Τζιάος, μου μίλησε και μου είπε για τον πατέρα της, τη μητέρα της, τους αδελφούς και τις αδελφές της και τη ζωή τους…
Κάποτε είχαν μια πολύ καλή ζωή όταν ζούσε ο πατέρας τους: ο Vasit Mustafa ήταν ένας πολύ δραστήριος άνθρωπος της εργατικής τάξης – έφτιαχνε σάντουιτς αλλά δεν ήταν μόνο αυτό… Έφτιαχνε παγωτό, αυτός και η αγαπημένη του γυναίκα έφτιαχναν σπιτικές πατάτες τηγανιτές και τις πουλούσαν στα σινεμά, επίσης λειτουργούσε τις καντίνες κάποιων σχολείων… Στο σπίτι τους εκείνο τον καιρό είχαν φούρνο με γκάζι, είχαν ψυγείο και τηλεόραση πράγμα που ήταν μεγάλη υπόθεση για εκείνο τον καιρό…
Και η Gonce θυμάται τη μητέρα της να είναι πολύ απασχολημένη, να μαγειρεύει κοτόπουλο για σάντουιτς ή να φτιάχνει πατάτες τηγανιτές και να τις πακετάρει…
Ζούσαν σε ένα όμορφο κήπο που ονομάζεται «Shakir'in Bahcha» (ο κήπος του Shakir) που κατ΄ ακρίβεια ήταν ο λόγος που υπάρχει ο μαχαλάς (γειτονιά) Chaghlayan… Ο κήπος του Shakir δημιουργήθηκε από τον Shakir και φύτευε λαχανικά και τα πουλούσε στον κόσμο – ενοικίαζε επίσης σπίτια και είχε ένα θερινό σινεμά που το διοικούσε ο γαμπρός του… Η γειτονιά Chaghlayan ήταν η περιοχή όπου διασκέδαζαν οι Λευκωσιάτες εκείνη την εποχή – και εγώ έχω γεννηθεί στη γειτονιά Chaghlayan – είναι πολύ κοντά στον Άγιο Κασσιανό και την Πύλη Αμμοχώστου και το Καϊμακλί – ακόμα ζω εκεί…
Ο κόσμος ερχόταν στα δύο θερινά σινεμά ή για να επισκεφτεί τον παιδικό κήπου του Chaghlayan, τον οποίο είχε φτιάξει ο πατέρας μου όταν ήταν στο Δήμο Λευκωσίας, απολάμβαναν γλυκά από το London Confectionery και οι ηλικιωμένοι άντρες κάθονταν και κάπνιζαν το ναργιλέ τους στο διάσημο καφενείο του Enver ή έτρωγαν κεμπάπ στου Anibal ή στο εστιατόριο Chaghlayan…
Αρχικά, η Gonce Goksun και τα αδέλφια της και η μητέρα τους Suheyla Zehra, μετακόμισαν με τις θείες τους όταν ο Vasit Mustafa έγινε «αγνοούμενος» το Δεκέμβριο του 1963. Αργότερα πήγαν για να ζήσουν στο Τζιάος για ένα χρόνο, αλλά μετά επέστρεψαν στο δικό τους σπίτι… Η μητέρα της Gonce εργαζόταν σκληρά για να μεγαλώσει τα πέντε της παιδιά – πήγαινε πολύ πρωί και εργαζόταν στη Μόρφου και μάζευε πορτοκάλια, ή στην Κερύνεια στις οικοδομές, μεταφέροντας τσιμέντο σε κουβάδες… Είχε ένα πολύ μέτριο μισθό αφού ο σύζυγος της ήταν «αγνοούμενος» και κάθε μήνα όταν πληρωνόταν, αγόραζε «doner» (γύρο) για τα παιδιά της αφού το εστιατόριο Anibal ήταν ακριβώς απέναντι από το σπίτι τους και όλο το καλοκαίρι τα παιδιά μυρίζονταν τον γύρο, αλλά μπορούσαν να τον φάνε εκείνη τη μια φορά το μήνα, και ακόμα και τότε από μισή μερίδα…
«Δεν υπήρχε πρόβλημα με το σις κεμπάπ, αφού όταν πηγαίναμε στο χωριό, ο παππούς μας το έφτιαχνε. Όμως εκείνο ήταν αρνίσιο κρέας… Ο γύρος (doner) είναι διαφορετικό και η μυρωδιά του είναι διαφορετική – είναι φτιαγμένος με βοδινό, έτσι εκείνη η μυρωδιά τη μυρίζαμε όλο το καλοκαίρι όταν το εστιατόριο ήταν ανοικτό» μου εξηγεί… Παρόλο που ο πατέρας της είχε «εξαφανιστεί» όταν ήταν μαζί με τον ιδιοκτήτη αυτού το συγκεκριμένου εστιατορίου, τον Saffet Anibal, – υπήρξε κάποιο είδος ενέδρας και μάχη και ο Vasit Mustafa είχε σκοτωθεί και κάποιοι άλλοι είχαν τραυματιστεί στη Λευκωσία κοντά στο εστιατόριο Aspava, δίπλα από την Αστυνομία Τροχαίας εκείνης της εποχής – ο Anibal ήξερε ποια ήταν αυτά τα παιδιά αλλά, θυμάται, πάλι τους χρέωνε για τον γύρο… «Μας κοίταζε κατάματα, ήξερε ποιοι ήμασταν, ότι ήμασταν τα παιδιά του «αγνοούμενου» Vasit Mustafa, του φίλου του, και πάλι έπαιρνε λεφτά από εμάς…»
Η Gonce θυμάται τις μέρες των δελτίων τροφίμων όταν πήγαινε με ένα παιδικό καροτσάκι και στεκόταν στη σειρά για να πάρει οτιδήποτε διένειμαν…
Παρ' όλα αυτά, είχε μια καλή παιδική ηλικία αφού οι θείοι και οι θείες της και οι παππούδες – γιαγιάδες ήταν καλόκαρδοι άνθρωποι που αγκάλιασαν τα παιδιά και προσπάθησαν να τα φροντίσουν…
Ήταν ευτυχισμένη όταν έρχονταν οι καλοκαιρινές διακοπές και πήγαινε στο χωριό των γονιών της, το Τζιάος… Εκεί βοηθούσε τον παππού της να τυλίξει σιεφταλιές αφού πουλούσε κεμπάπ σε ένα είδος περιπτέρου και επίσης μάθαινε να φτιάχνει καλάθια από καλάμι και έφτιαχναν χωριάτικο ψωμί, πούλλες και διάφορες λιχουδιές στο χωριό…
Ήταν πεντέμισι χρονών όταν ο πατέρας της έγινε «αγνοούμενος» - θυμάται να κλαίει στο σπίτι…
Είχαν αφήσει τραυματισμένο τον Vasit Mustafa μπροστά από το εστιατόριο Aspava – άραγε πέθανε εκεί ή ήταν βαριά τραυματισμένος; Πέθανε λόγω αιμορραγίας;
Αυτό δεν το γνωρίζουμε… Αυτό που γνωρίζουμε είναι μια έκθεση που έλεγε ότι δύο Τουρκοκύπριοι αστυνομικοί είχαν πάρει το σώμα του στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και είχαν παραδώσει το σώμα του σε μια Τουρκοκύπρια νοσοκόμα που εργαζόταν εκεί…
Υπήρχαν και άλλα νεκρά σώματα Τουρκοκυπρίων στο νεκροτομείο – είχαν σκοτωθεί σε διάφορα σημεία στη Λευκωσία και μαζεύτηκαν εκεί. Οι Ελληνοκύπριοι λειτουργοί προσπάθησαν να καταρτίσουν ένα κατάλογο με όλους εκείνους τους Τουρκοκύπριους και έστειλαν στις Τουρκοκυπριακές αρχές, μέσω του Ερυθρού Σταυρού, ένα κατάλογο με 21 ή 22 Τουρκοκύπριους που ήταν στο νεκροτομείο, ζητώντας από τις Τουρκοκυπριακές αρχές να πάνε και να παραλάβουν εκείνα τα νεκρά σώματα.
Οι Τουρκοκύπριοι δεν πήγαν ή δεν μπορούσαν να πάνε…
Τότε οι Ελληνοκυπριακές αρχές αποφάσισαν να θάψουν εκείνους τους Τουρκοκύπριους που βρίσκονταν στο νεκροτομείο του νοσοκομείου έξω από το Τουρκοκυπριακό νεκροταφείο του Αγίου Βασιλείου… Άνοιξαν μεγάλες τρύπες και τους έθαψαν σε τρεις μαζικούς τάφους…
Αυτό ήταν γύρω στην πρώτη βδομάδα του Ιανουαρίου του 1964…
Στις 13 Ιανουαρίου 1964, οι Τουρκοκυπριακές αρχές έστειλαν μια ομάδα στους μαζικούς τάφους του Αγίου Βασιλείου, συνοδευόμενους από Βρετανούς στρατιώτες για να αρχίσουν σκάψιμο εκεί… Ο οδοντίατρος Husrev Daghseven επέβλεπε τις εκταφές στους μαζικούς τάφους και αυτά που είδε ενώ ανοίγονταν εκείνοι οι μαζικοί τάφοι είχαν αντίκτυπο σε αυτόν για την υπόλοιπη του ζωή…
«Το φοβερό θέαμα ήταν περισσότερο από ότι μπορεί να αντέξει ακόμα και ένας γιατρός» έγραψε στην έκθεση του…
Τον βρήκα πριν από δέκα χρόνια και του πήρα συνέντευξη…
Είχε βγάλει 22 σώματα από τους μαζικούς τάφους, το ένα παιδιού, της Ayshe από τον Άγιο Βασίλειο που ήταν δέκα χρονών…
«Την είχαν πυροβολήσει και πέθανε… Τους πυροβόλησαν όλους… Τους περισσότερους πισώπλατα… Τα χέρια και τα πόδια κάποιων από αυτούς ήταν δεμένα… Είχαμε πάρει κάποιους νεαρούς για να βοηθήσουν στην εκταφή αλλά όλοι είχαν τρομοκρατηθεί όταν είδαν τα σώματα και αρρώστησαν… Τους έστειλα πίσω στη Λευκωσία με το λεωφορείο και έτσι πήγα εγώ στους μαζικούς τάφους και έβγαλα το κάθε σώμα με τα ίδια μου τα χέρια από τον τάφο… Μετά από αυτό είχα κατάθλιψη για ενάμιση χρόνο… Εφόσον ήμουν οδοντίατρος και εργαζόμουν για την κυβέρνηση, πήγαινα στα σχολεία για να φροντίσω τα δόντια των μαθητών… Ένα μήνα πιο πριν είχα διορθώσει τα δόντια της Ayshe… Τώρα βλέποντας την έτσι σε εκείνο το μαζικό τάφο, ήταν τεράστιο σοκ… Την αναγνώρισα…»
Επίσης αναγνώρισε τουλάχιστον δύο ή τρία άτομα από τον κατάλογο των Τουρκοκυπρίων που ήταν στο νεκροτομείο στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας – τον κατάλογο των 21 ή 22, που είχαν στείλει οι Ελληνοκύπριοι λειτουργοί στους Τουρκοκύπριους λειτουργούς… Ένας από εκείνους σε εκείνο τον κατάλογο ήταν νοσοκόμος που εργαζόταν στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και είχε σκοτωθεί εκεί…
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μάζεψα πριν από δέκα χρόνια, μια νύκτα πριν από την εκταφή από τους Τουρκοκύπριους, κάποιες Ελληνοκυπριακές «αρχές» έστειλαν μια ομάδα στους μαζικούς τάφους και έβγαλαν εννιά σώματα από τους μαζικούς τάφους και τα πήραν αλλού για να τα ξαναθάψουν… Μετάφεραν τον τόπο ταφής τους… Γιατί; Ο λόγος ήταν ο κατάλογος των 21-22 που είχαν στείλει στους Τουρκοκύπριους… Στο μεταξύ είχαν γίνει δολοφονίες από κάποιους Ελληνοκύπριους στον Άγιο Βασίλειο και τους είχαν θάψει στον ίδιο τόπο στον Άγιο Βασίλειο… Εκείνοι οι Ελληνοκύπριοι – όποιοι και να ήταν – πίστευαν ότι αν βρέθονταν περισσότερα από 21-22 σώματα στους μαζικούς τάφους έξω από το νεκροταφείο, δηλαδή 30 ή 31, τότε οι δολοφονίες στον Άγιο Βασίλειο επίσης θα μαθεύονταν έτσι ήθελαν να τους «καλύψουν»… Γι αυτό μετέφεραν αλλού εννιά σώματα – φυσικά δεν ξέρουμε αν είναι πραγματικά εννιά ή περισσότερα ή λιγότερα. Είναι ακόμα «αγνοούμενοι»…
Και αν αυτό δεν ήταν αρκετό, τώρα έγινε μια νέα «συγκάλυψη» από τις Τουρκοκυπριακές αρχές: Γνωρίζοντας ότι έγιναν δολοφονίες από κάποιους Ελληνοκύπριους στον Άγιο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένης της μικρής Ayshe και της γιαγιάς της, είπαν στο κοινό ότι αυτά τα 21 ή 22 σώματα που βρήκαν στους μαζικούς τάφους στον Άγιο Βασίλειο ήταν όλοι εκείνοι οι Τουρκοκύπριοι που είχαν σκοτωθεί στον Άγιο Βασίλειο… Δεν τους αναγνώρισαν και δεν τους σύγκριναν σύμφωνα με τον κατάλογο που είχαν από το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας και τους έθαψαν στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke, χωρίς να ενημερώσουν τους συγγενείς, χωρίς να τους πουν τίποτα…
Έγραψαν πάνω στους τάφους τους «Ayvasil 1» (Άγιος Βασίλειος 1), «Ayvasil 2» (Άγιος Βασίλειος 2), «Άγνωστος» και σε κάποιους από τους τάφους έγραψαν τα ονόματα εκείνων που είχαν σκοτωθεί στον Άγιο Βασίλειο…
Με αυτό τον τρόπο, οι «αγνοούμενοι» έγιναν «αγνοούμενοι» για δεύτερη φορά αφού δεν είπαν τίποτε στις οικογένειες τους…
Γι αυτό και σοκαρίστηκε η οικογένεια του, όταν βρέθηκαν τα οστά του «αγνοούμενου» Vasit Mustafa στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke.
Η Gonce Goksun μου είπε «Αυτό το θέμα με το νεκροταφείο του Tekke μας αναστάτωσε… Θυμούμαι όταν ήμουν μικρό κορίτσι στο δημοτικό σχολείο, κάθε 21 Δεκεμβρίου, όταν θυμόμασταν τις μαύρες μέρες του 1963, το σχολείο μας έπαιρνε στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke και βλέπαμε τους τάφους εκεί… Χωρίς να το ξέρω, επισκεπτόμουν τον τάφο του πατέρα μου… Είναι ντροπή που για 54 χρόνια δεν είπαν τίποτε στην οικογένεια του και παρόλο που ήξεραν ότι ήταν θαμμένος εκεί, μας άφησαν να περιμένουμε… Η μητέρα μου τον περίμενε να επιστρέψει…»
Το μεγάλο σκάνδαλο βγήκε στην επιφάνεια στην κηδεία του «αγνοούμενου» Vasit Mustafa στο Τζιάος. Τόσο η κόρη του Gonce Goksun όσο και ο γιος του Gonal Goksun εξέφρασαν το θυμό τους και τη θλίψη τους για αυτή τη συγκάλυψη…
Μας πήρε δέκα χρόνια αγώνα για να ξεκινήσουν οι εκσκαφές στο νεκροταφείο Tekke… Οι συγγενείς έγραφαν γράμματα στη ΔΕΑ, οι συγγενείς δημιούργησαν μια επιτροπή και έκαναν διάφορες επισκέψεις για να πιέσουν για τις εκσκαφές στο Tekke… Όταν ο Mustafa Akinci ανέβηκε στην εξουσία, επίσης εξάσκησε πίεση μαζί με τον Halil Sadrazam όπως επίσης και η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων εξάσκησε πίεση… Από την αρχή, ο Ξενοφώντας Καλλής επέμενε ότι ο Tekke έπρεπε να σκαφτεί για να βρεθούν κάποιοι Τουρκοκύπριοι «αγνοούμενοι» εκεί… Έτσι στο τέλος, τα εμπόδια που δημιουργήθηκαν από κάποιες πολιτικές και στρατιωτικές αρχές υποχώρησαν – σε διάστημα δέκα χρόνων!!! – έτσι ώστε να σκαφτούν κάποιοι τάφοι στον Tekke – μόνο εκείνοι που ήταν σημασμένοι «Άγιος Βασίλειος» ή «Άγνωστος»… Όμως πρέπει να γίνουν περισσότερες εκσκαφές μέσα και γύρω από τον Tekke εφόσον γνωρίζουμε ότι πρέπει να υπάρχουν περισσότεροι «αγνοούμενοι» θαμμένοι εκεί… Πολλοί από τους αναγνώστες μου και μάρτυρες έδωσαν πληροφορίες ότι κάποιοι Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι» θάφτηκαν επίσης γύρω από τον Tekke… Η περιοχή γύρω από το Tekke έχει αλλάξει δραματικά αφού κτίστηκαν καταστήματα σε αυτή την περιοχή… Όμως και πάλι πρέπει να προσπαθήσουμε και να πιέσουμε έτσι ώστε όλη αυτή η «συγκάλυψη» να τελειώσει και εκείνοι οι «αγνοούμενοι» που είναι θαμμένοι εκεί να πάνε επιτέλους πίσω στους συγγενείς τους για να ταφούν κατάλληλα…
Πρέπει επίσης να πιέσουμε για περισσότερες εκσκαφές στο νεκροταφείο του Αγίου Βασιλείου – έγιναν κάποιες εκσκαφές εκεί από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων αλλά δεν βρήκαν τίποτα… Και εκείνο το μέρος έχει αλλάξει – τώρα είναι ένα στρατιωτικό χωριό και δεν μπορούμε να μπούμε μέσα για να ερευνήσουμε… Όμως, όπως μου έχουν πει, έχει ανεγερθεί ένα μνημείο στην περιοχή όπου ήταν ο μαζικός τάφος… Υπήρξαν πληροφορίες ότι εκεί έγιναν ταφές τουλάχιστον 3 ή 4 φορές, έτσι πρέπει να πιέσουμε για να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχουν περισσότεροι «αγνοούμενοι» θαμμένοι εκεί…
Μέχρι στιγμής, έγιναν οι κηδείες επτά Τουρκοκυπρίων των οποίων τα οστά έχουν βρεθεί στο νεκροταφείο των Κήπων του Tekke… Τον επόμενο μήνα θα γίνουν κι άλλες… Ας αναπαυθούν όλοι εν ειρήνη και μοιράζομαι τον πόνο των συγγενών και ευχαριστώ όλους τους αναγνώστες μου που βοήθησαν στον αγώνα την τελευταία δεκαετία, βοηθώντας μας να αποκαλύψουμε τις «συγκαλύψεις» από τους λειτουργούς και από τις δύο πλευρές…

Photo: Ο Gonal Goksun, εγγονός του Vasit Mustafa και η κόρη του Gonce Goksun μιλούν στην κηδεία…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 3rd of December 2017, Sunday. An extended version of series of articles has been published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper in November 2017 and here are the links of some of them:

http://www.yeniduzen.com/kayip-vasit-mustafa-14-kasimda-catozda-defnedilecek1-11492yy.htm
http://www.yeniduzen.com/kayip-vasit-mustafa-14-kasimda-catozda-defnedilecek-2-11499yy.htm
http://www.yeniduzen.com/bu-tekke-bahcesi-olayi-bizi-mahvetti-1-11523yy.htm
http://www.yeniduzen.com/sehitlik-mertebesine-ulasan-bir-insani-yillardir-mechul-adi-altinda-yatirtmak-ve-onu-11529yy.htm
http://www.yeniduzen.com/kaymaklili-kayiplar-icin-yarin-tekke-bahcesinde-defin-toreni-11535yy.htm
http://www.yeniduzen.com/bu-tekke-bahcesi-olayi-bizi-mahvetti-3-11541yy.htm
http://www.yeniduzen.com/21-kayip-sehit-neden-ailelerden-saklandi-neden-1-11411yy.htm
http://www.yeniduzen.com/nasil-olur-da-rumlar-tarafindan-oldurulen-dedem-bizim-tarafimizda-sehitlikte-bulunur-11415yy.htm