Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Είχα γνωρίσει για πρώτη φορά τη Χρυστάλλα Κυριάκου και τον αδελφό της Άλκη στις 21 Φεβρουαρίου 2011 όταν είχαμε πάει στη Δερύνεια μαζί με τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων Ξενοφώντα Καλλή και Murat Soysal… Ήταν πριν από ακριβώς έξι χρόνια…
Δεν μπορούσαμε να μπούμε μέσα εφόσον αυτή ήταν στρατιωτική περιοχή, αλλά είχαμε σταθεί εκεί και η Χρυστάλλα και ο Άλκης μας είχαν εξηγήσει τι είχε συμβεί.
Εκείνη τη μέρα δεν είχαμε ευκαιρία για συνέντευξη…
Ο πεθερός, η πεθερά, η νύφη με τα τρία της μικρά παιδιά, ο γαμπρός, ο πεντάχρονος της γιός και οι τρίχρονες δίδυμες κόρες της είχαν σκοτωθεί και είχαν γίνει «αγνοούμενοι» το 1974 στην Κάτω Δερύνεια.
Όμως υπήρχαν και άλλοι που είχαν σκοτωθεί σε εκείνη την ομάδα… Ο 12χρονος Άλκης είχε καταφέρει να διαφύγει και να μείνει ζωντανός μετά από αυτή την σφαγή.
Εφόσον δεν μπορούσαμε να μπούμε στην Κάτω Δερύνεια εκείνη τη μέρα, ο Άλκης μας είχε σχεδιάσει ένα χάρτη και μας είχε δείξει το μέρος όπου έγινε η σφαγή και είχε δώσει το χάρτη αυτό ως ένδειξη του πιθανού τόπου ταφής στους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων.
Πριν από έξι χρόνια είχαμε μοιραστεί ξανά στις σελίδες αυτές αυτά που μας είχαν πει κάποιοι Τουρκοκύπριοι αναγνώστες για τον πιθανό σημείο του μαζικού τάφου εκεί…
Βλέπαμε τη Χρυστάλλα Κυριάκου σε διάφορες δραστηριότητες για τους «αγνοουμένους» όπως επίσης και σε διάφορες δικοινοτικές συναντήσεις. Ο μόνος τρόπος για να της πάρω συνέντευξη επειδή δεν μιλά αγγλικά, είναι με τη βοήθεια της αγαπητής φίλης Χριστίνας Παύλου Σολωμή Πατσιά που είναι επίσης συγγενής δύο «αγνοουμένων» - ήρθε από τη Λεμεσό και πήγαμε μαζί στο προσφυγικό σπίτι της Χρυστάλλας Κυριάκου στη Λάρνακα για να καθίσουμε και να μιλήσουμε: η Χριστίνα ήταν ο διερμηνέας μας…
Η Χρυστάλλα και ο σύζυγος της Χρίστος Κυριάκου και είχαν χάσει δέκα συγγενείς σε αυτή τη σφαγή τον Αύγουστο του 1974.
Η Χρυστάλλα γεννήθηκε στην Κάτω Δερύνεια και είναι ένα από τα πέντε παιδιά του Αντρέα Πιερίδη και της Μαρίας Χρίστου. Ο πατέρας της εργαζόταν ως οδηγός στη NAAFI και η μητέρα της ως καθαρίστρια στο ίδιο μέρος. Η μητέρα της πέθανε και η Χρυστάλλα μετά το θάνατο της μητέρας τους πήρε το νεαρό της αδελφό Άλκη για να μείνει μαζί της.
Η Χρυστάλλα παντρεύτηκε το 1969 και έκαναν τρία παιδιά: ο Αντρέας γεννήθηκε το 1969 και οι δίδυμες κόρες της το 1971.
Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, ο σύζυγος της είχε σταλεί στην Κερύνεια ως έφεδρος. Μέχρι τις 14 Αυγούστου 1974 έμειναν στο σπίτι τους στην Κάτω Δερύνεια. Όταν άκουσαν ότι «έρχονται οι Τούρκοι» έβαλαν συνολικά 15 άτομα σε ένα αυτοκίνητο και έφυγαν για να πάνε στο Λιοπέτρι και για δύο νύκτες έμειναν κάτω από κάποια δέντρα. Τότε ο πεθερός της άκουσε στο ράδιο μια κλήση προς τον κόσμο να επιστρέψει στο Βαρώσι. Η κλήση έλεγε «Μπορείτε να πάτε στην Τεχνική Σχολή…»
«Κατ' ακρίβεια οι Τούρκοι ήταν στην Κάτω Δερύνεια αλλά δεν το ξέραμε αυτό» λέει… «Νόμιζαν ότι το Βαρώσι ήταν άδειο και έκαναν κλήση για επιστροφή…»
Πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν να επιστρέψουν. Η Χρυστάλλα και η οικογένεια της επίσης προσπάθησαν να επιστρέψουν… Ο γαμπρός της ήταν ο οδηγός όταν επέστρεψαν και σταμάτησαν το αυτοκίνητο στη Δερύνεια – επειδή φορούσε κυνηγετικά χακί ρούχα τον συνέλαβαν και κανένας δεν τον ξαναείδε. Τους ανάγκασαν να περπατήσουν όλη την απόσταση προς τους κήπους του Perdjana…
«Εκεί υπήρχαν 200-300 άτομα» θυμάται η Χρυστάλλα.
Όταν ρώτησαν τη Χρυστάλλα που πήγαινε, τους είπε ότι το σπίτι της δεν ήταν μακριά από εκεί, πήγαινε να πάρει κάποια ρούχα για τα παιδιά της – εξήγησαν στους στρατιώτες ότι είχαν ακούσει στις ειδήσεις ότι μπορούσαν να επιστρέψουν και γι αυτό και επέστρεψαν.
Οι στρατιώτες ήταν και Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι στρατιώτες. Ο πεθερός της Χρυστάλλας ήταν από τα Γέναγρα και έτσι μιλούσε άπταιστα τουρκικά… Άκουγε αυτά που έλεγαν και τα μετάφραζε στη Χρυστάλλα και τους άλλους. Η Χρυστάλλα θυμάται υπήρχαν 20 περίπου στρατιώτες, «5-6 από εκείνους ήταν Τουρκοκύπριοι… Μας συνόδευσαν στο σπίτι μας που ήταν κοντά και μας άφησαν να μείνουμε εκεί – αυτό ήταν στις 17 Αυγούστου. Το θυμούμαι διότι στις 19 Αυγούστου 1974 ήταν τα τρίτα γενέθλια των διδύμων μου. Αυτή ήταν η μέρα που τις πήραν μακριά από μένα – έγιναν «αγνοούμενες» τη μέρα των γενεθλίων τους… Έτσι μείναμε από τις 17 μέχρι τις 19 Αυγούστου στο σπίτι μας: ο πεθερός μου, η πεθερά μου, η νύφη μου με τα τρία τις παιδιά, μια γειτόνισσα, ένα ζευγάρι με δύο κόρες, ένας φίλος του γαμπρού μου, τα τρία μου παιδιά, ο Άλκης και εγώ… Όλοι μαζί μείναμε για δύο νύκτες στο σπίτι μου. Όταν μας είχαν συνοδεύσει στο σπίτι μας είχαν πει «Σας αφήνουμε να μείνετε και θα σας παρακολουθούμε. Αν κάποιος προσπαθήσει να διαφύγει, θα έρθουμε πίσω και θα σας σκοτώσουμε όλους… Μην προσπαθήσετε να φύγετε από αυτό το σπίτι», είχαν πει.
Ήρθαν πίσω στο σπίτι μας το απόγευμα τις 19ης Αυγούστου. Μας είχαν πάρει στο δρόμο… Χώρισαν δύο κορίτσια και εμένα και μας είχαν πει «Εσείς μείνετε στο σπίτι, θα τους πάρουμε και θα έρθουμε πίσω να σας πάρουμε…» Είχα προσπαθήσει να πάρω τα παιδιά μου μαζί μου αλλά ένας από τους στρατιώτες με κτύπησε στον ώμο μου – οι στρατιώτες αυτοί ήταν μεθυσμένοι, μύριζαν αλκοόλ… Ήταν Τουρκοκύπριοι και Τούρκοι στρατιώτες, ήταν 5 ή 6. Σκέφτηκα «Αφού μπορεί να μην έχουν χώρο στο αυτοκίνητο, τους πήραν και θα έρθουν πίσω να μας πάρουν και εμάς»…
Όταν επέστρεψαν, ένας Τουρκοκύπριος με μακριά μαλλιά μου είχε πει «Τρέξε! Πήγαινε και σώσε τη ζωή σου!»
Αυτός ήταν ένας Τουρκοκύπριος με μακριά μαλλιά, οι Τούρκοι στρατιώτες είχαν κοντά μαλλιά. Αυτός ο Τουρκοκύπριος με τα μακριά μαλλιά μας πήρε και τις τρεις μας και μας έβγαλε έξω – πριν να φύγουμε άφησα μια σημείωση πάνω στο ψυγείο: «Θα πάμε στη Δερύνεια και θα φέρουμε βοήθεια…» Έτσι φύγαμε από το πίσω μέρος του σπιτιού και ταξιδέψαμε μέσα από τα χωράφια και τους κήπους των γειτόνων για να φτάσουμε στη Δερύνεια… Εκεί σε ένα καφενείο, οι Ελληνοκύπριοι κάθονταν σαν να μην συνέβαινε τίποτα. Περπατήσαμε μέχρι το χωριό Σωτήρα, αφού ο αδελφός μου ήταν παντρεμένος εκεί, και πήγαμε στο σπίτι του. Μας πήρε πίσω στη Δερύνεια στην αστυνομία για να δώσουμε κατάθεση. Εκείνη τη νύκτα ακούσαμε ότι ο αδελφός μου Άλκης είχε έρθει έτσι μάθαμε τι είχε συμβεί από τον Άλκη…
Όταν έπαιρναν την ομάδα μακριά είχα προσπαθήσει να πάρω τα παιδιά μου και ένας στρατιώτης με είχε κτυπήσει στον ώμο. Τότε η πεθερά μου είχε πει «Τι πειράζει, εσύ και εγώ, είμαι εδώ, άφησε τα παιδιά να έρθουν μαζί μου, θα τα προσέχω, θα έρθουν πίσω και θα σας φέρουν σε εμάς έτσι και αλλιώς…» Ονομαζόταν Ανδριανή Κυριάκου. Ο πεθερός μου ονομαζόταν Κυριάκος Γιωργαλλή… Ήταν από τα Γέναγρα και η πεθερά μου ήταν από το Μαραθόβουνο…
Μάθαμε από τον Άλκη ότι τους είχαν πάρει μέχρι το τελευταίο σπίτι… Και μετά ήταν τα χωράφια του Αγίου Μέμνωνα… Το χωράφι στο οποίο τους πήραν, ανήκε σε κάποιο από τη Δερύνεια. Βρήκαν την τοποθεσία του χωραφιού αυτού από το δορυφόρο. Στο χωράφι αυτό υπήρχε μια συκαμνιά και ένα ντεπόζιτο νερού.
Εφόσον ο πεθερός μου ήταν από τα Γέναγρα, μιλούσε άπταιστα Τουρκικά και καταλάβαινε τι έλεγαν. Είχε ακούσει τους στρατιώτες να λένε ότι θα τους σκότωναν.
Στράφηκε στους στρατιώτες και είπε «Δεν λυπάστε αυτά τα παιδιά και θα τα σκοτώσετε;»
Ένας από τους στρατιώτες απάντησε στον πεθερό μου και είπε «Οι δικοί σας λυπήθηκαν τα παιδιά στην Αλόα και άρα να λυπηθούμε και εμείς τα δικά σας;»
Τότε η νύφη μου Σωτήρα άρχισε να κλαίει και να φωνάζει… Έπαθε νευρικό κλονισμό… Εκείνη τη στιγμή την πυροβόλησαν στον ώμο της… Όταν ο Άλκης γύρισε και είδε τη Σωτήρα ματωμένη φοβήθηκε τόσο πολύ και άρχισε να τρέχει… Γι αυτό και επιβίωσε ο αδελφός μου Άλκης. Τους είχε ακούσει που πυροβολούσαν αλλά δεν επέστρεψε πίσω… Πυροβολούσαν πίσω του ίσως για να τον φοβίσουν και να τον σταματήσουν αλλά δεν σταμάτησε ποτέ. Ο Άλκης έτρεχε και έτρεχε… Ένα άλλο άτομο κατάφερε να διαφύγει και πήγε στο Παραλίμνι αλλά αυτή η γυναίκα ήταν τόσο σοκαρισμένη που την επηρέασε πάρα πολύ. Κάθε φορά έλεγε διαφορετικά την ιστορία…
Η νύφη μου Σωτήρα με τα παιδιά της, το 12χρονο Τάσο, τη 10χρονη Κούλα και τον 8χρονο Χρίστο είναι «αγνοούμενοι».
Ο γαμπρός μου Κώστας Κυριάκου είναι «αγνοούμενος».
Οι δίδυμες κόρες μου Κίκα και Μαρία – ήταν τα τρίτα τους γενέθλια εκείνη τη μέρα – είναι «αγνοούμενες».
Ο 5χρονος μου γιος Αντρέας είναι «αγνοούμενος».
Η πεθερά μου Αντριανή και ο πεθερός μου Κυριάκος είναι «αγνοούμενοι».
Ένα ζευγάρι που πήραν από το σπίτι μας, η Αντρονίκη και ο Σαββής είναι «αγνοούμενοι».
Η γειτόνισσα του ζευγαριού αυτού που λεγόταν Μαρίκα και την πήραν από το σπίτι μας είναι «αγνοούμενη».
Τους σκότωσαν όλους εκεί…
Μετά βρήκαμε τον Άλκη, ήταν σε κατάσταση σοκ… Αλλά το σοκ είναι σοκ. Όταν κλείσεις τα μάτια σου, τα θυμάσαι όλα. Μείναμε με τον αδελφό μου Σωτήρη στο χωριό Σωτήρα για κάποιο καιρό μαζί με τον Άλκη μέχρι που ήρθε πίσω ο άντρας μου. Όταν ήρθε πίσω δεν ήξερε τίποτε για αυτά που συνέβηκαν…
Όταν θυμούμαι, ονειρεύομαι τη μέρα που θα γυρίσω στο σπίτι μου. Θέλω να πάω πίσω στο σπίτι μου… Η Σκεύη Κουκουμά μου είχε πει να καθίσω και να γράψω αυτά που νιώθω. Όμως δεν μπορώ να τα γράψω αυτά, είναι πολύ οδυνηρό…»
Ευχαριστώ τη Χρυστάλλα που άνοιξε την καρδιά της σε μένα και μου είπε την τραγική της ιστορία… Θα μιλήσω και με τον Άλκη τις επόμενες μέρες…
Ευχαριστώ την αγαπητή μου φίλη Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά που μας βοήθησε στη μετάφραση της συνέντευξη μας…
Όταν η συνέντευξη αυτή δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα μας YENIDUZEN, οι ψεύτικοι «εθνικιστές» ήταν εξοργισμένοι μαζί μου… Υπέστηκα επίθεση, αλλά αυτό δεν έχει σημασία – αυτό που έχει σημασία είναι ότι χρειάζεται να δείξουμε τις τραγωδίες αυτής της γης και στις δύο κοινότητες αν θέλουμε η ανθρωπιά και η συμπόνια να νικήσουν σε αυτό το νησί… Μοιράζομαι τον πόνο της Χρυστάλλας και της οικογένειας της και μακάρι καμιά άλλη οικογένεια σε αυτή τη γη να μην περάσει ποτέ από τέτοια κόλαση…
Photo: Ο Ανδρέας, ο 5χρονος γιος της Χρυστάλλας που είναι αγνοούμενος…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 24th of September 2017, Sunday. An extended version – the whole interview – was published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper on my pages called "Cyprus: The Untold Stories" for three days on 22-23 and 24 August 2017. The links to these articles in Turkish:
http://www.yeniduzen.com/derinyanin-gozyaslari-11135yy.htm
http://www.yeniduzen.com/derinyanin-gozyaslari2-11141yy.htm
http://www.yeniduzen.com/derinyanin-gozyaslari-3-11147yy.htm
No comments:
Post a Comment