Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Το διαδικτυακό περιοδικό «Δέφτερη Ανάγνωση» δημοσίευσε ένα πολύ ενδιαφέρον χάρτη εγκλημάτων της περιόδου 1958-1974… Θέλω να μοιραστώ μαζί σας, τους αναγνώστες μου, αυτό το άρθρο το οποίο βρήκα συναρπαστικό και διαφωτιστικό… Η Δέφτερη Ανάγνωση γράφει:
«Το ζήτημα της πολιτικής βίας στην Κύπρο, και των αιτίων της, παραμένει ένα ημιλογοκρινόμενο θέμα. Συγκριτικά με το παρελθόν σαφώς έχει γίνει πρόοδος στο να συζητηθούν στο εσωτερικό της κάθε κοινότητας τα εγκλήματα που έχουν διαπραχθεί σε βάρος ατόμων της άλλης κοινότητας. Αλλά και για τη βία που ασκήθηκε σε βάρος ατόμων της ίδιας κοινότητας με βάση την διαφορετική ιδεολογία – και αυτό αφορά τη βία που ασκήθηκε από μερίδα της δεξιάς/ακροδεξιάς σε κάθε κοινότητα σε βάρος της αριστεράς. Όμως, παρά το σχετικό χαλάρωμα και την παραβίαση των ταμπού της έμμεσης λογοκρισίας, το όλο ζήτημα παραμένει ακόμα σε ένα είδος σκιάς: κάθε φορά που το θέμα αναδύεται, μια μερίδα συντακτών της δεξιάς στα ΜΜΕ αντιδρά έντονα, προσπαθώντας με διάφορους τρόπους [και ρητορικές που θα δούμε πιο κάτω] να επανέρθει το πέπλο της σιωπής. Στην ελληνοκυπριακή κοινότητα λ.χ. τα μόνα πολιτικά εγκλήματα που συζητιούνται σχετικά ανοιχτά είναι τα εγκλήματα [και πάλι της ακροδεξιάς] της ΕΟΚΑ β την περίοδο πριν το 1974 – και φυσικά, τα εγκλήματα της ακροδεξιάς της άλλης κοινότητας. Η κωμική εικόνα ατόμων/σχολιογράφων που υποδεικνύουν τη δολοφονία του Καβάζογλου σαν χαρακτηριστική [υπερασπιζόμενοι τον Καβάζογλου και καταδικάζοντας την ΤΜΤ] ενώ είναι οι ίδιοι που προσπαθούν να λογοκρίνουν την συζήτηση για τις δολοφονίες ελληνοκύπριων αριστερών από ανάλογους ακροδεξιούς της κοινότητας τους, είναι ενδεικτική. Διότι η πολιτική βία είχε δυο μορφές την περίοδο της γενικευμένης βίας του 1956-1974: τη δικοινοτική βία [ενάντια σε άτομα ή ομάδες της άλλης κοινότητας], και την ιδεολογική βία στο εσωτερικό της κοινότητας. Η προσπάθεια λογοκρισίας έχει φυσικά να κάνει και με πολιτικά και υλικά συμφέροντα – είναι χαρακτηριστικό ότι με τόσα και τόσα εγκλήματα από την ελληνοκυπριακή ακροδεξιά, κανένας δεν καταδικάστηκε, ούτε καν για τα εγκλήματα στο πραξικόπημα.
Η διερεύνηση του θέματος, ωστόσο, δεν αφορά μόνο το ζήτημα της πολιτικής ή της επιστημονικής κατανόησης, αλλά και το ζήτημα των πραγματικών διαστάσεων και αιτίων της βίας. Διότι εκτός από την βία, στην περίοδο 1956-74, είχαμε και έντονες και ηρωικές προσπάθειες αντίστασης στη βία – άοπλη αντίσταση και καθημερινές ιστορίες ανθρώπινης αλληλεγγύης. Επιπλέον, η βία δεν ήταν καθολικά διάχυτη – αντίθετα, αν τη μελετήσει κάποιος με βάση την γεωγραφική της κατανομή φαίνεται να υπάρχει ένα πλαίσιο ερμηνείας με βάση την λογική των αντιποίνων. Αυτό καταγράφηκε ιδιαίτερα σε περιπτώσεις δικοινοτικής βίας [στη σχέση λ.χ. 1958 και 1964 σε χωριά στη βόρεια Κύπρο]. Η συγκεκριμενοποίηση της βίας προσφέρει με αυτήν την έννοια και μια πιο ισορροπημένη εικόνα, αλλά και μια κατανόηση του περιορισμού της βίας – άρα και των αντιστάσεων σε άλλες περιοχές. Είναι γνωστό λ.χ. ότι οι διαταγές του Γρίβα για επιθέσεις ενάντια στην αριστερά δεν τηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό σε περιοχές πέρα από την επαρχία Αμμοχώστου ή και από στελέχη της ΕΟΚΑ, όπως ο Μάτσης και ο Αυξεντίου. Στην πιο κάτω ανάλυση γίνεται μια προσπάθεια να αναλυθεί η γεωγραφική κατανομή και προσδιορισμός της βίας στην περιοχή της ανατολικής Κύπρου, διασυνδέοντας τα 2 είδη βίας –την δικοινοτική και την ιδεολογική. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό – φαίνεται ότι τα χειροτέρα εγκλήματα [τόσο ιδεολογικά, όσο και δικοινοτικά] όσον αφορά στους ελληνοκυπρίους έγιναν στην ίδια περιοχή – όπως φαίνεται στο πιο πάνω χάρτη. Από το Λευκόνοικο στην Αλόα. Κατά συνέπεια η μελέτη της συγκεκριμένης περιοχής μπορεί να είναι και αποκαλυπτική του όλου σκηνικού – αντίστοιχο του οποίου [σε βαρβαρότητα, αλλά και στο ποσοτικό μέγεθος των εγκλημάτων] δεν υπάρχει αλλού. Υποδεικνύει όμως και το γεγονός ότι μιλούμε πολύ πιθανόν είτε για τα ίδια άτομα, είτε για μια νοοτροπία που αναπτύχθηκε σε μερικούς, σε ένα δίκτυο στην συγκεκριμένη περιοχή, που επέτρεπε αυτήν τη βαρβαρότητα.
Η συγκάλυψη των εγκλημάτων: η στρατηγική της λογοκρισίας των γεγονότων και η στρατηγική της μεταφοράς των εγκλημάτων των λίγων και των δειλών, σε όλους…
Κάθε φορά που οι απολογητές των εγκλημάτων ενάντια σε άοπλους της άλλης κοινότητας προσπαθούν να συγκαλύψουν τα εγκλήματα, αλλά και να συντηρήσουν το κλίμα λογοκρισίας γύρω από τις ευθύνες εκείνων που έκαναν τις σφαγές, συνήθως επικαλούνται μια ανύπαρκτη κατηγορία ενάντια σε όλη την κοινότητα. Έτσι, όταν λ.χ. προκύψει ζήτημα στην ελληνοκυπριακή κοινότητα για τις σφαγές τουρκοκυπρίων αμάχων το 1974 [στην Τόχνη και τα χωριά Μαράθα–Σανταλάρης-Αλόα] το κλασικό επιχείρημα είναι ότι η ό,ποια συζήτηση προσπαθεί να ενοχοποιήσει ολόκληρη την κοινότητα. Αρχικά, βέβαια, η προσπάθεια είναι η πλήρης άρνηση ακόμα και των εγκλημάτων. Ο Λ. Μαύρος λ.χ. έχει εμπλακεί σε αρκετές τέτοιες προσπάθειες, με κλασική περίπτωση την απόπειρα του 2009-10 [σε επίθεση του εναντίον του ιστορικού Ρολάνδου Κατσιαούνη] να λογοκρίνει την υπόθεση της σφαγή στον Άγιο Βασίλειο [του πρώτου ομαδικού τάφου που ανοίχτηκε στην Κύπρο με διεθνή παρουσία τον Γενάρη του 1964]. Η εμμονή του και η κωμική προσπάθεια να συγκαλύψει ένα γεγονός καταγεγραμμένο και στους καταλόγους αγνοουμένων, ήταν εκφραστική του επιπέδου στο οποίο μπορεί να καταλήξει μια «δημοσιογραφία» της συγκάλυψης – αλλά και των ενδεχομένων ιδεολογικών ενόχων.
Όταν αυτή η προσπάθεια λογοκρισίας αποτύχει [αφού οι Τουρκοκύπριοι νεκροί είναι καταγραμμένοι στον κατάλογο αγνοουμένων που αποδέχτηκε και η ελληνοκυπριακή πλευρά] τότε υιοθετείται η στρατηγική του η συζήτηση για τα εγκλήματα των λίγων είναι επίθεση ενάντια σε ολόκληρη την κοινότητα [«μας κατηγορούν όλους»].
Είναι κατανοητή η ενοχή – ιδεολογική και πολιτική – μερικών. Αλλά η συζήτηση για τα εγκλήματα δεν αφορά καθόλου όλη την κοινότητα. Αφορά αντίθετα μόνο αυτούς που έκαναν τα εγκλήματα. Το ότι εκείνα τα εγκλήματα του 1974 λειτουργήσαν σαν ένα δεύτερο πραξικόπημα, δίνοντας, δηλαδή, τη δικαιολογία στην Τουρκία να επεκταθεί τον Αύγουστο του 1974, λογοκρίνεται φυσικά. Οι ενοχές των ιδεολογικών και πολιτικών συμμάχων των δολοφόνων.
Οι δειλοί, που δεν τόλμησαν να αναλάβουν δημόσια τις ευθύνες των εγκλημάτων τους, αλλά και που δεν είχαν καν το στοιχειώδες ήθος να πολεμήσουν έστω…
Και αυτοί οι δολοφόνοι τους οποίους συγκαλύπτουν μερικοί ήταν εμφανώς δειλοί αν θα κρίνουμε με την αξιολογική κλίμακα των πολέμων – δολοφόνησαν αμάχους, ενώ αλλού γίνονταν μάχες. Και δεν φαίνεται να είχαν καν την αξιοπρέπεια να πολεμήσουν έστω όταν έφτασαν στις περιοχές που σκότωναν τους αθώους τα τουρκικά στρατεύματα. Η Αμμόχωστος έπεσε χωρίς πυροβολισμό. Ουσιαστικά οι ένοχοι των εγκλημάτων φόρτωσαν τις ατομικές τους ευθύνες σε άλλους – η πτώση της Αμμοχώστου ήταν και αποτέλεσμα εκείνης της βλακώδους σφαγής αμάχων – και οι απολογητές προσπαθούν ακόμα να τους συγκαλύπτουν. Οι ένοχοι έχουν προφανώς υψηλή προστασία στα ΜΜΕ, ίσως όχι τόσο σαν άτομα, αλλά σαν εκφραστές μιας νοοτροπίας – και του φόβου ότι αν και όταν αναγνωριστούν αυτά τα εγκλήματα σαν μέρος μιας συγκεκριμένης νοοτροπίας και όχι σαν προϊόν ολόκληρης της κοινότητας [όπως θέλει να ισχυρίζεται ο αντίπαλος εθνικισμός] τότε η ενοχή θα αφορά και μια ιδεολογική θέση – και όχι όλους.... Και ίσως να είναι αυτό που ενεργοποιεί τα σύνδρομα συγκάλυψης ακόμα...
Αυτό που αποκαλύπτει ακόμα περισσότερο τις ενοχές που συγκαλύπτουν μερικοί, είναι και η σχέση αναμεσά στα εγκλήματα σε βάρος τουρκοκυπρίων και σε βάρος ελληνοκυπρίων από τους ακροδεξιούς. Και μια γεωγραφική ανάλυση των εγκλημάτων δείχνει ότι η βία δεν ήταν καθολική, αλλά εξέφραζε συγκεκριμένες τάσεις σε συγκεκριμένους χώρους. Δεν έγιναν σφαγές τουρκοκυπρίων παντού. Δεν έγιναν δολοφονίες αριστερών ελληνοκυπρίων παντού. Δεν υπάρχει, δηλαδή, συλλογική ευθύνη – είτε της ελληνοκυπριακής κοινότητας [για τις επιθέσεις εναντίον τ/κ] είτε της ελληνοκυπριακής δεξιάς για τις επιθέσεις εναντίον της αριστεράς.
Ο χάρτης [το αρχικό ένθετο με την σχέση των χωριών και ο ευρύτερος πιο κάτω] είναι ενδεικτικός. Αφορά στην περιοχή της ανατολικής Κύπρου, όπου έγιναν τα περισσότερα εγκλήματα εναντίον αριστερών το 1958. Και σε εκείνη ακριβώς την περιοχή έγιναν και οι σφαγές εναντίον Τουρκοκυπρίων στα 3 χωριά. Το πιο εντυπωσιακό είναι πόσο κοντά είναι τα χωριά, όπου έγιναν οι δολοφονίες αριστερών και οι σφαγές Τουρκοκυπρίων αμάχων. Ο χώρος που βρίσκεται στο περίγραμμα περιλαμβάνει τα χωριά Λευκόνοικο, Γύψου, Μηλιά, Πηγή [και στα 4 χωριά υπήρχαν θύματα αριστεροί το 1958] και τα τουρκοκυπριακά Μαράθα, Σανταλάρης, Αλόα [όπου έγιναν οι σφαγές των Τουρκοκυπρίων]. Σε όλα αυτά τα χωριά έγιναν εγκλήματα από την ίδια τάση – την ελληνοκυπριακή ακροδεξιά. Το ότι ουσιαστικά η περιοχή αφορά ένα είδος ενιαίου χώρου δείχνει ότι λειτουργούσε εκεί, είτε η ίδια συμμορία, είτε ένα δίκτυο ίδιων ατόμων. Όσοι την ανέχτηκαν το 1958, όσοι φοβήθηκαν να μιλήσουν για τις αθλιότητες των μασκοφόρων τότε, το 1974 πλήρωσαν με την προσφυγοποίηση τους – γιατί η ίδια συμμορία προφανώς, αποφάσισε να επιδοθεί σε μια ακόμα επίθεση εναντίον αόπλων και να το σκάσει μόλις εμφανίστηκε ο τουρκικός στρατός, ο οποίος χρησιμοποίησε τα εγκλήματα τους ως δικαιολογία για να προελαύσει.
Ακόμα και οι συγκυρίες των δολοφονιών είναι χαρακτηριστικές:
Λευκόνοικο – δολοφονήθηκε στις 23 Μαΐου 1958 ο Σάββας Μένοικος με λιθοβολισμό στην αυλή της εκκλησίας του Λευκονοίκου. Οι μασκοφόροι ήταν τόσο δειλοί που τον έδεσαν και τον σκότωσαν. Δεν είχαν καν το έστω παραδοσιακό ήθος του «άντρα» να αναμετρηθούν μαζί με τον Μένοικο με ίσους όρους.
Γύψου – το ίδιο βράδυ που δολοφονήθηκε ο Μένοικος δολοφονήθηκε στο διπλανό χωριό ο Δημήτρης Γιασεμή Μάτσουκος [σύμφωνα με μια μαρτυρία του έβγαλαν τα μάτια] γιατί μετέφερε αριστερούς σε συγκεντρώσεις με το αυτοκίνητο του. Προφανώς, οι δολοφόνοι του Μένοικου μετά την δολοφονία στο Λευκόνοικο μετακινηθήκαν στη Γύψου το ίδιο βράδυ.
Μηλιά – κατά την διάρκεια του Αυγούστου του 1958 [3 μήνες μετά τις δολοφονίες στο Λευκόνοικο και στην Γύψου] έγιναν μια σειρά από επιθέσεις ενάντια σε αριστερούς στην Μηλιά. Κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων διαμαρτυρίας, στις 26 Αυγούστου οι μασκοφόροι δολοφονήσαν 2 γυναίκες – την Δεσπούλα Κατσούδη 13 χρονών και την Μαρία Χαρίτου μητέρα 3 παιδιών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Μάιο [6/5/1958] δολοφονήθηκε και ο Κ. Πατάτας από την Πηγή, καθώς επέστρεφε από την Μηλιά στο χωριό του – προφανώς η συμμορία είχε αρχίσει από πριν την δράση της]. Κανένας δεν απολογήθηκε για εκείνα τα εγκλήματα. Οι αριστεροί βγήκαν στους δρόμους και αντιστάθηκαν στο καθεστώς της μάσκας. Πολλοί που διαφωνούσαν, σιωπήσαν. Λίγο αργότερα, στις εκλογές του 1960, όταν ένας δεξιός δημοσιογράφος [στη Λευκωσία] ο Φαρμακίδης έγραφε ενάντια στον υποψήφιο της δεξιάς τότε, τον Μακάριο, τον απήγαγαν. Και όταν τον αφήσαν, δικαιολόγησε την απαγωγή. Συμβιβάστηκε με την τρομοκρατία. Οι ένοχοι είχαν την ίδια νοοτροπία.
Όμως, στην περιοχή της Αμμοχώστου τα ίδια εγκλήματα θα επαναληφθούν το 1974…. το 1974 τα θύματα ήταν Τουρκοκύπριοι – το 1958 ήταν ελληνοκύπριοι. Όταν μερικοί ανέχτηκαν το λιθοβολισμό ενός ανθρώπου δεμένου σε ένα δέντρο, άνοιξαν το δρόμο στο έγκλημα. Η βία εκφράστηκε και με τη δολοφονία των 2 γυναικών στη Μηλιά τον Αύγουστο του 1958… Η δολοφονία άοπλων, αθώων κλπ., και με φρικτό τρόπο, είχε «νομιμοποιηθεί» στην αντίληψη μερικών… Και έτσι, όταν το έγκλημα του πραξικοπήματος έφερε σαν συνέπεια την εισβολή, αυτή η νοοτροπία και οι φορείς της πήγαν να βιάσουν, να σκοτώσουν αμάχους… Τέτοιοι «αγωνιστές»... Και φυσικά, όπως και το πραξικόπημα, πρόσφεραν στην Τουρκία τη δικαιολογία και για την δεύτερη εισβολή…»
http://2ha-cy.blogspot.com.cy/2017/01/1958-1974-1958-1974.html?m=1
Photo: The map of the area...
(*) Article published in POLITIS newspaper on the 10th of September 2017, Sunday. A Turkish translation of this article was published in the YENİDÜZEN newspaper on my pages called "Cyprus: The Untold Stories" on the 11th and 12th of August 2017. Their links are:
http://www.yeniduzen.com/1958den-1974e-cinayetler-bolgesi-11089yy.htm
http://www.yeniduzen.com/1958den-1974e-cinayetler-bolgesi-2-11094yy.htm
No comments:
Post a Comment