(In English, Greek and Turkish)
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
After our friend Tuncer Huseyin Baghishkan publishes on his social media page two photos of a tobacco warehouse in Yialousa and asks for information about this warehouse, one of our friends, Ahmet Derya sits down and writes an account of his days as a prisoner of war in that particular warehouse of tobacco there and shares it on Tuncer's page…
Tuncer Huseyin Baghiskan is an archaeologist, a researcher and a writer and he has been staying in Karpaz area for more than a year now after his wife passed away – he went and settled in his friend Zekai Altan's hotel in Koma tou Yialou and they are going around the villages of Karpaz, trying to take photos of different historical monuments, churches, buildings and trying to finish up the book they are writing about Karpaz, together…
Ahmet Derya was a primary school teacher from Agios Simeon (Avtepe) in Karpaz and he is one of the leaders of the Turkish Cypriot Peace Committee in recent years… He also served various terms in high positions at various posts during the rule of CTP (Republican Turkish Party)…
But what he shares is not from that time but during the time of his imprisonment as a prisoner of war in Yialousa, together with others and having been kept in that particular warehouse of tobacco…
I had interviewed him years ago about his experiences during the time of war in Karpaz and today, I want to share his memories about this warehouse… He wrote the following about this place:
"This particular building was known by us Karpasians as "Aresti's Tobacco Warehouse" (Arestis tou Chambi) and it was used for that purpose until 1974.
On the 20th of July 1974, Ayios Andronikos (Yeshilkeuy) and Aysimyo (Avtepe – Agios Simeon) came under attack and the Turkish Cypriots taken as prisoners were kept in the upper storey of this building.
Me too was among the prisoners of war in this building from 21st of July 1974, until 14th of August 1974.
The upper area of the building (the place where it becomes round) was allocated for this reason.
Because they were not prepared, in the first days they did not give us food.
Therefore, friends from Ayios Andronikos made the following proposal to them:
"You brought us here and our fields became abandoned. Take us to our fields so we can collect tomatoes, cucumbers, aubergines and peppers so that both we can eat and we can give to you as well…"
The Greek Cypriots accepted this proposal and they took friends from Agios Andronikos so they could collect the vegetables, we ate and the Greek Cypriots ate as well… This continued for two or three days and then they started giving us food but the food was really terrible.
About a week later, the UNFICYP soldiers came and took down our names and asked us about our complaints and needs. Everyone could breathe a bit easier since our names had been taken on the record of the UN. But despite this, there was a shyness about the complaints and needs so I decided to speak up… I told the UN that the food was terrible. I told them that there were those who were cigarette addicts and since they had no money, they could not buy cigarettes – if you gave them money, they would go and buy and bring it to you. And most important, I told them that we had no way of taking a shower. The UNFICYP soldiers wrote it all down and went away…
When they were gone, our guard – kathighiti – (there were two teachers who were guarding us. One was a primary school teacher – daskalo – from Neta and the other one was a secondary school teacher – kathighiti – from Yialousa) came and started shouting at me and told me to lay down. I laid down on the floor. He took loaded his gun and with anger he said to me:
"Thelis na se rapso?!" (Do you want me to sew you up?)
Everyone got up and everyone was on their feet…
I said to him:
"Amme ravges bodahtes eihen namoun rapsoumenos" (If you had done that, today I would have been sewn up).
My late brother was shouting at me to shut up and not to answer him…
All our friends were up and the teacher started swearing and went back to his place…
Afterwards, the food was better and they started bringing one pack of cigarettes for two persons and they put a hose and a soap in the toilets so we could take a shower.
There was a window overlooking the coffeeshop above the blue door overlooking the west.
Sometimes I was able to read the headlines of the newspapers they were reading in the coffeeshop…
One day I read "To Kypriako sti Genevi" ("The Cyprus problem at Geneva") and another day I read "Antallagi ton kratoumenon" ("Exchange of prisoners") and yet another day "Epistrophi apo tin kolasi…" ("Return from hell").
On the 14th of August around 17.00, the guards changed and the police took the control of the prisoners of war. And around 19.00 they set us free. We got on the bus of the Yialousa village and went back to our village. When we had gone to the village, the Greek Cypriots had left the village.
Later, we would find out that they had done preparations to kill us on the 14th of August but primarily Aresti and the notables of the village Yialousa had prevented this…
The Yialousa villagers had said, "If you kill these, no one will be left alive in this village" and had gone against this decision…
When the war was over, the Greek Cypriots were in their homes and in their villages from Agios Theodoros to Rizokarpasso…
Afterwards, they would push these people by force and with very ugly methods to emigrate…"
There were many instances like this when Turkish Cypriots or Greek Cypriots were saved from possible massacres and I have tried hard to find these real life examples and write about them…
We even had done a night honouring those who had saved each other – the whole idea was to show to our communities that humanity did exist in our homeland, no matter how rough the going was…
That we cannot "generalise" and put everyone in the same boat…
That we need to create space for empathy and mutual understanding in order for all our communities to be able to survive on this land…
The nationalists do not like such stories and refrain from speaking about them even if they know about them…
They do not like such stories since it reflects that not everyone is the same, you cannot put everyone in the same basket and that so long as we live, there is always hope that humanity will prevail…
The muhktar of Lapathos, Mr. Andreas had saved the lives of Turkish Cypriots, telling those EOKA-B off and sending them away in 1974… He had definitely prevented a possible massacre of Turkish Cypriots of the Lapathos village as well as the area…
Another person who prevented the killing of Turkish Cypriots was Panayiotis Theodosiou Digenis from Pyla – he had gone outside the village, taking the Turkish Cypriot muhktar with him in 1974 and told EOKA-B gangs to go away… He would not allow them to enter the village…
During the coup in 1974, we learned from the investigations of researcher and writer Ulus Irkad from Paphos that the Paphidian Turkish Cypriots had helped to hide some Greek Cypriots, including Greek Cypriot policemen who were to be killed by EOKA-B…
Alpay Topuz from Epiho village in the Mesaoria had stopped the raping of women at the Voni prisoners of war camp and had stood up for them and so long as he was there, there were no killings and no rapes… He had prevented things from getting worse…
I published various stories on these pages when a Turkish Cypriot had saved the lives of some Greek Cypriots in a mandra in the Omorphita area…
There are many hidden stories like this and these are still "big taboos" since both sides don't want to admit that not everyone is the same and that there is good people and bad people or people with good intentions and people who fail to help others…
I think of the good people as the plants of our earth who come out of the asphalt or out of the pavements or out of the walls… The resist, they try to find the sun, they try to grow no matter what the conditions are…
But such good people are more than that – they embody an innocence that nothing could have tarnished, the pure innocence we see in animals and less and less in humans… Humans are the biggest disappointment on earth and animals are far more superior in love and sincerity… At least that is my own personal experience after two decades of looking at mass graves, killings, rapes and the stupidity of nationalists on this land, shooting themselves on their own legs just because of their egos and making our communities pay for it…
I have been writing the stories of atrocities, mass killings, executions and rapes as well as stories of humanity in Cyprus where people saved each other from possible killings…
But we also need to think about another category of people that Primo Levi points out in his books: Those who knew, who saw and who remained silent… Primo Levi had been at Auschwitz camp and survived and wrote books about what had happened there… His biggest disappointment I believe was those people who knew and did not speak, who saw but remained silent… Because if they had protested, if they had spoken up, there would be no Auschwitz camps…
That is why we must continue to speak up and share what we know, what we observe and what we think is right to bring forward in order to create understanding and empathy on this land.
We need to know ALL THE TRUTH – no matter what it is. Whether it is mass graves or people saving each other, we need to know everything in order to be able to build a future together…
I invite you to share your stories – good and bad – with me… Write to me or call me and we will speak and write about them so that we can create meaning in this chaotic island of ours, at least for our children and grandchildren…
25.6.2021
Photo: The tobacco warehouse in Yialousa where the Turkish Cypriot prisoners of war were kept in 1974. Photo by Tuncer Baghiskan…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 1st of August 2021, Sunday. A similar article in Turkish was published in the YENIDUZEN newspaper on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" on the 25th of June 2021 and the link is here:
https://www.yeniduzen.com/1974te-arestinin-tutun-ambarinda-bolge-koylerden-esir-dusen-kibrisliturkler-tutulmak-17576yy.htm
Στην αποθήκη καπνού στην Γιαλούσα…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Ο φίλος μας Tuncer Huseyin Baghishkan δημοσιεύει δύο φωτογραφίες στη σελίδα του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από μια αποθήκη καπνού στη Γιαλούσα και ζητά πληροφορίες για την αποθήκη αυτή. Ένας από τους φίλους μας, ο Ahmet Derya, κάθεται και γράφει ένα απολογισμό από τις μέρες που ήταν αιχμάλωτος πολέμου σε εκείνη την αποθήκη καπνού και το μοιράζεται στη σελίδα του Tuncer…
Ο Tuncer Huseyin Baghiskan είναι αρχαιολόγος, ερευνητής και συγγραφέας, και εδώ και ένα χρόνο, μετά το θάνατο της γυναίκας του, μένει στην περιοχή Καρπασίας – πήγε και εγκαταστάθηκε στο ξενοδοχείο του φίλου του Zekai Altan στην Κώμα του Γιαλού και γυρίζουν τα χωριά της Καρπασίας, προσπαθώντας να τραβήξουν φωτογραφίες από διάφορα ιστορικά μνημεία, εκκλησίες και κτίρια και προσπαθούν να τελειώσουν ένα βιβλίο που γράφουν μαζί για την Καρπασία…
Ο Ahmet Derya ήταν από τον Άγιο Συμεών (Avtepe) στην Καρπασία και ήταν δάσκαλος σε δημοτικό σχολείο και τα τελευταία χρόνια είναι ένας από τους ηγέτες της Τουρκοκυπριακής Επιτροπής Ειρήνης… Επίσης υπηρέτησε διάφορες θητείες σε ψηλές θέσεις στη διάρκεια της εξουσίας του CTP (Τουρκικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα)…
Όμως αυτά που μοιράζεται δεν είναι από εκείνη την περίοδο, αλλά από τη περίοδο της φυλάκισης του ως αιχμάλωτος πολέμου στη Γιαλούσα μαζί με άλλους και την κράτηση τους σε εκείνη τη συγκεκριμένη αποθήκη καπνού…
Του είχα πάρει συνέντευξη πριν από χρόνια, για τις εμπειρίες του στη διάρκεια του πολέμου στην Καρπασία και σήμερα θέλω να μοιραστώ τις αναμνήσεις του από αυτή την αποθήκη… Έγραψε τα ακόλουθα για το μέρος αυτό:
«Αυτό το συγκεκριμένο κτίριο ήταν γνωστό σε εμάς τους Καρπασίτες «Η Αποθήκη Καπνού του Αρέστη) (Αρέστης του Χαμπή) και χρησιμοποιείτο για αυτό το σκοπό μέχρι το 1974.
Στις 20 Ιουλίου 1974 τα χωριά Άγιος Ανδρόνικος (Yeshilkeuy) και Άγιος Συμεών (Avtepe) υπέστηκαν επίθεση και οι Τουρκοκύπριοι που συνελήφθησαν, κρατήθηκαν στον πάνω όροφο του κτιρίου αυτού.
Ήμουν και εγώ ανάμεσα στους αιχμαλώτους πολέμου στο κτίριο αυτό, από τις 20 Ιουλίου 1974 μέχρι τις 14 Αυγούστου 1974.
Ο πάνω όροφος του κτιρίου (το κυκλικό μέρος) χρησιμοποιήθηκε για το σκοπό αυτό.
Τις πρώτες μέρες δεν μας έδιναν φαγητό, επειδή δεν ήταν προετοιμασμένοι,.
Έτσι, φίλοι από τον Άγιο Ανδρόνικο τους έκαναν την εξής πρόταση:
«Μας φέρατε εδώ και τα χωράφια μας έμειναν εγκαταλελειμμένα. Πάρτε μας στα χωράφια μας για να μαζέψουμε ντομάτες, αγγουράκια, μελιτζάνες και πιπέρια έτσι ώστε να μπορέσουμε να φάμε και να σας δώσουμε και εσάς…»
Οι Ελληνοκύπριοι αποδέχτηκαν την πρόταση αυτή και πήραν τους φίλους από τον Άγιο Ανδρόνικο για να μαζέψουν τα λαχανικά, φάγαμε και έφαγαν και οι Ελληνοκύπριοι… Αυτό συνεχίστηκε για δύο-τρεις μέρες και μετά άρχισαν να μας δίνουν φαγητό, αλλά το φαγητό ήταν πολύ κακό.
Μετά από μια βδομάδα, ήρθαν στρατιώτες της UNFICYP και κατέγραψαν τα ονόματα μας και μας ρώτησαν για τα παράπονα και τις ανάγκες μας. Όλοι μας μπορούσαμε να αναπνεύσουμε καλύτερα εφόσον τα ονόματα μας καταγράφηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη. Όμως παρόλα αυτά, υπήρχε μια ντροπαλότητα για τα παράπονα και τις ανάγκες, έτσι αποφάσισα να μιλήσω… Είπα στα Ηνωμένα Έθνη ότι το φαγητό ήταν απαίσιο. Τους είπα ότι υπήρχαν εκείνοι που ήταν εξαρτημένοι από το τσιγάρο και εφόσον δεν είχαν λεφτά, δεν μπορούσαν να αγοράσουν τσιγάρα – αν τους δώσετε λεφτά, θα πάνε να αγοράσουν και να σας τα φέρουν. Και το πιο σημαντικό, τους είπα ότι δεν υπήρχε τρόπος να λουστούμε. Οι στρατιώτες της UNFICYP τα κατέγραψαν όλα και έφυγαν…
Όταν έφυγαν, ο φύλακας μας – ο καθηγητής – (υπήρχαν δύο εκπαιδευτικοί που μας φύλαγαν. Ο ένας ήταν δάσκαλος δημοτικού από τη Νέτα και ο άλλος καθηγητής γυμνασίου από τη Γιαλούσα) ήρθε και άρχισε να μου φωνάζει και μου είπε να ξαπλώσω κάτω. Ξάπλωσα στο πάτωμα. Γέμισε το όπλο του και με θυμό μου είπε:
«Θέλεις να σε ράψω;!»
Όλοι σηκώθηκαν και ήταν όρθιοι…
Του είπα:
«Αμ' έραφκες ποδάττες είχεν ναμουν ραψούμενος» (Αν το έκανες, θα ήμουν ήδη ραμμένος).
Ο μακαρίτης ο αδελφός μου μου φώναζε να σιωπήσω και να μην του απαντώ…
Όλοι οι φίλοι μας ήταν όρθιοι και ο καθηγητής άρχισε να βρίζει και πήγε πίσω στη θέση του…
Μετά το φαγητό ήταν καλύτερο και άρχισαν να μας φέρνουν ένα πακέτο τσιγάρα ανά δύο άτομα και έβαλαν λάστιχο νερού και σαπούνι στις τουαλέτες για να μπορούμε να λουστούμε.
Υπήρχε ένα παράθυρο που έβλεπε το καφενείο, πάνω από την μπλε πόρτα προς τα δυτικά.
Κάποτε μπορούσα να διαβάσω τους τίτλους των εφημερίδων που διάβαζαν στο καφενείο…
Μια μέρα διάβασα «Το Κυπριακό στη Γενεύη» και μια άλλη μέρα διάβασα «Ανταλλαγή Κρατουμένων» και μια άλλη μέρα «Επιστροφή από την κόλαση…»
Στις 14 Αυγούστου γύρω στις 5 το απόγεμα, άλλαξαν οι φύλακες και η αστυνομία πήρε τον έλεγχο των αιχμαλώτων πολέμου. Και γύρω στις 7 το βράδυ μας άφησαν ελεύθερους. Μπήκαμε σε ένα λεωφορείο της Γιαλούσας και πήγαμε πίσω στο χωριό μας. Όταν είχαμε πάει στο χωριό, οι Ελληνοκύπριοι είχαν ήδη φύγει από το χωριό.
Αργότερα μάθαμε ότι είχαν κάνει προετοιμασίες για να μας σκοτώσουν στις 14 Αυγούστου, αλλά το απέτρεψαν αυτό, κυρίως ο Αρέστης και τα σημαντικά άτομα του χωριού Γιαλούσα…
Οι χωριανοί της Γιαλούσας είχαν πει «Αν τους σκοτώσετε δεν θα μείνει κανένας ζωντανός σε αυτό το χωριό» και αντιτέθηκαν στην απόφαση αυτή…
Όταν τελείωσε ο πόλεμος, οι Ελληνοκύπριοι ήταν στα σπίτια τους και στα χωριά τους από τον Άγιο Θεόδωρο στο Ριζοκάρπασο…
Μετά πίεσαν με βία τους ανθρώπους αυτούς, με πολύ άσχημους τρόπους για να μεταναστεύσουν…»
Υπήρχαν πολλές περιστάσεις όπως αυτή όπου Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι σώθηκαν από πιθανές σφαγές και προσπάθησα πολύ να βρω αυτά τα παραδείγματα πραγματικής ζωής και να γράψω για αυτά…
Είχαμε διοργανώσει ακόμα και μια βραδιά όπου τιμήσαμε εκείνους που είχαν σώσει ο ένας τον άλλο – η όλη ιδέα ήταν να δείξουμε στις κοινότητες μας ότι η ανθρωπιά υπάρχει στην πατρίδα μας, ανεξάρτητα με το πόσο άσχημα πήγαιναν τα πράγματα…
Ότι δεν μπορούμε να «γενικεύουμε» και να τους βάζουμε όλους στην ίδια βάρκα…
Ότι χρειάζεται να δημιουργήσουμε χώρο για ενσυναίσθηση και αμοιβαία κατανόηση έτσι ώστε όλες οι κοινότητες μας να μπορούν να επιβιώσουν σε αυτή τη γη…
Στους εθνικιστές δεν αρέσουν τέτοιες ιστορίες και αποφεύγουν να μιλούν για αυτές, ακόμα και αν γνωρίζουν για αυτές…
Δεν τους αρέσουν τέτοιες ιστορίες καθώς αντικατοπτρίζουν ότι δεν είναι όλοι οι ίδιοι, ότι δεν μπορείς να τους βάλεις όλους στο ίδιο καλάθι και ότι όσο ζούμε, πάντοτε υπάρχει ελπίδα ότι η ανθρωπιά θα επικρατήσει…
Ο μουχτάρης της Λαπάθου, ο κύριος Αντρέας, είχε σώσει τη ζωή των Τουρκοκυπρίων, θυμώνοντας στα άτομα της ΕΟΚΑ Β και διώχνοντας τους το 1974… Σίγουρα απέτρεψε μια πιθανή σφαγή Τουρκοκυπρίων του χωριού Λάπαθος όπως επίσης και της περιοχής…
Ένα άλλο άτομο που απέτρεψε τη δολοφονία Τουρκοκυπρίων ήταν ο Παναγιώτης Θεοδοσίου Διγενής από την Πύλα – είχε πάει έξω από το χωριό, παίρνοντας μαζί του τον Τουρκοκύπριο μουχτάρη το 1974 και έδιωξε τις συμμορίες της ΕΟΚΑ Β… Δεν τους άφησε να μπουν στο χωριό…
Στη διάρκεια του πραξικοπήματος το 1974, μάθαμε από τις έρευνες του συγγραφέα και ερευνητή Ulus Irkad από την Πάφο, ότι οι Παφίτες Τουρκοκύπριοι είχαν βοηθήσει να κρύψουν κάποιους Ελληνοκύπριους, συμπεριλαμβανομένων και Ελληνοκύπριων αστυνομικών που επρόκειτο να δολοφονηθούν από την ΕΟΚΑ Β…
Ο Alpay Topuz από το χωριό Επηχώ στη Μεσαορία είχε σταματήσει το βιασμό γυναικών στο στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου στη Βώνη και τις υπερασπίστηκε και για όσο διάστημα ήταν εκεί δεν υπήρξαν δολοφονίες ή βιασμοί… Είχε παρεμποδίσει την επιδείνωση της κατάστασης…
Δημοσίευσα διάφορες ιστορίες σε αυτές τις σελίδες όταν ένας Τουρκοκύπριος είχε σώσει τη ζωή κάποιων Ελληνοκυπρίων σε μια μάντρα στην περιοχή Ομορφίτας…
Υπάρχουν πολλές κρυφές ιστορίες όπως αυτή, και αυτές είναι ακόμα «μεγάλο ταμπού» αφού και οι δύο πλευρές δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι δεν είναι όλοι οι ίδιοι και ότι υπάρχουν καλοί άνθρωποι και κακοί άνθρωποι ή άνθρωποι με καλές προθέσεις και άνθρωποι που αποτυγχάνουν στο να βοηθήσουν άλλους…
Σκέφτομαι τους καλούς ανθρώπους σαν τα φυτά της γης μας, που βλασταίνουν στην άσφαλτο ή στα πεζοδρόμια ή μέσα από τοίχους… Αντιστέκονται, προσπαθούν να βρουν τον ήλιο, προσπαθούν να μεγαλώσουν ανεξάρτητα από τις συνθήκες…
Όμως τέτοιοι καλοί άνθρωποι είναι κάτι περισσότερο – ενσαρκώνουν μια αθωότητα που δεν μπορεί να αμαυρωθεί από οτιδήποτε, την καθαρή αθωότητα που βλέπουμε στα ζώα και όλο και λιγότερο στους ανθρώπους… Οι άνθρωποι είναι η μεγαλύτερη απογοήτευση στη γη και τα ζώα είναι κατά πολύ ανώτερα στην αγάπη και την ειλικρίνεια… Τουλάχιστον αυτή είναι η δική μου προσωπική εμπειρία μετά από δύο δεκαετίες που βλέπω μαζικούς τάφους, δολοφονίες, βιασμούς και τη βλακεία των εθνικιστών αυτής της γης, που πυροβολούν τον εαυτό τους στα δικά τους πόδια, μόνο και μόνο λόγω του εγώ τους, και κάνουν τις κοινότητες μας να πληρώσουν για αυτό…
Γράφω τις ιστορίες φρικαλεοτήτων, μαζικών δολοφονιών, εκτελέσεων και βιασμών, όπως επίσης και ιστορίες ανθρωπιάς στην Κύπρο, όπου άνθρωποι έσωσαν ο ένας τον άλλο από πιθανές δολοφονίες…
Όμως πρέπει επίσης να σκεφτούμε και για μια άλλη κατηγορία ανθρώπων που επισημαίνει ο Primo Levi στα βιβλία τους: Εκείνους που γνώριζαν, που είδαν και που παρέμειναν σιωπηλοί… Ο Primo Levi ήταν στο στρατόπεδο συγκεντρώσεων στο Auschwitz και επέζησε και έγραψε βιβλία για το τι συνέβηκε εκεί… Η μεγαλύτερη του απογοήτευση πιστεύω ήταν εκείνοι οι άνθρωποι που ήξεραν και δεν μίλησαν, που είδαν αλλά παρέμειναν σιωπηλοί… Επειδή αν είχαν διαμαρτυρηθεί, αν είχαν μιλήσει, δεν θα υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης τύπου Auschwitz…
Γι αυτό είναι που πρέπει να συνεχίσουμε να μιλούμε και να μοιραζόμαστε αυτά που γνωρίζουμε, αυτά που παρατηρούμε και αυτά που θεωρούμε σωστό να παρουσιάσουμε για να δημιουργήσουμε κατανόηση και ενσυναίσθηση σε αυτή τη γη.
Χρειάζεται να γνωρίζουμε ΟΛΗ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ – ανεξάρτητα από το τι είναι. Είτε πρόκειται για μαζικούς τάφους ή ανθρώπους που σώζουν ο ένας τον άλλο, χρειάζεται να γνωρίζουμε τα πάντα για να μπορέσουμε να κτίσουμε ένα μέλλον μαζί…
Σας καλώ να μοιραστείτε μαζί μου τις ιστορίες σας – καλές και κακές… Γράψτε μου ή τηλεφωνήστε μου και θα μιλήσουμε και θα γράψουμε για αυτά έτσι ώστε να δημιουργήσουμε νόημα σε αυτό το χαοτικό νησί μας, τουλάχιστον για τα παιδιά και τα εγγόνια μας…
Photo: Η αποθήκη καπνού στη Γιαλούσα, όπου κρατούνταν οι Τουρκοκύπριοι αιχμάλωτοι πολέμου το 1974. Φωτό από Tuncer Baghishkan
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 1st of August 2021, Sunday. A similar article in Turkish was published in the YENIDUZEN newspaper on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" on the 25th of June 2021 and the link is here:
https://www.yeniduzen.com/1974te-arestinin-tutun-ambarinda-bolge-koylerden-esir-dusen-kibrisliturkler-tutulmak-17576yy.htm
YENİDÜZEN: Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler – Sevgül Uludağ
"1974'te Aresti'nin Tütün Ambarı'nda bölge köylerden esir düşen Kıbrıslıtürkler tutulmaktaydı..."
Arkeolog ve araştırmacı yazar değerli arkadaşımız Tuncer Hüseyin Bağışkan, Yalusa'da (Yeni Erenköy) bir zamanlar Aresti'nin Tütün Ambarı olarak bilinen binanın fotoğraflarını sosyal medyada paylaşınca, bu konuda Ahmet Derya arkadaşımız da hatıralarını aktardı... Ahmet Derya'yla bu konuda yıllar önce geniş bir röportaj da yayımlamıştık...
Ahmet Derya, sözkonusu tütün ambarıyla ilgili olarak şöyle yazdı:
"Bu bina biz Karpazlıların arasında Aresti'nin (Arestis tou Kambi) Tütün Ambarı olarak bilinir. 1974'e kadar bu amaçla kullanılıyordu.
20 Temmuz 1974'te saldırıya uğrayan Ayantronigo (Yeşilköy) ve Aysimyo (Avtepe) köylerinden esir düşen Kıbrıslıtürkler bu binanın üst katında tutuldular. 21 Temmuz'dan 14 Ağustos'a kadar ben de bu binanın üst katında olanlardan biriydim.
Binanın üst katının yarısı (yuvarlaklanan taraf ) bu amaca tahsis edilmişti.
İlk günler hazırlıksız oldukları için bize yemek veremediler. Bunun üzerine Ayantronigolu arkadaşlar şöyle bir teklifte bulundular :
- Bizi buraya getirdiniz bahçelerimiz kaldı. Bizi götürün bahçelerimizdeki domates, hıyar, patlıcan, biberi toplayalım, hem biz yeyelim hem size verelim.
Rumlar teklifi uygun buldular, götürdüler Ayantronigolu arkadaşları, toplandı bahçelerdeki zerzevat, hem biz yedik hem onlar. İki üç gün öyle idare ettik, ondan sonra yemek vermeye başladılar ama yemekler gerçekten çok kötüydü.
Bir hafta sonra Birleşmiş Milleter Barış Gücü geldi isimlerimizi aldı, şikayetlerimizi ve isteklerimizi sordu.
İsimlerimizin BM kayıtlarına girmesi herkesi biraz rahatlattı. Buna rağmen istekler ve şikayetler konusunda bir çekingenlik vardı.
Söz aldım; yemeklerin kötü olduğunu söyledim. Aramızda sigara tiryakileri olduğunu ve bir haftadır paraları olmadığı için (parayı verene alıp getiriyorlardı) sigarasız kaldıklarını, en önemlisi duş alma imkanımız olmadığını söyledim. Barış Gücü hepsini yazdı ve gitti. Onlar gidince bizi bekleyen nöbetçi -gasiğidi- (bizi bekleyen iki öğretmen vardı. Biri Netalı İlkokul öğretmeni -daskalo- öteki Yalusalı Orta Eğitim Öğretmeni- gasiğidi- ) geldi ve bana bağırarak yüzükoyun yatmamı söyledi, yattım. Silahını doldurup öfkeyle;
-Thelis na se rapso (seni dikmemi- taramamı- isten) dedi. Herkes ayağa kalkmıştı. Ben de :
- Amme ravges bodahtes eihen namoun rapsoumenos (Beni dünden dikseysin, dikilmiş olacaktım. ) dedim.
Rahmetli abim :
-Haspa çıkar, cevap verme gendine diye bağırıyordu.
Arkadaşlar toparlanmıştı, söverek çekildi yerine gitti.
Daha sonra yemekler düzeldi, iki kişiye bir paket sigara getirmeye başladılar, bir de duş alalım diye tuvaletlere su hortumu ve sabun koydular.
Batı'ya bakan (mavi kapının üstü) pencerenin karşısında kahvehane vardı. Bazı günler o pencereden kahvehanede okudukları gazetenin manşetlerini okurdum.
Birgün "To kypriako sti ğenevi" -Kıbrıs sorunu Cenevre'de manşetini okudum. Bir başka gün "Antallagi ton kratumenon "- Esirlerin takası.
Bir de "Epistrofi apo tin kolasi" - cehennemden dönüş manşetlerini okumuştum.
Neyse çok uzattım. 14 Ağustos'ta saat 17'ye doğru nöbetçiler değişti ve bizi polis devraldı. Saat 19'a doğru bizi serbest bıraktılar. Bizimle birlikte Yalusa'nın köy otomobiline binip köye gittik. Biz köye vardığımızda Rumlar köyü terketmişti.
Daha sonra, 14'ünde bizi öldürmek için hazırlık yapıldığını ama başta Aresti olmak üzere köyün ileri gelenlerinin buna engel olduğunu öğrendik.
- Siz bunları öldürürseniz burda kimseyi sağ komazlar diye köylüler karşı çıkmış.
Şavaş sona erdiğinde Aytotro'dan (Çayırova) Dipkarpaz'a kadar Rumlar evlerinde, köylerinde idi.
Daha sonra bu insanlar zorla ve çok çirkin yöntemlerle köylerinden göçerttildi..."
25 Haziran 2021 tarihinde YENİDÜZEN'de, "Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler" yazı dizimizde yayımlanmıştır – Sevgül Uludağ.
No comments:
Post a Comment