Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Ο καλός μας φίλος από την Πάφο, ερευνητής και συγγραφέας Ulus Irkad μας διαφωτίζει για κάτι που δεν γνωρίζουν πολλοί άνθρωποι: Πως οι Τουρκοκύπριοι της Πάφου βοήθησαν τους υποστηρικτές του Μακαρίου και την Αριστερά έναντι της Χούντας στη διάρκεια του πραξικοπήματος… Σήμερα θέλω να μοιραστώ μαζί σας αυτά που έγραψε για το θέμα… Ο Ulus Irkad λέει:
«Σήμερα θέλω να πω στους Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους μερικά πράγματα που δεν θα βρουν σε κανένα βιβλίο ιστορίας: Ότι είχαμε σώσει τη ζωή του Μακαρίου…
Μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, στις 16 Ιουλίου, κλήθηκα σε στρατιωτική θέση και ήμουν 16 χρονών. Υπηρέτησα στην περιοχή του Τζαμιού Πάφου με ένα Αγγλικό αυτόματο όπλο Sten στο χέρι μου μέχρι τις 17 Ιουλίου 1974.
Στη διάρκεια του πραξικοπήματος, οι μονάδες της Ελληνοκυπριακής Εθνικής Φρουράς και της ΕΟΚΑ Β πολεμούσαν στους δρόμους της Πάφου. Τις μονάδες του Μακαρίου και της αριστεράς που είχαν σχηματίσει… Υπήρχε αντίσταση σε διάφορα μέρη. Ποτέ δεν θα ξεχάσω πως καθώς οι μονάδες της Χούντας και οι υποστηρικτές τους επιτέθηκαν στη Λεμεσό, μια ομάδα υποστηρικτών του Μακαρίου και κάποιοι αριστεροί Παφίτες είχαν μπει σε ένα φορτηγό για να πάνε ως υποστήριξη στη Λεμεσό και τους επιτέθηκαν στο Κολόσσι και οι περισσότεροι από αυτούς σκοτώθηκαν.
Εφόσον οι υποστηρικτές του Μακαρίου και οι αριστεροί ήταν τα θύματα, θα πω ανοικτά ότι τόσο εγώ όσο και οι φίλοι μου νιώθαμε συμπάθεια προς αυτούς. Οι νεαρότεροι, που ήταν τα δύο παιδιά του γείτονα μας από τα Βρέτσια και που εργάζονταν ως οικοδόμοι στην Ελληνοκυπριακή πλευρά, είχαν έρθει στο σπίτι φοβισμένοι – είχαν γίνει αυτόπτες μάρτυρες στη δολοφονία δύο αστυνομικών από την ΕΟΚΑ Β και ποτέ δεν θα ξεχάσω την ανησυχία τους.
Το σπίτι μας ήταν ακριβώς το σύνορο και εκείνες τις μέρες είχε μετατραπεί σε στρατιωτική μονάδα για τους Τουρκοκύπριους αγωνιστές και κοντά στο δρόμο μας, ποτέ δεν θα ξεχάσω τις φωνές μιας γυναίκας της οποίας ο γιος πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από κάποιους Έλληνες στρατιώτες.
Ο Μακάριος είχε διαφύγει από το πραξικόπημα και βρήκε καταφύγιο στην Πάφο… Εκείνες τις μέρες θυμούμαι την ακόλουθη εκπομπή από ένα ράδιο που μετέδιδε από την Χλώρακα μέχρι τις 17 Ιουλίου γύρω στο μεσημέρι:
-Είμαι ο Μακάριος, είμαι ζωντανός, δεν είμαι νεκρός…
Θυμούμαι την τελευταία εκπομπή από αυτό το ράδιο στις 17 Ιουλίου στα αραβικά κάπως έτσι:
-Yahya Guprus, yahya Demokradiyedde Milliyedde Guprus.
Και αυτή ήταν η τελευταία ανακοίνωση. Ποτέ δεν θα ξεχάσω το επιθετικό σκάφος «Λεβέντης» που βομβάρδισε αυτόν τον ραδιοφωνικό σταθμό και τον αποσιώπησε. Μπορεί να ήταν την ίδια μέρα ή μια μέρα νωρίτερα, νομίζω το ίδιο επιθετικό σκάφος βομβάρδισε τις μονάδες στο Κάστρο της Πάφου και αντάλλαξαν πυρά… Ένας φίλος μου που ήταν στην οροφή του Τζαμιού Ebubekir φώναξε κάτω σε ένα από τους αστυνομικούς φίλους μας «Έϊ! Ένα πυροβόλο μόλις έπεσε στον κήπο σας και ο κήπος σας καίγεται» και αυτός ο φίλος ανησυχούσε αφού ο πατέρας του είχε πάει προς εκείνο τον κήπο… Τα περβόλια τους το 1963 ήταν στο Κτήμα της Πάφου (Dip Baf), εκεί που τώρα βρίσκεται το Αεροδρόμιο Πάφου…
Και πάλι, μετά που ο Πειρατικός Ραδιοφωνικός Σταθμός σταμάτησε τις εκπομπές του, με την άδεια της Τουρκοκυπριακής Στρατιωτικής Διοίκησης Πάφου (Sancaktarlik) ο Μακάριος πέρασε από πάνω μας με δύο Αγγλικά ελικόπτερα προς τη θάλασσα και από εκεί προς τις Βρετανικές Στρατιωτικές Βάσεις Ακρωτηρίου. Η σαφής και ακριβής διαταγή του Sancaktarlik (η Τουρκοκυπριακή Στρατιωτική Διοίκηση) στην Πάφο ήταν ότι δεν θα υπήρχαν πυρά προς το ελικόπτερο του Μακαρίου και είχαμε προστατεύσει με αυτό τον τρόπο τον Μακάριο από την φασιστική Χούντα.
Όταν ξεκίνησε ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των Ελληνοκυπρίων στην περιοχή που ονομάζεται Μαυραλή (η περιοχή αυτή είχε καταληφθεί το 1964 και είχαν σκοτωθεί 9 Τουρκοκύπριοι), δύο Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί παγιδεύτηκαν εκεί και ξανά, με τις διαταγές της Τουρκοκυπριακής Στρατιωτικής Διοίκησης Πάφου (Sancaktarlik) κάποιοι από τους Τουρκοκύπριους φίλους μας έφεραν φαγητό σε αυτούς τους αστυνομικούς. Εγώ προσωπικά είδα τους Aygun Necip και Arif Ruso (που αργότερα σκοτώθηκαν στον πόλεμο και έγιναν μάρτυρες) να φέρνουν φαγητό σε αυτούς τους αστυνομικούς. Θέλω οι νεότερες γενιές να τα γνωρίζουν αυτά… Στη διάρκεια του πολέμου, η συμπάθεια μας ήταν προς το Μακάριο και την Αριστερά γενικά και τους υποστηρίζαμε ενάντια στη Χούντα. Αυτή ήταν η γενική τάση ανάμεσα στους Τουρκοκύπριους στην Πάφο. Και είχαμε διαταγές να είμαστε ευγενικοί σε εκείνους τους αριστερούς και τους υποστηρικτές του Μακαρίου όταν αναζητούσαν καταφύγιο στην Πάφο. Ήταν σαν πως και οι υποστηρικτές του Μακαρίου και οι αριστεροί ήταν στη δική μας πλευρά και αυτή ήταν η γενική τάση. Θα το πω ακόμα πιο ανοικτά… Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, είχαμε ακούσει ότι ο ιδιοκτήτης μιας φάρμας από την Πάφο που ήταν υποστηρικτής του Μακαρίου πήγε στα βουνά και υπήρχε αυτή η αίσθηση ότι αν συνέχιζε με αυτό τον τρόπο ο εμφύλιος, θα ήμασταν μαζί του…
Όταν συνέχιζε ο εμφύλιος πόλεμος και σκάβαμε χαρακώματα κοντά στην αποθήκη νερού του Μετώπου Λαζάνας, ένας πιο ηλικιωμένος γνωστός που δεν ζει πλέον, αλλά του οποίου ο γιος είναι στενός μου φίλος, έλεγε «Ας έλθει το ΝΑΤΟ και να διαιρέσει την Κύπρο έτσι ώστε να ησυχάσουμε» και βρήκα πολύ ενδιαφέρον αυτό που έλεγε. Θυμούμαι ως 17χρονος ότι ήμουν εναντίον μιας τέτοιας άποψης. Καθώς βαθαίναμε τα χαρακώματα στο Μέτωπο Λαζάνας, έγινα μάρτυρας της ισχυρής αντίστασης των υποστηρικτών του Μακαρίου από τη Χλώρακα ενάντια στις μονάδες της Χούντας καθώς έμπαιναν στη Χλώρακα.
Μετά την κατάληψη της περιοχής Μαυράλη, στις 20 Ιουλίου, θυμούμαι τον Διοικητή της Τουρκοκυπριακής Στρατιωτικής Διοίκησης Πάφου (Sancaktar) μόλις μας είδε εμάς τα παιδιά σε στρατιωτικές θέσεις άρχισε να κλαίει και περικυκλώσαμε τους Ελληνοκύπριους αστυνομικούς ως αδελφοί και φίλοι και τους είπαμε ότι δεν θα τους κάναμε τίποτε, ότι θα τους παραδίδαμε στους στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών και θυμούμαι τους Ελληνοκύπριους αστυνομικούς που μας αγκάλιασαν μετά που τα είπαμε αυτά…
Είδα ένα από αυτούς τους αστυνομικούς φίλους στην Πύλα και αγκαλιαστήκαμε ακριβώς όπως είχαμε κάνει πριν χρόνια, εκείνη τη μέρα… (Το όνομα του είναι Γλαύκος, και στην τελευταία μου επίσκεψη στην Πάφο έμαθα ότι είχε πεθάνει, ας αναπαυτεί εν ειρήνη…) Και στις 22 Ιουλίου 1974 καθώς έπεφτε η Πάφος, ένας άντρας της ΕΟΚΑ έστρεψε το όπλο του πάνω μου και αυτός τον σταμάτησε και έδειξε ότι με ήξερε… Και αυτός μου είχε σώσει τη ζωή.
Στις 20 Ιουλίου 1974, ήμουν μέσα το ποτάμι Μαυραλή μαζί με τον μακαρίτη Mustafa Tarkush και βάζαμε ύφασμα από καμβά έτσι ώστε να το δουν τα αεροπλάνα και εκείνη τη στιγμή χιλιάδες Ελληνοκύπριοι πολιτοφύλακες και στρατιώτες ήταν στο Μελανό, όχι πολύ μακριά από εμάς… Ο Διοικητής Osman Karshili έψαχνε να βρει κάποιους εθελοντές για να μεταφέρουν τρία βλήματα πυροβόλου για να πάνε μαζί με το φίλο μας Arif Ruso. Το μέρος στο οποίο τους έστειλαν ήταν μια εξαιρετικά επικίνδυνη περιοχή – το να πας εκεί ήταν σίγουρος θάνατος. Το ήξερα αυτό επειδή ο πατέρας μου πάντοτε μου έδειχνε αυτή την περιοχή… Όταν ζήτησε ο διοικητής κανένας δεν προθυμοποιήθηκε έτσι έπρεπε να βάλει κλήρο και ένας φίλος που λεγόταν ο Άγγλος Doghan (επειδή έμοιαζε με Άγγλο) έπρεπε να πάει και έχασε μερικά δάκτυλα και ο Arif Ruso που χειριζόταν το πυροβόλο έχασε τη ζωή του… Οι περισσότεροι μας ήμασταν πολύ νεαρά παιδιά και αγωνιζόμασταν μέχρι το τελευταίο λεπτό έτσι ώστε οι υποστηρικτές της Χούντας να μην καταλάβουν την Πάφο. Όμως η αλήθεια ήταν αυτή: Είχαν εγκαταλείψει την Πάφο από καιρό, εκείνοι που είχαν κάνει το σχέδιο διαίρεσης το είχαν σχεδιάσει έτσι. Μακάρι να τα ξέραμε συνειδητά όλα αυτά από την αρχή και έτσι να μην περάσουμε τόσο πολύ πόνο ως οι δύο κοινότητες. Από εδώ και μπρος ως οι δύο κοινότητες, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί να μην κάνουμε ξανά τα ίδια λάθη…
Καθώς έγινε ξεκάθαρο τη νύκτα της 20ης Ιουλίου, ότι η Πάφος θα έπεφτε την επόμενη μέρα, ο μακαρίτης θείος μου Omer Ayral ήρθε στο σπίτι και έκλαιγε – ήταν ο ιδρυτής διευθυντής του Ραδιοφώνου Gazi Baf από το 1965 και είχε σπάσει όλο τον εξοπλισμό και είχε έρθει στο σπίτι στενοχωρημένος κλαίγοντας… Δεν θα το ξεχάσω ποτέ…
Επίσης θυμούμαι πολύ καθαρά το εξής: Ο μακαρίτης πατέρας μου είχε επιστρέψει σύντομα στο σπίτι πριν να ξεκινήσει ο πόλεμος και μου έδειξε μονάδες της ΕΛΔΥΚ που προσγειώνονταν και μου είπε, «Και αυτοί είναι άνθρωποι… Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται ένοχος… Πρόσεχε, αλλά να μην είσαι σκληρός…»
Ο πόλεμος είναι φοβερό πράγμα… Είναι κακή μοίρα να πεθαίνουν οι νεαροί… Μετά από 45 χρόνια έχω φτάσει στο εξής σημείο: Τώρα είναι η ώρα για ειρήνη, η ώρα για να αγκαλιαστούμε, η ώρα για να μιλήσουμε, η ώρα να πάρουμε μαθήματα έτσι ώστε να μην ξαναγίνουν λάθη, η ώρα να δείξουμε ενσυναίσθηση… Λέω ειρήνη τώρα, αμέσως…
Με σεβασμό, στην μνήμη όλων των ανθρώπων μας που χάσαμε τον Ιούλιο και τον Αύγουστο…»
«Δύο φίλοι που χάσαμε στην περιοχή Μαυραλή στην Πάφο: Arif Ruso and Ihsan Kilich…»
Ο Ulus Irkad θυμάται δύο από τους φίλους του που έχασε στον πόλεμο το 1974 στην περιοχή Μαυραλή στην Πάφο… Λέει:
«Στις 20 Ιουλίου 1974, στην περιοχή Μαυραλή στην Πάφο χάσαμε δύο από τους φίλους μας… Ο ένας από αυτούς ήταν ο Arif Ruso. Πήγαινε στην πρώτη γραμμή με ένα πυροβόλο. Τραβήξαμε κλήρο και το άτομο που πήγε μαζί του επίσης έχασε μερικά από τα δάκτυλα του… Ο άλλος φίλος ήταν ο Ihsan Kilich… Είχε έρθει από την Αγγλία για να δει τη γυναίκα του και τον τρίχρονο γιο του. Λόγω του πολέμου, έτρεξε στις στρατιωτικές θέσεις… Ακριβώς πριν από τον πόλεμο του είχα πει, «Σήμερα φαίνεσαι πολύ όμορφος…» Και μου είχε απαντήσει «Πάντοτε είμαι όμορφος…» Αυτό ήταν… Μετά από μερικές ώρες τον πυροβόλησαν… Και δυστυχώς ακριβώς στο ίδιο σημείο που είχε σκοτωθεί ο πατέρας του το 1964, πέθανε και αυτός στο ίδιο σημείο το 1974… Ήμασταν μαζί και με τους δύο μέχρι τις τελευταίες τους στιγμές… Ας αναπαυθούν εν ειρήνη… Μακάρι λέω, να μην υπάρξει πόλεμος ξανά…»
Photo: Συνάντηση των Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων της Πάφου…
(*) Article published in POLITIS newspaper on the 1st of September 2019, Sunday. A similar article was published on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" in the YENİDÜZEN newspaper on the 26th of July 2019 and here is the link:
http://www.yeniduzen.com/tek-bir-dilegim-var-tek-bir-kibrisli-cocugun-daha-kardesim-yannis-gibi-kurban-olmasi-14284yy.htm
No comments:
Post a Comment