Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Ήταν ένας κωφάλαλος ηλικιωμένος… Ο μόνος τρόπος που ο ηλικιωμένος αυτός βοσκός μπορούσε να επικοινωνήσει ήταν χρησιμοποιώντας τα χέρια του, με σήματα, χρησιμοποιώντας τις εκφράσεις του προσώπου του και του σώματος του… Ο Yusuf Emir Hasan ήταν ένας ηλικιωμένος άνδρας, ένας βοσκός από το Κιβισίλι που έβοσκε τα πρόβατα του στα χωράφια έξω από το Κιβισίλι μαζί με ένα εξάδελφο του στις αρχές του Φεβρουαρίου 1964… Δεν ήξερε ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα έβλεπε τον ήλιο, η τελευταία φορά που θα έβλεπε τα πρόβατα του… Ήταν ακριβώς 74 χρονών.
Είδε κάποιους να έρχονται στον κύριο δρόμο προς το Μαζωτό και δεν γνώριζε ότι ήταν μια ομάδα που ερχόταν από την κηδεία ενός αστυνομικού στην Αναφωτίδα – ο αστυνομικός Τάσος Κωνσταντίνου είχε σκοτωθεί στον Άγιο Σωζόμενο (Arpalik). Ήταν μήπως ένας από τους αστυνομικούς στους οποίους είχαν στήσει ενέδρα και σκότωσαν στο μηχανοστάσιο στην άκρια του χωριού στις αρχές του Φεβρουαρίου 1964 ή σκοτώθηκε αργότερα κατά τις συγκρούσεις που προέκυψαν μετά από αυτή την ενέδρα από μια ομάδα νεαρών της ΤΜΤ, χωρίς τη συγκατάθεση του αρχηγού της ΤΜΤ στο χωριό;
Ο ηλικιωμένος βοσκός δεν ήξερε τίποτε από αυτά – σύμφωνα με ένα Ελληνοκύπριο φίλο που μου είπε την ιστορία, όταν είδε το πλήθος να έρχεται, προχώρησε για να τους χαιρετήσει και να ζητήσει ένα τσιγάρο, φέρνοντας τα δύο του δάκτυλα στο στόμα και κάνοντας την κίνηση του καπνίσματος.
Αντί τσιγάρο, τον σκότωσαν εκεί, στον κύριο δρόμο προς το Μαζωτό, μαζί με τον εξάδελφο του Shevket Salih Sakalli… Ο Shevket ήταν 44 χρονών, επίσης από το Κιβισίλι, παντρεμένος με την Pembe και είχαν έξι παιδιά… Μερικοί Ελληνοκύπριοι που επέστρεφαν από την κηδεία του αστυνομικού στην Αναφωτίδα τους σκότωσαν και τους δύο. Και οι δύο είναι «αγνοούμενοι» από τη μέρα εκείνη…
Είμαι σίγουρη ότι ο ηλικιωμένος άντρας δεν μπορούσε, και δεν καταλάβαινε γιατί τον σκότωσαν… Στο κάτω-κάτω, το μόνο που ήθελε ήταν ένα τσιγάρο… Στον σιωπηλό του κόσμο, δεν μπορούσε ούτε να φωνάξει δυνατά, να πει στους δολοφόνους του «Σταματήστε! Σας παρακαλώ σταματήστε!...» Συνάντησε το θάνατο, όπως συναντούσε και τη ζωή σε άκρα σιωπή – ίσως μόνο με τα μάτια του, το πρόσωπο του και τα χέρια του, έκανε σήματα προσπαθώντας να πει στους Ελληνοκύπριους δολοφόνους ότι το μόνο που ήθελε ήταν ένα τσιγάρο!... Ο ηλικιωμένος άντρας δεν γνώριζε τους νεαρούς της ΤΜΤ που έστησαν ενέδρα έξω από τον Άγιο Σωζόμενο, δεν ήξερε ότι υπήρχαν συγκρούσεις μετά και μερικοί Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν, δεν ήξερε ότι ο Άγιος Σωζόμενος εκκενώθηκε και πήραν όλους τους Τουρκοκύπριους στην Λουρουτζίνα (Akincilar) για να ζήσουν προσφυγική ζωή για την υπόλοιπη τους ζωή… Δεν ήξερε ότι ο Άγιος Σωζόμενος έγινε χωριό φάντασμα στην άκρια του Δαλιού και της Ποταμιάς – με τα χρόνια τα κτίρια κατέρρευσαν σε πέτρες και σκόνη και δεν παρέμεινε τίποτε, τίποτε εκτός τη μνήμη αυτών που θυμούνταν πως ήταν η ζωή στο χωριό αυτό…
Ο Ali Fegan, ένας από τους τοπικούς θρύλους του κινήματος της Τουρκοκυπριακής αριστεράς, διατήρησε τις αναμνήσεις αυτές και μου μίλησε για την ιστορία του Άγιου Σωζόμενου (Arpalik). Το 1957-58 όταν αναπτυσσόταν η σύγκρουση μεταξύ Τουρκοκυπρίων – Ελληνοκυπρίων γύρω από τον Άγιο Σωζόμενο, τη Λουρουτζίνα και το Πυρόι, κάποιοι άντρες της ΤΜΤ έδειραν τον πατέρα του Mustafa Lefkaridi, που ήταν μουχτάρης του χωριού, διότι είχε συμφωνήσει με τον Ελληνοκύπριο μουχτάρη του χωριού τον «κουφό Δημήτρη» να διατηρήσουν την ειρήνη στο χωριό και να μην αφήσουν άτομα εκτός του χωριού να έρθουν στο χωριό ή να δημιουργήσουν συγκρούσεις στο χωριό. Ο Παντελής, γιος του Ελληνοκύπριου μουχτάρη, έφυγε από τη Λουρουτζίνα για να έρθει να μείνει με τον πατέρα του. Οι «εθνικιστές» του χωριού θύμωσαν που ο γιός του Ελληνοκύπριου μουχτάρη ήρθε για να μείνει στο χωριό και τον ήθελαν να φύγει… Έτσι τη νύκτα, τα νεαρά μέλη της ΤΜΤ άναψαν μια φωτιά γύρω από το σπίτι του Ελληνοκύπριου μουχτάρη. Η φωτιά σβήστηκε και την επόμενη μέρα ο Τουρκοκύπριος μουχτάρης του Άγιου Σωζόμενου, ο Mustafa Lefkaridi, παρέδωσε αυτούς τους Τουρκοκύπριους νεαρούς στην αστυνομία για να τιμωρηθούν… Μερικοί Ελληνοκύπριοι από την περιοχή γύρω από τον Άγιο Σωζόμενο, ιδίως από το Γέρι, είχαν έρθει επίσης και με τη βοήθεια του Ελληνοκύπριου μουχτάρη, αναγνωρίστηκαν και παραδώθηκαν στην αστυνομία μερικοί από εκείνους που ήρθαν για να προκαλέσουν φασαρίες. Ο Άγιος Σωζόμενος το 1957-58 σώθηκε από την άκρια του γκρεμού με τη σοφία και ηγεσία των δύο μουχτάρηδων αλλά όχι για πολύ… Μερικοί άντρες της ΤΜΤ έδειραν το Mustafa Lefkaridi, μαζί με το δάσκαλο του χωριού Mustafa Ethem και ένα άλλο χωριανό, τον Hasan Djidik, επειδή παρέδωσαν στην αστυνομία τους νεαρούς που προσπάθησαν να κάψουν το σπίτι του Ελληνοκύπριου μουχτάρη… Οι νεαροί ελευθερώθηκαν μετά από μερικές μέρες και αποκαλούσαν τον μουχτάρη «προδότη, υποστηρικτή των Ελλήνων, κομμουνιστή, κτλ» Μια νέα ηγεσία της ΤΜΤ ανέλαβε το χωριό. Οι Τουρκοκύπριοι του χωριού μοιράστηκαν και οι άνθρωποι άρχισαν να επιτηρούν ο ένας τον άλλο!...
Εκείνα τα χρόνια, τα νεαρά μέλη της ΤΜΤ ή οι υποστηρικτές τους, αυτοαποκαλούνταν «Νεολαία Djelal Hordan». Ο Djelal Hordan, ένας «ιεραπόστολος» από την Τουρκία ήρθε στην Κύπρο και γύριζε τα χωριά, προσπαθώντας να ανυψώσει τον «εθνικισμό» και να δημιουργήσει μια «εθνικιστική νεολαία»… Η «Νεολαία Djelal Hordan» του Αγίου Σωζόμενου μετά, στις 6 Φεβρουαρίου 1964, έστησε ενέδρα σε κάποιους Ελληνοκύπριους στο μηχανοστάσιο 3 χιλιόμετρα έξω από το χωριό. Οι Ελληνοκύπριοι είχαν έρθει για ανοίξουν το νερό της άρδευσης αφού το πηγάδι αυτό χρησιμοποιείτο και από τα γύρω χωριά. Εδώ σκότωσαν δύο ή τρεις Ελληνοκύπριους, ανάμεσα τους και ένα αστυνομικό και μετά άρχισαν οι συγκρούσεις. Ο νέος αρχηγός της ΤΜΤ που ήταν ενάντια σε μια τέτοια ενέδρα δεν ήταν καν στο χωριό την ώρα της ενέδρας – είχε πάει στην Ποταμιά για να μιλήσει με τον αρχηγό της ΤΜΤ εκεί, για το πώς να σταματήσουν την ενέδρα αυτή. Όμως η «Νεολαία Djelal Hordan» δεν άκουε τον τοπικό αρχηγό της ΤΜΤ και άρχισαν οι συγκρούσεις. Σε μερικές ώρες Ελληνοκύπριοι από το Γέρι, το Δάλι, την Αθιένου (Kiradjikeuy) και την Τύμπου ήρθαν για να περικυκλώσουν το χωριό και κατά τις συγκρούσεις σκοτώθηκαν Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, ανάμεσα τους και ο νέος αρχηγός της ΤΜΤ, Mehmet Huseyin Guspo που δεν συμφωνούσε με την ενέδρα… Πήραν τους Τουρκοκύπριους αιχμάλωτους και άρχισαν διαπραγματεύσεις μεταξύ του Τουρκοκύπριου μουχτάρη και των Ελληνοκυπρίων μέσα σε ένα οπλισμένο όχημα των Βρετανών. Ξεκινώντας από το βράδυ της 6ης και την επόμενη μέρα, οι Βρετανοί στρατιώτες μετάφεραν τους Τουρκοκύπριους του Άγιου Σωζόμενου στη Λουρουτζίνα. Μερικοί Τουρκοκύπριοι από την Ποταμιά, το Δάλι, τη Κόση, το Πετροφάνι και το Πυρόι επίσης έφυγαν και πήγαν να ζήσουν στη Λουρουτζίνα. Σύμφωνα με τον Ali Fegan, εκείνες τις μέρες προβλεπόταν «Διχοτόμηση Καντονιών» (Kantonal Taksim) και η Λουρουτζίνα είναι μια από τα «προσδιορισμένα καντόνια» και έτσι όλα ήταν μέρος του «Σχεδίου Διχοτόμησης Καντονιών»…
Photo: Yusuf Emir Hasan...
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 27th of September 2009.
No comments:
Post a Comment