Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Σήμερα θέλω να μοιραστώ μαζί σας ένα άρθρο που είχα γράψει πριν από 14 χρόνια μετά από μήνες έρευνας... Είχε επίσης δημοσιευθεί στο βιβλίο μου στα Ελληνικά «Τα στρείδια που έχασαν το μαργαριτάρι τους»…
Σε περιόδους που οι προκλήσεις συνεχίζονται, τις περισσότερες φορές δεν βλέπουμε τι κρύβεται πίσω από αυτές...
Μόνο μετά από χρόνια αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τι πραγματικά συνέβη και ποιοι ήταν πίσω από αυτό.
Η Κοφίνου είναι ένας τέτοιος λαβύρινθος που πρέπει να δούμε και να υπενθυμίσουμε τους εαυτούς μας ότι ποτέ δεν μετρούν οι ανθρώπινες ζωές σε αυτή τη γη έτσι ώστε να δημιουργήσουμε ένα εναλλακτικό μέλλον όπου η ανθρωπιά θα είναι προτεραιότητα...
Αυτό είναι το άρθρο μου:
«Το 1967 άρχισε να δημιουργείται σοβαρή ένταση στην περιοχή του Αγίου Θεοδώρου (Aytotoro/Bogazichi) και της Kοφίνου (Kofunye/Gechitkale). O τρελός Τούρκος διοικητής που ονομαζόταν «Chetin» ή «Ringo», σύμφωνα με τους Τουρκοκύπριους και «Mehmet» σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, άρχισε να εφαρμόζει πολιτικές που θα οδηγούσαν στη σύγκρουση…
O διοικητής ήταν άραγε πραγματικά τρελός ή είχε λάβει διαταγές να δημιουργήσει μια προκλητική ατμόσφαιρα; Έδινε διαταγές για την αποκοπή του δρόμου Λευκωσίας - Λεμεσού, τον αποκλεισμό του χωριού Άγιος Θεόδωρος και για πυροβολισμούς εναντίον διερχόμενων αυτοκινήτων… Οι άνθρωποι τον φοβόντουσαν. Απαγόρευσε στους ηλικιωμένους Τουρκοκύπριους να μιλούν ελληνικά και επέβαλλε «στρατιωτική» τάξη στα δύο χωριά…
Δεν βρισκόταν εκεί απλώς για να προκαλέσει ένταση και αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο κύριες κοινότητες του νησιού, αλλά ενθάρρυνε επιθέσεις και εναντίον των στρατιωτών των Ηνωμένων Εθνών. Μια φορά μάλιστα χτύπησε ένα στρατιώτη των Ηνωμένων Εθνών μπροστά σε αρκετό κόσμο και συχνά, όπως θυμούνται οι χωριανοί, έστελνε τον κόσμο να διαδηλώσει μπροστά στο στρατόπεδο των Ηνωμένων Εθνών έτσι ώστε να υπάρχει περισσότερη ένταση!
Είχε αντικαταστήσει ένα άλλο Τούρκο διοικητή που είχε σκοτωθεί από κάποιους Τουρκοκύπριους από την Kοφίνου. O Gunay, ο οποίος απαγόρευσε τις προκλήσεις μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων, προφανώς δεν εξυπηρετούσε την «υπόθεση» εκείνο τον καιρό...
«Δεν θα ληστεύετε τα σπίτια των Ελληνοκυπρίων! Δεν θα βάζετε φωτιά στα χωράφια τους!», έλεγε... Ένα βράδυ, παγιδεύτηκε στο σινεμά του χωριού, τον πυροβόλησαν και πέθανε ενώ μεταφερόταν στο νοσοκομείο Λεμεσού... Είναι ακόμη θαμμένος στην αυλή του νοσοκομείου… Κι έτσι, ήρθε ο τρελός διοικητής για να τον αντικαταστήσει προκαλώντας ένταση και αναταραχή στην περιοχή…
O Ismail Hamit ήταν νεαρό αγόρι τότε... Καταγόταν από τον Άγιο Θεόδωρο (Aytotoro/Bogazichi) και ήταν ένας από αυτούς που επάνδρωναν το πρόχειρο φυλάκιο που είχε στηθεί για να ελέγχει τον δρόμο που οδηγούσε στο χωριό... «Ήμασταν περίπου 100 στρατιώτες», θυμάται... «Και υπήρχαν περίπου 10 σημεία που ήταν παρατηρητήρια». Δεν είχαν βγει από το χωριό για μερικά χρόνια, από φόβο να μην τους σκοτώσουν.
«Δεν γνώριζες τι μπορούσε να συμβεί... Άτομα «εξαφανίζονταν» στο δρόμο, γι' αυτό και δεν φεύγαμε από το χωριό…»
H σύγκρουση στον Άγιο Θεόδωρο είχε αρχίσει το 1964… Μικρά επεισόδια που ερμηνεύονταν σαν «εθνικά» και αναστάτωναν τον κόσμο…
«Μια φορά, ένας Τουρκοκύπριος είπε κάτι σε μια Ελληνοκύπρια, παρενοχλώντας την και η Ελληνοκυπριακή αστυνομία τον πήρε για ανάκριση... Σε αντίποινα, πιάσαμε ένα λεωφορείο γεμάτο Ελληνοκύπριους για ανάκριση!... Πυροβολούσαν και σκότωσαν έναν Τουρκοκύπριο και σε απάντηση πυροβολούσαμε και σκοτώναμε έναν Ελληνοκύπριο... Ποιοι ήταν όμως αυτοί που σκοτώνονταν; Ήταν ηλικιωμένοι, ένας βοσκός 70 ή 80 χρόνων που έβοσκε τα πρόβατα του στα χωράφια... Τέτοια πράγματα…»
Οι Τουρκοκύπριοι κάτω από την καθοδήγηση του «Chetin», του διοικητή από την Τουρκία, δεν επέτρεπαν στις αστυνομικές περιπόλους να μπαίνουν στο χωριό... Τα Ηνωμένα Έθνη προσπαθούσαν να συνοδεύουν την αστυνομία και η ένταση κορυφωνόταν... Οι Ελληνοκύπριοι αξιωματούχοι φοβόντουσαν ότι μ' αυτό τον τρόπο δημιουργούταν στην περιοχή ένας «Τουρκοκυπριακός θύλακας» και ήθελαν να το εμποδίσουν...
Έτσι στις 15 Νοεμβρίου 1967, ο στρατηγός Γρίβας αποφάσισε να επιτεθεί εναντίον των δύο χωριών, εναντίον του Αγίου Θεοδώρου και της Kοφίνου... Το προηγούμενο βράδυ, είχε μεταφέρει εκεί στρατεύματα και στρατιωτικά οχήματα και περικύκλωσαν τα χωριά. Οι καταδρομείς ήταν έτοιμοι και ο Έλληνας διοικητής τους είπε: «Αργότερα, θα μας κατηγορήσουν ότι διαπράξαμε σφαγή... Αλλά θα μπούμε στο χωριό και δεν θ' αφήσουμε ζωντανό ούτε ένα κουτσό κοτόπουλο», είπε… O Μάριος Tεμπριώτης ήταν μεταξύ των καταδρομέων που επιτέθηκαν στο χωριό... Ήταν από την Πάφο και έκανε τότε τη στρατιωτική του θητεία ως νεαρό αγόρι το 1967... (Σημείωση: Ας αναπαυθεί εν ειρήνη τώρα, ο Μάριος Τεμπριώτης πέθανε πριν από τρία χρόνια)
«Μπήκαμε στο χωριό», θυμάται, όπου σκοτώθηκαν 22 Τουρκοκύπριοι… «Αυτοί ήταν οι άνθρωποι που δεν κατάφεραν ή δεν μπορούσαν να διαφύγουν... Ήταν μερικοί ηλικιωμένοι ή άρρωστοι που δεν μπορούσαν να σηκωθούν… Αυτοί που δεν μπόρεσαν να διαφύγουν ήταν γυναίκες και παιδιά και ηλικιωμένοι... Οι καταδρομείς άρχισαν να καταστρέφουν σπίτια, να καίνε μερικά απ' αυτά και να κλέβουν κοσμήματα…»
O Ali Gurkan ήταν τότε μόλις δέκα χρόνων...
«Είχαμε ψεύτικα όπλα παιγνίδια που τα είχαμε φτιάξει από ξύλο... Παίζαμε μ' αυτά στο δρόμο… Στις 15 Νοεμβρίου το απόγευμα, παίζαμε όπως πάντα στο δρόμο... Όταν όμως άρχισαν να πέφτουν οι βόμβες καταλάβαμε ότι δεν επρόκειτο για παιχνίδι! Τρέξαμε να κρυφτούμε στο σπίτι μαζί με τους γείτονές μας…»
H επίθεση εναντίον της Kοφίνου, η σύλληψή τους και η κράτησή τους την νύκτα στο σχολείο της Σκαρίνου θα σημάδευαν τη ζωή του για πάντα… Δεν θα ξεχνούσε τη μυρωδιά που νόμιζε ότι προερχόταν από καμένο ξύλο... Στην πραγματικότητα ήταν ένας ηλικιωμένος που πέθανε μέσα στις φλόγες που άναψαν οι καταδρομείς… Τους μάζεψαν και τους πήραν μακριά από το χωριό, αλλά θυμάται ακόμη αυτή τη μυρωδιά και την εικόνα από κάτι που καιγόταν ακόμα στο έδαφος...
«Ένας από τους στρατιώτες πήγε κι έκλεισε τις πόρτες για να μη βλέπουμε... Δεν κατάλαβα ότι ήταν ένας άνθρωπος που καιγόταν… Νόμιζα ότι ήταν ξύλο…»
Αργότερα, θυμάται που έπαιζε στο δρόμο όπου είχαν στοιβάξει τα πτώματα των Τουρκοκυπρίων κοντά σε μια μισοτελειωμένη οικοδομή... Θυμάται τα πτώματα στο έδαφος και μια γυναίκα που ήρθε να τον ρωτήσει αν είχε δει το γιο της…
«Πήγαινε να ελέγξεις εκείνους εκεί, της είπα... Ήμουν μόνο ένα μικρό παιδί και δεν μπορούσα να σκεφτώ... Πήγε και βρήκε το γιο της και γύρισε πίσω φωνάζοντας και κλαίοντας…»
Στον Άγιο Θεόδωρο ο Ismail Hamit βρισκόταν σε ένα σπίτι όταν έγιναν οι επιθέσεις…
«Ήμασταν τέσσερεις... Είδα τους δύο όταν πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν... Για αρκετό καιρό δεν μπορούσα να κοιμηθώ το βράδυ... Κανένας άνθρωπος δεν πρέπει να δει άλλον άνθρωπο να σκοτώνεται… Οι Ελληνοκύπριοι στρατιώτες μας είπαν: Νομίζετε ότι γίνατε άντρες και κλείνετε αυτό το δρόμο»;
Πέρασε δέκα χρόνια της ζωής του τότε σαν στρατιώτης… Κοιτάζοντας πίσω σήμερα λέει: «Ποιος θα 'θελε να ζήσει αυτά που ζήσαμε εμείς; Μακάρι να μην ζούσαμε όλα αυτά που ζήσαμε τότε…»
Οι καταδρομείς έμειναν μέχρι τις 4 το πρωί και ο Μάριος θυμάται: «Αρχίσαμε να τρέχουμε!» H Τουρκία είχε απειλήσει ότι θα επέμβαινε και μερικά Τουρκικά αεροπλάνα πέταξαν πάνω από τη Λευκωσία... O Ismail αναρωτιέται: «Γιατί περίμεναν τόσο για να πετάξουν πάνω από την Κύπρο;»
Αργότερα, τα πράγματα στο νησί άλλαξαν - Ήταν σαν πως και οι «κυρίαρχες δυνάμεις» αποφάσισαν να ανακατέψουν ξανά τα χαρτιά και να τα ξαναμοιράσουν. Τα Ελληνικά στρατεύματα και ο Γρίβας εγκατέλειψαν το νησί... O Nτενκτάς, που διέμενε στην Άγκυρα, επέστρεψε στην Κύπρο. Οι διακοινοτικές συνομιλίες ξεκίνησαν στη Βηρυτό μεταξύ του Nτενκτάς και του Kληρίδη… Άρχιζε ένα είδος «ομαλοποίησης» στο νησί που θα συνεχιζόταν μέχρι το 1974... Στο τέλος του 1967, η Τουρκική πλευρά προχωρούσε στην ανακήρυξη της «Προσωρινής Τουρκικής Διοίκησης», σαν απαρχή για την ανακήρυξη ενός χωριστού κράτους... Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του τότε πρεσβευτή της Τουρκίας, Ercument Yavuzalp, τα αποτελέσματα αυτά ήταν καλά για την Τουρκία και «η απομάκρυνση των 10 χιλιάδων Ελλήνων στρατιωτών από την Κύπρο θα βοηθούσε την Τουρκία αργότερα, το 1974, στη διάρκεια της στρατιωτικής επιχείρησης…»
Η σύγκρουση της Kοφίνου αποτελεί ακόμη μέρος του παζλ που προσπαθούμε να λύσουμε διότι εκείνοι που ευθύνονται για τις προκλήσεις και την επίθεση δεν έχουν μιλήσει. Δεν τους ζήτησε κανένας να μιλήσουν, εκτός από οργανώσεις όπως την «Εργατική Δημοκρατία» στο νότιο μέρος του νησιού που δημοσίευσε μια λεπτομερή έκθεση το 1991.... Εκείνοι, όμως, που έδωσαν τις διαταγές για την πρόκληση έντασης και την επίθεση εναντίον των χωριών είναι ακόμη ελεύθεροι αφού οι κοινότητές μας δεν απαιτούν να μάθουν γιατί συνέβηκαν αυτά τα γεγονότα και πώς ακριβώς συνέβηκαν. Αυτά είναι τα ελλείποντα κομμάτια της κοινής μας ιστορίας στην Κύπρο, της ιστορίας μας που γράψαμε με τον τρόπο που την γράψαμε και την διαμορφώσαμε: με πολύ αίμα και δάκρυα που περιμένουν ακόμα να ξεπλυθούν… Μόνο αν διεκδικήσουμε την κοινή μας ιστορία, με όλες τις φρικαλεότητες και όλα τα λάθη της, ανεξάρτητα από πού προήλθαν, θα μπορέσουμε ίσως να δημιουργήσουμε κάποια κατανόηση για το τι ακριβώς συνέβη σ' αυτό το νησί... Διαφορετικά, το παζλ θα παραμείνει για το καθένα να το ερμηνεύσει σύμφωνα με τα συμφέροντα και τις ανάγκες του και όχι σύμφωνα με τα κοινά συμφέροντα των δύο κύριων κοινοτήτων του νησιού μας…»
Photos:
1. Κοφίνου - Φωτογραφία από το Σωτήρη Σάββα
2. Ένας Τουρκοκυπριος τραυματισμένος στην Κοφίνου
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 10th of November, 2019 Sunday.
No comments:
Post a Comment