Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Σήμερα θέλω να μοιραστώ με τους αναγνώστες μου ένα άρθρο που έγραψε ο αγαπητός μας φίλος Besim Baysal, του οποίου ο πατέρας γεννήθηκε και μεγάλωσε στη μιχτή γειτονιά του Αγίου Λουκά στη Λευκωσία…
Τη δεκαετία του '50 η γειτονιά αυτή είχε γίνει στόχος των φασιστών, σπρώχνοντας τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν την περιοχή…
Αυτό είναι το άρθρο του Besim Baysal:
«Ένα άτομο αναπτύσσει τον χαρακτήρα του/της και την κουλτούρα του/της σύμφωνα με την πόλη που γεννήθηκε, μεγάλωσε, οδήγησε το πρώτο του/της ποδήλατο, μοτοσυκλέτα, γύρισε τους δρόμους με το αυτοκίνητο, ήπιε την πρώτη μπύρα, κράτησε το χέρι της φίλης του για πρώτη φορά… Φυσικά αναπτύσσεται μια παθιασμένη αγάπη μεταξύ του και του μέρους όπου ζει. Γι αυτό για πολλούς από εμάς η Λευκωσία είναι μερικές φορές αφόρητη, αλλά τις περισσότερες φορές είναι μια πόλη που δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε.
Τις περισσότερες φορές μπορούμε να νιώσουμε αυτή την αγάπη μέσα μας, καθώς περπατούμε από το ένα μέρος στο άλλο ή καθώς οδηγούμε το αυτοκίνητο ή το ποδήλατο μας στην καθημερινότητα μας.
Δεν είναι ξεκάθαρο αν θέλουμε να περάσουμε τη ζωή μας εδώ ή αν έπρεπε να μείνουμε εδώ, η αντίφαση έρχεται σε σύγκρουση με τη Λευκωσία… Η Λευκωσία μας προσφέρει μια ιστορική ζωή χιλιάδων χρόνων, που μοιάζει με τα συναισθήματα της εξεύρεσης του/της αγαπημένου/ης μας ή της προσέγγισης του/της…
Υπάρχει αγάπη σε κάθε τετραγωνικό εκατοστό στη Λευκωσία: στο χρόνο, η καρδιά μας δεν είναι αρκετή για να χωρέσει τις ιστορικές της εμπειρίες και την αγάπη…
Τις τελευταίες βδομάδες, στο νότιο μέρος της Λευκωσίας είδα ένα γκράφιτι σε ένα τοίχο και ήταν αρκετά εντυπωσιακό… Το γκράφιτι που ήταν γραμμένο στα Τουρκικά ήταν σαν πως και θα επανένωνε τις αγάπες στη Λευκωσία… Ήταν μια εικόνα μιας υπέροχης θέλησης που έφερνε στο νου μας ιστορικές αναμνήσεις…
Μερικές λέξεις αγάπης στα Τουρκικά αλλά ήταν τόσο δυνατό που σαν πως και θα μπορούσε να αλλάξει τη μοίρα του νησιού… Ήταν μια δήλωση ενάντια στη διαίρεση και ενάντια στην ιστορία… Έλεγε: «Ψυχή μου σε αγαπώ πολύ – Κώστας» ("Canim seni cok seviyorum – Kostas")
Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ
Η γειτονιά του Αγίου Λουκά που υπάρχει ακόμα με την εκκλησία της και το τζαμί της, να την… Φωνάζει όλα όσα έχει ζήσει με τα μικρά μπακάλικα και το καφενείο, με το φούρνο της και τη μικρή της ταβέρνα… Όμως κάθε πρωί φωνάζει την αγάπη της… Περάστε ξανά από τους δρόμους της κάθε πρωί ξανά αν μπορείτε… Μην αλλάξετε ποτέ την πορεία σας: οι δρόμοι αυτοί σας συνδέουν με τη Λευκωσία, η Λευκωσία σας συνδέει με την Κύπρο και η Κύπρος είναι συνδεδεμένη με την αγάπη μέσα από αυτούς τους δρόμους… Βγαίνοντας από την ιστορία, ήθελε να έρθει ξανά στην επιφάνεια, αλλάζοντας την μνήμη μας…
Ίσως να ξέρουμε, ίσως να μην έρχεται στο μυαλό μας αφού πρώτα ο φασισμός και έπειτα η κουλτούρα του καταναλωτισμού έχει αφήσει τον αντίκτυπο και μας έκανε να ξεχάσουμε: Το να ερωτεύεσαι στην Κύπρο σημαίνει ότι πρέπει να πληρώνεις για αυτό… Σημαίνει να χάνεις την ταυτότητα σου… Σημαίνει να χάνεις τη γλώσσα σου, τη θρησκεία σου, τους συγγενείς σου, ακόμα και τους φίλους σου… Το νησί αυτό είναι περικυκλωμένο από ιστορίες μεγάλων αγαπών… Και οι αρνητικοί μετασεισμοί συνεχίζουν ακόμα μέχρι σήμερα…
Υπήρχε ακόμα και νόμος για αυτό – ψηφίστηκε στη διάρκεια της Βρετανικής αποικιοκρατίας. Ένα Ελληνοκύπριο άτομο δεν μπορούσε να παντρευτεί ένα Τουρκοκύπριο – έπρεπε να αλλάξεις τη θρησκεία και το όνομα σου και μόνο όταν το έκανες αυτό μπορούσες να παντρευτείς νόμιμα. Αυτό σήμαινε ότι αν ήσουν Τουρκοκύπριος, έπρεπε να γίνεις Ελληνοκύπριος και αν είχες γεννηθεί Ελληνοκύπριος, έπρεπε να γίνεις Τουρκοκύπριος. Δεν υπήρχε άλλος τρόπος…
Ήταν μια μεγάλη πρόκληση ζωής για όλους μας: Πόσο πολύ αγαπούσες το άτομο με το οποίο ήσουν ερωτευμένος; Αναρωτιέμαι πόσα άτομα εγκατέλειψαν την αγάπη τους για αυτούς τους λόγους… Το άλλο ερώτημα που έρχεται στο μυαλό μου είναι ποιοι αντιστάθηκαν σε αυτούς του νόμους, στο κράτος, τις κοινότητες και τις οικογένειες τους για την αγάπη τους και ποιοι πλήρωσαν για αυτό επιλέγοντας σχεδόν το θάνατο;
Η ΤΑΙΝΙΑ «ΑΚΑΜΑΣ» ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗ ΣΙΩΠΗΛΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ…
Το 1974 το νησί μας μοιράστηκε στα δύο. Το παράδειγμα μιας τέτοιας αγάπης ήταν μέρος του ντοκιμαντέρ με τίτλο «Το Τείχος μας» του Niyazi Kizilyurek και του Πανίκου Χρυσάνθου. Ο Πανίκος Χρυσάνθου έφτιαξε την ταινία «Ακάμας» για να δείξει την σιωπηλή αντίσταση της αγάπης…
Υπήρχαν ιστορίες αγάπης στη Λευκωσία που δεν ήταν τόσο γνωστές που αποκόπηκαν το 1974 και που ξανάναψαν το 2003. Μετά από 30 χρόνια… Οι αγάπες αυτές ήταν μεγάλες αγάπες που συνάντησαν τους αγαπημένους τους μετά από αναμονή 30 χρόνων… Ήταν πλέον συγκεκριμένες, μπορούσες να τις αγγίξεις, ήταν ορατές… Αυτοί είναι οι θρύλοι της Λευκωσίας, κάποιοι είναι στη μνήμη αλλά όλοι εξιστορούνται προφορικά… Είναι σαν την αντίθεση του να είσαι μοιρασμένος όπως τη Λευκωσία – να νιώθεις μια λαχτάρα από το βόρειο στο νότιο μέρος και από το νότιο στο βόρειο μέρος της πόλης…
Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ
Πριν τις μάχες της περιόδου 1955-58, ο Άγιος Λουκάς ήταν μια από τις όμορφες και ιστορικές γειτονιές της Λευκωσίας όπου Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι ζούσαν μαζί ως φίλοι… Ήταν επίσης μια από τις περιοχές που φιλοξενούσε αγάπες και γάμους μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων. Οι γενιές που γεννήθηκαν μετά το 1974, γνωρίζουν την εκκλησία του Αγίου Λουκά ως το μέρος που φιλοξενεί το HAS-DER, τον πολιτιστικό σύνδεσμο Κυπριακής λαογραφίας. Όμως πριν από αυτό εκεί γινόταν το μεγάλο πανηγύρι (φεστιβάλ) που διοργανώνεται, όπου περνούσαν όμορφα τα παιδιά ανεξάρτητα από την εθνικότητα τους… Το πανηγύρι του Αγίου Λουκά φιλοξενείτο από την εκκλησία του Αγίου Λουκά και τη γειτονιά του Αγίου Λουκά.
Εκείνα τα χρόνια ζούσαν εκεί πολλές οικογένειες που ήταν ζωντανή απόδειξη ότι η αγάπη δεν αναγνωρίζει εθνικότητα… Ήταν οικογένειες Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων που είχαν ερωτευτεί και που ζούσαν μαζί παρόλο τον αποικιακό νόμο… Ήταν μια μιχτή ζωή και μια μιχτή γειτονιά που επιβίωσε μέχρι το 1955…
Ο πατέρας μου είχε συμμαθητές στο Δημοτικό Σχολείο Ataturk στο Yenidjami που γεννήθηκαν από τέτοιες αγάπες…
Η «Υπόγεια Οργάνωση» πρώτα κτύπησε στην πόρτα τους, τους εκφόβισε και μετά έσπαζε τα παράθυρα τους και ακόμα έκαψε και τα σπίτια τους… Εκείνοι που ήθελαν να σώσουν τον εαυτό τους έφυγαν… Πήραν τα παιδιά τους και έφυγαν το 1955 και το 1956…
Στο δρόμο του διάσημου φούρναρη Minnosh, υπήρχαν δύο σπίτια το ένα δίπλα στο άλλο, και τα δύο σπίτια ήταν σπίτια με τέτοια αγάπη, αλλά όταν η γειτονιά έγινε στόχος των Τουρκοκύπριων εθνικιστών – δηλαδή φασιστών και ρατσιστών – ήταν τα πρώτα σπίτια που καταστράφηκαν… Η πόρτα του ενός από τα σπίτια αυτά είχε καεί, αλλά το άλλο σπίτι είχε καεί εντελώς… Οι ιδιοκτήτες των σπιτιών αυτών αναγκάστηκαν να φύγουν για να σώσουν τη ζωή τους και πήγαν για να ζήσουν στο εξωτερικό…
Ο EFENDI DEDE ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ…
Στην οδό Yilancilar όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου στον Άγιο Λουκά, ακριβώς απέναντι από το σπίτι που γεννήθηκε, ζούσε ο Efendi Dede του. Ο πατέρας μου δεν είχε συγγένεια αίματος με τον Efendi Dede του, αλλά είχαν μια σχέση παππού και εγγονού. Ο δρόμος τώρα ονομάζεται οδός Turan. Μέχρι το 1955 ο Efendi Dede – το πραγματικό του όνομα ήταν Mehmet Kalfa – ζούσε με την Ελληνοκύπρια σύντροφο του και τους δύο γιούς του κάτω από την ίδια στέγη. Καθώς οι μιχτές γειτονιές τρομοκρατούνταν από το 1955 και μετά, οι άνθρωποι στοχοποιούνταν και ο Efendi Dede πιέστηκε για να διώξει τη γυναίκα και τα παιδιά του από το σπίτι του. Η ζωή τους έγινε χάος… Ο Efendi Dede προσπάθησε να κρατηθεί μόνος στη ζωή… Η γυναίκα του ερχόταν όποτε έβρισκε ευκαιρία για να τον δει, να καθαρίσει, να του μαγειρέψει και να αγκαλιαστούν… Όταν η οικογένεια του πατέρα μου μετακόμισαν από εκείνο το δρόμο και πήγαν στην οδό Kuchuk Medrese στη γειτονιά Yenidjami, δεν διέκοψε τη σχέση του με τον Efendi Dede του. Συνέχιζε να πηγαίνει και να τον βλέπει… Σε ξεχωριστές μέρες όπως το Μπαϊράμι, ο πατέρας μου πήγαινε για να τον επισκεφτεί. Και ο Efendi Dede περπατούσε αργά προς το Yenidjami για να πάει να δει τον πατέρα μου και να του δώσει το Bayramlik (μικρό χρηματικό ποσό που δίνεται στα παιδιά στις γιορτές του Μπαϊραμιού).
Όταν το 1969 ο πατέρας μου θα πήγαινε στην Άγκυρα για θεραπεία, πήγε και τον επισκέφτηκε πριν να φύγει. Όμως όταν επέστρεψε δεν βρήκε τον Efendi Dede… Ο Efendi Dede δεν επέζησε και πέθανε…
ΞΕΡΟΥΜΕ ΟΤΙ ΑΝ ΑΓΑΠΑΣ ΤΗ ΓΗ ΑΥΤΗ, ΤΟ ΠΛΗΡΩΝΕΙΣ…
Ξέρουμε ότι πολλοί Κύπριοι πλήρωσαν ακριβά επειδή ερωτεύτηκαν στην Κύπρο… Ξέρουμε ότι αν αγαπάς τη γη αυτή, το πληρώνεις…
Και θέλουμε τις επόμενες γενιές, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας να μην πρέπει να πληρώνουν ακριβά το τίμημα που έπρεπε να πληρώσουν οι προηγούμενες γενιές, να μπορούν να ζήσουν ελεύθερα και να αγαπούν ελεύθερα… Το γκράφιτι που είδαμε στους δρόμους της Λευκωσίας να πολλαπλασιαστεί και θα χαμογελούμε, η καρδιά μας θα ζεσταίνεται… Και όλοι θα αγκαλιάσουν τις αγάπες αυτής της γης, την ιστορία και τον πολιτισμό της…
Κώστα και εμείς σε αγαπούμε…»
(BESIM BAYSAL – Αύγουστος 2019)
Photos:
1. Παλιά φωτογραφία του μαχαλλά του Αγίου Λουκά
2. Το φυτό tuli που μας έδωσε Efendi Dede ακόμα είναι ζωντανό στο σπίτι μας
3. Γκράφιτι στο νότιο μέρος της Λευκωσίας που λέει "Ψυχή μου σε αγαπώ πολύ – Κώστας"
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 29th of September 2019, Sunday. Same article was published in the YENIDUZEN newspaper in Turkish on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" on the 30th of August 2019 and the link is:
http://www.yeniduzen.com/aylukada-efendi-dedenin-huzunlu-oykusu-14392yy.htm
No comments:
Post a Comment