Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Η Μαράθα (Muratagha στα τούρκικα) ήταν ένα μικρό χωριό. Είχε μόνο ένα σχολείο. Σ΄ αυτό το σχολείο υπήρχε μόνο μια αίθουσα διδασκαλίας... Σ΄ αυτή την αίθουσα, τα παιδιά από όλες τις τάξεις διδάσκονταν όλα τα μαθήματα του δημοτικού...
Έχω μια φωτογραφία εκείνης της εποχής... Πρέπει να τραβήχτηκε το 1972 ή το 1974... Στην φωτογραφία αυτή, παιδιά όλων των ηλικιών, στέκονται μαζί με τον δάσκαλό τους. Ο δάσκαλος ήταν ο Ahmet Yorgancioglu – ήταν ο μοναδικός δάσκαλος του σχολείου... Το σχολείο δεν είχε ούτε διευθυντή, ούτε άλλους δασκάλους…
Αυτή η φωτογραφία είναι αξιοσημείωτη για μένα, γιατί όλα τα εικονιζόμενα παιδία μαζί με τις μητέρες τους έχουν σκοτωθεί και θαφτεί σε ένα μαζικό τάφο, από μια ομάδα της ΕΟΚΑ Β τον Αύγουστο του 1974… Όλα τα παιδία, εκτός από ένα – τον Shafak Nihat, τον οποίο μπορούμε να δούμε σ' αυτή τη φωτογραφία, είναι ο μοναδικός που βρίσκεται εν ζωή σήμερα, διότι κατάφερε να κρυφτεί και να γλιτώσει από την ίδια μοίρα...
Πριν από δέκα χρόνια, το 2007, είχαμε καθίσει και μιλήσαμε με τον Shafak… Γεννήθηκε το 1960, ο πατέρας του καταγόταν από τη Μαράθα και η μητέρα του από την Επηχώ (Cihangir στα τουρκικά). Ως δάσκαλος που ήταν ο πατέρας του, δίδασκε σε διάφορα χωριά και ταξίδευαν μαζί του στην περιοχή της Καρπασίας. Όταν αφυπηρέτησε ο πατέρας του το 1972, εγκαταστάθηκαν στη Μαράθα.
Θυμάται το δημοτικό του σχολείο:
«Ήταν ωραίο σχολείο. Είχε μόνο μια τάξη, είχε ένα πολύ όμορφο κήπο με δέντρα. Ο δάσκαλός μας ήταν ο Ahmet Yorgancioglu… Από την τρίτη τάξη και μετά ήταν ο δάσκαλός μου… Ήταν ένας πολύ μοντέρνος δάσκαλος... Το 1974, τελείωσα την πρώτη τάξη του γυμνασίου. Φοιτούσα στο Λύκειο Namik Kemal και έμενα στις εστίες στον τελευταίο όροφο του σχολείου. Τα Σαββατοκύριακα επέστρεφα στο χωριό. Ο θείος Djemal είχε το λεωφορείο του χωριού και ερχόμουνα για να φροντίζω τα ζώα μας... Είχαμε κατσίκες και λίγα πρόβατα. Η δική μου δουλεία ήταν να τα βγάζω έξω να βοσκήσουν... Συνήθως τα έπαιρνα ένα χιλιόμετρο μακριά από το χωριό... Ο πατέρας μου είχε γη και τα έπαιρνα εκεί για να βοσκήσουν...»
Το σπίτι τους δεν βρισκόταν στο κέντρο του χωριού – ίσως αυτός να είναι αυτός ο μοναδικός λόγος για τον οποίο είναι ζωντανός σήμερα... Επειδή οι ομάδες της ΕΟΚΑ Β συνήθως επικεντρωνόντουσαν στο κέντρο του χωριού…
Στις 20 Ιουλίου, συνέλαβαν τους χωριανούς και τους μετέφεραν στην Πηγή Περιστερώνας (Alanichi) και πέρασαν το βράδυ εκεί… Την επόμενη μέρα, έστειλαν τα γυναικόπαιδα πίσω στο χωριό. Στην Πηγή Περιστερώνας δεν παρέμειναν μόνο οι άντρες της Μαράθας, αλλά και του Σανταλάρη (Sandallar στα τούρκικα) και της Αλόδας (Atlilar στα τούρκικα) και οι γυναίκες και τα παιδιά στάλθηκαν πίσω στα χωριά τους. Μετά από μια βδομάδα με δέκα μέρες, έστειλαν και τους ηλικιωμένους άντρες στα χωριά τους. Ο Hasan Nihat, πατέρας του Shafak, επέστρεψε, αλλά τα δύο μεγαλύτερά του αδέλφια, Gunesh και Mustafa Ilker παρέμειναν εκεί... Οι κρατούμενοι από τα τρία αυτά χωριά πρώτα μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο στον Καράολο και μετά στη Λεμεσό ως αιχμάλωτοι πολέμου…
Από την έρευνα μου και από το τι μου έχει πει σε μια συνέντευξη ένας παλιός αγωνιστής της ΕΟΚΑ, ο Διονύσης Μαλάς, αυτό που συνέβηκε μετά στο χωριό είναι τρομερό... Ο Μαλάς είχε μια φάρμα και ένα σπίτι στον Άγιο Σέργιο (Yeni Boghazichi στα τούρκικα). Καθώς ήταν στο καφενείο του χωριού μια μέρα, άκουσε κάποιους της ΕΟΚΑ Β να καυχιούνται για τους βιασμούς των γυναικών σ' αυτά τα τρία μικρά χωριά. Όταν ο Μαλάς άρχισε να λογοδοτεί μαζί τους, λέγοντας τους ότι αυτό που έκαναν ήταν λάθος, άρχισαν να τον κυνηγούν και ήθελαν να τον σκοτώσουν! Ο Μαλάς αναγκάστηκε να φύγει από το χωριό και να επιστρέψει μετά από 10 με 12 μέρες... Στο μεταξύ, τα μέλη της ΕΟΚΑ Β πήγαν στο σπίτι του γυρεύοντας τον. Ο γιος του, ο Σταύρος, που ήταν μόλις 7 χρονών θυμάται τον τρόμο:
«Ένας απ' αυτούς έβαλε το όπλο του στο στόμα μου και με απειλούσε ότι αν δεν του πω που βρισκόταν ο πατέρας μου, θα με πυροβολούσε! Φαντάσου! Τι σόι άνθρωπος είναι αυτός που βάζει το όπλο του στο στόμα ενός 7χρονου παιδιού, πως μπορεί να αποκαλείται άνθρωπος;»
Ο Σταύρος ήξερε που βρισκόταν ο πατέρας του, αλλά είπε τίποτε… Ο Μάλας ήταν παντρεμένος με μια κοντινή συγγενή του Αρχιεπίσκοπου Μακαρίου, κι έτσι ήταν αρκετά κοντά στον Μακάριο... Ήταν και μέλος της ομάδας που οργανώθηκε από τον Μακάριο για να παρακολουθεί τα μέλη της ΕΟΚΑ Β στην περιοχή... Συνεπώς, και ο Μαλάς έγινε στόχος της ΕΟΚΑ Β…
Έτσι, οι βιασμοί και οι παρενοχλήσεις των γυναικών στα τρία αυτά χωριά συνεχίστηκαν… Στις 14 Αυγούστου, όταν ξεκίνησε η δεύτερη στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας, πανικοβλήθηκαν... Ο Μάλας πιστεύει ότι για να καλύψουν τους βιασμούς, σκότωσαν όλους τους ζωντανούς κατοίκους των τριών χωρίων. Πιστεύει ότι αυτός ήταν ο λόγος για τους ομαδικούς τάφους…
Έτσι, μάζεψαν τις γυναίκες τα παιδία και τους ηλικιωμένους των χωριών, τους πυροβόλησαν και τους έθαψαν σε δύο διαφορετικούς μαζικούς τάφους: 126 γυναίκες και παιδιά κυρίως και κάποιοι ηλικιωμένοι άντρες… Συμπεριλαμβανομένων και δίμηνων βρεφών…
Ο Shafak και η οικογένειά του έφυγαν για να κρυφτούν από νωρίς το πρωί της 14ης Αυγούστου του 1974, όταν άκουσαν τους πυροβολισμούς η ώρα 6 το πρωί... Ο Shafak, η μητέρα του και η αδελφή του κρύφτηκαν στην αποθήκη του σπιτιού, όπου φύλαγαν τα παλιά έπιπλα της γιαγιάς... Αυτός κρύφτηκε μέσα στη χαβέττα (σιτάρι), ενώ η μητέρα του κρύφτηκε στην καπνοδόχο ενός παλιού τζακιού. Ο πατέρας του κρύφτηκε στα άχυρα κάπου αλλού…
Έτσι, τα μέλη της ΕΟΚΑ Β ήρθαν και, σπάζοντας την πόρτα του σπιτιού γυρεύοντας τους, και δεν κατάφεραν να τους βρουν… Ο Shafak θυμάται να προσεύχεται:
«Αχ, Θεέ μου, σε παρακαλώ! Κάνε τους να μην ακούσουν τον κτύπο της καρδίας μου!»
Ο Shafak περίμενε στην κρυψώνα του για ώρες… Δεν το θυμάται αυτό, αλλά του το είπε αργότερα η μητέρα του, ότι σε κάποια φάση βγήκε από το πιθάρι, γεμάτος με σιτάρι, έβγαλε την μπλούζα του, σκούπισε τον ιδρώτα του και ξαναμπήκε στο πιθάρι…
Προς το βράδυ, όταν όλα ήταν ήσυχα πια, βγήκε έξω, τριγύρισε στο σπίτι, είδε την σπασμένη πόρτα και πήγε να πιει λίγο νερό…
Αργότερα, ξεκίνησε ένας περίεργος θόρυβος – γκιρτς γκιρτς γκιρτς... Τι ήταν αυτό; Αντιλήφθηκαν ότι κάποιος απέναντι από το σπίτι έβγαζε νερό από το πηγάδι…. Ο Shafak, αφού το είπε στη μητέρα του, πήγε έξω να δει ποιος ήταν… Ίσως ήταν ο θείος του που έβγαζε νερό από το πηγάδι να δώσει στα ζώα του. Κι όντως ήταν… Βρήκε τον θείο του και μετακόμισαν στο σπίτι του… Δεν βρήκαν τον πατέρα του πουθενά…
Την επόμενη μέρα, αντιλήφθηκαν ότι ήταν μόνοι στο χωριό... Όλα τα σπίτια ήταν άδεια... Βρήκαν τον πατέρα του – προφανώς ήταν κρυμμένος μέσα στα άχυρα πίσω από το σπίτι τους…
Το χωριό φαινόταν ερημωμένο… Όταν ήρθε ο τούρκικος στρατός, τους είπαν τις ιστορίες τους και έφυγαν για ένα βράδυ και έμειναν στο στρατόπεδο, αργότερα όμως επέστρεψαν πίσω στο χωριό τους... Μαζί με τον θείο του, ο Shafak ξεκίνησε να φροντίζει τα ζώα, των οποίων οι ιδιοκτήτες είχαν εξαφανιστεί… Έπαιρνε ένα γαϊδούρι και μάζευε τα ζώα σ' ένα πηγάδι να πιούνε νερό…
Οι αρχές είχαν ελέγξει μήπως υπήρχε καμία μεγάλη ομάδα γυναικών και παιδιών στη Λεμεσό – ίσως τους μετέφεραν εκεί ως αιχμάλωτους πολέμου; Αλλά όχι, δεν υπήρχε καμία τέτοια ομάδα…
Ως παιδί, ο Shafak συνήθιζε να πηγαίνει στη χωματερή και έψαχνε μήπως έβρισκε κάτι με το οποίο θα μπορούσε να παίξει... Συνήθιζε να μαζεύει παλιές μπαταρίες που πετούσαν οι στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών… Και εκείνη την μέρα πήγε στον σκουπιδότοπο με το γαϊδούρι του…
«Το σχήμα της χωματερής είχε αλλάξει... Αντιλήφθηκα πως τώρα υπήρχαν 3 – 4 πυραμίδες μέσα στη χωματερή... Υπήρχε μια απαίσια μυρωδιά αποσύνθεσης… Καθώς πλησίασα, στην κορυφή της μιας πυραμίδας είδα ένα χέρι να εξέχει από την πιτζάμα… Είπα στον εαυτό μου, να που βρίσκονται οι άνθρωποι του χωριού μας!»
Είχε ανακαλύψει που ήταν θαμμένοι οι κάτοικοι των χωριών Μαράθα και Σανταλάρης… Αυτός ήταν ο μαζικός τάφος... Τα μέλη της ΕΟΚΑ Β τους σκότωσαν και τους έθαψαν εδώ... Όλα τα βρέφη, όλες οι μητέρες, όλα τα παιδιά ήταν θαμμένα εκεί, στον σκουπιδότοπο…
Αρχικά, τα μέλη της ΕΟΚΑ Β είχαν φέρει μια μπουλντόζα από την Πηγή Περιστερώνας (Alanichi) αλλά ήταν χαλασμένη. Έτσι, πήγαν σε ένα γειτονικό χωριό, βρήκαν κάποιον που είχε μπουλντόζα για να έρθει και να θάψει τις γυναίκες και τα παιδιά. Όταν ο χειριστής της μπουλντόζας είδε τι του ζητούσαν να κάνει, το έβαλε στα πόδια εγκαταλείποντας τη μπουλντόζα του... Σκότωσαν και έθαψαν τις γυναίκες και τα παιδιά, και επίσης προσπάθησαν μάλιστα να τους κάψουν…
Αυτό που είχε ανακαλύψει ο Shafak ήταν ένας μαζικός τάφος... Και στη διάρκεια του ανοίγματος του μαζικού τάφου, ήταν εκεί... Είδε τους συμμαθητές του να ξεθάβονται – αναγνώρισε το κάθε πτώμα που ξεθαβόταν από το μαζικό τάφο…
«Η μυρωδιά ήταν απαίσια... Όλοι είχαν μαντήλια ή μάσκες... Εγώ δεν είχα. Απλά τριγυρνούσα, βλέποντας... Τώρα, ως ενήλικας, ως δάσκαλος, καμία μυρωδιά δεν μπορεί να μου ανακατώσει το στομάχι...»
Επειδή είχε μυριστεί τον θάνατο…
Ο άλλος μαζικός τάφος των γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων αντρών που είχαν σκοτωθεί ήταν έξω από την Αλόδα… Τον ανακάλυψαν επίσης και εκείνο…
Παρόλο που ήταν έξυπνος μαθητής, οι βαθμοί του Shafak στο σχολείο άρχισαν να παίρνουν την κατηφόρα... Αλλά κατάφερε να επιζήσει από τις ουλές που δημιούργησε ο μαζικός τάφος στην καρδιά και την ψυχή του... Όταν του μίλησα πριν από δέκα χρόνια ήταν δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο του Minarelikeuy (Νέο Χωρίο Κυθρέας).
«Ποτέ δεν εγκατέλειψα το χωριό... Πάω εκεί και περιποιούμαι τον κήπο μου... Η μητέρα μου ζει εκεί... Πηγαίνω τουλάχιστον δύο με τρεις φορές την εβδομάδα,» μου λέει... «Ίσως να με βοήθησε αυτό, που δεν εγκατέλειψα το χωριό…»
Παρέμεινε να προσέχει το χωριό. Παρόλο που ζει στη Λευκωσία πηγαίνει τακτικά στη Μαράθα για να ποτίσει τα φυτά του, να φροντίσει τον κήπο του και για να δώσει το παρόν του, ως το μοναδικό παιδί που επέζησε από την τάξη του…
Στο ντοκιμαντέρ του Τόνυ Ανγκαστινιώτη, του απόκληρου Ελληνοκύπριου σκηνοθέτη, που έζησε και κάποιο καιρό στο βόρειο μέρος του νησιού, ο Shafak να μιλά για τις εμπειρίες του. Ο Τόνυ πήγε ένα ταξίδι ανακάλυψης αυτών των μαζικών τάφων, και όταν προσπάθησε να δείξει τα ντοκιμαντέρ του στο νότιο μέρος του νησιού, κανένας τηλεοπτικός σταθμός δεν ήθελε να τα δείξει... Έγινε απόκληρος, και αναγκάστηκε να φύγει από τον νότιο μέρος και να έρθει να μείνει στο βόρειο μέρος του νησιού για κάποιο καιρό… Το βιβλίο του, «Παγιδευμένος στην Πράσινη Γραμμή», μεταφρασμένο σε τρεις γλώσσες, Τούρκικα, Ελληνικά και Αγγλικά, αφηγείται τις εμπειρίες του πίσω από το ντοκιμαντέρ με τον τίτλο «Φωνή Αίματος», που σκηνοθέτησε… Ο Shafak Nihat είναι επίσης μέρος αυτού του ντοκιμαντέρ…
«Ο Τόνυ πρόβαλε μια μέρα το ντοκιμαντέρ του στο Πολιτιστικό Κέντρο Ataturk. Αργότερα, μια γυναίκα από την Ιστανμπούλ με πλησίασε... «Πρέπει να είσαι πολύ επηρεασμένος απ' όλα αυτά. Θα χρειάζεσαι ψυχολογική βοήθεια», μου είπε... «Όχι» της είπα… «Δεν χρειαστήκαμε... Ποτέ δεν είχαμε μια τέτοια ευκαιρία…» Περνούσαμε το τραύμα και ούτε καν το αντιλαμβανόμασταν... Αυτή η εμπειρία πρέπει να επηρέασε τη ζωή μου…
Παρόλα αυτά, εμείς ως Τουρκοκύπριοι, δεν κρατάμε κακίες... Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για αισθήματα εκδίκησης... Ακόμα και μετά από αυτό, δεν είμαστε μια κοινότητα που μιλά για εκδίκηση...»
Πηγαίνετε μια μέρα να γνωρίσετε τον Shafak, να δείτε με τα ίδια σας τα μάτια ότι είναι πραγματικός... Πηγαίνετε σε αυτά τα χωριά και ρίξτε μια ματιά, να δείτε το είδος της καταστροφής που έφερε ο ακραίος εθνικισμός σε αυτή τη χώρα… Πηγαίνετε να το μυρίσετε και να το νιώσετε στην καρδιά και την ψυχή σας... Το να κτίσουμε την ειρήνη σ' αυτό το νησί δεν είναι εύκολο – πρέπει να ξεκινήσουμε από την καταστροφή για να μπορέσουμε να κτίσουμε ένα μέλλον... Οι δύο κύριες κοινότητες του νησιού πρέπει να αναγνωρίσουν τα εγκλήματα του παρελθόντος και πρέπει να απολογηθούν η μια στην άλλη... Αν κλείσουμε τα μάτια στο παρελθόν, θα είναι πολύ δύσκολο να κτίσουμε ένα μέλλον μαζί…
Ο Steve Jobs είχε πει «Δεν μπορείς να ενώσεις τις τελείες κοιτάζοντας μπροστά, μπορείς να τις ενώσεις κοιτάζοντας πίσω. Έτσι πρέπει να έχεις εμπιστοσύνη ότι οι τελείες θα ενωθούν με κάποιο τρόπο στο μέλλον σου. Πρέπει να εμπιστεύεσαι κάτι: το ένστικτο σου, το πεπρωμένο, τη ζωή το κάρμα, οτιδήποτε…»
Μπορούμε να ενώσουμε τις τελείες μόνο κοιτάζοντας στο παρελθόν μας μαζί: και να ελπίζουμε ότι οι τελείες αυτές θα ενωθούν για να μας βοηθήσουν να κτίσουμε ένα καλύτερο μέλλον μαζί…
Photo: Το μόνο παιδί που παρέμεινε ζωντανό από όπα αυτα τα παιδιά είναι ο Shafak Nihat…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 5th of November 2017, Sunday. The interview with Shafak Nihat in Yenidüzen newspaper in Turkish can be found at the following link:
http://sevgululudag.blogspot.com.tr/2017/10/arsivden-toplu-mezar-bulan-cocugun.html
No comments:
Post a Comment