Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Το πρωί της Τετάρτης 4ης Οκτωβρίου 2017 παίρνουμε ένα από τους αναγνώστες μου, που είναι φίλος και μάρτυρας για να μας δείξει πιθανούς τόπους ταφής στη Μεσαορία… Πάμε μαζί με τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων Ξενοφώντα Καλλή και Murat Soysal πρώτα στα περίχωρα της Αφάνειας, σε μια περιοχή μεταξύ της Αφάνειας και της Τύμπου…
Σταματούμε στον παλιό ασφαλτοστρωμένο δρόμο, πιο πάνω από τον καινούργιο δρόμο… Σταματούμε σε ένα μέρος πριν από την παλιά γέφυρα της Αφάνειας…
Όταν κοιτάζουμε ανατολικά, μπορούμε να δούμε την παλιά γέφυρα, έτσι είμαστε προς την Αφάνεια…
Πίσω μας είναι το «Arif Efendi Chiftlighi» - η κάποτε διάσημη φάρμα – τσιφλίκι του Arif Efendi… Είχα γράψει για τη φάρμα αυτή και την ιστορία της πριν από χρόνια – τώρα είναι εγκαταλελειμμένη, στέκεται στη μέση της Μεσαορίας, με μόνη παρέα τα «φαντάσματα» του παρελθόντος… Τα «φαντάσματα» των ιδιοκτητών, που έχουν φύγει από πολλού, τα «φαντάσματα» εκείνων που θάφτηκαν το 1974 στα πηγάδια της – το 1974 ήταν μια εγκαταλελειμμένη φάρμα από χρόνια και τώρα ανατριχιάζω βλέποντας την και μόνο… Εδώ που στεκόμαστε τώρα, δεν είμαστε κοντά στη φάρμα αυτή… Εκεί, στη δεκαετία του '90 τα πηγάδια εκείνα «αδειάστηκαν» και τα οστά των «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων που ήταν θαμμένα σε εκείνα τα πηγάδια μεταφέρθηκαν σε άγνωστη τοποθεσία… Οι αναγνώστες μου μου είχαν πει τις λεπτομέρειες για το πως κάποιοι «αγνοούμενοι» Ελληνοκύπριοι από την Άσσια και την Αφάνεια είχαν μεταφερθεί εκεί και σκοτώθηκαν και ρίχτηκαν σε εκείνα τα πηγάδια… Όταν πολύ αργότερα έγιναν εκσκαφές από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων, βρήκαν ορισμένα οστά, όχι όμως τα κύρια οστά διότι είχαν αφαιρεθεί… Έτσι όλα εκείνα τα «φαντάσματα» είναι εκεί, πίσω μας τώρα, και αναρωτιούνται τι κάνουμε εδώ…
Η γέφυρα επίσης στέκεται μοναχική κάτω από τον ήλιο της Μεσαορίας… Όλα έχουν ανοικτό κίτρινο χρώμα τώρα, το κίτρινο της ώχρας, όπως αρέσει στον Van Gogh…
Έτσι, πολλοί από τους αναγνώστες μου επίμονα μας έλεγαν επίσης για τη γέφυρα της Αφάνειας, την παλιά γέφυρα – ότι μετά τον πόλεμο του 1974, ενώ περνούσαν είχαν δει τα σώματα των Ελληνοκυπρίων που σκοτώθηκαν εκεί… Επέμεναν ότι κάποιοι είχαν θαφτεί στην κοίτη του ποταμού αλλά όταν ήρθαν οι καταρρακτώδεις βροχές εκείνο το χειμώνα, τα σώματα αυτά βγήκαν από εκεί που είχαν θαφτεί στην επιφάνεια… Τότε είχα πάρει κάποιους μάρτυρες στο γραφείο του Βοηθού του Τουρκοκύπριου Μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και σχεδίασαν σκίτσα δείχνοντας που είχαν δει τα νεκρά σώματα σε εκείνο το δρόμο… Αυτό ήταν πριν από περισσότερο από 10 χρόνια… Όταν έγιναν εκσκαφές κάτω από τη γέφυρα, δεν βρήκαν τίποτα… Ίσως και το μέρος αυτό να είχε «καθαριστεί» και τα οστά να μεταφέρθηκαν αλλού… Περισσότερα «φαντάσματα» γύρω από τη γέφυρα, που αναρωτιούνται τι κάνουμε εκεί…
Όμως ο αναγνώστης μου δεν είναι «φάντασμα» και θυμάται πράγματα επί τόπου, εκεί που μας πήρε σήμερα…
«Ήταν ακριβώς μετά τον πόλεμο» λέει «και περνούσαμε από εδώ με λεωφορείο… Είδαμε τα σώματα μαζεμένα μαζί σαν ένα λοφίσκο… Τα σώματα ήταν καλυμμένα με χώμα αλλά όχι τόσο καλά… Κάποιος στο λεωφορείο είπε «Βρε! Μπορείτε ακόμα να δείτε τι φορούσανε, βλέπετε τα ρούχα τους;» και κοιτάξαμε και είδαμε… Νομίζω ότι πρέπει να ήταν περίπου τέσσερα ή πέντε σώματα αλλά δεν ξέρω τον ακριβή αριθμό…»
Μας πήρε για να μας δείξει περίπου το σημείο όπου βρισκόταν αυτός ο λοφίσκος από σώματα…
Βρήκαμε ένα κουβάρι συρματοπλέγματος δίπλα και το χώμα εδώ είναι τόσο μαλακό, είναι ξεκάθαρα διαφορετικό από το χώμα γύρω μας…
Ερευνήσαμε, κοιτάξαμε γύρω, προσπαθήσαμε να διαπιστώσουμε ότι αυτό ήταν στην πραγματικότητα το ακριβές σημείο όπου είδε τα σώματα… Ο αναγνώστης θυμάται πολύ καθαρά ότι ήταν πριν από τη γέφυρα – η γέφυρα ήταν το σημάδι του… Και κάποιοι ευκάλυπτοι πιο κάτω…
Άραγε το μέρος αυτό επίσης «αδειάστηκε» ή υπάρχουν εδώ κάποια οστά κάποιων «αγνοουμένων»; Αυτό θα το ανακαλύψει η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων μέσα από έρευνες και εκσκαφές… Όμως ξεκάθαρα, στα δεκαέξι χρόνια ερευνών, κανένας δεν μας είπε οτιδήποτε για αυτό το συγκεκριμένο μέρος που μας δείχνει τώρα ο μάρτυρας μας – είναι η πρώτη φορά που ακούω για το σημείο αυτό. Ο Καλλής θυμάται κάποιες πληροφορίες σχετικά με τους ευκάλυπτους, αλλά όχι για το μέρος αυτό… Ούτε και ο Murat Soysal θυμάται οτιδήποτε…
Ο Καλλής βρίσκει ένα κομμάτι από οστό που φαίνεται μέρος ανθρώπινου οστού αλλά και αυτό θα πρέπει να ελεγχθεί από τους ανθρωπολόγους για να είμαστε σίγουροι αν είναι κομμάτι από ανθρώπινο οστό ή οστό ζώου…
Όταν τελειώνουμε από το μέρος αυτό των «φαντασμάτων» της Μεσαορίας, πάμε στην Τρεμετουσιά…
Περνούμε από την Αγία Κεπήρ όπου πολλοί Ελληνοκύπριοι στρατιώτες έγιναν «αγνοούμενοι» και μετά προχωρούμε στη Μελούσια…
«Όλα αυτά τα χωριά,» λέει ο αναγνώστης μου «πέθαναν μετά τη διαίρεση του νησιού… Οι νεαρότεροι έφυγαν… Η Μελούσια δεν έχει ούτε καφενείο…»
Η διαίρεση του νησιού είχε τις επιπτώσεις της σε αυτά τα οριακά χωριά…
Ο αναγνώστης μου μας λέει να σταματήσουμε μεταξύ των χωριών Μελούσια και Τρεμετουσιά και έτσι σταματούμε και κατεβαίνουμε από το αυτοκίνητο…
«Πρέπει να ήταν η 18η Αυγούστου 1974» λέει «όταν ο δρόμος αυτός άνοιξε και από τη Μελούσια περπάτησα για να δω πως ήταν η θεία μου στην Τρεμετουσιά…
Αυτή ήταν φάρμα με χοίρους και υπήρχε ένα πηγάδι με «αλακάτι» - δηλαδή πηγάδι από όπου μπορούσες να αντλήσεις νερό με κουβά…
Υπάρχουν δύο πηγάδια εδώ, και τα δύο ανοικτά – ένα κάτω από το ντεπόζιτο του νερού και το άλλο πιο πάνω… Αυτό φαίνεται παλιό, χτισμένο με πέτρες…
Ο Καλλής βρίσκει κάποιες πέτρινες κατασκευές οι οποίες λέει χρησιμοποιούνταν για να μεταφέρουν νερό από το ένα πηγάδι στο άλλο..
Μας δείχνει επίσης ένα σπασμένο κομμάτι από μια πέτρινη λεκάνη που ήταν σαφώς μέρος του πηγαδιού αυτού, φτιαγμένης από ανοικτόχρωμες κιτρινωπές πέτρες, για το πότισμα των ζώων…
Κάποιοι είχαν κλέψει τις όμορφες πέτρες του πηγαδιού αυτού και μια από εκείνες τις πέτρες είναι δίπλα από το δρόμο, κάτω από τα δέντρα…
Μέσα στο πηγάδι που μπορεί να έχει 10 μέτρα βάθος, βλέπουμε μικρά περιστέρια και κάποια αυγά… Τα περιστέρια πετούν έξω από το πηγάδι όταν μας βλέπουν να πλησιάζουμε…
«Υπήρχε μεγάλη δυσωδία» λέει ο αναγνώστης μου… «Και πήγα για να δω και είδα ένα σώμα τυλιγμένο με σεντόνι μέσα στο πηγάδι… Είχαν ρίξει το σώμα αυτό μέσα στο πηγάδι αλλά δεν έπεσε στον πυθμένα, πιάστηκε και έτσι μπορούσα να το δω… Δεν μπορούσα να δω αν υπήρχαν ή όχι άλλα σώματα στο πηγάδι… Όμως θυμούμαι το αλακάτι αφού με εμπόδισε να δω πιο κάτω και φυσικά λόγω της βρώμας έφυγα…»
Η φάρμα είναι ακόμα φάρμα αλλά όχι με χοίρους…
Φεύγουμε για να επιστρέψουμε στη Λευκωσία…
Ευχαριστώ με όλη μου την καρδιά τον αναγνώστη μου που μοιράστηκε μαζί μας αυτά που ξέρει και ευχαριστώ τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων που ήρθαν μαζί μας έτσι ώστε να δείξουμε αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής…
Πίσω στη Λευκωσία, τηλεφωνώ στον αγαπητό μας φίλο Ξενή Χαλλουμά από την Τρεμετουσιά… Προέρχεται από μια θρυλική οικογένεια, μια οικογένεια που πάντοτε βοηθούσε τους Τουρκοκύπριους στο μικτό χωριό Τρεμετουσιά… Δυστυχώς ο πατέρας και ο θείος του Ξενή έχουν σκοτωθεί και είναι «αγνοούμενοι» από το 1974… Κάποιοι Τουρκοκύπριοι τους έχουν σκοτώσει και προσπαθούμε να εντοπίσουμε που μπορεί να βρίσκονται τα οστά τους… Υπήρξαν αναγνώστες που ήρθαν με πληροφορίες ότι τους είχαν δει στο δρόμο μεταξύ Τρεμετουσιάς και Τρούλλων – τώρα είναι στρατιωτική περιοχή… Έγιναν κάποιες εκσκαφές στην περιοχή αυτή αλλά δεν βρέθηκαν ακόμα οστά… Σκοτώθηκαν για τα λεφτά και λόγω απληστίας: κάποιοι Τουρκοκύπριοι από εκείνο το χωριό ήθελαν τα λεφτά της συνεργατικής, τα λεφτά που είχε ο Χαλλουμάς, και τους σκότωσαν λόγω απληστίας… Παρόλο που τα άτομα της οικογένειας Χαλλουμά ποτέ δεν έβλαψαν κανένα άνθρωπο σε όλη τους τη ζωή, απεναντίας βοήθησαν κάποιους Τουρκοκύπριους του χωριού τους που είχαν ανάγκη…
Ρωτώ τον Ξενή για τη φάρμα χοίρων…
«Μα η φάρμα εκείνη ανήκε στους θείους μου» λέει… «Οι θείοι μου Διομήδης και Αντρέας Χαλλουμάς… Ήταν επίσης γνωστοί ως «Πίριλλοι». Και οι δύο τους είχαν λεωφορείο… Ο θείος Διομήδης μετέφερε με το λεωφορείο του εργάτες στις Βρετανικές βάσεις, ενώ ο θείος Αντρέας, μετέφερε με το λεωφορείο του εργάτες στη Λευκωσία… Νομίζω είχαν κτίσει τη φάρμα γύρω στο 1965… Και ναι, θυμούμαι τα πηγάδια» λέει… Κανένας δεν ζούσε στη φάρμα – ολόκληρη η οικογένεια βοηθούσε στη φάρμα χοίρων, μια από τις μεγαλύτερες στην περιοχή Λάρνακας και Λευκωσίας… Οι χοίροι τους ήταν καλής γενετικής ποιότητας, έτσι έρχονταν από άλλα μέρη για να τους αγοράσουν…
Μου εξηγεί ότι και οι δύο θείοι του ζούνε, ο ένας ζει στη Λεμεσό και ο άλλος στην Αθηαίνου…
Όταν ο Διομήδης και ο Ανδρέας Χαλλουμάς είχαν φύγει από το χωριό τον Αύγουστο του 1974, ήταν ο πατέρας και ο άλλος θείος του Ξενή, οι Μιχάλης και Προκόπης Χαλλουμάς που έμειναν πίσω και ήρθαν στη φάρμα αυτή για να ταΐσουν τα ζώα…
«Θέλω να γνωρίσω τους θείους σου» λέω στο Ξενή έτσι σχεδιάζουμε να βρεθούμε την επόμενη φορά που θα πάω στη Λάρνακα…
«Και τι απέγιναν οι χοίροι;» ρωτώ τον Ξενή.
«Κάποιοι Τουρκοκύπριοι της περιοχής τους πήραν στο Πέργαμος και τους πούλησαν σε κάποιους Ελληνοκύπριους… Όταν ένας από τους θείους μου πήγε εκεί τους είπε «Αυτοί είναι οι δικοί μου χοίροι…» και οι Τουρκοκύπριοι που τους πουλούσαν είπαν στο θείο μου «Όχι, δεν είναι δικοί σου. Τώρα είναι δικοί μας…»
Λυπούμαι με το πως υπήρξε η χώρα αυτή, πως ήταν κάποιοι άνθρωποι, πως συμπεριφέρθηκαν και πως ακόμα κάποιοι συμπεριφέρονται…
Κάθε φορά που βρίσκουν κάποιο είδος «ευκαιρίας» τρέχουν για να λεηλατήσουν…Είτε είναι Τουρκοκύπριοι, είτε Ελληνοκύπριοι, δεν έχει σημασία – στις λεηλασίες είναι οι ίδιοι… Όπως και σε πράξεις ανθρωπιάς, κάποιοι από αυτούς είναι οι ίδιοι, λάμποντας το φως τους για το μέλλον, όπως τον αναγνώστη μου σήμερα που μας έδειξε αυτούς τους πιθανούς τόπους ταφής… Όπως τόσοι πολλοί αναγνώστες που προσπαθούν να βοηθήσουν… Όπως τόσοι πολλοί άνθρωποι είναι ενάντια στις λεηλασίες, ενάντια στους σκοτωμούς, ενάντια στους βιασμούς, ενάντια στο μίσος… Το αν η ανθρωπιά θα καταφέρει να νικήσει στη γη αυτή, αποτελεί ένα μεγάλο ερωτηματικό αφού αυτοί που έχουν ανθρώπινη καρδιά δεν είναι τόσοι πολλοί όσοι εκείνοι που είναι άπληστοι για δύναμη και λεφτά…
Η μητέρα μου πάντοτε έλεγε «Μπορείς να φας μόνο ένα πιάτο φαγητό, όχι δύο…»
Και όταν θα μας θάψουν, θα μας θάψουν σε ένα μικρό τάφο, όχι σε παλάτι…
Και όταν φύγουμε, όλα τα υλικά αγαθά που αποκτήθηκαν στη ζωή μας θα μείνουν στη γη, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να πάρουμε οτιδήποτε μαζί μας…
Η απληστία κάθε είδους έχει καταστρέψει τον ιστό των κοινοτήτων μας με κάθε έννοια…
Αν μπορούσαμε μόνο να συνειδητοποιήσουμε ότι ο χρόνος μας στη γη είναι προσωρινός, όχι παντοτινός, ότι θα φύγουμε και ότι υπάρχει μόνο ένα σίγουρο πράγμα για τη ζωή: Ο δικός μας θάνατος σε κάποια χρονική στιγμή…
Αν αντί της απληστίας, μπορούσαμε μόνο να αγκαλιάσουμε ο ένας τον άλλο και να μοιραστούμε αυτά που έχουμε, θα ήταν ένας τόσο όμορφος κόσμος…
Photo: Ο Καλλής και ο Murat Soysal ερευνούν το συρματόμπλεγμα και την περιοχή…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 29th of October 2017, Sunday.
No comments:
Post a Comment