Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Σήμερα θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ένα άρθρο του Αυστραλού Κύπριου φίλου μας, Constantinos Emmanuelle που διατηρεί ένα πρόγραμμα που λέγεται «Tales of Cyprus» και μια ιστοσελίδα www.talesofcyprus.com
Είναι ένας Αυστραλός Κύπριος καθηγητής και το τελευταίο άρθρο του που έχει μοιραστεί μαζί μας στα κοινωνικά δίκτυα ήταν για το πως ήταν η ζωή σχετικά με «το νόμο και την τάξη» στην Κύπρο πριν από περίπου 80 χρόνια… Κάτω από τον τίτλο «Νόμος και τάξη και δικαιοσύνη του χωριού στην Κύπρο», ο Constantinos Emmanuelle συνοπτικά μας λέει τα ακόλουθα:
«… Από τότε που άρχισα την έρευνα μου για το Tales of Cyprus πριν από μερικά χρόνια, έχουν έρθει στην επιφάνεια κάποιες μυστήριες δολοφονίες. Δυστυχώς, όταν προσπαθώ να διερευνήσω τα γεγονότα, έρχομαι αντιμέτωπος με φήμες, εικασίες και διαδόσεις. Δυστυχώς, πολλά από αυτά τα «οικογενειακά» εγκλήματα που συνέβηκαν πριν από ογδόντα περίπου χρόνια είναι αδύνατο να ερευνηθούν ή να επιβεβαιωθούν. Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν εκατοντάδες τέτοιες «παγωμένες υποθέσεις» στην Κύπρο.
Λένε ότι οι δύσκολοι καιροί κάνουν τους απελπισμένους ανθρώπους να κάνουν απελπισμένα πράγματα. Αυτό σίγουρα ίσχυε στην Κύπρο πριν από πολλά χρόνια. Η φτώχεια ήταν τόσο έντονη που στην πραγματικότητα ένας πατέρας δεν είχε επιλογή παρά να κλέψει ένα αρνί ή ένα σάκο σιτάρι ή ίσως να κάνει επιδρομή σε ένα δέντρο με φρούτα στον κήπο κάποιου άλλου έτσι ώστε να ταΐσει την οικογένεια του. Οι νόμοι ήταν στην καλύτερη περίπτωση, δυσανάλογοι και άπονοι στην οικονομική ύφεση που υπήρχε εκείνη την εποχή και συχνά ήταν αδύνατο να εφαρμοστούν. Ο πεινασμένος πληθυσμός συχνά δεν είχε επιλογή παρά να αντισταθεί και να αγνοήσει τους νόμους που του επιβάλλονταν.
Όταν η Τουρκική διοίκηση της Κύπρου έληξε το 1878, οι Βρετανοί βρήκαν το νησί σε μια άθλια και υπανάπτυκτη κατάσταση. Το άδικο Οθωμανικό σύστημα φορολογίας, ιδιαίτερα αυτό της «δεκάτης» («tithe») (η υποχρέωση να δώσεις στην κυβέρνηση το ένα δέκατο από όσα καλλιεργούσες ή σου ανήκε) βασάνιζε πολλούς Κύπριους, ιδιαίτερα αυτούς που ζούσαν στις αγροτικές κοινότητες.
Επιπλέον, η αδίστακτη εκμετάλλευση των αγροτών από τους τοκογλύφους δανειστές (με τα υπέρογκα ποσοστά τόκων) σήμαινε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ήταν σε θέση να πληρώσουν τα χρέη τους και κατά συνέπεια τους έστελναν στη φυλακή. Εκτός αν βρισκόταν ένας συγγενής ή φίλος που ήταν πρόθυμος να ξοφλήσει το χρέος (με τους συσσωρευμένους τόκους), ο κατηγορούμενος αναμενόταν να μαραζώνει για χρόνια πίσω από τα σίδερα. Κάποτε, η μόνη διέξοδος από τη φυλακή για αυτές τις άθλιες ψυχές ήταν να αφήσουν το Στέμμα να πουλήσει την περιουσία τους για να πληρώσουν τα χρέη τους. Όταν συνέβαινε αυτό, ο απελευθερωμένος αγρότης ανακάλυπτε ότι ολόκληρος ο τρόπος ζωής του έπαυσε να υπάρχει και αναγκαζόταν είτε να μάθει ένα νέο επάγγελμα ή να υιοθετήσει μια ζωή ως βοσκός ή χειρότερα ζητιάνος.
Στο βιβλίο του «Λεονάρισσο και Βασίλι: ένα ταξίδι στο παρελθόν» ο Αντώνης Φελλά ισχυρίζεται ότι πολλοί αγρότες υπέστηκαν ντροπή και ταπείνωση μετά την αναγκαστική πώληση της γης τους. Ο μουχτάρης του χωριού μπορεί να αναρτούσε μια γραπτή ειδοποίηση στην πόρτα του καφενείου του χωριού που να έλεγε ότι το χωράφι του «τάδε» τέθηκε σε δημοπρασία για να ξοφληθούν τα χρέη του. Ο Φελλά ανακάλυψε ότι πολλοί τοκογλύφοι κυνηγούσαν τους φτωχούς αγρότες στα δικαστήρια για να τους αναγκάσουν να υποθηκεύσουν τα σπίτια τους ή τα χωράφια τους έτσι ώστε να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Αυτή ήταν μια εποχή που οι πλούσιοι και ισχυροί έκαναν ότι ήθελαν σε βάρος των αδυνάμων, των φτωχών και αδυνάτων.
Ο πρωτοπόρος ταξιδιωτικός συγγραφέας Olive Murray Chapman παρατήρησε ότι επειδή οι Κύπριοι προτιμούσαν να επενδύουν όλα τα λεφτά τους σε γη δεν είχαν τα οικονομικά μέσα για να οργώσουν ή να σπείρουν τη γη τους. Ως εκ τούτου ήταν αναγκασμένοι να δανειστούν λεφτά με τεράστιο τόκο (κάποτε πέραν του 12%).
Τα εξωπραγματικά ψηλά επίπεδα φορολογίας και χρέους που επιβάλλονταν σε μια κυρίως αδαή αγροτική κοινότητα ανάγκασαν πολλούς Κύπριους να καταφύγουν σε μια ζωή μικρο-εγκλημάτων. Οι άστατες και καταστροφικές επιπτώσεις της Μητέρας Γης πάνω στις περιουσίες τους με συχνές ξηρασίες, επιδημίες και πυρκαγιές επιβάρυναν τα οικονομικά τους δεινά.
O Samuel White Baker στο βιβλίο του «Η Κύπρος όπως την είδα το 1879» περιγράφει τους κοινούς ντόπιους ως ευγενικούς, ήπιους και στοργικούς αλλά εθισμένους στις μικροκλοπές. Επιβεβαιώνει ότι οι κλοπές προβάτων ήταν η πιο κοινή παράβαση και ότι οι κλέφτες σπάνια συλλαμβάνονταν αφού συνήθως έκλεβαν μερικά ζώα όταν ένα μεγάλο κοπάδι ίσως να έφευγε από το βοσκό του σε μια απομακρυσμένη και ακατοίκητη περιοχή στα βουνά.
Στις πρώτες μερικές δεκαετίες της Αγγλοκρατίας θεσπίστηκε μια μεγάλη σειρά από νόμους στην προσπάθεια να ανακοπεί και να μειωθεί η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος. Πολλοί Κύπριοι όμως επέλεξαν να αγνοήσουν το νόμο σε μια απελπισμένη πράξη ανυπακοής. Ένα παράδειγμα αυτού ήταν ο Νόμος για τα Δάση που θεσπίστηκε το 1913. Πολλοί κτηνοτρόφοι αιγοπροβάτων και κάτοικοι των ορεινών χωριών αντεπιτέθηκαν στο νόμο αυτό βάζοντας σκόπιμα φωτιά στα δάση. Αυτοί οι εμπρησμοί σύντομα έγιναν κοινότοποι στην Κύπρο.
Οι περισσότερες περιπτώσεις που ήρθαν ενώπιων των δικαστηρίων ήταν για ασήμαντα θέματα, όπως επιθέσεις ή μη πληρωμή χρεών. Όμως κάθε τόσο υπήρχε μια περίπτωση μαχαιρώματος, που ήταν γενικά το αποτέλεσμα μιας μεθυσμένης διαμάχης και όχι μια πραγματική απόπειρα δολοφονίας. Το σύστημα των φυλακών σύντομα έγινε ανεπαρκές με υπερπληθυσμό που θεωρείτο από πολλούς ως μια πραγματική ανησυχία.
Στο βιβλίο του «Σε ένα Μαγεμένο Νησί (1889)» ο συγγραφέας William H. Mallock είναι συγκλονισμένος μετά την επίσκεψη του μαζί με τον οικοδεσπότη του Συνταγματάρχη Falkland σε μια από τις φυλακές στη Λευκωσία. Περιγράφει το πως, παρόλη την ευχάριστη αρχιτεκτονική εξωτερική όψη, το εσωτερικό αυτής της φυλακής περιείχε σκήτες που οδηγούσαν σε σκοτεινά και καταθλιπτικά κελιά φυλακής. Σε ένα τμήμα, ομάδες αντρών και αγοριών στέκονται ή κάθονται ασχολούμενοι με διάφορα επαγγέλματα όπως κατασκευή παπουτσιών, κατασκευή σχοινιού και ράψιμο παντελονιών. Φαίνεται ότι όλοι μοιράζονταν την ίδια παράβαση, την κλοπή προβάτων.
Σε ένα άλλο τμήμα της φυλακής το σκηνικό γίνεται ακόμα πιο οδυνηρό για τον Mallock. Περιορισμένοι μαζί σε σκοτεινά, μουχλιασμένα κελιά που μυρίζουν ήταν μεγάλες ομάδες αντρών και αγοριών που κατηγορούνται για φόνο. Ο τεράστιος αριθμός αυτών των φτωχών χειραφετημένων ανθρώπων εκπλήσσει τον Mallock. «Πως μπορεί ένα νησί με μόλις 160.000 κατοίκους να έχει τόσους πολλούς δολοφόνους;» ρωτά τον Συνταγματάρχη Falkland. Του λέει ότι στην Κύπρο υπάρχει περισσότερο έγκλημα σε αναλογία πληθυσμού, παρά σε οποιαδήποτε άλλη γνωστή χώρα στον κόσμο. Πολλές από τις δολοφονίες που διαπράχθηκαν είναι αποτέλεσμα μιας διαμάχης ή μιας μισο-μεθυσμένης φιλονικίας σε ένα γάμο. «Το κρασί ρέει ελεύθερα, προκύπτει μια διαμάχη από το γέλιο και ξαφνικά, απρόσμενα, αστράφτει ένα μαχαίρι και γίνεται κόκκινο σε δευτερόλεπτα.» Οι διαμάχες που καταλήγουν σε δολοφονία μπορεί επίσης να συνδέονται με κλοπές προβάτων ή μια διαφωνία για τα όρια της γης και τα δικαιώματα νερού.
Ο Mallock επίσης ανακαλύπτει ότι η τιμή της οικογένειας μπορεί επίσης να είναι η αιτία πίσω από μια δολοφονία και λέει πως ο πατέρας σκότωσε το γιο του τη μέρα που αφέθηκε ελεύθερος από τη φυλακή επειδή ατίμασε την οικογένεια.
Πολλές γυναίκες έχουν επίσης σταλεί στη φυλακή κυρίως για κλοπή, αλλά λίγες για συνομωσία στη δολοφονία ενός αντιπάλου που εμπόδιζε τη σχέση τους με ένα πιθανό θαυμαστή ή ίσως μια επικείμενη κληρονομιά. Ο Mallock παρατήρησε ότι κάποιες γυναίκες γέννησαν στη φυλακή, γεγονός που αμφισβητεί το λόγο της φυλάκισης τους. Ήταν ένοχες λόγω απιστίας ή είχαν σεξουαλική επαφή πριν από το γάμο; Ίσως βιάστηκαν και ως αποτέλεσμα έμειναν έγκυες, που θα θεωρείτο και έγκλημα και αμαρτία. Σε κάθε περίπτωση τα καημένα αθώα βρέφη ήταν αναγκασμένα να ζουν στην ίδια αθλιότητα και βρωμιά όπως οι ενήλικες γύρω τους.
Όσο για τους «τρελούς» στη φυλακή, ο Mallock τους περιγράφει ως αρκετά ηλικιωμένους και ότι ζουν μόνοι τους σε ερειπωμένα κελιά. «Πρέπει να τους συγχαίρουμε για την παρούσα τους κατάσταση», λέει. «Διότι η τρέλα τους δίδαξε να χαμογελούν, όταν η λογική δεν μπορούσε.»
Στις αγροτικές περιοχές, η αστυνομία ή οι ζαπτιέδες είναι γενικά πολύ μακριά από τη σκηνή ενός εγκλήματος για να προσφέρουν οποιαδήποτε υπηρεσία. Ήταν επίσης πολύ λίγοι σε αριθμό για τη σωστή εποπτεία του νησιού. Υπήρχε μια συντριπτική αίσθηση απογοήτευσης από τους κατοίκους, ιδιαίτερα στις αγροτικές κοινότητες καθώς ένιωθαν ότι ούτε προστατεύονταν ούτε τους σεβόντουσαν.
Στην περιοχή της Καρπασίας πολλοί εγκληματίες ήταν ατιμώρητοι απλά διότι το δικαστήριο που βρισκόταν στην Αμμόχωστο ήταν πολύ μακριά για να ταξιδέψουν πολλά από τα θύματα. Ένα άρθρο εφημερίδας αναφέρει πως πέντε ένοπλοι άντρες διέρρηξαν ένα σπίτι στη Γιαλούσα, έδεσαν το ζευγάρι που ζούσε εκεί και απήγαγαν τη δωδεκάχρονη τους κόρη. Ο Οθωμανός ζαπτιές κλήθηκε την επόμενη μέρα όχι μόνο έφτασε αργά, αλλά επίσης ανακάλυψε ότι δεν μπορούσε να καταλάβει την τοπική γλώσσα. Αυτού του είδους οι καθυστερήσεις και εμπόδια επέτρεπαν σε πολλούς παραβάτες να αποφεύγουν τη σύλληψη και κυριολεκτικά να ξεφεύγουν με τα εγκλήματα τους.
Η δωροδοκία ήταν επίσης σύνηθες φαινόμενο στην Κύπρο στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και αρχές του εικοστού αιώνα, ιδιαίτερα μεταξύ των λειτουργών των δικαστηρίων και των κατηγορουμένων. Ο Scott-Stevenson ανακάλυψε ότι ο Ε… ένας άντρας που ήταν ο διερμηνέας του Επιτρόπου στο δικαστήριο της Κερύνειας συχνά απειλούσε κάποιο κατηγορούμενο ότι θα έχανε στην υπόθεση τους εκτός και αν τον πλήρωναν με κάποιο ποσό χρημάτων.
Σύμφωνα με τον Scott-Stevenson, το χωριό Καζάφανι στην επαρχία Κερύνειας είχε τη φήμη ότι είχε τους μεγαλύτερους κλέφτες. Ακόμα και ο ηλικιωμένος παχύς μουχτάρης, Μ… Effendi έβγαλε πολλά λεφτά προστατεύοντας τους κλέφτες. Προφανώς, όποτε επιβαλλόταν πρόστιμο σε κάποιο επειδή έκλεψε καλαμπόκι ή άφησε το γάιδαρο του να μπει παράνομα στο χωράφι ενός γείτονα, ο μουχτάρης κατάφερνε με κάποιο τρόπο να επωφελείται.
Όταν διαβάζω ιστορίες για «το νόμο και την τάξη» στην Κύπρο πριν από ογδόντα ή εκατό χρόνια, αρχίζω να αναρωτιέμαι αν οι σύγχρονοι Κύπριοι (ιδιαίτερα οι αρχές) έχουν πράγματι εξελιχθεί καθόλου. Οι «συμπεριφορές που έμαθαν» σχετικά με το νόμο μπορεί να έχουν διαμορφωθεί και επηρεαστεί από το παρελθόν. «Ζω με την ελπίδα» ότι μια μέρα οι εφημερίδες στην Κύπρο θα κάνουν αναφορά σε όλο και λιγότερες ιστορίες εγκλήματος, διαφθοράς και απληστίας.
Τουλάχιστον οι κλοπές προβάτων έχουν σταματήσει…»
(Μπορείτε να διαβάσετε το πλήρες κείμενο του άρθρου του στο www.talesofcyprus.com)
Foto: Φωτογραφία της Βρετανικής Περιόδου, από την ιστοσελίδα της Κυπριακής Αστυνομίας…
(*) Article published in POLITIS newspaper on the 12th of March, 2016 – Sunday.
No comments:
Post a Comment