Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Είχα ακούσει για αυτόν από διαφορετικούς ανθρώπους και προσπαθούσα να βρω το τηλέφωνο του για να επικοινωνήσω μαζί του…
Τελικά τον εντόπισα με τη βοήθεια αγαπητών φίλων και συμφωνήσαμε να συναντηθούμε στη Λάρνακα…
Ζήτησα από τον «Μουχτάρ Πασά» μας, το Δημήτρη Δημητρίου Κόκκινο να με βοηθήσει με τη μετάφραση…
Συναντηθήκαμε στη Λάρνακα και καθίσαμε και ο Δημήτρης μου μετάφραζε τα λόγια του…
Αναφέρομαι στον Παναγιώτη Θεοδοσίου Διγενή από την Πύλα που είχε σώσει τη ζωή Τουρκοκυπρίων το 1974 από εκτέλεση από την ΕΟΚΑ Β… Δεν ήταν η πρώτη φορά που το έκανε αυτό – είχε σώσει κάποιους άλλους Τουρκοκύπριους συγχωριανούς του, από το να σκοτωθούν και να «εξαφανιστούν» το 1964…
Είχε έρθει με μποτίλια οξυγόνου στη συνέντευξη μας… Ήταν άρρωστος και μπορούσε να κινηθεί μόνο με φορητή μποτίλια οξυγόνου…
Τον είδα ξανά στην κηδεία ενός «αγνοουμένου» πριν από μερικούς μήνες και μιλήσαμε για αρκετή ώρα έξω από την εκκλησία..
Είχε χαλάσει το μαγνητόφωνο μου και μέχρι να το διορθώσω, πέρασε κι άλλος καιρός…
Τελικά, όταν διορθώθηκε, κάθισα να απομαγνητοφωνήσω την κασέτα του…
Του τηλεφώνησα για να τον ρωτήσω κάποια πράγματα για τη συνέντευξη, αλλά το τηλεφώνημα μου προωθείτο στον τηλεφωνητή του…
Πρώτα νόμισα ότι μπορεί να ήταν στο εξωτερικό…
Μετά άρχισα να υποπτεύομαι ότι κάτι δεν ήταν εντάξει…
Τηλεφώνησα στον Τουρκοκύπριο μουχτάρη της Πύλας, το Nejdet Ermetal που μου έδωσε τα θλιβερά νέα…
«Πέθανε πριν από τέσσερεις-πέντε μήνες και πήγα στην κηδεία με τα λουλούδια μου» μου είπε…
«Για να σου πω την αλήθεια, σε όλη του τη ζωή ποτέ δεν συμπεριφέρθηκε άσχημα στους Τουρκοκύπριους…»
Λυπήθηκα και νιώθω πως αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω για να γράψω για αυτόν…
Αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω για να μάθει όλος ο κόσμος πως είχε σώσει τη ζωή των συγχωριανών του….
Ας αναπαυθεί εν ειρήνη τώρα…
Ο Παναγιώτης Διγενής γεννήθηκε στην Πύλα… Η μητέρα του ήταν η Μηλού και ο πατέρας του ο Θεοδόσης Ιωάννου… Όταν ο Παναγιώτης ήταν μόλις επτά χρονών ο πατέρας του μια μέρα είχε ένα δυστύχημα στη μάντρα και πέθανε… Άφησε πίσω του τρία κορίτσια και δύο αγόρια, ο πιο μικρός ήταν ο Παναγιώτης…
Η μητέρα του Μηλού εργαζόταν στο εργοστάσιο κουμπιών στη Λάρνακα και πουλούσε επίσης ρούχα, πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι… Ήταν μια πολύ φτωχή οικογένεια και όλοι στην Πύλα θυμούνται τη Μηλού και την εκτιμούν… Οι Τουρκοκύπριοι θυμούνται ότι μιλούσε πολύ καλά τουρκικά…
Μεγαλώνοντας ο Παναγιώτης θυμόταν το μικτό χωριό του, την Πύλα ως πραγματικά μικτό… Μου είχε πει:
«Παίζαμε πυριλιά, παίζαμε ποδόσφαιρο… Ήταν μικτό χωριό όπως είναι και τώρα, όπου Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι ζούσαν μαζί… Ήταν μια πολύ φυσιολογική ζωή… Η Πύλα είχε μόνο μια ομάδα ποδοσφαίρου, παίζαμε μαζί ποδόσφαιρο. Ήμουν το πιο μικρό αγόρι της οικογένειας και μετά το δημοτικό δεν μπορούσα να συνεχίσω την εκπαίδευση μου αφού κάποιος έπρεπε να δουλεύει για να επιβιώσει η οικογένεια μας και έπρεπε να δουλέψω. Πήγα και έμαθα ράψιμο ως μαθητευόμενος στον Ahmet Terzi, ένα Τουρκοκύπριο ράφτη στην Πύλα. Μετά από 3-4 χρόνια, ξεκίνησα να δουλεύω στη Λάρνακα… Μάζευα ρούχα από το χωριό για το στεγνοκαθαριστήριο και έπαιρνα προμήθεια μερικά γρόσια. Συνέχιζα και δούλευα ως ράφτης…
Μετά ήταν η δεκαετία του '50 και ξεκίνησε η ΕΟΚΑ… Το 1956 κάποιοι από τους φίλους μου είχαν συλληφθεί από τους Βρετανούς και τους πήραν στο στρατόπεδο στην Κοκκινοτριμιθιά… Εκείνη την εποχή είχα γίνει ηγέτης της ΕΟΚΑ στην Πύλα, μετά τη σύλληψη των φίλων μου… Το 1958 οι Βρετανοί είχαν συλλάβει όλους τους άντρες στην Πύλα! Συνελήφθησαν 80 άντρες από την Πύλα…
Τότε κάποιοι Τουρκοκύπριοι από άλλα χωριά είχαν έρθει στην Πύλα και προσπάθησαν να πείσουν την ηγεσία των Τουρκοκύπριων από την Πύλα να δημιουργήσουν προβοκάτσιες. Αυτή ήταν η ΤΜΤ – το 1958 ο Hasan Durumali ήταν ο Τουρκοκύπριος μουχτάρης του χωριού. Αυτοί οι Τουρκοκύπριοι που ήρθαν από έξω, ήθελαν να καψούν τα σπίτια των Ελληνοκυπρίων στην Πύλα. Στο καφενείο όπου γινόταν αυτή η κουβέντα, υπήρχε ένας άντρας, ο Αντρόνικος Ζαβίδης που μιλούσε άπταιστα τουρκικά… Έτσι άκουσε όλα όσα λέχθηκαν… Ο Τουρκοκύπριος μουχτάρης είπε στους Τουρκοκύπριους που ζήτησαν να δημιουργήσουν προβοκάτσιες, «Πιείτε τον καφέ σας και πηγαίνετε από εκεί που ήρθατε… Για τόσα πολλά χρόνια τώρα περνούμε μια χαρά με τους Ελληνοκύπριους» και τους έδιωξε… Τότε ένας από εκείνους τους Τουρκοκύπριους έβρισε τον μουχτάρη και είπε «Είσαστε όλοι μπάσταρδοι!» διότι ο μουχτάρης δεν επέτρεψε τέτοιες προβοκάτσιες στην Πύλα. Ο Ζαβίδης είπε σε όλους αυτά που είδε και άκουσε και όλοι ήταν χαρούμενοι αφού συνειδητοποίησαν ότι τέτοιες προβοκάτσιες δεν θα γίνονταν στο χωριό… Συνειδητοποίησαν ότι οι Τουρκοκύπριοι της Πύλας δεν θα δημιουργούσαν τέτοιες φασαρίες στο χωριό.
Μετά το 1959 η ζωή επέστρεψε στην κανονικότητα της…
Μετά άνοιξα το δικό μου στεγνοκαθαριστήριο στη Λάρνακα και το ονόμασα «Διγενής». Στα χρόνια της ΕΟΚΑ 1955-59 οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμα αντί τα δικά τους ονόματα. Και το ψευδώνυμο μου ήταν «Διογένης»… Έτσι ονόμασα το στεγνοκαθαριστήριο μου «Διγενής»…
Ο Rifat Hasan Durumali ήταν οδηγός και μάζευε όλα τα ρούχα που χρειάζονταν καθάρισμα από τους Τουρκοκύπριους και τους Ελληνοκύπριους και μου τα έφερνε… Από τότε με έμαθαν σαν «Διγενή»… Μετά έγιναν οι συγκρούσεις του 1963… Οι συγκρούσεις ξεκίνησαν στη Λευκωσία με τη δολοφονία της Djemaliye – όμως οι Τουρκοκύπριοι προετοιμάζονταν για κάτι τέτοιο, είχαν εκπαιδεύσει 10 χιλιάδες άτομα, εννοώ ότι προετοιμάζονταν για αυτό… Εκείνα τα χρόνια, ίσως το 1961 ή 1962, ένα τουρκικό πλοίο – ίσως να ονομαζόταν Deniz – είχε αγκυροβολήσει στο λιμάνι της Λάρνακας. Ενώ ξεφόρτωνε το φορτίο του, ένα από τα κιβώτια έπεσε και μέσα από το κιβώτιο έπεσαν όπλα… Ο Ρίκος Καραγιώργης, που εργαζόταν ως οδηγός στην εταιρεία Λευκαρίτη είχε δει το κιβώτιο αυτό και το περιεχόμενα του, ότι ήταν όπλα… Πυροβολήθηκε από ένα Τουρκοκύπριο για αυτό το λόγο αλλά επιβίωσε…
Όμως τίποτε δεν συνέβηκε το 1963-64 στην Πύλα… Ο Ahmet Sakalli ήταν ο Τουρκοκύπριος «Πασάς» της Πύλας εκείνες τις μέρες και γύριζε και βεβαιωνόταν ότι όλα ήταν εντάξει. Μετά το 1957 ο Ελληνοκύπριος «Πασάς» του χωριού ήμουν εγώ.
Υπήρχε ένα περιστατικό το 1963… Ο Djelal, αδελφός του Ahmet Terzi – του ράφτη, πρώην αφεντικού μου – ήρθε και με επισκέφτηκε ένα βράδυ… Είπε ότι ο αδελφός του είχε συλληφθεί μαζί με κάποιους άλλους Τουρκοκύπριους στο Βαρώσι… Ζήτησε τη βοήθεια μου.
Σηκώθηκα εκείνη τη νύκτα και πήγα στον αστυνομικό σταθμό στο Βαρώσι.
Τους είπα ότι υπήρχε ένας Τουρκοκύπριος από την Πύλα που είχαν συλλάβει.
«Πρέπει να είναι από την ΤΜΤ» μου είπαν.
«Ξέρετε καλύτερα από μένα ποιος είναι;» τους είπα.
Είχα καλές σχέσεις με τον Γιωρκάτζη διότι ήταν νονός του γιού μου.
Ο Γιωρκάτζης τους είπε «Κάνετε ότι σας πει ο Παναγιώτης, ξέρει τους συγχωριανούς του καλύτερα από εσάς…»
Ο Ahmet Terzi ήταν ήσυχος άνθρωπος, ήταν αφεντικό μου στο παρελθόν…
Έτσι οι Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί στο Βαρώσι μου είπαν «Πήγαινε τώρα, θα τον αφήσουμε ελεύθερο αύριο..»
Τους είπα «Όχι, θα τον αφήσετε ελεύθερο απόψε…»
Και εκείνη τη νύκτα πήρα τον Djelal από τον αστυνομικό σταθμό και τον πήρα πίσω στην Πύλα…»
Και οι άλλοι Τουρκοκύπριοι που είχαν συλληφθεί μαζί με τον Ahmet Terzi επίσης αφέθηκαν ελεύθεροι, χάρη στην παρέμβαση του Παναγιώτη. Διαφορετικά, πιθανότατα θα ψάχναμε τώρα για τον τόπο ταφής τους…
Ο Παναγιώτης στη συνέντευξη μας μου είπε επίσης για το τι συνέβηκε το 1974…
«Κάποιοι Ελληνοκύπριοι είχαν έρθει έξω από την Πύλα. Αυτοί ήταν άνθρωποι με ακραίες απόψεις, είχαν έρθει για να δημιουργήσουν φασαρίες στο χωριό, είχαν έρθει για να κάνουν κακά πράγματα στους Τουρκοκύπριους του χωριού μας. Πήγα έξω από το χωριό και τους είπα «Πρώτα πρέπει να με σκοτώσετε εμένα, αλλά δεν θα αγγίξετε τους συγχωριανούς μας…»
Είχα πάρει μαζί μου έξω από το χωριό τον Ahmet Sakalli. Έτσι ήταν μάρτυρας σε αυτό που συνέβηκε. Και κατάφερα να τους διώξω… Τους είπα «Αν είσαστε τόσο δυνατοί, γιατί δεν πάτε να πολεμήσετε στην Κερύνεια;»
Αυτοί οι φανατικοί Ελληνοκύπριοι που ήρθαν έξω από το χωριό μας την Πύλα, πυροβολούσαν στον αέρα… Είχαμε ακούσει τους πυροβολισμούς… Τα Τουρκοκύπρια παιδιά άρχισαν να κλαίνε… Γι αυτό και είχα πάρει τον Ahmet Sakalli μαζί μου και πήγαμε έξω από το χωριό. Τους είπα «Ρε π….δες! Ποιοι είσαστε και πυροβολείτε στο αέρα; Αν είσαστε τόσο γενναίοι, πηγαίνετε και πολεμήστε στην Κερύνεια!»
Τίποτε δεν έγινε στο χωριό μας διότι δεν επιτρέψαμε τέτοια πράγματα να συμβούν στο χωριό μας δεν τους αφήσαμε να μπουν μέσα στο χωριό μας…
Γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε στην Κύπρο, Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι. Και οι δύο μας κάναμε λάθη, πρέπει να το καταλάβουμε αυτό. Πρέπει να απολογηθούμε ο ένας στον άλλο και να πούμε «Και οι δύο κάναμε λάθη, λυπούμαστε» και να κάνουμε μια νέα αρχή. Η Κύπρος είναι πολύ μικρή για να είναι διαιρεμένη… Το πρόβλημα είναι ο τουρκικός στρατός, αν φύγει ο τουρκικός στρατός, έχουμε μάθει από το παρελθόν να μην κάνουμε παρόμοια λάθη… Όταν βγεις έξω τώρα δεν μπορείς να ξεχωρίσεις ποια είναι η Ayshe και ποια η Ελένη… Τι διαφορά έχει; Και οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι έκαναν φοβερά πράγματα αλλά οι κοινότητες μας δεν κρατούν το «μίσος»… Όλοι γνωρίζουμε πως οι Άγγλοι χρησιμοποιούσαν την πολιτική του «Διαίρει και βασίλευε»… Το έκαναν παντού αυτό… Πριν να έρθουν οι Βρετανοί δεν υπήρχαν «Τουρκοκύπριοι» ή «Ελληνοκύπριοι». Υπήρχαν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι και όλοι σέβονταν ο ένας τον άλλο. Δεν υπήρχαν σοβαρά προβλήματα… Τα προβλήματα δημιουργήθηκαν από τους Βρετανούς…»
Αυτά είναι συνοπτικά τα λόγια του Παναγιώτη Διγενή…
Αγαπητέ Παναγιώτη, σε ευχαριστώ τόσο πολύ για την ανθρωπιά σου που έσωσε τις ζωές των συγχωριανών σου…
Ας αναπαυθείς εν ειρήνη τώρα…
Photo: Ο μακαρίτης Παναγιώτης Διγενής που έσωσε τη ζωή των Τουρκοκυπρίων του χωριού του Πύλα…
(*) Article published in POLITIS newspaper on the 19th of February 2017, Sunday.
(**) After I published in YENİDÜZEN newspaper the story of Panagiotis Digenis, Ahmet Sakallı, whom the late Panagiotis mentions in his interview with me called me and asked me to go and visit him in Pyla and that he too had stories of how they saved each other many times together with Panagiotis Digenis…
The links to my article in Yeniduzen newspaper:
http://www.yeniduzen.com/pileli-kibrisliturkleri-oldurulmekten-kurtaran-adam-gocup-gitti-1-10096yy.htm
http://www.yeniduzen.com/pileli-kibrisliturkleri-oldurulmekten-kurtaran-adam-gocup-gitti-2-10100yy.htm
No comments:
Post a Comment