Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Η χθεσινή μέρα Τρίτη, 27 Νοεμβρίου 2018, ήταν μια πολύ θλιβερή μέρα… Ήμασταν στην κηδεία του «αγνοούμενου» Osman Mustafa – του 26χρονου ασθενή στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθαλάσσας το 1974 που είχε σκοτωθεί στη διάρκεια του βομβαρδισμού από Τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα στις 20 Ιουλίου 1974. Τα οστά των ασθενών που σκοτώθηκαν στη διάρκεια ου βομβαρδισμού θάφτηκαν σε διάφορους μαζικούς τάφους… Ο Osman Mustafa ήταν ένας από αυτούς που ταυτοποιήθηκαν – αυτοί που έχουν ταυτοποιηθεί μέχρι τώρα με εξετάσεις DNA περιλαμβάνουν έξι Ελληνοκύπριους και ένα Τουρκοκύπριο, τον Osman Mustafa.
Οι εκταφές έγιναν από τις ομάδες του Επιτρόπου Ανθρωπιστικών Θεμάτων και ο Ξενοφών Καλλής με μια πείρα 30 χρόνων εργασίας με τους «αγνοουμένους» ήταν επικεφαλής των εκταφών… 32 άτομα σκοτώθηκαν στο βομβαρδισμό και τρεις από αυτούς ήταν Τουρκοκύπριοι ασθενείς του νοσοκομείου…
Ο Osman Mustafa ήταν από την Αυδήμου και ήταν 26 χρονών όταν σκοτώθηκε στο βομβαρδισμό. Ποτέ δεν τοποθετήθηκε στον επίσημο «Κατάλογο Αγνοουμένων Ατόμων» ή τον «Κατάλογο Γνωστών Νεκρών» ή τον «Κατάλογο Μαρτύρων».
Στην τσέπη του ήταν κάποιες πλαστικές κάψουλες φαρμάκων – λάτρευε να μαζεύει πράγματα… Του άρεσε να συλλέγει τα πώματα των μπουκαλιών της κόκα κόλα και να τα βάζει στην τσέπη του – του άρεσε ο ήχος που έκαναν στην τσέπη του.
Πήγαινε στο σπίτι της θείας του που ήταν ράφταινα για να μαζέψει τα άδεια ρολά των κλωστών – τα περνούσε σε σπάγκο και τα κρεμούσε στο λαιμό του…
Είχε αρρωστήσει όταν ήταν τριών χρονών, αλλά οι γιατροί δεν διάγνωσαν τι είχε…
Μετά από χρόνια, μάθαμε τι είχε στην πραγματικότητα: Έπασχε από μια πάθηση που ονομάζεται «κρανιοσυνοστέωση» ή «Σύνδρομο Pfieffer» όπου τα μέρη του εγκεφάλου που ονομάζονται «πληγές» συνενώνονται πολύ γρήγορα και αυτό δημιουργεί προβλήματα… Το είδαμε αυτό μόνο μετά που βρέθηκαν τα οστά του και τοποθετήθηκαν σε ένα τραπέζι στο εργαστήριο του Επιτρόπου Ανθρωπιστικών Θεμάτων – θα ήταν αρκετό αν ένας γιατρός έκανε μια ακτινογραφία της κεφαλής του όταν αρρώστησε για να τεθεί διάγνωση, αλλά αυτό δεν γινόταν εκείνο τον καιρό… Αν οι γιατροί το είχαν κάνει, θα διαγιγνωσκόταν και θα θεραπευόταν… Εφόσον δεν υπήρχε διάγνωση ούτε και πραγματική θεραπεία, ο Osman υπέφερε σε όλη του τη ζωή…
Η ημερομηνία της κηδείας ήταν η 27η Νοεμβρίου 2018 – τέτοια σύμπτωση αφού την ίδια μέρα πριν από ακριβώς ένα χρόνο, στις 27 Νοεμβρίου 2017, είχα συναντήσει τις αδελφές του Osman, Ozay Sert, Zaliha και Fatma και είχαμε περάσει το οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου με το αυτοκίνητο μου. Τις είχα πάρει στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου για να δώσουν δείγματα DNA – συναντήσαμε τον κύριο Καριόλου και σχεδίασε το οικογενειακό δέντρο, παίρνοντας δείγματα DNA από τις τρεις αδελφές. Παρεμπιπτόντως η Ozay θα πήγαινε στην Αυστραλία μερικές μέρες αργότερα για να επισκεφτεί τον αδελφό τους Salih – ο Δρ. Καριόλου της έδειξε πως να πάρει δείγμα DNA από το εσωτερικό του μάγουλου του αδελφού της και θα το έκανε αυτό όταν ήταν στην Αυστραλία. Όταν θα επέστρεφε, θα μου έδινε τα δείγματα αυτά για να τα δώσω στο Ινστιτούτο.
Όταν πραγματοποιούνταν οι εκταφές στους κρατήρες βομβών όπου είχαν θαφτεί τα οστά εκείνων που σκοτώθηκαν στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθαλάσσας, είχα ξεκινήσει να ψάχνω για τους συγγενείς των τριών Τουρκοκυπρίων που είχαν θαφτεί εκεί για να δώσουν δείγματα DNA… Με αυτό τον τρόπο, όταν θα βρέθονταν τα οστά, δεν θα παρέμειναν μόνα τους σε μια γωνία ενός εργαστηρίου αλλά θα επιστρέφονταν στις οικογένειες τους για να ταφούν κατάλληλα…
Το θέμα των Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων που σκοτώθηκαν στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθαλάσσας και θάφτηκαν σε μαζικούς τάφους ήταν ένα σκάνδαλο – είχα γράψει για αυτό πριν από χρόνια – ναι, ήταν καιρός πολέμου, ναι τα πολεμικά αεροπλάνα δεν είχαν κανένα λόγο να βομβαρδίσουν ένα νοσοκομείο… Και ναι, πολίτες – ασθενείς στο νοσοκομείο, όπως επίσης και ένας νοσοκόμος και ένας στρατιώτης είχαν σκοτωθεί σε εκείνο το βομβαρδισμό – αυτό ήταν ενάντια στους διεθνείς κανόνες πολέμου – δεν βομβαρδίζεις νοσοκομεία, δεν σκοτώνεις πολίτες… Όταν πρόκειται για νοσοκομεία, και οι δύο πλευρές έχουν αποτύχει φοβερά: το 1963 κάποιοι Ελληνοκύπριοι που εργάζονταν στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας είχαν σκοτώσει κάποιους Τουρκοκύπριους ασθενείς και ένα νοσοκόμο – κάποιοι από αυτούς που σκοτώθηκαν στο νοσοκομείο είναι ακόμα «αγνοούμενοι» - και πάλι το 1974, κάποιοι Ελληνοκύπριοι «εξαφανίστηκαν» από κάποια Τουρκοκυπριακά νοσοκομεία και είναι ακόμα «αγνοούμενοι»… Και οι δύο πλευρές έχουν αποτύχει στον «δείκτη» ανθρωπιάς σε αυτή τη γη – και οι δύο πλευρές έχουν πάει ενάντια στους διεθνείς κανόνες και νόμους με τον να κάνουν «αγνοούμενους» πολίτες ασθενείς σε νοσοκομεία και στις δύο πλευρές…
Αν δούμε τον βομβαρδισμό στην Αθαλάσσα, αυτό που συνέβηκε μετά, δημιούργησε ένα επιπλέον σκάνδαλο: Είχαν θαφτεί και μετά τους ξέχασαν. Κανένας δεν ασχολήθηκε να κάνει εκταφές εκεί για περισσότερες από τέσσερεις δεκαετίες… Ο Ξενοφών Καλλής είχε γράψει επιστολές σε διάφορα υπουργεία για να προστατευτούν οι τόποι των ταφών, για να σημαδευτούν οι τόποι ταφής και να μην ενοχληθούν με οποιαδήποτε άλλη κατασκευή ή οτιδήποτε άλλο… Όμως ποιος πράγματι θα τον άκουγε; Αφού εκείνοι που είχαν σκοτωθεί στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθαλάσσας δεν είχαν συμπεριληφθεί στον επίσημο κατάλογο «αγνοουμένων ατόμων», η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων δεν θα εργαζόταν πάνω σε αυτό. Τόσο οι Ελληνοκύπριοι όσο και οι Τουρκοκύπριοι λειτουργοί δεν είχαν βάλει τα ονόματα τους στον κατάλογο των αγνοουμένων!
Παρέμειναν εκεί που ήταν μέχρι την εποχή του Επιτρόπου Ανθρωπιστικών Θεμάτων Φώτη Φωτίου, που μαζί με τον εμπειρογνώμονα του Ξενοφώντα Καλλή, αποφάσισαν να κάνουν τις εκταφές εκεί… Αυτό ήταν πρώτο σημαντικό βήμα μετά από τόσα χρόνια… Έτσι ξεκίνησαν οι εκταφές και βρέθηκαν κάποια οστά και στάλθηκαν για εξετάσεις DNA και ταυτοποίηση και τα οστά άρχισαν να επιστρέφονται στους συγγενείς τους για κατάλληλες ταφές…
Όταν έγινε ξεκάθαρο μετά από τις εξετάσεις DNA ότι τα οστά ενός από εκείνους που βρέθηκαν ήταν του Osman Mustafa, πήγαμε μαζί με την Ozay Sert και τον αδελφό της Ahmet Soyuarap στο εργαστήριο του Επιτρόπου Ανθρωπιστικών Θεμάτων. Ο Καλλής μαζί με ένα αρχαιολόγο που συμμετείχε στις εκταφές, έδειξαν φωτογραφίες και εξήγησαν στην οικογένεια πώς είχαν κάνει τις εκσκαφές στους μαζικούς τάφους. Και μετά πήγαμε σε ένα δωμάτιο όπου σε ένα τραπέζι ήταν τοποθετημένα τα οστά του Osman Mustafa… Κειτόταν εκεί, περιμένοντας τον αδελφό και την αδελφή του να τον πάρουν και να τον θάψουν δίπλα από την μητέρα του…
Σε ένα άλλο τραπέζι υπήρχε μια φωτογραφία σε κορνίζα που απεικόνιζε τον Osman και τη μητέρα του Meryem… Αυτή ήταν η μόνη φωτογραφία του που είχαμε… Υπήρχαν λουλούδια στο τραπέζι, ένα Κοράνι (ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων) και τα παπούτσια του που φορούσε όταν τον βρήκαν στο μαζικό τάφο… Και επίσης, εκείνες οι κάψουλες φαρμάκων που μάζευε και είχε βάλει στην τσέπη του…
Πριν να φύγουμε από το εργαστήριο, η οικογένεια του Osman είχε αποφασίσει ότι θα τον έθαβαν στις 27 Νοεμβρίου 2018… Οι ετοιμασίες έγιναν σύμφωνα με εκείνη την ημερομηνία.
Ο Επίτροπος Ανθρωπιστικών Θεμάτων έγραψε επιστολή στην UNFICYP και τους ενημέρωνε ότι το φέρετρο με τα οστά του Osman Mustafa θα περνούσε από το οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας και οι συγγενείς του θα τον έπαιρναν για να τον θάψουν στο Τουρκοκυπριακό νεκροταφείο στον Άγιο Επίκτητο.
Καθώς κόντευε η ημερομηνία της κηδεία, η οικογένεια επίσης έγραψε επιστολές στις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές, ενημερώνοντας τους ότι η UNFICYP είχε ήδη στείλει επιστολή στις Τουρκοκυπριακές αρχές ενημερώνοντας τους για την κηδεία. Οι συγγενείς ήθελαν ομαλή μετάβαση του φέρετρου από το οδόφραγμα εκείνη την μέρα.
Γιατί αυτή η αναστάτωση; Διότι αυτή είναι η Κύπρος και στην Κύπρο δεν ξέρεις τι μπορεί να συμβεί σε ποια στιγμή, ποιος μπορεί να αποφασίσει τι, ποιος μπορεί να προσπαθήσει να δημιουργήσει πρόβλημα απλά και μόνο για να δημιουργήσει προβλήματα…
Στο τέλος, τα πράγματα κύλησαν ομαλά: Πήραμε το φέρετρο από ένα Ελληνοκυπριακό αυτοκίνητο κηδειών και το βάλαμε σε ένα Τουρκοκυπριακό αυτοκίνητο κηδειών και περάσαμε το οδόφραγμα χωρίς προβλήματα. Πάνω στο φέρετρο ήταν ένα στεφάνι με λουλούδια που είχε στείλει ο Επίτροπος Ανθρωπιστικών Θεμάτων.
Κάθισα δίπλα από την Ozay Sert και οδηγούσε, ακολουθώντας το αυτοκίνητο κηδειών… Πήγαμε στον Άγιο Επίκτητο. Η οικογένεια συγκεντρώθηκε στην αυλή του τζαμιού και οι χωριανοί ήρθαν για εκφράσουν το σεβασμό τους.
Ούτε ένας Τουρκοκύπριος επίσημος δεν ήρθε στην κηδεία. Δεν ασχολήθηκαν ούτε να στείλουν ένα μπουκέτο λουλούδια για την κηδεία του Osman Mustafa.
Ένας νεαρός άντρας 26 χρονών είχε πεθάνει σε βομβαρδισμό στον πόλεμο, είχε θαφτεί σε μαζικό τάφο…
Κανένας Τουρκοκύπριος λειτουργός δεν ασχολήθηκε να τον καταχωρήσει στον επίσημο «Κατάλογο Αγνοουμένων Ατόμων».
Κανένας Τουρκοκύπριος λειτουργός δεν ασχολήθηκε να τον καταχωρήσει στον επίσημο «Κατάλογο Μαρτύρων».
Κανένας Τουρκοκύπριος λειτουργός δεν ασχολήθηκε να βοηθήσει την οικογένεια με αυτά τα θέματα.
Οι συγγενείς ήθελαν να τον θάψουν στο «νεκροταφείο Μαρτύρων» στον Άγιο Επίκτητο. Αλλά επειδή ο Osman δεν βρισκόταν στον «επίσημο κατάλογο μαρτύρων» αυτό αποδείχθηκε αδύνατο.
Σταθήκαμε μαζί στην αυλή του τζαμιού: εμείς οι απλοί πολίτες, αυτοί που «τηγανίζουμε το δικό μας συκώτι στο δικό μας λίπος», οι χαμένοι, αυτοί που υποφέρουν… Κανένας πολιτικός, κανένας επίσημος, μόνο εμείς… Αυτοί που πληρώνουν για τη σύγκρουση που δημιουργήθηκε από άλλους… Αυτοί που έγιναν πρόσφυγες, αυτοί που έθαψαν αγαπημένους λόγω εκείνης της σύγκρουσης…
Μετά πήγαμε στο νεκροταφείο και τον θάψαμε δίπλα από τη μητέρα του Meryem και τον πατέρα του Mustafa Ali Arap…
Ο τάφος ήταν έτοιμος: Ένα πλούσιο σκούρο χώμα περίμενε να καταπιεί ακόμα ένα άνθρωπο… Ο Χότζας έκανε την προσευχή του και όλοι μαζί τον θάψαμε… Πήρα το φτυάρι και έβαλα τρεις φτυαριές από εκείνο το σκούρο, πλούσιο, καφέ χώμα πάνω στο φέρετρο του… Πάνω στο φέρετρο του έβαλαν κλαδιά μυρτιάς, πολλά κλαδιά μυρτιάς… Μετά όταν καλύφτηκε ο τάφος με χώμα, από πάνω έβαλαν και άλλα κλαδιά μυρτιάς και τα στεφάνια και τα λουλούδια των απλών ανθρώπων από πάνω…
Πάνω στην ταφόπλακα έγραψαν το όνομα του: Osman Soyuarap…
Το μικρό ταξίδι της ζωής του είχε τελειώσει εδώ, επιτέλους…
Η Ozay Sert έκλαιγε και έκλαιγε και έκλαιγε λέγοντας, «Μητέρα κοίτα! Ο γιος σου είναι εδώ!»
Μια μέρα είχε ρωτήσει τη μητέρα της γιατί φορούσε συνέχεια μαύρα…
«Τα σωθικά μου είναι κατάμαυρα, ας είναι και το έξω μου το ίδιο χρώμα» της έλεγε η μητέρα της… Σε όλη της τη ζωή έκλαιγε για τον αγαπημένο της γιο Osman… Είχε χάσει ακόμα ένα γιο, τον Ibrahim, που είχε αρρωστήσει και είχε πεθάνει στην ηλικία των 21…
«Η μητέρα μου έκλαιγε συνέχεια, «Έχω ακόμα ένα γιο, έγινε βομβαρδισμός, πέθανε; Τον σκότωσαν; Τι είδος θάνατο είχε;» έλεγε συνέχεια…»
Τώρα οι τάφοι των Meryem Soyuarap, Osman Soyuarap και Mustafa Soyuarap είναι όλοι μαζί, δίπλα δίπλα στο νεκροταφείο στον Άγιο Επίκτητο.
Ευχαριστώ τον κύριο Φώτη Φωτίου και τον κύριο Ξενοφώντα Καλλή, τους αρχαιολόγους που διεκπεραίωσαν τις εκταφές στους μαζικούς τάφους και όλους εκείνους που βοήθησαν. Ευχαριστώ επίσης όλους τους Τουρκοκύπριους λειτουργούς και φίλους που βοήθησαν για την ομαλή μετάβαση του φέρετρου από το οδόφραγμα… Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον καλό φίλο Unal Findik που με βοήθησε να βρω την οικογένεια του Osman Mustafa.
Αναπαύσου εν ειρήνη αγαπητέ Osman Mustafa… Όπως μου είχε πει η αδελφή σου Ozay Sert πριν από ένα χρόνο, ότι ήθελε να σε θάψει δίπλα από τη μητέρα σου, έχεις θαφτεί δίπλα της… Τώρα δεν βρίσκεσαι σε μαζικό τάφο – σε έβγαλαν από το μαζικό τάφο δίπλα από το νεκροτομείο του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας και σε έφεραν εδώ… Συνάντησες τη μητέρα σου και τον πατέρα σου και την οικογένεια σου… Τώρα, ακόμα και εκείνοι οι συγγενείς σου που δεν σε γνώρισαν ποτέ θα ξέρουν για τη δραματική σου ιστορία και θα μάθουν για σένα…
Ίσως μια μέρα θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα ανθρωπιστικό σύστημα σε αυτό το νησί όπου η ανθρώπινη ζωή να έχει αξία… Ίσως μια μέρα οι μητέρες δεν θα κλαίνε για τους γιους τους που είχαν σκοτωθεί στον πόλεμο διότι μια μέρα η κατάρα που λέγεται πόλεμος ποτέ δεν θα έρθει ξανά στην Κύπρο και μια μέρα θα εξαλειφτεί από τη γη αυτή…
Αναπαύσου εν ειρήνη αγαπητέ Osman Mustafa… Ποτέ δεν σε γνώρισα, αλλά γνωρίζω τόσες πολλές λεπτομέρειες για τη ζωή σου, ξέρω τις αδελφές και τον αδελφό σου, ξέρω τις ιστορίες του πατέρα και της μητέρας σου και του χωριού σου Αυδήμου… Όλα αυτά τα έχω γράψει έτσι ώστε κανένας να μην σε ξεχάσει, και έτσι ώστε να μάθουν κάτι για τον παραλογισμό στον οποίο αναγκαζόμαστε να ζήσουμε, την έλλειψη ανθρωπιάς, την έλλειψη αγάπης και σεβασμού, την έλλειψη όλων των καλών πραγμάτων που είχαμε σε μια παλιά Κύπρο…
Το μικρό σου φέρετρο μας διδάσκει όλα αυτά και ακόμα περισσότερα…
Photo: Η ταφή του Osman Mustafa στο νεκροταφείο στον Άγιο Επίκτητο…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 9th of December 2018, Sunday. Two similar article was published in Turkish in YENİDÜZEN newspaper on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" on the 28th and 29th of November 2018 and here are the links:
http://www.yeniduzen.com/bir-demet-cicek-bile-gondermediler-1-13290yy.htm
http://www.yeniduzen.com/bir-demet-cicek-bile-gondermediler-2-13295yy.htm
No comments:
Post a Comment