Σημειώσεις από τον μαζικό τάφο στο Συγχαρί...
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Την Πέμπτη 2 Δεκεμβρίου 2010 προς το μεσημέρι, ταξιδεύω στο Συγχαρί... Πάω εκεί για να δω τον μαζικό τάφο που σκάβεται από τους αρχαιολόγους μας. Ο επικεφαλής της ομάδας, ο Hazar Kaba, με παίρνει από το χωριό και πάμε μαζί στο σημείο εκταφής...
Οι Hazar, Deren, Demet, Ershen, Γιώργος, Guliz, Μαρία, Στέλιος, Djeren, Φρίξος, Μάριος και Χρυσάνθη είναι οι αρχαιολόγοι που σκάβουν το μαζικό τάφο. Παρόλο που ο Hazar είναι ο επικεφαλής της ομάδας, έμπειροι αρχαιολόγοι σε εκταφές, όπως η Demet και η Deren στάλθηκαν εδώ για να βοηθήσουν με το μαζικό τάφο. Η Demet εργάστηκε για περισσότερο από ενάμιση χρόνο στη Γεράσα, σκάβοντας για τα οστά των Τουρκοκύπριων επιβατών ενός λεωφορείου που ήταν «αγνοούμενοι» από την Τόχνη από το 1974. Οι επιβάτες του δεύτερου λεωφορείου είχαν θαφτεί αλλού... Πρόσφατα η Demet έσκαψε ένα μαζικό τάφο έξω από το Τζιάος (Chatoz)με οκτώ Ελληνοκύπριους που είχε υποδείξει ένας αναγνώστης μου. H Deren από την άλλη, ήταν αυτή που έκανε την εκταφή στον μαζικό τάφο που υπέδειξε ένας από τους αναγνώστες μου στο Νέο Χωριό Κυθρέας (Minarelikeuy). Ο Ergin είναι ο χειριστής της μπουλντόζας και τον βοηθούν και δύο εργάτες. Πάνω στην «Ασπρομούττη» ή «Bozdagh» όπως την αποκαλούν οι Τουρκοκύπριοι, σε ένα ύψος 800 μέτρων, ο Uyum, η Σοφία και η Ασπασία εργάζονται ως αρχαιολόγοι, συλλέγοντας τα οστά των «αγνοουμένων» Ελληνοκύπριων από εκεί που αφέθηκαν.
Πως μπορώ να περιγράψω ένα μαζικό τάφο; Ένας μαζικός τάφος είναι μόνο ο αντικατοπτρισμός της ανθρώπινης τραγωδίας. Αρχικά, αυτό είναι ένα θέαμα «απόγνωσης» - άνθρωποι που κείτονται εκεί, αβοήθητοι, όπως τους έπιασε ο θάνατος, ο ένας πάνω στον άλλο, ένα θέαμα που σε παγώνει ως τα κόκκαλα. Οι αρχαιολόγοι μας, και Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι έχουν συνηθίσει αυτό το θέαμα και δεν «παγώνουν» αλλά αργά και προσεκτικά προσπαθούν να πάρουν τα απομεινάρια... Ορισμένοι πιο έμπειροι, που είναι στην ομάδα εκταφών της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, προσπαθούν να εκπαιδεύσουν τους άλλους που ήρθαν αργότερα... Εργάζονται αργά και προσεκτικά, έχοντας μάθει να μην «παγώνουν» μπροστά σε τέτοιο θέαμα.
Σκάβουν το μαζικό τάφο σε ένα μικρό άνοιγμα κοντά στα πεύκα, κοντά στο δρόμο. Μυρίζει πεύκο και υγρό χώμα... Ο μαζικός τάφος έχει μόνο 50 εκατοστά βάθος και σε αυτόν το μαζικό τάφο έχουν θαφτεί 17 Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι». Έχουν θαφτεί έτσι όπως είναι με τα πιρούνια τους, με τα μαχαίρια τσέπης τους, τα ψιλά και τα κλειδιά στις τσέπες τους, τα δακτυλίδια τους και τα ρολόγια τους... Δύο από αυτούς φορούν ακόμα στο κεφάλι τους το μεταλλικό τους κράνος.
Όπως έχουν θαφτεί, έριξαν ασβέστη πάνω από τα σώματα τους αλλά τα οστά και όλα τα απομεινάρια είναι σε καλή κατάσταση, δεν υπάρχουν εγκαύματα ή οτιδήποτε άλλο, πράγμα που κάνει πιο εύκολη την ταυτοποίηση με DNA. Ακόμα και αυτό μπορεί να θεωρηθεί «τύχη» από τους συγγενείς, αφού κάποιες φορές τα οστά μπορεί να μείνουν εκτεθειμένα ή μπορεί να έχουν καεί, πράγμα που καθιστά δύσκολη την ταυτοποίηση με DNA.
Κάθομαι μόνη μου ήσυχα στην άκρη του μαζικού τάφου και για ενάμιση ώρα παρακολουθώ τους αρχαιολόγους να βγάζουν έξω τα απομεινάρια. Κάθε ένας από αυτούς τους 17 «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους είχε μια μητέρα που τον γέννησε, τον έμαθε πως να μιλά, πως να περπατά, πως να αγαπά, πως να χαμογελά... Είχαν μητέρες που σκούπιζαν τα δάκρυα τους όταν έκλαιγαν, μητέρες τις οποίες καλούσαν όταν πέθαιναν, χωρίς να πάρουν απάντηση... Κάθε ένας από αυτούς είχε κάποιο που τον αγαπούσε και νοιαζόταν για αυτόν και περίμενε την επιστροφή του... Όταν τους βρήκε ο πόλεμος εδώ στο Συγχαρί, οι αγαπημένοι τους αυτοί τους περίμεναν να επιστρέψουν για πολλά χρόνια... Πόσο πολύ έκλαψαν για αυτούς τους 17 «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους, πόσο πολύ έλπιζαν ότι «Ίσως θα επιστρέψει, πιθανόν θα επιστρέψει, άραγε θα επιστρέψει;...» Κείτονταν ο ένας πάνω στον άλλο, με την φρίκη του θανάτου και οι αρχαιολόγοι παίρνουν κάθε μέρος από τα απομεινάρια τους και σιγά σιγά αδειάζει ο μαζικός τάφος. Τώρα θα αρχίσει η οδυνηρή διαδικασία της επιστροφής τους στις οικογένειες τους. Είχαν βγει από το σπίτι τους ολοζώντανοι, ο πόλεμος τους έφερε στο Συγχαρί και τώρα θα επιστρέψουν στις οικογένειες τους σε μικρά φέρετρα για να θαφτούν... Τα φέρετρα τους θα πλυθούν με δάκρυα αλλά ίσως αργότερα, πολύ αργότερα, οι συγγενείς ξέροντας τώρα που είναι, θα μπορέσουν να συνεχίσουν την παράλυτη ζωή τους από τον καιρό που έγιναν «αγνοούμενοι». Θα θρηνήσουν και θα μπορέσουν να συνεχίσουν την δική τους ζωή χωρίς ερωτήσεις του τύπου «Ίσως θα επιστρέψει, πιθανόν θα επιστρέψει, άραγε θα επιστρέψει;...»
Κάθομαι ήσυχα και παρακολουθώ την εκταφή στον μαζικό τάφο... Αυτός ο μαζικός τάφος είναι ακριβώς στην άκρη του δρόμου εκεί που ήταν η «Καμένη Φάλαγγα» όπως είναι γνωστή στον κόσμο (η Μονάδα 181 Πυροβολικού των Ελληνοκυπρίων)... Χρόνια αργότερα, φυτεύτηκαν πεύκα στην περιοχή αυτή και μπορώ να δω δύο δέντρα που κόπηκαν και τα δύο από τους αρχαιολόγους. Οι ρίζες ενός από τα δέντρα έχουν μεγαλώσει ανάμεσα σε αυτούς που είχαν θαφτεί εκεί. Γι αυτό οι αρχαιολόγοι κόβουν μικρές ρίζες πολύ προσεκτικά για να μην καταστρέψουν τα οστά... «Αν το τραβήξουμε για να το βγάλουμε, τα οστά θα διασκορπιστούν» εξηγά ένας από τους αρχαιολόγους. Λίγο αργότερα, η Deren τραβά από το βάθος ανάμεσα στα οστά μια ρουκέτα και την κρατά στην παλάμη της. Πριν να αρχίσουν την εκταφή στο σημείο αυτό η ομάδα από-ναρκοθέτησης των ΗΕ είχε έρθει για να ερευνήσει και στα μηχανήματα τους είχαν δει τα δύο κράνη. Οτιδήποτε βγει από το μαζικό τάφο, πιρούνια, μαχαίρια, κουμπιά από πουκάμισα, ψιλά, κλειδιά, δακτυλίδια και ρολόγια κατηγοριοποιούνται για να επιστραφούν στους συγγενείς.
Σκάβουν σε απόλυτη ησυχία, κάτω από τα πεύκα με υπομονή και οι πιο έμπειροι προσπαθούν να εκπαιδεύσουν τους άλλους για το τι θα πρέπει να ψάχνουν. Κάποτε, ρωτούν τι είναι αυτό ή εκείνο το συγκεκριμένο οστό για να εκπαιδεύσουν αυτούς με λιγότερη πείρα.
Ήθελα πολύ να έρθουν οι αρχαιολόγοι μαζί μας στις Βρυξέλλες όταν μας είχε προσκαλέσει ο Ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ Τάκης Χατζηγεωργίου για να κάνουμε μια παρουσίαση για τους «αγνοουμένους» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο φέτος στις αρχές Νοεμβρίου. Όλα ήταν έτοιμα και θα έρχονταν και δύο Τουρκοκύπριοι και δύο Ελληνοκύπριοι αρχαιολόγοι – η παρουσίαση τους άρεσε και στα τρία μέλη της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων για να παρουσιαστεί στις Βρυξέλλες αλλά μια μέρα πριν την πτήση τους, ορισμένοι Τουρκοκύπριοι λειτουργοί στις Βρυξέλλες παρενέβησαν και δεν επιτράπηκε στους αρχαιολόγους να πάνε. Δεν κατάφεραν να μας δείξουν την παρουσίαση τους και δεν μπορούσαν να μοιραστούν τις πολύτιμες εμπειρίες τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Συμμετείχε μόνο ο Christopher Girod από τη ΔΕΑ. Στο μέλλον θα ψάχνω για συνέδρια για να παρουσιάσουν τις εμπειρίες τους ώστε να μπορούν να επωφεληθούν και άλλοι που χρειάζονται τέτοιες ανθρωπιστικές εμπειρίες. Οι αρχαιολόγοι που εργάζονται μαζί σε εκταφές, μπορούν να είναι οι πρέσβεις μας της ειρήνης εφόσον είχαν μια μοναδική εμπειρία και μπορούν, στο μέλλον, να δώσουν τη βοήθεια τους σε μέρη όπως ο Λίβανος όπου υπάρχουν γύρω στις 20 χιλιάδες «αγνοούμενοι» και ακόμα δεν υπάρχει «διαδικασία» για να τους αναζητήσουν ή σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της γης που μπορεί να χρειαστεί την εμπειρία τους και την πείρα τους...
Τους έφερα λίγους μπακλαβάδες για να φάνε μετά που τελειώσουν την δουλειά τους. Κάθονται για να φάνε γύρω στις 3 και μοιράζονται μαζί μου το φαγητό τους... Είναι πολύ κουρασμένοι αλλά δεν παραπονιούνται. Ο Uyum, η Σοφία και η Ασπασία ήρθαν επίσης κάτω από ύψος 800 μέτρων – μπορούν να πάνε πάνω μέχρι ενός σημείου με το τζιπ αλλά μετά πρέπει να σκαρφαλώσουν τους απότομους λόφου για τουλάχιστον 20 λεπτά, πολλές φορές πέφτοντας κάτω καθώς κατεβαίνουν, αφού είναι τόσο απότομος ο γκρεμός... Χωρίς να παραπονιούνται, σηκώνονται και συνεχίζουν την κατάβαση τους...
Καθόμαστε μαζί κάτω από τα πεύκα και μετά από λίγο αρχίζουν να μαζεύουν τα πράγματα τους και να τα βάζουν στα αυτοκίνητα τους. Είναι ώρα να φύγουμε... Δεν θα σταματήσουν μέχρι που να τελειώσει η εκσκαφή του μαζικού τάφου και μετά θα συνεχίσουν να σκάβουν άλλους πιθανούς τάφους στην περιοχή... Αυτοί οι νεαροί, απίθανοι αρχαιολόγοι θα συνεχίσουν να βρίσκουν τα «αγνοούμενα» κομμάτια της ιστορίας μας, βάζοντας τα στο σωστό τόπο και εγώ θα συνεχίσω να νιώθω περήφανη για το έργο τους...
Photo: Archaeologists in the mass grave in Synchari…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 19th of December 2010, Sunday. Similar article was published in Turkish in the YENİDÜZEN newspaper on my pages called "Cyprus: The Untold Stories" in December 2010…
No comments:
Post a Comment