Γράμματα από τη Σουηδία…

Γράμματα από τη Σουηδία…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Το 2009 είχα γνωρίσει τυχαία ένα Σουηδό και μετά που του μίλησα για λίγο για τους «αγνοούμενους» αποφάσισε ότι μπορεί να με βοηθήσει κοιτάζοντας τα αρχεία της Σουηδίας όταν επέστρεφε… Προφανώς τα στρατιωτικά αρχεία της Σουηδίας ήταν ανοικτά στο κοινό, έτσι μου είχε πει ότι δεν θα είχε κανένα πρόβλημα να πάει και να ερευνήσει… Και θα ερευνούσε τα αρχεία της Σουηδικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο και θα μου έστελνε αυτά που θα έβρισκε…
Μετά από λίγο καιρό μου έστειλε αυτά που βρήκε και τα μοιράστηκα με τους αναγνώστες μου όπως επίσης και με τους τότε λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων…
Σήμερα θέλω να μοιραστώ μαζί σας τις επιστολές που πήρα από τη Σουηδία… Είναι αρκετά ενδιαφέρον το γεγονός ότι παρόλο που τα ΗΕ εκπροσωπούνταν στην Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων ως το Τρίτο Μέλος, τους χρειάστηκαν περίπου 50 χρόνια για να αποφασίσουν να μοιραστούν αυτά που βρίσκονταν στα αρχεία τους μετά από κάποιες απαιτήσεις της ΔΕΑ…. Φανταστείτε το εξής: Έχεις ένα εκπρόσωπο υψηλού επιπέδου που διόρισες ως ΟΗΕ να παρακάθεται ως το Τρίτο Μέλος της ΔΕΑ μαζί με το Τουρκοκύπριο και Ελληνοκύπριο μέλος της ΔΕΑ από το 1981 και να μην έχει την «άδεια» να μοιραστεί ή δεν είχε την «πρόσβαση» σε αυτά που είχαν τα ΗΕ στα αρχεία τους… Μόνο πολύ πρόσφατα όταν όλα τα μέλη της ΔΕΑ ξεκίνησαν μια διαδικασία απαίτησης πληροφοριών από διάφορες χώρες και οργανισμούς και θεσμούς που εμπλέκονται στην Κύπρο, ζητώντας να ερευνήσουν τα αρχεία τους, ο ΟΗΕ τελικά αποφάσισε ότι μπορούν να επιτρέψουν στη ΔΕΑ να εξετάσουν εκείνα τα αρχεία… Μετά από μισό αιώνα που κρατούσαν τις πληροφορίες για τον εαυτό τους, τελικά τα ΗΕ τις μοιράζονται…
Ο Σουηδός φίλος που με βοήθησε το 2009 είχε πρόσβαση σε πληροφορίες των αρχείων της Σουηδίας σχετικά με το τάγμα των ΗΕ που ήταν τοποθετημένο στην Κύπρο το 1974…
Κατάφερα να πάρω τις πληροφορίες αυτές με τη βοήθεια ενός φίλου, ως ερευνητική δημοσιογράφος, όμως τα ΗΕ δεν μοιράστηκαν τις πληροφορίες αυτές εθελοντικά με την Επιτροπή μέχρι αρκετά πρόσφατα… Πως αυτό σας κάνει νόημα;
Αντί να παίρνουμε τα πράγματα με την ονομαστική τους αξία, ας πούμε, πρέπει να αμφισβητήσουμε όλους που είναι συνδεδεμένοι με την Κύπρο γιατί δεν μοιράστηκαν αυτά που ήξεραν ή τι είχαν και γιατί δεν άνοιξαν το δρόμο για να βγει η αλήθεια προς τα έξω… Χρειάζεται να το σκεφτούμε και να βρούμε τους λόγους πίσω από αυτό…
Όταν ρώτησα για αυτό ένα φίλο που εργάζεται για τα ΗΕ, προσπάθησε να μου το εξηγήσει ότι «αυτό ήταν λόγω της γραφειοκρατίας μέσα στο σύστημα των ΗΕ και ότι δεν ήθελαν να βρουν τον μπελά τους δίνοντας αυτή ή την άλλη πληροφορία κτλ.». Ίσως αυτό να είναι αλήθεια, ίσως όχι. Δεν το γνωρίζω εφόσον δεν εργάζομαι μέσα στο σύστημα των ΗΕ για να καταλάβω πραγματικά πως λειτουργεί ή όχι… Όμως αυτό που είναι σημαντικό εδώ είναι ο πόνος και τα βάσανα των συγγενών των «αγνοουμένων» - περιμένουν για περισσότερες από τέσσερεις ή πέντε δεκαετίες για οποιεσδήποτε πληροφορίες σχετικά με τον «αγνοούμενο» συγγενή τους… Για μένα είναι έγκλημα το να μην μοιράζεσαι αυτά που γνωρίζεις και αυτά που έχεις, αφού βοηθάς να συνεχίσουν τα βάσανα και η ταλαιπωρία των πολιτών που περιμένουν να μάθουν την αλήθεια…
Όποιος δεν μοιράστηκε αυτά που γνώριζε, είτε είναι τα ΗΕ είτε οι τρεις «εγγυήτριες δυνάμεις» της Κυπριακής Δημοκρατίας, η Τουρκία, η Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο, δεν μπορεί να ξεφύγει από την ευθύνη για τα δεινά του λαού μας… Και το ίδιο ισχύει για τους ίδιους τους Κύπριους – οι αστυνομικές δυνάμεις και στις δύο πλευρές, οι στρατιωτικές δυνάμεις και στις δύο πλευρές, οι πολίτες που συμμετείχαν στις ταφές διότι τους διέταξαν να το κάνουν, οι άνθρωποι που γνωρίζουν αλλά δεν μιλούν για αυτό ή τον άλλο λόγο για διάφορες προφάσεις που έχουν, όλοι συμβάλλουν στην συνέχιση του βασανιστηρίου των συγγενών των «αγνοουμένων»… Είναι ξεκάθαρο στο μυαλό μου ότι όλοι φέρουν την ευθύνη για τη συνέχιση των βασάνων στην Κύπρο και για το ότι δεν βοηθούν να δημιουργηθεί ένας καλύτερος τόπος για να ζήσουν τα παιδιά μας…

Τα γράμματα από τη Σουηδία…
Εδώ είναι κάποια από τα γράμματα που είχα λάβει από το φίλο μου από τη Σουηδία το 2009 και το 2010:
«17 Νοεμβρίου 2009
Αγαπητή Sevgul,
Χάρηκα που σε είδα σήμερα. Πιο κάτω θα βρεις τις πληροφορίες που σου ανάφερα.
Πέρσι, μετά που διάβασα για τις ανακαλύψεις το 1974 των μαζικών τάφων στα χωριά Αλόα και Μαράθα σε ένα βιβλίο για την Σουηδική δύναμη των ΗΕ στην Κύπρο, επικοινώνησα με το Σουηδικό Στρατιωτικό Αρχείο για να δω αν υπήρχαν κάποιες πληροφορίες στα αρχεία του Σουηδικού τάγματος των ΗΕ που βρισκόταν τότε στην περιοχή. Έλαβα αντίγραφα των αρχείων, κάποια στα σουηδικά και κάποια στα αγγλικά. Κάποια είναι δύσκολο να διαβαστούν λόγω της κακής ποιότητας χαρτιού και γραφής. Το Στρατιωτικό Αρχείο επίσης με ενημέρωσε ότι μπορεί να υπάρχουν σχετικές πληροφορίες αλλού στα αρχεία. Πιο κάτω είναι μια περίληψη των αρχείων (τα οποία έδωσα πέρσι στην ΔΕΑ). Έχω διατηρήσει τις αρχικές συντμήσεις των εκθέσεων στις περιλήψεις.

Αλόα
Στην μηνιαία έκθεση για τον Αύγουστο του 1974 από τον Επαρχιακό Διοικητή Επαρχίας Αμμοχώστου, S. Kristensson, (Έκθεση Κύπρου 129/74, ημερομηνίας 14 Σεπτεμβρίου 1974 στα σουηδικά), μαθαίνουμε ότι ζητήθηκε από την Σουηδική Πολιτική Αστυνομία να έρθουν στο Τουρκοκυπριακό χωριό Αλόα στις 19 Αυγούστου για να διερευνήσουν ένα μαζικό τάφο. Η NAT TK είχε σκάψει τον τάφο και έδειξε στους Σουηδούς τέσσερα σώματα, συμπεριλαμβανομένου ενός παιδιού, και μετά τον έκλεισε. Οι εκσκαφείς ισχυρίστηκαν ότι υπήρχαν περίπου 30 σώματα στον τάφο. Οι Σουηδοί ήθελαν να σκάψουν ολόκληρο τον τάφο για να μπορέσουν να καταγράψουν τον ακριβή αριθμό των σωμάτων και την ταυτότητα τους, αλλά δεν τους επιτράπηκε. Συνεπώς δεν ήταν δυνατή η οποιαδήποτε παρακολούθηση.
Στο σημείωμα «Παραβιάσεις κατά της διακήρυξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον Επαρχιακό Διοικητή της Επαρχίας Αμμοχώστου S. Kristensson, στον Διοικητή της Δύναμης UNFICYP (ημερομηνίας 23 Αυγούστου 1974, στα αγγλικά, επισυνάπτεται), μπορούμε να διαβάσουμε ότι ο αριθμός των σωμάτων στον μαζικό τάφο στην Αλόα δηλώθηκε ως 57, αλλά έδειξαν μόνο 5 σώματα. Μπορούμε επίσης να διαβάσουμε ότι το αίτημα για έρευνα των ΗΕ απορρίφθηκε και ότι μια έρευνα θεωρήθηκε σημαντική και αναγκαία για να αποδειχθεί ο αριθμός των σωμάτων και η εθνικότητα τους.

Μαράθα
Στην μηνιαία έκθεση για τον Σεπτέμβριο του 1974 από τον Επαρχιακό Διοικητή Επαρχίας Αμμοχώστου, S. Kristensson, (Έκθεση Κύπρου 130/74, ημερομηνίας 9 Οκτωβρίου 1974 στα σουηδικά), μαθαίνουμε ότι Τουρκοκύπριοι ανακάλυψαν ένα μαζικό τάφο έξω από το χωριό Μαράθα στην αρχή του μήνα (1 Σεπτεμβρίου 1974). Επιτράπηκε στην Σουηδική Πολιτική Αστυνομία να συμμετέχει στην έρευνα, πράγμα που δεν συνέβηκε στην Αλόα. Εκτάφηκαν 82 σώματα, τα περισσότερα από τα οποία ήταν σε κατάσταση που η ταυτοποίηση τους ήταν αδύνατη.
Υπάρχουν επίσης τρεις ξεχωριστές εκθέσεις για τον μαζικό τάφο στη Μαράθα:
-Μια έκθεση στα σουηδικά από τον Επιλοχία Στρατονομίας Örjan Norlin (ημερομηνίας 2 Σεπτεμβρίου 1974). Η έκθεση περιγράφει την επίσκεψη του Norlin στο χώρο του μαζικού τάφο την 1η Σεπτεμβρίου 1974. Κάποιες πληροφορίες για την αποσύνθεση των σωμάτων και ότι τα σώματα ήταν δεμένα και τα μάτια τους επίσης δεμένα. Ένας από τους Τουρκοκύπριους που ήταν παρόντες αναγνώρισε ανάμεσα στα σώματα τον 95χρονο πατέρα του και τον 9χρονο ανηψιό του (το γιο της αδελφής του). Ένα ακόμα σώμα, μιας γυναίκας, αναγνωρίστηκε από ένα άτομο που ήταν παρόν και οι τρεις λέγεται ότι ήταν από τη Μαράθα. Ο μουχτάρης της Μαράθας έδωσε την πληροφορία ότι τα γεγονότα στη Μαράθα ξεκίνησαν πριν την αυγή της 14-15 Αυγούστου 1974.
-Μια έκθεση στα σουηδικά χωρίς ημερομηνία ή υπογραφή. Όμως περιγράφει το έργο στην τοποθεσία στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 και ο συγγραφέας και οι συνάδελφοι του ήταν παρόντες για να προστατεύσουν την CIVPOL. Κάποιες πληροφορίες για αποσυντεθημένα σώματα κτλ. Λέει ότι εκεί υπήρχαν 82 σώματα (ο αριθμός βασίζεται στα κεφάλια) στο μαζικό τάφο και ότι μπορείς να υποπτευθείς ότι δύο ακόμα παιδιά «είχαν βρει την ίδια σκληρή μοίρα».
-Μια έκθεση στα αγγλικά από τον Αρχιεπιθεωρητή Lars Håkanson (ημερομηνίας 4-5 Σεπτεμβρίου 1974, επισυνάπτεται) με πολλές λεπτομέρειες, π.χ. ονόματα των αναγνωρισμένων ανασκαφέντων σωμάτων. Φωτογραφίες, σκίτσα και κατάλογοι ονομάτων στο παράρτημα (επισυνάπτονται).

Άλλοι Μαζικοί Τάφοι
Τα έγγραφα για την Αλόα και τη Μαράθα υποδηλώνουν ότι μπορεί να υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες για άλλους μαζικούς τάφους / αγνοουμένους στο Σουηδικό Στρατιωτικό Αρχείο.
Στην μηνιαία έκθεση για τον Αύγουστο του 1974 από τον Επαρχιακό Διοικητή Επαρχίας Αμμοχώστου, S. Kristensson, (Έκθεση Κύπρου 129/74, ημερομηνίας 14 Σεπτεμβρίου 1974 στα σουηδικά), βρίσκουμε τις ακόλουθες πληροφορίες σχετικά με την πολιτική αστυνομία:
«Έχει ξοδευτεί πολύς χρόνος στη διερεύνηση μαζικών τάφων που έχουν ανακαλυφθεί, δολοφονιών και βιασμών.»
(…)
«Στις 18 Αυγούστου η SWEDCIVPOL πήγε στο χωριό Αυγόρου. Δύο άντρες τους είπαν ότι αυτοί και 25 περίπου άλλοι Ελληνοκύπριοι συνελήφθηκαν στα σπίτια τους από Τουρκοκύπριους την προηγούμενη μέρα. Τους μετάφεραν σε ένα μέρος κοντά στο Πραστειό όπου οι ηλικιωμένοι άντρες, τα γυναίκες και τα παιδιά αφέθηκαν ελεύθεροι. Παρέμειναν 15 άντρες στο φορτηγό που χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά, αλλά δύο από αυτούς αφέθηκαν ελεύθεροι μετά από αίτημα κάποιων Τουρκοκυπρίων. Οι υπόλοιποι 13 μεταφέρθηκαν προς την Αμμόχωστο. Ακριβώς έξω από το χωριό Στύλλοι το αυτοκίνητο σταμάτησε και τέσσερεις από τους άντρες διατάχθηκαν να κατεβούν και να μπουν σε ένα ερείπιο. Στο ερείπιο τους πυροβόλησαν και σκότωσαν. Το φορτηγό μετά συνέχισε για λίγο και μετά άλλοι τέσσερεις άντρες διατάχθηκαν να κατεβούν από το φορτηγό. Και αυτοί πυροβολήθηκαν. Οι δύο μάρτυρες κατάφεραν να διαφύγουν από το φορτηγό και να διαφύγουν στο σκοτάδι.»
Στο σημείωμα «Παραβιάσεις κατά της διακήρυξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον Επαρχιακό Διοικητή της Επαρχίας Αμμοχώστου S. Kristensson, στον Διοικητή της Δύναμης UNFICYP (ημερομηνίας 23 Αυγούστου 1974, στα αγγλικά, επισυνάπτεται), αναφέρεται ότι εσωκλείονται αναφορές για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων μετά τις 15 Αυγούστου 1974. Ωστόσο ποτέ δεν πήρα αυτά τα έγγραφα από το Στρατιωτικό Αρχείο αφού δεν περιέχουν πληροφορίες για τη Αλόα ή τη Μαράθα. Στο ίδιο έγγραφο προτείνεται επίσης ότι η έρευνα στην Αλόα θα πρέπει να διεξαχθεί παράλληλα με την έρευνα του «εγκλήματος στο Πραστειό».
Αν έχεις οποιεσδήποτε ερωτήσεις ή χρειάζεσαι οποιαδήποτε διευκρίνηση μην διστάσεις να με ρωτήσεις και σε παρακαλώ πες μου αν μπορώ να βοηθήσω με περαιτέρω έρευνα στο Σουηδικό Στρατιωτικό Αρχείο…»

8 Φεβρουαρίου 2010
«Αγαπητή Sevgul,
Την περασμένη βδομάδα… πήρα δύο μέρες άδεια για να ελέγξω τι πληροφορίες μπορεί να υπάρχουν στο Σουηδικό αρχείο των ΗΕ.
Εφόσον το αρχείο είναι τεράστιο και δεν είχα πολύ χρόνο αποφάσισα να επικεντρωθώ στην περίοδο σχετική με τον πόλεμο του 1974. Είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν πληροφορίες για τους αγνοούμενους και από πριν το 1974, αλλά αυτές είναι πιθανόν διασκορπισμένες σε όλα τα αρχεία.
Υπάρχουν δύο σχετικά αρχεία:
1.Το αρχείο του Σουηδικού Τάγματος των ΗΕ (στο Σουηδικό Στρατιωτικό Αρχείο)
2.Το αρχείο της Σουηδικής Πολιτικής Αστυνομίας (στο Εθνικό Συμβούλιο Αστυνομίας)

1.Το αρχείο του Σουηδικού Τάγματος των ΗΕ (στο Σουηδικό Στρατιωτικό Αρχείο)
Στο Στρατιωτικό Αρχείο είχα πλήρη πρόσβαση στα έγγραφα. Καθόμουν ανάμεσα σε όλους τους φακέλους και είχα πρόσβαση να διαβάσω οτιδήποτε ήθελα. Εδώ βρήκα δύο πράγματα που μπορεί να σε ενδιαφέρουν. Το ένα είναι οι «Εκθέσεις Κύπρου» («Cypernrapporter») – μηνιαίες περιλήψεις στα σουηδικά για το τι συνέβαινε στο Σουηδικό τάγμα (συμπεριλαμβανομένης και της Σουηδικής πολιτικής αστυνομίας). Ένα άλλο είναι οι «Περιλήψεις» στα αγγλικά από το Αρχηγείο της UNFICYP. Βρήκα επίσης την έκθεση για τη Μαράθα που σου έστειλα νωρίτερα αλλά αυτή ήταν η μόνη αυτού του είδους.
2.Το αρχείο της Σουηδικής Πολιτικής Αστυνομίας (στο Εθνικό Συμβούλιο Αστυνομίας)
Στο Εθνικό Συμβούλιο Αστυνομίας δεν είχα πλήρη πρόσβαση και όλα που ήθελα να διαβάσω έπρεπε να ελεγχθούν από το προσωπικό. Πριν να πάω είχαν ελέγξει τον φάκελο «Αγνοούμενοι» - ένας φάκελος για τα άτομα που είχαν αναφερθεί ως αγνοούμενοι στο Σουηδικό τομέα το 1974. Είναι ένα έγγραφο για το κάθε αγνοούμενο άτομο, κάποτε μια σύντομη περιγραφή των συνθηκών και κάποιες φορές μια φωτογραφία του αγνοουμένου. Στα αρχεία βρήκα επίσης την επικεφαλίδα «Αναφορές Ερευνών» και ζήτησα να τις δω. Δυστυχώς δεν υπήρχε κάποιος που μπορούσε να μου δώσει έγκριση για να διαβάσω εκείνα τα έγγραφα, έτσι τους ζήτησα να ελέγξω όλες τις εκθέσεις για τους μαζικούς τάφους κτλ. (και ονόμασα κάποιους μαζικούς τάφους που ήξερα ότι ερευνούσαν οι Σουηδοί – Αλόα, Μαράθα, Στύλλοι και Άγιος Μέμνων) και να μου στείλουν αντίγραφα.
Το προσωπικό και στα δύο Αρχεία ήταν πολύ βοηθητικό.
Έχω αντίγραφα κάποιων εγγράφων που μπορεί να βρεις ενδιαφέροντα. Θα τα σαρώσω και θα σου τα στείλω.
Αν υπάρχει κάποιο γεγονός που έγινε στο Σουηδικό τομέα και για το οποίο χρειάζεσαι περισσότερες πληροφορίες, το Σουηδικό Αρχείο των ΗΕ θα μπορούσε να σου δώσει κάποιες πληροφορίες. Απλά ενημέρωσε με αν μπορώ να βοηθήσω με κάποιο τρόπο, είτε ως σύνδεσμος μεταξύ εσένα και του προσωπικού των αρχείων ή κάνοντας εγώ κάποια έρευνα στην Στοκχόλμη…»

Photo: Στρατιώτης των ΗΕ παρακολουθεί καθώς ανοίγονται οι μαζικοί τάφοι στη Μαράθα…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 23rd of September 2018, Sunday. I had translated these letters to Turkish and published them in Yenidüzen newspaper back in 2009 on my pages called "Cyprus: The Untold Stories..." and had also shared this information with all the three members of CMP (Turkish Cypriot, Greek Cypriot and the Third Member appointed by the UN) at that time...