«Το Υπουργείο Παιδείας είναι το Υπουργείο του Μέλλοντος…»

«Το Υπουργείο Παιδείας είναι το Υπουργείο του Μέλλοντος…»

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Αυτά είναι τα λόγια της Astrid Thors, Προέδρου της Κριτικής Επιτροπής του Max van der Stoel και πρώην Υπάτου Αρμοστή για τις Εθνικές Μειονότητες του ΟΑΣΕ… Μιλούσε στις 24 Οκτωβρίου 2016 στο Παλάτι Ειρήνης στη Χάγη με την ευκαιρία της φετινής απονομής του διάσημου Βραβείου Max van der Stoel στον Κυπριακό Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας (ΟΙΔΕ). Παρόντες για την απονομή ήταν οι συμπρόεδροι του ΟΙΔΕ Alev Tughberk και Κυριάκος Παχουλίδης…
Όλοι μας ξέρουμε τον ΟΙΔΕ – στεγάζεται στο Σπίτι της Συνεργασίας στη νεκρή ζώνη ακριβώς απέναντι από το ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας… Υποστηρίζεται από ταμεία στη Νορβηγία και στο παρελθόν έχει επίσης λάβει στήριξη από την ΕΕ και άλλες χώρες και δωρητές…
Το πιο σημαντικό πράγμα που έχει κάνει ο ΟΙΔΕ για την Κύπρο είναι να φέρει μαζί δασκάλους, να συγγράψει συμπληρωματικό εκπαιδευτικό υλικό, να διδάξει τρόπους για να κοιτάξουμε το πικρό μας παρελθόν από πολλές οπτικές γωνίες, να δημιουργήσει ένα χώρο στη νεκρή ζώνη – την Πράσινη Γραμμή – για τους ανθρώπους να συναντιούνται και να μιλούν και να πίνουν καφέ… Όχι, δεν είναι το Buyuk Han στη Λευκωσία όπου απλά κάθεσαι και πίνεις καφέ και μιλάς με τους φίλους σου και από τις δύο κοινότητες και μόνο αυτό – αυτό είναι το Σπίτι της Συνεργασίας, όπου συμβαίνουν πράγματα, δεν είναι μόνο καφές και κουβέντα… Σεμινάρια, συνέδρια, εκθέσεις για το παρελθόν μας, που μας δείχνουν τρόπους για το πως να αντιμετωπίσουμε το μέλλον μας…
Εργαστήκαμε εθελοντικά με τον ΟΙΔΕ στην προετοιμασία για το βιβλίο για τους «αγνοούμενους» - το συμπληρωματικό εκπαιδευτικό υλικό που ετοιμάστηκε για τους δασκάλους για να χρησιμοποιούν στα σχολεία και στην τουρκοκυπριακή και στην ελληνοκυπριακή κοινότητα… Το βιβλίο ετοιμάστηκε σε τρεις γλώσσες: τουρκικά, ελληνικά και αγγλικά και ήδη η κοινωνία των πολιτών στο Λίβανο το πήρε για να αναδείξει το δικό τους πρόβλημα «αγνοουμένων»… Όμως στην Κύπρο έμεινε εκεί, και παρόλο που κάποιοι δάσκαλοι το πήραν και το χρησιμοποιούν, το επίσημο Υπουργείο Παιδείας δεν πήρε κανένα από τα βιβλία που ετοιμάστηκαν με τόση προσπάθεια και φροντίδα και τόση έρευνα, ούτε τα κοίταξε ούτε τα επαίνεσε… Ούτε και τα χρησιμοποίησε… Οι αξιωματούχοι στην εκπαίδευση στην τουρκοκυπριακή κοινότητα δεν έχουν καμία πρόθεση να το κάνουν – οι αξιωματούχοι στην εκπαίδευση στην ελληνοκυπριακή κοινότητα επίσης δεν έχουν καμία τέτοια πρόθεση… Οι προσπάθειες του ΟΙΔΕ μπορεί να αναγνωρίζονται μέσα από βραβεία και μπορεί να έχουν πάρει το Βραβείο Max van der Stoel από τα χέρια του Υπουργού της Ολλανδίας αλλά είναι σαν νερό που κυλά πάνω στα χέρια των αξιωματούχων – δεν τους νοιάζει και ποτέ δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον για να καθίσουν και τουλάχιστον να δουν από κοντά τι κάνει ο ΟΙΔΕ…
Ο Υπουργός Εξωτερικών της Ολλανδίας Koenders, στη διάρκεια της ομιλίας του στην τελετή βράβευσης είπε περιληπτικά:
«Ο φετινός νικητής του Βραβείου Max van der Stoel κατέχει αυτές τις δύο αρετές σε αφθονία. Από τη στιγμή που χαλάρωσαν οι περιορισμοί στη διακίνηση μεταξύ των δύο πλευρών στην Κύπρο, πριν από 13 χρόνια, ο Όμιλος Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας έχει εργαστεί αθόρυβα για να προωθήσει τον αμοιβαίο σεβασμό και την κατανόηση.
Η ιστορία δεν μπορεί να αγνοηθεί, ούτε θα πρέπει να ξεχαστεί.
Όμως η κατάχρηση της μπορεί να γίνει εμπόδιο στις κανονικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.
Η παραμόρφωση της μπορεί να διαχωρίσει τις κοινότητες της πλειονότητας και της μειονότητας.
Η χειραγώγηση της μπορεί να διαιρέσει τις κοινωνίες που θα έπρεπε να είναι ενωμένες.
Η αμοιβαία κατανόηση δεν μπορεί να επιβληθεί ή να κηρυχθεί. Πάρτε για παράδειγμα τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Ομίλου. Δεν έχουν σκοπό να διδάξουν μια συγκεκριμένη εκδοχή της ιστορίας των Κυπρίων, μάλλον έχουν σκοπό να αυξήσουν την ιστορική συνείδηση και να διεγείρουν την κριτική σκέψη. Δείχνουν πως οι διαφορετικές προοπτικές στην κοινή ιστορία μπορεί να συνυπάρχουν, χωρίς η μια προοπτική να ευνοείται έναντι μιας άλλης.
Στο τέλος, οι πολιτικοί δεν μπορούν να αναγκάσουν τους Τουρκοκύπριους και τους Ελληνοκύπριους να ζούνε αρμονικά. Οι πολιτικοί δεν μπορούν να αναγκάσουν τους ανθρώπους να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλο και να κτίσουν μια κοινωνία μαζί. Αυτό εξαρτάται από τους ίδιους τους Τουρκοκύπριους και τους Ελληνοκύπριους.
Η επιτυχία του Ομίλου Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας αποδεικνύει τη δύναμη που έχουν οι ίδιες οι κοινότητες για να διαμορφώσουν τις σχέσεις τους. Χρησιμεύει ως λαμπρό παράδειγμα για άλλες χώρες όπου οι σχέσεις μεταξύ των κοινοτήτων είναι τεταμένες.
Οι τρέχοντες συνομιλίες Κυπριακής ιδιοκτησίας είναι ένας λόγος για να είμαστε αισιόδοξοι για την επανένωση. Αν και όταν συμβεί η επανένωση, η ανάγκη για αμοιβαία κατανόηση θα γίνει ακόμα μεγαλύτερη. Καθώς περισσότεροι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι συναντούν ο ένας τον άλλο, οι περιπτώσεις πιθανής έντασης και σύγκρουσης θα πολλαπλασιαστούν. Με αυτή την έννοια, η δυσκολότερη πρόκληση βρίσκεται μπροστά μας. Το βραβείο αυτό δεν έχει σκοπό μόνο να αναγνωρίσει επιτεύγματα του παρελθόντος – έχει σκοπό να ενθαρρύνει μελλοντικές προσπάθειες. Το έργο των σημερινών νικητών του βραβείου βοηθά να προωθηθεί η αναγκαία διαδικασία της συμφιλίωσης. Ας ελπίσουμε ότι θα το κάνει για πολλά χρόνια ακόμα.
Και τώρα θα ήθελα να ζητήσω τους δυο συμπροέδρους του Ομίλου Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας να έρθουν στο βήμα μαζί μου.
Κυριάκο Παχουλίδη και Alev Tughberk, είναι τιμή μου να σας απονείμω το έβδομο Βραβείο Max van der Stoel…»
Η Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής Astrid Thors είπε συνοπτικά:
«Διάφορες και αντικρουόμενες ιστορικές αφηγήσεις συχνά συμβάλλουν στη διαίρεση των κοινωνιών. Κάποιες ιστορικές αφηγήσεις ακόμα μπορεί να διαιωνίζουν αυτές τις διαιρέσεις. Η έλλειψη συνοχής μέσα σε μια κοινωνία συχνά απειλεί την σταθερότητα της και μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα να ανοίξουν παλιές πληγές. Για το λόγο αυτό, πιστεύω ακράδαντα ότι η εκπαίδευση πρέπει να έχει μια πιο περίοπτη θέση στις διαπραγματεύσεις ειρήνης. Άλλωστε το μέλλον μας και το μέλλον των γενιών που θα ακολουθήσουν πλαισιώνεται στο εκπαιδευτικό μας σύστημα: θέτει τα θεμέλια για το πως αλληλοεπιδρούμε με διάφορα μέλη της κοινωνίας. Όπως λέω συχνά, «Το Υπουργείο Παιδείας είναι το Υπουργείο του Μέλλοντος…». Έχοντας ξεκινήσει ως μια δικοινοτική προσπάθεια, το έργο του ΟΙΔΕ είναι σήμερα εξαιρετικό διότι τώρα περιλαμβάνει μια περιεκτική διακοινοτική προσέγγιση εμπεριέχοντας επίσης και τους Αρμένιους, τους Μαρωνίτες και τους Λατίνους της Κύπρου… Η οικοδόμηση της ειρήνης σημαίνει επίσης ότι τα άτομα από διαφορετικά υπόβαθρα μπορούν να συναντηθούν σε δομημένα μέρη με νόημα και αυτό είναι κάτι που παρέχει ο ΟΙΔΕ. Η διαμόρφωση των μυαλών για να σκέφτονται κριτικά για την ιστορία και η προετοιμασία των μελών όλων των κοινοτήτων να δεχτούν τις διαφορετικές απόψεις για την ιστορία είναι αυτά που κινητοποιούν τον ΟΙΔΕ. Η συμφιλίωση είναι το κλειδί. Στην ουσία, το αξιόλογο έργο του ομίλου στην προσφορά καθοδήγησης στους δασκάλους για να σκέφτονται κριτικά για τους αγνοούμενους μπορεί να χρησιμεύσει και σε άλλα πλαίσια όπου οι πληγές παρόμοιων τραγωδιών είναι ακόμα ανοικτές… Ελπίζω ότι το παράδειγμα του ΟΙΔΕ και το ανοικτό του πνεύμα μπορεί να μας εμπνεύσει όλους σήμερα μαζί με άλλους εκπαιδευτές και ακτιβιστές της κοινωνίας των πολιτών και φορείς λήψης αποφάσεων σε παγκόσμια κλίμακα…»
Στην ομιλία αποδοχής του βραβείου οι Alev Tughberk και Κυριάκος Παχουλίδης είπαν:
«Ο ΟΙΔΕ λαμβάνει το βραβείο αυτό με μεγάλη ευγνωμοσύνη. Πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε ότι αισθανόμαστε έντονα ότι το βραβείο αυτό το μοιραζόμαστε με όλους εκείνους στην Κύπρο που το έργο τους έχει προωθήσει, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, διακοινοτική συνεργασία, αμοιβαίο σεβασμό και κατανόηση ως τα θεμέλια για μια βιώσιμη, ειρηνική, επανενωμένη Κύπρο.
Η ίδρυση του ΟΙΔΕ το 2003 ήταν ο καρπός της αποφασιστικότητας και της φιλοδοξίας Κυπρίων εκπαιδευτών, ερευνητών και ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών, που προέρχονται από διάφορα γλωσσικά, εθνικά, θρησκευτικά, κοινωνικά και εκπαιδευτικά υπόβαθρα. Η κοινή μας πεποίθηση ήταν και είναι ότι η εκπαίδευση μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει ένα θετικό ρόλο στη μετάβαση από μια βαθιά πληγωμένη, τραυματισμένη και διαχωρισμένη κοινωνία σε μια κοινωνία όπου επικρατούν η συμφιλίωση, η ειρήνη και η κοινωνική συνοχή.
Μέσα από αυτά τα χρόνια, ο ΟΙΔΕ παρείχε ευκαιρίες σε δασκάλους, εκπαιδευτές, ερευνητές, φοιτητές και το ευρύ κοινό από όλο το νησί για να συμμετάσχουν σε ένα εποικοδομητικό και ανοικτό διάλογο. Ένα διάλογο για το πως το παρελθόν μας μπορεί να προσεγγιστεί με ένα κριτικό τρόπο και πως η ιστορία μπορεί να διδάσκεται στα σχολεία μας, σύμφωνα με τις ισχύουσες παιδαγωγικές τάσεις με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές που καθορίζονται από διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς και σώματα, όπως τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την UNESCO και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Εκπαιδευτικά σεμινάρια και εργαστήρια για δασκάλους, διεθνή συνέδρια, εκδόσεις έρευνας και συμπληρωματικού εκπαιδευτικού υλικού, δραστηριότητες για παιδιά και νέους, δημόσιες συζητήσεις, ιστορικές περιηγήσεις και προβολές ταινιών είναι μόνο μερικά από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο ΟΙΔΕ για να προωθήσει την κριτική σκέψη και την ιστορική κατανόηση στην κοινωνία μας: δύο στοιχεία τα οποία πιστεύουμε είναι αναγκαία και ζωτικής σημασίας για κάθε δημοκρατική κοινωνία, ιδιαίτερα μια κοινωνία που έχει γνώμονα τη σύγκρουση όπως η δική μας.
Στην πρόταση μας για τη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης της ιστορίας στην Κύπρο, δηλώνουμε ότι η ιστορική κατανόηση όχι μόνο μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τους ανθρώπους στο παρελθόν, αλλά και τους σύγχρονους ανθρώπους που ζουν δίπλα μας ή μακριά μας. Με άλλα λόγια, μαθαίνοντας να σκεφτόμαστε ιστορικά, μαθαίνουμε επίσης να κατανοούμε ο ένας τον άλλο, να αποδεχόμαστε ο ένας τον άλλο και να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας. Σε αυτού το πλαίσιο προωθούμε μια εκπαίδευση ιστορίας που φιλοδοξεί να μεταμορφώσει την κατανόηση των μαθητών για τον κόσμο μέσα από τη διδασκαλία του πως να μελετούμε το παρελθόν και να σκεφτόμαστε ιστορικά. Σύμφωνα με την κατανόηση μας για την εκπαίδευση της ιστορίας, οι πολιτικές και ιδεολογικές ατζέντες δεν πρέπει να στρεβλώνουν την διδασκαλία της ιστορίας, ούτε και θα πρέπει η ιστορία να χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την εδραίωση της διαίρεσης.
Οι δραστηριότητες και τα προγράμματα του ΟΙΔΕ δημιουργούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο άτομα από τις δύο πλευρές της υφιστάμενης διαίρεσης αλληλοεπιδρούν με ουσιαστικό τρόπο και συνεργάζονται με σεβασμό προς, ή ακόμα και παρά, τις διαφορές τους. Ένα σημαντικό επίτευγμα του ΟΙΔΕ είναι η ίδρυση του Σπιτιού της Συνεργασίας (H4C), ενός μοναδικού θεσμού στη νεκρή ζώνη στη Λευκωσία που είναι γεωγραφικά και συμβολικά προσβάσιμο σε όλους τους ανθρώπους που ζουν στην Κύπρο. Το H4C δεν είναι μόνο ένα από τα καλύτερα απτά παραδείγματα για το τι μπορούν να επιτύχουν οι άνθρωποι στην Κύπρο μέσα από τη συνεργασία, αλλά λειτουργεί επίσης ως εκκολαπτήριο μελλοντικών ιδεών και πρωτοβουλιών ατόμων και ομάδων και από τις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής που εργάζονται μαζί με ένα κοινό όραμα για μια επανενωμένη και ειρηνική χώρα.
Ο ΟΙΔΕ πιστεύει ακράδαντα και προωθεί, μέσα από το Έγγραφο Πολιτικής για την Επανεξέταση της Εκπαίδευσης στην Κύπρο, ότι αυτό το κοινό όραμα μπορεί να εξυπηρετηθεί καλύτερα από μια εκπαίδευση που προετοιμάζει τα παιδιά και τους νέους για να ζουν σε μια πολύ-πολιτισμική, πολύ-γλωσσική, πολύ-θρησκευτική κοινωνία που στηρίζεται στις αξίες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της εμπιστοσύνης, του συνεταιρισμού και της ισότητας.
Παρακολουθούμε και υποστηρίζουμε τις προσπάθειες των σημερινών πολιτικών ηγετών στην Κύπρο, κάτω από την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, για επίτευξη μιας δίκαιης, περιεκτικής και βιώσιμης λύσης του Κυπριακού προβλήματος. Παίρνουμε την ευκαιρία αυτή για να συγχαρούμε τους φίλους μας στα ΗΕ για την Μέρα των ΗΕ σήμερα. Πιστεύουμε ότι οι πολιτικοί μας ηγέτες έχουν την αποφασιστικότητα να ανταποκριθούν θετικά στο κάλεσμα της ιστορίας και την ανάγκη του λαού μας για μια επανενωνμένη Κύπρο. Ακολουθώντας το παράδειγμα τους, επίσης πιστεύουμε ότι μαζί με την πολιτική και γεωγραφική διαίρεση, θα αντιμετωπιστεί και η διαίρεση στα μυαλά των ανθρώπων. Η εμπιστοσύνη και ο αμοιβαίος σεβασμός πρέπει να παγιωθεί. Ο ΟΙΔΕ είναι περήφανος για το έργο που εκτελεί προς αυτή την κατεύθυνση όλα αυτά τα χρόνια.
Όπως όλοι γνωρίζουμε, η αναγνώριση φέρνει περαιτέρω κινητοποίηση. Το να είμαστε μέλος της κοινότητας οργανώσεων που έχουν τιμηθεί με το Βραβείο Max van der Stoel είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό για το Συμβούλιο, το προσωπικό, τα μέλη, τους φίλους και τους εθελοντές του ΟΙΔΕ. Έχοντας λάβει αυτό το εξέχων βραβείο, είμαστε αποφασισμένοι να εργαστούμε σκληρότερα για την ενδυνάμωση του λαού της Κύπρου για να κτίσει γέφυρες και να αψηφήσει το μίσος και τον φόβο και να κινηθεί προς την κατεύθυνση της αμοιβαίας κατανόησης, της συγχώρεσης και της συμφιλίωσης…»
Και εμείς συγχαίρουμε τον ΟΙΔΕ για όλες τις προσπάθειες του για την ειρήνη και τη συμφιλίωση… Ίσως οι αξιωματούχοι των τμημάτων εκπαίδευσης και στις δύο κοινότητες μπορέσουν να μάθουν κάτι από την εμπειρία και τις προσπάθειες του ΟΙΔΕ…

Photo: Ο Κυριάκος και η Alev παραλαμβάνουν το βραβείο από τον Υπουργό Εξωτερικών της Ολλανδίας…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 20th of November, 2016 – Sunday.