Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Ένας Αυστραλός Κύπριος, ο Constantinos Emmanuelle έχει ξεκινήσει ένα καταπλητικό πρότζεκτ πριν από περίπου πέντε χρόνια, όπου συλλέγει συνεντεύξεις, ιστορίες και φωτογραφίες από τη ζωή στην Κύπρο πριν από το 1950… Διατηρεί σελίδα στο Facebook που ονομάζεται «Tales of Cyprus» και επίσης την ιστοσελίδα www.talesofcyprus.com
Παρακολουθώ τη σελίδα του στο Facebook και επίσης αλληλογραφούμε αφού έρχεται στην Κύπρο για συνεντεύξεις και ενθουσιάστηκα με τη δουλειά αυτού του Αυστραλού Κύπριου καθηγητή… Γυρίζει και παίρνει συνεντεύξεις από ηλικιωμένους Κύπριους που μετανάστευσαν στην Αυστραλία, μαζεύει τις αναμνήσεις τους για το πως ήταν η ζωή πριν από τη δεκαετία του 1950, τα καταγράφει με τόση λεπτομέρεια και με φωτογραφίες, είναι σαν να μας δίνει ένα δώρο από το παρελθόν μας – πράγματα που δεν ξέραμε ή πράγματα που δεν σκεφτήκαμε, τη δυσκολία της ζωής των Κυπρίων εκείνο τον καιρό, πως προσπαθούσαν να επιβιώσουν, τι μαγείρευαν, πως μαγείρευαν…
Μια από τις πιο εντυπωσιακές ιστορίες του ήταν η ανακάλυψη του «Fly Man Sinekchi Aziz» και έφτιαξε μια πολύ εντυπωσιακή αφίσα για αυτόν τον αφανή ήρωα που εξάλειψε την ελονοσία στην Κύπρο.
Θέλω να μοιραστώ τι έγραψε για τον «Fly Man Sinekchi Aziz» και να ευχηθώ όπως περισσότεροι ακαδημαϊκοί αναμειχθούν σε τέτοια προγράμματα από την καρδιά του απλού λαού…
Σε ευχαριστώ τόσο πολύ που το κάνεις αυτό, Constantinos Emmanuelle…
Έγραψε τα ακόλουθα για τον «Fly Man Sinekchi Aziz»
«Είναι με μεγάλη περηφάνεια που τώρα μπορώ να αποκαλύψω την αφίσα μου που αφιερώνω στον Mehmet Aziz, ένα πραγματικό Κύπριο ήρωα. Όταν διάβασα το βιβλίο «Sweet and Bitter Island» (Γλυκό και Πικρό Νησί) της Tabitha Morgan ανακάλυψα ότι ο κύριος Aziz είναι ακόμα ένας ξεχασμένος και αφανής Κύπριος ήρωας. Για μένα αντιπροσωπεύει ένα πραγματικό Κύπριο και όλα εκείνα που είναι καλά για την Κύπρο.
Αυτοί που τον ήξεραν του έδωσαν το παρατσούκλι «The Fly Man» (Κουνουπάνθρωπος), ήταν διορισμένος Προϊστάμενος Επιθεωρητής Υγείας για τη Βρετανική Αποικιακή Κυβέρνηση της Κύπρου τη δεκαετία του 1930 και 1940.
Γεννήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1893 στο Καλό Χωριό (στα τουρκικά Vuda) που βρίσκεται στην επαρχία Λάρνακας και ήταν ο μικρότερος από έξι παιδιά. Ως νεαρό αγόρι, ο Aziz πολλές φορές ασθένησε με ελονοσία και βίωσε από κοντά τη μάστιγα σε πολλά από τα νεαρά παιδιά στο χωριό του. Το 1907 όταν ήταν μόλις 14 χρονών ταξίδεψε στην Αμερική με τον μεγαλύτερο του αδελφό Hayrettin για να σπουδάσει στο Connecticut. Δεν είμαι σίγουρος γιατί πήγε εκεί. Το 1912 τα αδέλφια αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Κύπρο (πάλι δεν ξέρω γιατί). Τείνω να πιστέψω ότι μόλις κατάφεραν και δεν επιβιβάστηκαν στο μοιραίο Τιτανικό.
Το 1914 ο Sir Ronald Ross, ένας διάσημος Άγγλος επιστήμονας, ήρθε στο χωριό τους ψάχνοντας να εργοδοτήσει ντόπιους αγγλόφωνους για να τον βοηθήσουν να ερευνήσουν τη συχνότητα νόσων όπως την ελονοσία στο νησί. Το 1902 το βραβείο Νόμπελ απονεμήθηκε στον Ross για την ανακάλυψη του κουνουπιού Anopheles που προκαλεί την ελονοσία. Το 1914 ταξίδευε για ένα μήνα σε όλη την Κύπρο και μετρούσε το μέγεθος της σπλήνας των παιδιών που μολύνθηκαν με ελονοσία για να καθορίσει τον επιπολασμό της νόσου. Έφτασε στο συμπέρασμα ότι η συχνότητα της σπληνομεγαλίας στην Κύπρο φτάνει σε μέσο όρο 21% που είναι αρκετά ψηλό για μια Ευρωπαϊκή χώρα. Ο Ross ήξερε ότι μια λακκούβα με ζεστό λιμνάζον νερό ήταν το ιδανικό μέσο αναπαραγωγής των αυγών των κουνουπιών που μεταφέρουν το παράσιτο της ελονοσίας. Η έκθεση του αργότερα εκείνο το χρόνο παρακαλούσε θερμά την κυβέρνηση και τους χωρικούς να κάνουν περισσότερα για να εξασφαλίσουν ότι αυτές οι περιοχές αναπαραγωγής δεν υπάρχουν. Ο 21χρονος Aziz έδραξε της ευκαιρίας να εργαστεί μαζί με τον Ross και έτσι πήρε την εκπαίδευση που ξεκίνησε την καριέρα του.
Το 1916 ο Mehmet γνώρισε και παντρεύτηκε την Hıfsiye που ήταν η κόρη του Hafız Mustafa, ενός διάσημου ράφτη από τη Νήσου (στα τουρκικά Dizdarkoy). Είχαν τρία παιδιά: ένα γιο, τον Baber, και δύο κόρες, την Turkan και την Kamuran. Λόγω του ημερολογίου της Kamuran γνωρίζουμε κάτι για τον πατέρα της.
Ο Mehmet Aziz ήταν ο εισηγητής της ιδέας και της μεθοδολογίας για την εξάλειψη της ελονοσίας στην Κύπρο, έχοντας μελετήσει παρόμοιες προσπάθειες για έλεγχο της νόσου στην Αίγυπτο. Έλαβε κυβερνητική χορηγία για να καταρτίσει μια ομάδα εμπειρογνωμόνων που ονομάζεται «Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων για την Ελονοσία» και μέσα σε τρία χρόνια, το 1946, το 1947 και το 1948, κατάφερε να συντονίσει την επιτυχημένη εξάλειψη της ελονοσίας στην Κύπρο. Ο Aziz συχνά μιλούσε για την αφοσίωση και τη σκληρή δουλειά της ομάδας του. Ήταν δύσκολη και κάποτε επικίνδυνη δουλειά. Η ομάδα των Κύπριων Επιθεωρητών Υγείας ήταν: Ali Tevfik (υπεύθυνος για όλη την Κύπρο), Στέλιος Μ. Σωτηρίου (υπεύθυνος για τη Λάρνακα), Ζήνων Παναγή Ηλιάδης (υπεύθυνος για όλη την Κύπρο), Μιχάλης Τιμολάου (υπεύθυνος για την Πάφο), Ελευθέριος Χριστοφίδης (υπεύθυνος για την Καρπασία) και Κώστας Γεωργίου Fisher (υπεύθυνος για την Κερύνεια).
Εκτός από την εξάλειψη της ελονοσίας στην Κύπρο, ο Aziz είχε και κάποια άλλα αξιόλογα επιτεύγματα. Μεταξύ του 1929 και 1948 επισκέφτηκε χωριά σε όλη την Κύπρο και διεξήγαγε σεμινάρια αγωγής υγείας και ενημέρωσης για τους χωριανούς, δείχνοντας διαφάνειες και αφίσες για τον τύφο, τη φυματίωση, τον εχινόκοκκο και το τράχωμα. Εκπαίδευσε τις γυναίκες σε θέματα διατροφής και υγείας.
Ανακάλυψε ότι το σύνδρομο νόσου Leishmaniasis εξαπλώνεται από ένα μικροσκοπικό κουνούπι που ονομάζεται Tartarian. Το 1955 το κουνούπι μετονομάστηκε σε Flepotoma Antonata Aziz αναγνωρίζοντας την ανακάλυψη του.
Ο Mehmet Aziz ήταν επίσης υπεύθυνος για όλους τους υγειονομικούς ελέγχους, τη θεραπεία και την εγκατάσταση των προσφύγων πολέμου που ήρθαν στο νησί μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων και αργότερα.
Το 1950, ο Aziz έγινε καθηγητής Υγείας και Ευεξίας στο Πανεπιστήμιο Βηρυτού όπου εκπαίδευσε φοιτητές από διάφορες χώρες όπως το Μπαχρέιν, τη Μπαγκλαντές, το Σουδάν, την Αίγυπτο και την Αραβία. Επισκέφτηκε αποφοίτους στη χώρα τους για να τους βοηθήσει να συστήσουν κατάλληλες Υπηρεσίες Υγείας όπως αυτές στην Κύπρο. Ενώ βρισκόταν σε αυτές τις διάφορες χώρες συνέχιζε τις έρευνες του σε διάφορα θέματα υγείας και έγινε σύμβουλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας.
Επέστρεψε στην Κύπρο το 1959 και διορίστηκε στην Επιτροπή Υγείας Κύπρου το 1960 όταν ανακηρύχθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία. Μετά την έναρξη των διακοινοτικών προβλημάτων το 1963 ηγήθηκε της Τουρκοκυπριακής Επιτροπής Υπηρεσιών Υγείας μέχρι το 1973.
Του απονεμήθηκε το MBE το 1936, το CBE το 1946, το Μετάλλιο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και το Ross Institute Award σε αναγνώριση του εξαιρετικού του έργου και επιτευγμάτων του ως Προϊστάμενου Επιθεωρητή Υγείας στην Κύπρο. Το 1958 έγινε Συνεργάτης που υπηρετούσε το Τάγμα του Αγίου Ιωάννη και του Ερυθρού Σταυρού και επίσης μέλος του Royal Society of Health.
Δημοσίευσε και διένεμε διάφορες εκδόσεις και βιβλιάρια για την πρόληψη νόσων σε όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής του ζωής. Η δική του επιτυχία στην εξάλειψη και πρόληψη πολλών νόσων στην Κύπρο δημοσιεύθηκε σε όλο τον κόσμο, από τις εφημερίδες Times και Daily Telegraph στο Λονδίνο μέχρι το Χρονικών Κομμουνιστών Εργατών στη Μόσχα: όλοι περίγραφαν τον Mehmet Aziz ως τον «Μεγάλο Σωτήρα της Κύπρου». Οι εκπομπές του BBC έφτασαν σε εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και είπαν την ιστορία της σταυροφορίας αυτού του ενός ατόμου για την εξάλειψη της ελονοσίας στην Κύπρο.
Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Ιατρικό Σύλλογο, ο Aziz τιμήθηκε ευρέως για τα επιτεύγματα του στην Κύπρο και τον αποκάλεσαν τον «μεγάλο απελευθερωτή». Παρομοιάστηκε με τον St. Patrick που απάλλαξε τον τόπο του από ένα λοιμό πολύ πιο ύπουλο από τα φίδια. Ο ίδιος ο Aziz είπε στο ίδιο ιατρικό περιοδικό «Μεγάλωσα σε ένα χωριό όπου οι συνθήκες υγιεινής ήταν πολύ κακές. Πολλοί νεαροί άνθρωποι πέθαναν και πιθανόν να ζούσαν αν οι συνθήκες ήταν καλύτερες. Αν στην διάρκεια της υπηρεσίας μου έκανα κάτι για τη βελτίωση και την ευημερία της χώρας μου, τότε αυτή είναι η μεγαλύτερη μου ευχαρίστηση.»
Ο Mehmet Aziz πέθανε στη Λευκωσία το 1991. Περιέργως κανένα από τα παιδιά του δεν παντρεύτηκε ποτέ. Ο γιός του Baber πέθανε πριν από πολλά χρόνια και οι δύο του χώρες είναι τώρα αρκετά ηλικιωμένες. Η Turkan (που γεννήθηκε το 1917) είναι σχεδόν 100 χρονών. Της απονεμήθηκε το MBE, ως την πρώτη προϊστάμενη νοσηλεύτρια του Νοσοκομείου Λευκωσίας και έγραψε το βιβλίο «The death of friendship: A Cyprus Memoir» (Ο θάνατος μιας φιλίας: Ένα απομνημόνευμα της Κύπρου) που εκδόθηκε στα αγγλικά τον Ιούλιο 2000. Η Kamran, γεννημένη το 1922, είναι σχεδόν 94 χρονών και ήταν μια από τις πρώτες Τουρκοκύπριες φαρμακοποιούς στο νησί. Είναι επίσης μια πολύ γνωστή μουσικός και η συνθέτης του γνωστού τραγουδιού «Α, Κύπρος μου». Και οι δύο αδελφές ζούνε ακόμα μαζί στο αρχικό σπίτι της οικογένειας Aziz στην Πράσινη Γραμμή στη Λευκωσία. Θεού θέλοντος, ελπίζω να τις επισκεφτώ αργότερα φέτος και να τους δώσω το πορτραίτο του πατέρα τους που έχω φτιάξει.
Εκ μέρους όλων των Κυπρίων τόσο στην Κύπρο και στο εξωτερικό, θέλω να πω «ευχαριστώ» στον Mehmet Aziz για το εξαιρετικό του έργο που τελικά βελτίωσε την υγεία των ανθρώπων του και έσωσε αμέτρητες ζωές. Κύριε Mehmet Aziz σε χαιρετίζουμε.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Πριν από περίπου τρεις βδομάδες, έστειλα email σε αρκετές υπηρεσίες της Κυπριακής Κυβέρνησης ζητώντας πληροφορίες για τον κύριο Aziz αλλά δυστυχώς δεν έλαβα ούτε μια απάντηση. Από την άλλη, κάποιοι από τους Τουρκοκύπριους φίλους μου στο Facebook (ομάδα Frozen Cypriots) ήταν πολύ βοηθητικοί και κατάφεραν να στείλουν χρήσιμες πληροφορίες που με βοήθησαν να γράψω αυτήν την ανάρτηση για το Tales of Cyprus. Προφανώς ακόμα η τουρκοκυπριακή κοινότητα τον θυμάται ως ένα μεγάλο άντρα. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Sermen Erdogan που μου έστειλε την αγγλική μετάφραση για τον Mehmet Aziz από το βιβλίο «Τα πολύτιμα άτομα που μεγάλωσε η Κύπρος» που γράφτηκε από τον Ahmet An.»
Μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Constantinos Emmanuelle για τα "Tales of Cyprus" στο email του conemmanuelle@talesofcyprus.com
Photo: Αφίσα του Mehmet Aziz που έφτιαξε ο Constantinos Emmanuelle…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 10th of July 2016, Sunday.
No comments:
Post a Comment