Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Το σημάδι του μάρτυρα ήταν μια μεγάλη χαρουπιά, το μοναδικό τεράστιο δέντρο στην περιοχή…
Δεν είναι πλέον εκεί, δεν υπάρχει…
Τους είχε θάψει εκεί, λίγα μέτρα μακριά από τη χαρουπιά…
Περιφερόμαστε στα άδεια χωράφια κάτω από το πεδίο βολής που κάποτε ήταν Ελληνοκυπριακό στρατόπεδο…
Πιο ψηλά από πάνω είναι το Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα και μπορούμε να δούμε τον πύργο πάνω από τους βράχους…
Εδώ έγιναν μάχες το 1974 καθώς οι Τούρκοι κομάντο ήρθαν κάτω από τον Άγιο Ιλαρίωνα καταλαμβάνοντας το στρατόπεδο αυτό…
Ο μάρτυρας που συμφώνησε να έρθει και να δείξει σε μένα και τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, είχε έρθει εδώ για να θάψει εννιά «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους.
«Τα σώματα είχαν μείνει σε μια σωρό κάτω από τον ήλιο για κάποιες μέρες» εξηγεί, «και η μυρωδιά ήταν τρομακτική… Ακόμα και στο χωριό η μυρωδιά ήταν ανυπόφορη… Μου είχαν δώσει μια μπουλντόζα και ένα στρατιώτη για να με βοηθήσει να τους θάψω… Όταν ήρθα εδώ, η μυρωδιά ήταν τόσο άσχημη… Η μυρωδιά νεκρών ανθρώπων είναι κάτι το διαφορετικό… Απλά σε κατακλύζει… Για μέρες μετά ήμουν άρρωστος και δεν μπορούσαν να σηκωθώ από το κρεβάτι…»
Σταματά και θυμάται…
«Μπορείς να το μυριστείς ακόμα και αν πεθάνει ένα μικρό ζώο…» λέω…
«Όχι, όχι… Αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό… Οι νεκροί άνθρωποι μυρίζουν διαφορετικά…» λέει…
«Αρχικά, είχα σκεφτεί να σκάψω μια τρύπα και να τους θάψω αλλά αρρώστησα από τη μυρωδιά και τη θέα, και απλά βάλαμε λίγο ασβέστη πάνω τους και τους σκεπάσαμε με χώμα» λέει… «Δίπλα από την τεράστια χαρουπιά…»
Είχε ακούσει φήμες ότι ο στρατός μπορεί να αφαίρεσε αργότερα τα οστά από εκεί αλλά δεν ξέρει αν αυτό είναι αλήθεια ή όχι.
Υπήρξε μια τεράστια φωτιά στον Πενταδάκτυλο και κάηκε και αυτή η περιοχή…
Έτσι οτιδήποτε μπορεί να έχει συμβεί στα οστά που θάφτηκαν εδώ…
Όμως ο Ξενοφών Καλλής, το άτομο που κάνει έρευνες για όλους τους «αγνοούμενους» της Κύπρου κάθε μέρα της ζωής του για σχεδόν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες δεν τα παρατά εύκολα και δεν θεωρεί τίποτε δεδομένο. Περιπλανιέται και βρίσκει τα «πορίζια» της χαρουπιάς και μας τα δείχνει:
«Κοιτάτε! Ένα εδώ και ένα άλλο εκεί! Πιο πάνω δύο ακόμα…»
Ξανά και ξανά ρωτά τον μάρτυρα την ίδια ερώτηση:
«Είσαι σίγουρος ότι δεν υπήρχε άλλη πολύ μεγάλη χαρουπιά;»
«Ναι, ναι, φυσικά είμαι σίγουρος… Είμαι από τον Τέμπλο και ξέρω την περιοχή αυτή πολύ καλά…» λέει.
«Οι χαρουπιές ποτέ δεν πεθαίνουν» μας λέει ο Καλλής… «Είναι καταπληκτικό… Ότι και να κάνεις, είτε τις κόψεις, είτε τις κάψεις, ξαναβλαστούν… Διότι οι χαρουπιές και οι ελιές έχουν πολύ βαθιές ρίζες… Έτσι βλαστούν ξανά και ξανά…»
Υπάρχει ο σκελετός μιας οικοδομής πιο πάνω και ο Καλλής βρίσκει δίπλα άλλη μια χαρουπιά, αυτή μεγαλύτερη από τα μικρά «πορίζια»…
«Ελάτε αν μπορείτε εδώ…» μας δείχνει το σημείο…
Περπατούμε προς τη χαρουπιά μέσα στη ζέστη της μέρας…
«Θα μπορούσε να είναι αυτή;» ρωτά το μάρτυρα.
«Θα μπορούσε…»
«Έτσι αν τους έθαψες, ας πούμε κοντά σε αυτή τη χαρουπιά, που θα ήταν το μέρος ταφής;»
Ο μάρτυρας μας δείχνει που θα μπορούσε να ήταν ο τόπος ταφής των εννέα Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων»…
«Ίσως από μια αεροφωτογραφία θα μπορούσες να υποδείξεις την χαρουπιά… Μια παλιά αεροφωτογραφία που θα μπορούσε να βρει ο κύριος Καλλής;» ρωτώ τον μάρτυρα.
«Υπάρχουν;» ρωτά.
«Φυσικά και υπάρχουν… Είμαι σίγουρη ότι μπορεί να βρει μια φωτογραφία…»
Ο Καλλής λέει ότι μπορεί να βρει μια παλιά αεροφωτογραφία της περιοχής και θα πάρουμε τη φωτογραφία στο μάρτυρα για να δει και να είναι εντελώς σίγουρος που ήταν εκείνη η τεράστια χαρουπιά…
Η τεράστια χαρουπιά πιθανόν να κάηκε στη φωτιά του 1995…
Ο μάρτυρας πρέπει να φύγει και τον ευχαριστούμε και τον αποχαιρετούμε… Συμφωνούμε να τον επισκεφτούμε ξανά όταν ο Καλλής βρει τη φωτογραφία της περιοχής…
Σήμερα Πέμπτη 9 Ιουνίου 2016, είμαστε ξανά στην περιοχή του Τέμπλου ερευνώντας για αυτόν τον πιθανό μαζικό τάφο των «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων…
Μαζί μας είναι επίσης και ο Okan Oktay, ο Συντονιστής των Εκταφών της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων.
Ο Okan Oktay μας εξηγεί ότι ναι, είχαν βρει κάποια οστά στην περιοχή πριν από χρόνια όταν είχαν κάνει εκσκαφές… Λίγα οστά δίπλα από το δρόμο, αλλά μέσα σε αυτό το τεράστιο περιφραγμένο χωράφι…
Το χωράφι ανήκει σε ένα Τουρκοκύπριο – και οι 60 σκάλες…
Οδηγούμε μέσα στο ειδυλλιακό μεσαιωνικό χωριό Τέμπλος για να συναντήσουμε ένα άλλο μάρτυρα που θέλει να μας δείξει κάποια σημεία στον Τέμπλο και τον Άγιο Γεώργιο…
Καθόμαστε σε ένα εστιατόριο στον Τέμπλο του οποίου ιδιοκτήτης είναι ένας φίλος και τον περιμένουμε να έρθει…
Τα πάντα στο χωριό αυτό, όλες οι πόρτες και τα παράθυρα, όλα τα κτίρια δείχνουν την Λατινική κληρονομιά της Κύπρου… Το χωριό κτίστηκε από τους Ναΐτες Ιππότες και μπορείς να το δεις στους στενούς δρόμους και στην αρχιτεκτονική των πολύ παλιών, μεσαιωνικών κτιρίων…
Ο αέρας εδώ είναι διαφορετικός, πολύ πιο διαφορετικός από αυτόν στην Λευκωσία… Ακόμα και στις πιο ζεστές νύκτες του καλοκαιριού, εδώ είναι πιο δροσερά και δεν υπάρχει υγρασία όπως στην Κερύνεια…
Στο πίσω μέρος του χωριού βρίσκεται το βουνό από το οποίο κοιτάζει κάτω το Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα… Στο μπροστινό μέρος του χωριού είναι τα τουρκουάζ νερά της Μεσογείου…
Ο αναγνώστης μου έρχεται και μας βρίσκει στο εστιατόριο και καθόμαστε μαζί για να πιούμε καφέ και να μιλήσουμε…
Μας λέει ιστορίες από την παιδική του ηλικία – ήταν μόλις 14 χρονών το 1974… Δεν είναι από τον Τέμπλο αλλά ήταν πρόσφυγας από το 1963 από τη Λάπηθο και έμειναν σε πρόχειρα προσφυγικά σπίτια στον Τέμπλο για πολλά χρόνια… Μετά το 1974 μετακόμισε στην Κερύνεια…
Όμως θυμάται ότι υπήρξε βομβαρδισμός από το ελληνοκυπριακό στρατόπεδο έξω από τον Τέμπλο και πως έπρεπε να φύγουν από το πρόχειρο προσφυγικό τους σπίτι και να πάνε αλλού για προστασία… Οι βόμβες έπεφταν μέσα στο χωριό και το προσφυγικό τους σπίτι ήταν προκατασκευασμένο έτσι δεν θα άντεχε αν έπεφτε βόμβα…
Αρχίζει να μιλά για το πως μετά το τέλος του πολέμου ως παιδί πήγαινε και έμπαινε σε κάθε σπίτι στον Άγιο Γεώργιο και πως σοκαρίστηκε όταν είδε μια γυναίκα γύρω στα 40 να κείτεται νεκρή σε ένα σπίτι με ένα δωμάτιο, πυροβολημένη στο στομάχι…
Μας λέει για ένα μεσήλικα άντρα που κειτόταν νεκρός στην άκρη ενός δρόμου… Κάθε φορά που περνούσαν, το γένι του συνέχιζε να μεγαλώνει… Το σώμα ήταν φουσκωμένο και ένιωθε περίεργα και λυπόταν και έτρεξε στο χωριό για να το πει στους πιο μεγάλους και να τους παρακαλέσει να τον πάρουν και να τον θάψουν διότι ήταν πολύ θλιβερό θέαμα…
Μας πήρε στον Τέμπλο όπου ένας Ελληνοκύπριος πυροβολήθηκε στο στομάχι και έπεσε ακριβώς απέναντι από το σχολείο όπου είχαν μαζευτεί… Ο Ελληνοκύπριος είχε βγάλει τη φανέλα του και είχε τρέξει με τα χέρια ψηλά για να παραδοθεί… Υπήρχαν δύο στρατόπεδα των ΗΕ, πιθανόν ο Ελληνοκύπριος νεαρός να ήθελε να βρει καταφύγιο στο στρατόπεδο των ΗΕ δίπλα από το σχολείο, αλλά οι στρατιώτες των ΗΕ είχαν φύγει και πήγαν στο άλλο στρατόπεδο και έτσι δεν ήταν κανένας εκεί… Γιατί έφυγαν τα ΗΕ; Ρωτά κανείς ερωτήσεις για το ρόλο των ΗΕ στη διάρκεια του πολέμου στην Κύπρο;
Ίσως έτσι είναι που οι Ελληνοκύπριοι είχαν έρθει στο χωριό για να παραδοθούν… Τον πήραν και ένας Τούρκος αξιωματικός του μίλησε, καθώς ο αναγνώστης μου παρακολουθούσε μέσα από το σχολείο… Μας δείχνει τα δύο μεγάλα κυπαρίσσια κάτω από τα οποία μίλησαν ο αξιωματικός με τον Ελληνοκύπριο στρατιώτη… Τον άφησαν να φύγει και μετά από λίγα λεπτά τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν… Τοι παιδί παρακολουθούσε, τον τρόμο του πολέμου, τον τρόμο του να σκοτώνεις κάποιο, τον τρόμο του να πρέπει να μεγαλώσεις μέσα σε μια μέρα, αφήνοντας πίσω τα ρόδινα παιδικά όνειρα και να γίνει λυπημένος…
Ερευνώντας την περιοχή όπου είχε πυροβοληθεί αυτός ο Ελληνοκύπριος, ο Καλλής βρίσκει μια αρχαία «χαβούζα» και μας φωνάζει να τη δούμε….
«Ίσως να τον έθαψαν εδώ» λέει…
Θα συνεχίσουμε τις έρευνες…
Στο καφενείο ο Καλλής λέει στον αναγνώστη μου «Δεν το κάνουμε αυτό για το παρελθόν, το κάνουμε για το μέλλον… Έτσι ώστε στο μέλλον ίσως οι άνθρωποι να σκέφτονται δύο φορές πριν να κάνουν τέτοια πράγματα…»
Σκάβουμε το παρελθόν έτσι ώστε να συνεισφέρουμε στο μέλλον, προσπαθώντας να καθαρίσουμε το χάος που άφησε πίσω του ο πόλεμος… Διότι αν δεν καθαρίσουμε το χάος αυτό, δεν θα μπορούμε να κτίσουμε ένα μέλλον για τα παιδιά μας στο νησί αυτό…
Photo: Αυτή ήταν η περιοχή που θάφτηκαν 9 Ελληνοκύπριοι αγνοούμενοι…
(*) Article published in POLITIS newspaper on the 26th of June 2016, Sunday.
No comments:
Post a Comment