Stories from Omorphita...
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
It was Ali Zeybekoghlu who had first told me the story of a little Greek Cypriot girl of 11-12 years old who had been killed in Kuchuk Kaymakli (Omorphita) back in December 1963... He wanted to take me to her family...
`They are such wonderful people, you should really meet them... Even though the girl had been killed by some Turkish Cypriots, her sister Elli, her husband Kotschios and the mother Christalla have no hatred in their hearts... They are very good friends with us...`
Of course we would go but always something came in between: Let me go and show this burial site and that burial site, let me finish this interview and that meeting... Three years flew by until the day Ahmet Hasan would tell me about that little girl who had been killed in Omorphita... His uncle had been close friends with Hambis and they had been good neighbours... When I wrote this story Elli, the sister of the little girl would call me one day... Elli Venizelou, the daughter of Hambis the confectionary, remembered all her Turkish Cypriot neighbours and friends with fond memories... We would go to visit her in her house in Omorphita, close to the dividing line together with Ali Zeybekoghlu... Three years after Ali had told me about her, we would manage to go and see her...
Elli Venizelou who had been a hairdresser in those good times in Omorphita had a lot of Turkish Cypriot customers:
`The young women would come to me... I had done the hair of the wife of Hasan Ruso for the wedding, her name is Melek...`
Hasan Ruso, as well as Huseyin Ruso would be killed by some Greek Cypriots in Omorphita and Huseyin Ruso is still `missing`... Elli had their photos, almost an album full of photos of Turkish Cypriots of Kaymakli (Omorphita) whom she knew...
`I knew the father Ahmet Ruso who had a bakery in Kaymakli... I would go every day to this bakery to buy bread from here; it was next to my house. Once a week they would not bake bread, on Sundays, so that everyone would prepare meat and potatoes and take it to the bakery of Ruso to be cooked in his ovens... Both Greek Cypriots and Turkish Cypriots would bring their trays of food to Ruso to be baked...`
Ali had been childhood friends with Costas Kotschios Christaki... They would play marbles – Costas had a spintop that made Ali very jealous.
`Costa's mother was Maritsa... As a child I always felt at home in Costa's house. We would come and go as though our home...`
Elli's mother Christalla had been very close friends and neighbours with Huriye, the midwife of Kaymakli. Huriye had also been treating those who had dislocated arms or ankles and would even treat broken bones...
`Huriye would come every morning to my mother and they would have coffee. There was no difference between us. I remember Huriye's daughter Fatma and her children Adnan, Feridun, Ferit, Ahmet, Sonay, Hulya... I remember Ahmet Altiparmak who had been close friends with my father...`
At the end of December when fighting began in Kaymakli, a lot of people had gathered in the house of her father Hambis... Elli remembers this well:
`Some had gone under beds, some under tables... Everyone was trying to protect themselves... Some Turkish Cypriots were shooting at our house and bullets were coming from doors and windows... Then my little sister Georgoulla got shot... This was the 24th of December 1963. Then we put her in a car together with my mother and someone to take them to the hospital. But as the car started, Turkish Cypriots opened fire and the driver left the car, my mother bending over to protect little Georgoulla inside the car, she herself got shot from 24 places – her back was full of bullets... Then someone else tried to take them to the hospital...
When my sister had got shot, she had started crying and saying to my mother, `Call Huriye! Mama, please call Huriye! She will treat me and make me better! Please mama, call Huriye!...`
My sister had died one day after she had been shot but since my mother was also wounded heavily they did not tell her for two months that her daughter had died. My mother kept enquiring about her and the doctors would tell her, `She is in another room...`. Two months later, Makarios would tell my mother that her daughter had died. They sent my mother to East Germany to be treated and the doctors there said it's better to leave the bullets where they are... Since those times, she's living with those bullets in her body...`
We speak of the Greek Cypriots of Omorphita killed by some Turkish Cypriots... Stelios Andreou is `missing` since 1958 – he had gone drinking in Kamil's coffee shop and he `disappeared` from there. Apparently they took him from there, killed him and burned him in a kiln (gamini)... The wife could never get back his body... Ali remembers that there was this place called `Tabana` in Omorphita where they used to slaughter animals and in 1957-58 some Turkish Cypriots had killed an old couple, an old woman and an old man... He also was a witness to the killing of Andreas Michail in 1963... While Andreas Michail was riding his bicycle some Turkish Cypriots shot him... `They fired at him maybe 50 bullets... He fell from his bicycle and died...` His brother could not recognize his body... It was only after three days that they took him to bury him... There was also Arestis Louka who had been sitting in the coffee shop in 1958 when a carful of Turkish Cypriots from TMT would come and fire at the coffee shop and he would die... In 1963, Charalambous Spirou would be killed near Regis... And yet another one, a young boy of 15, who had gone out in his pyjamas on the 23rd of December 1963 to his garden and they would shoot at his head – the young boy would die... And so many Turkish Cypriots who were killed and who went `missing` from Omorphita... Some taken from their homes by some teams of Sampson and later `disappeared`, some who went back to Omorphita to take some quilts and beds and some clothes because they had to flee to Hamit Mandrez and they would `disappear`... We are still searching for those Turkish Cypriots who went `missing` from Omorphita back in 1963... What a shame to both sides who have their signatures of death under these terrible killings...
When the checkpoints were opened in 2003, Ali Zeybekoghlu would try to find his childhood friend Kotschios. They would meet and since than have been seeing each other. Ali also took them to the championship football match of Kuchuk Kaymakli couple of years ago and there are photos from those days...
Ali who has two `missing` from his close family who `disappeared` in December 1963 from Omorphita says, `This family is so special... Imagine the mother of Elli, Christallou who lost her daughter in the conflict and she herself got wounded... I went to visit her and we spoke in Turkish... She speaks Turkish very well. She told me "I missed speaking Turkish`... Both Greek Cypriots and Turkish Cypriots have killed but despite her suffering, Christallou never said a bad word against Turkish Cypriots... Our families know each other well... I don't want our mothers and fathers to cry, we all made mistakes, let us have peace and let us not fight... They killed people from my family too but I have learned to live with that... There are no scales to measure whether Turkish Cypriots or Greek Cypriots have done more evil things, there is no such scales... Both sides did this... Let us not kill each other, let our mothers not cry... Whether they are Turkish Cypriot or Greek Cypriot mothers, they should not have a reason to cry...
In Kaymakli with Kotschios we were like brothers, our mothers used to send the food they had cooked that day to each other... We used to sleep at night our doors and windows open... We had such days... We used to go to the cinemas together, there was a Salih Dayi with a leohoriyo (bus) who would put us all in his bus and we would go to the Crystal Cinema or other cinemas together, Turkish Cypriots and Greek Cypriots...
I have a doctor, a cardiologist who saved my life... I was so sick they had dug a grave for me, waiting for me to die... But Dr. Marios Kasianides, he saved my life... If I am alive today and my heart is beating, I owe this to him. He took such good care of me and gave the real meaning to the Hippocrat Oath of the doctors, never discriminating... Since the last seven years, he's taking care of me... I just heard today that he had a heart attack and I felt as though half of my heart stopped. I just called him and spoke with him, wishing him to get well quickly... One day, Elli called me saying that Kotschios was sick and to help him to make an appointment with Dr. Marios Kasianides. I called Dr. Marios and explained and he told me, `I don't know whether to laugh or cry, a Greek Cypriot is asking for help from you to make an appointment?!` `Yes!` I told him and he helped Kotschios... I want to thank him and express my appreciation to him – I owe my life to him, I had two by-pass operations and he took very good care of me...
Cyprus is such a beautiful island, it can take both Greek Cypriots and Turkish Cypriots, it's enough for both... Let us not argue, let us not fight anymore... Let us have some peace on this island so that our mothers will cry no more...`
23.6.2012
(*) Published in the POLITIS newspaper on the 15th of July 2012.
Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler...
Sevgül Uludağ
Caramel_cy@yahoo.com
*** 1963 çarpışmalarında 12 yaşındaki küçük kızkardeşi Yorgulla öldürülen, annesi Hristalla ağır yaralanan Küçük Kaymaklılı Elli Venizelu, insanlık dersi veriyor: Küçük Kaymaklılı Kıbrıslıtürkler'i sevgiyle anıyor...
Küçük Kaymaklı'dan hatıralar...
Elli Venizelu ve ailesinden bana ilk kez Küçük Kaymaklılı Ali Zeybekoğlu bahsetmişti...
"Öyle bir aile var ki, mutlaka onlarla tanışman lazım" demişti... "Küçük kızları 1963'te Kaymaklı çarpışmalarında öldürüldüğü halde, Kıbrıslıtürkler'e hiçbir düşmanlık beslemediler... Kıbrıslıtürkler'i çok severler... Mutlaka bir gün gidelim..." demişti.
Bugün-yarın derken kısmet olmamıştı gidip bu aileyle tanışmak...
Dernek geçtiğimiz aylarda bir gün Ahmet Işıman, Kaymaklı'da öldürülen o küçük kızı hatırladığını, bu ailenin kendi ailesiyle yakınlığını, öldürülen kız çocuğunun Tatlıcı Hambis'in küçük kızı olduğunu, Tatlıcı Hambis'le dayısı Ahmet Altıparmak'ın baklava yapmayı nasıl denediklerini, Küçük Kaymaklı'dan hatıralarını anlatırken anlatmıştı... Ben de Işıman'ın anlattıklarını bu sayfalarda yayımlamıştım, aynı yazıyı Kıbrıs'ın güneyinde her Pazar yazılarımın yayımlandığı POLİTİS gazetesinde de yayımlayınca bir gün telefonum çalmıştı. Arayan Elli Hanım'dı... Tatlıcı Hambis'in kızı Elli Venizelu hanım... Bana Adnan Işıman'dan, Ferit'ten, Feridun'dan, onların anneleri Fatma Hanım'dan, neneleri Huriye Hanım'dan söz ediyordu... Elli Hanım, Ali Zeybekoğlu'ndan da sözediyordu...
İşte bu Elli Hanım, Ali Zeybekoğlu'nun beni götürmek istediği aileydi... Bu Elli Hanım, Ahmet Işıman'ın bana sözünü ettiği küçük kızın ablasıydı...
Ali Zeybekoğlu'yla birlikte Elli Hanım'ı ziyaret etmeyi kararlaştırmıştık. Aslında Ahmet Işıman da bizimle gelecekti ama o gün çalıştığı için gelememişti ve ne acı tesadüftür ki bizim Elli Hanım'ı ziyarete gittiğimiz gün bir iş kazası geçirip hastaneye kaldırılacaktı... Elli Hanım, Işıman ailesinden de birilerinin kendisini ziyarete gideceğini sanıyordu... Ahmet Işıman'ı telefonla aradığımızda onu Girne Acil Servis'te yatırken, kaburgaları kırılmış vaziyette bulduk: İşyerinde şiro ile kamyonun arasında kalmış, ezilmesine ramak kalmış, birkaç kaburga kırığıyla canı kurtulmuştu... Onları buluşturmak bir başka zamana kalmıştı...
Kaymaklılılar'ın çok iyi tanıdığı Ali Zeybekoğlu, bu ziyaret nedeniyle çok heyecanlıydı... Ledra Palace barikatından geçip bir taksi aldık, bizi Elli Hanım'ın Büyük Kaymaklı'daki evine götürmesini istedik... Bir zamanlar buradan tren yolu geçiyordu, rayları olduğu gibi koruma altına almışlardı. Bu bölgeye daha önce de bazı Kıbrıslıtürkler'in olası bir gömü yerini aramaya gelmiştim bir Kıbrıslırum şahitle ve Kayıplar Komitesi yetkilileriyle birlikte... Lefkoşa'yı ikiye bölen Yeşil Hat'ta çok yakındık...
Elli Hanım hakkında Ali Bey beni uyarmıştı:
"Gideceyik ama eli ayağı durmayacak... Durmadan birşeyler yeyip içmen için seni zorlayacak... Huyu böyledir, ne söylersan söyle, seni dinlemeyecek, illa ki yemen içmen için seni zorlayacak" demişti.
Gerçekten de öyle oldu – Elli Hanım, sütlü börekler, çeşitli tatlılar yapmıştı, masanın üstü açık büfe gibiydi! Mutfakta oturduk, bize kahve yaptı...
Ali Bey'in ilk sorduğu, doktoru oldu... Marios Kasianidis adlı Kıbrıslırum kalp doktoru, Ali Zeybekoğlu'nun hayatını kurtarmıştı kalbinden hastalandığında... O nedenle derhal doktorunu aramak, ona seslenmek istemişti... Ama Elli Hanım'ın eşi ona kötü haberi verdi: Ali Bey'in kalp doktoru bir kalp krizi geçirmişti... Ali Bey çok üzüldü ve ona "Geçmiş olsun" dileklerini iletmelerini istedi...
Elli Hanım, Küçük Kaymaklı'dan Kıbrıslıtürkler'in fotoğraflarını topluyordu... Ali Zeybekoğlu da ona tanıdığı, sevdiği, artık hayatta olmayan Kaymaklılılar'ın fotoğraflarını veriyordu. Elli Hanım'da Ahmet Işıman'ın ninesi Huriye Hanım'ın bugüne kadar hiç görmediğim fotoğrafları vardı... Ali Zeybekoğlu'nun annesi Küçük Kaymaklı'nın bevvap Emete Ablası'nın, Yoğurtçu Musa'nın, rahmetli Hüseyin Ruso'nun fotoğrafları vardı... Üsküdar Bar'dan fotoğraflar... Küçük Kaymaklı futbolcularının fotoğrafları... Bir Kıbrıslıtürk'le evlenen çok yakın bir akrabalarının evlatçıklarının fotoğrafları...
Barikatlar açıldıktan sonra, Elli Hanım Ali Zeybekoğlu'ndan kendisini Küçük Kaymaklı maçına götürmesini istemişti, Ali Bey de onu ve eşi Kosta'yı alarak maça götürmüştü... "Küçük Kaymaklı bizim köyümüzdür, köylülerimiz oynaycak" diyordu Elli Hanım... Bu maçta çekilmiş fotoğraflar vardı...
Bu ne sıcak bir dostluk, bunlar ne güzel insanlardı... Elli Hanım'ın 12 yaşındaki küçük kızkardeşi Yorgulla vurulup öldürülmüştü 1963'teki çarpışmalarda... Elli Hanım'ın sevgili annesi Hristalla ağır yaralanmıştı... O yine de bunları içinde kin yapıp büyütmüyor, olaylarla insanları birbirinden ayırabiliyor, bunun bir savaş olduğunu, savaşta her iki taraftan da öldürülenlerin, yaralananların, "kayıp" edilenlerin olduğunu, her iki tarafın da acı çektiğini biliyordu... Herkese bir insanlık dersi veriyordu... Bana Sonay Işıman'ı soruyordu, Adnan Işıman'ı soruyordu, Feridun Işıman'ı, Ferit'i soruyordu... Onların anneleri rahmetlik Fatma Hanım'dan, neneleri Huriye Hanım'dan, tüm aileden çok büyük bir sevgiyle sözediyordu...
Elli Hanım'ı yerine oturtup iki çift laf edebilmemiz kolay olmadı: Gerçekten de Ali Bey'in söylediği gibi yerinde duramıyordu, durmadan bizim için hazırladığı börekleri, tatlıları getirmek istiyordu. Koşup Kaymaklı fotoğraflarını getiriyor, bunları gösteriyordu... Sonra yerinden fırlayıp fırını yakıyor, bizim için pizza ısıtıyordu, "Yok, istemeyik" desek de kesinlikle bizi dinlemiyordu! En sonunda "Elli Hanım ben niçin geldim buraya? Oturup konuşamayacaksak aha şimdi gidecem" deyince istemeye istemeye yanıma oturdu ve hatıralarını anlattı bana...
Annesini de görmek istiyordum, annesi Latça'daydı... Ali Bey, Elli Hanım'ın annesinin çok iyi Türkçe konuştuğunu anlatıyordu... "Başka bir gün gideriz" diyordu Elli Hanım, bugün bizleri sadece kendisine ayırmak istiyordu...
Elli Venizelu'yla Küçük Kaymaklı'da yaşadıkları ve Kıbrıslıtürkler'le yakın dostluğuna ilişkin röportajımız şöyle:
SORU: Sevgili Elli Venizelu...
ELLİ VENİZELU: Babamın soyadıdır Venizelu, eşimin soyadı Hristu...
SORU: Kaç yaşındasınız?
ELLİ VENİZELU: 66 yaşındayım.
SORU: Küçük Kaymaklı'da dünyaya geldiniz...
ELLİ VENİZELU: Evet... Babamın adı Haralambus Venizelos, Hambis diye bilinir. Annemin adı Hristalla Venizelu. İki erkek kardeşim, bir kızkardeşim var şimdi... Daha önce iki kızkardeşim vardı... Beş kardeştik yani eskiden...
SORU: Babanızın mesleği neydi?
ELLİ VENİZELU: Babam tatlıcıydı... Uzunyol'a (Ledra Street) yakındı tatlıcı dükkanı...
SORU: Rahmetlik Huriye Hanımlar'ın komşusuydunuz...
ELLİ VENİZELU: Evet, Huriye, Altıparmaklar'ın Fatma, onların oğluları, Karabardak ve Keziban... Melek... Adnan, Feridun, Ferit, Ahmet, Sonay, Hülya... Bunlar Fatma'nın evlatçıklarıydı... Bir başka Hülya daha vardı, o da Ahmet Altıparmak'ın kızıydı... Bir de Kıymet vardı...
SORU: Ali Zeybekoğlu'nun bana anlattıklarından çok iyi ilişkileriniz vardı Altıparmaklar ve Işımanlar'la... Ve Kargalar'la...
ELLİ VENİZELU: Bizim Kıbrıslıtürkler'le ilişkilerimiz, Kıbrıslırumlar'la ilişkilerimizle aynıydı. Aramızda hiçbir fark yoktu. Her gün Huriye evimize gelirdi, Ahmet Altıparmak bize gelirdi, Huriye Hanım ebeydi, nenemizdi Huriye... Küçük Kaymaklı'nın kırıkçı-çıkıkçısıydı... Her gün bize gelir, anneme "Hristallu, napan?" derdi. Huriye gelir anneme yardım ederdi... Ben kuafördüm, Küçük Kaymaklılı Kıbrıslıtürk hanımlar hep bana gelirlerdi, saçlarını yapardım, saçlarını keserdim. Pek çok arkadaşım vardır, Melek vardır, Ruso'nun hanımı... Hasan Ruso'nun hanımıdır Melek, evlenecekleri zaman, gelin olacağında ben onardıydım başını... Nermin Hasan, Kargalar...
SORU: 1963 yılında kızkardeşiniz Vulla yani Yorgulla 11-12 yaşlarındaydı...
ELLİ VENİZELU: Pek çok insan bizim evde toplanmıştı... Çarpışmalar çıkmıştı diye insanlar gelip bizim evde, kimisi masanın altına girmişti, kimisi yatakların altına... Kendilerini korumaya almaya çalışıyordu. Mesela birisi küçük kardeşinin potinini bağlamak için eğilmiş ve vurulmuştu... Pencerelerden, kapılardan kurşun yağıyordu bizim eve, bizim eve ateş ediliyordu yani... Kızkardeşim Yorgulla evdeydi vurulduğunda... Normal diğer kurşunların yanısıra sanırım dumdum kurşunu da atılıyordu çünkü kapıda izlerini gördüydük daha sonra...
SORU: Ancak sanırım o tarihlerde Küçük Kaymaklılı Kıbrıslıtürkler'de dumdum kurşunu yoktu... Sanırım Kıbrıslırum askerlerde vardı dumdum kurşunu... Kıbrıslıtürkler'de daha çok av tüfekleri vardı... Benim öğrendiğim kadarıyla küçük kızkardeşiniz Yorgulla da avtüfeği taşıyan bir Kıbrıslıtürk tarafından vurulmuştu... Kızkardeşinizi vururken onu görenler vardır, görgü tanığı vardır yani... Kızkardeşiniz vurulduğunda hemen ölmüş müydü?
ELLİ VENİZELU: Kızkardeşim vurulduktan bir gün sonra ölmüştü. 24 Aralık 1963'te vurulmuştu kızkardeşim ve 25 Aralık 1963'te öldü.
Kızkardeşimi bir arabaya koyarak onu hastaneye göndermeye çalıştığımızda, bu defa da arabaya ateş açmışlardı. Kıbrıslıtürkler, polisin olduğu yerden ateş açılıyordu arabanın üstüne ve annem, kızkardeşimizi korumak için arabada, üstüne kapaklandı, kendi vücudunu siper etmeye çalıştı yaralı kızkardeşime... Tam 24 yerinden yaralandı annem, bütün sırtı kurşun doludur, arabanın içindeyken vuruldu annem bu şekilde. Kızkardeşimin üstüne kapaklandı, onu korumaya çalıştı arabanın içindeyken ve böylece kendisi de açılan ateş sonucu yaralandı. Arabanın şöförü aracı durdurup kaçmıştı... Başka birisi arabayı geri getirmeye çalıştı... Annemin vücudu saçma doludur yani... Sonra onları hastaneye götürmeyi başardılar...
Kızkardeşim vurulduğu zaman ağlamaya başlamıştı... "Anneee! Huriye neneyi çağır da o beni iyileştirir! Huriye nenemi isterim! Huriye nene gelsin!" diye ağlıyordu kızkardeşim...
Annem, kızının öldüğünü bilmiyordu... Annem de yaralı olduğu için hastanede yatıyordu. Doktorlar ona "Kızın başka bölümde tedavi görür" diyorlardı, ona kızının öldüğünü söylemiyorlardı. Annem sürekli "Kızım nerde? Kızımı görmek isterim... Kızım nasıl oldu?" diye soruyordu... Doktorlar ona kızının öldüğünü söyleme cesareti bulamıyorlardı, "Başka bir odada yatır kızın" diyorlardı kadına.
Ancak iki ay sonra Makarios söylemişti anneme kızı Yorgulla'nın öldüğünü... İki ay gizlediler annemden kızkardeşimin ölümünü...
Annemi tedavi için Doğu Almanya'ya gönderdiler daha sonra. Oradaki doktorlar, vücudunun 24 yerinde bulunan bu kurşunları çıkaramayacaklarını, bu kurşunları olduğu yerde bırakmanın daha iyi olacağını söylediler ve o günden bu yana annem vücudundaki bu saçmalarla yaşıyor... Şimdi Latça'da yaşıyor, bir gün götürürüm seni... Çok güzel Türkçe bilir...
ALİ ZEYBEKOĞLU: Ben gittim, gördüm kendini, sarıldı öptü... Senden, benden daha iyi Türkçe konuşur. "Vallahi özlediydim Türkçe konuşmayı" dedi bana... Kadının bu kadar çok acısı olmasına rağmen – kızı öldürüldü, kendi ağır yaralandı – tabii Kıbrıslıtürkler da öldürdü, Kıbrıslırumlar da öldürdü – hiçbir zaman kötü bir söz söylemedi Kıbrıslıtürkler için... Ben bu aileyi çok iyi bilirim, onlar da benim ailemi çok iyi bilir... Bizi kavga ettirenler Allah'ından bulsun... Günahtır annelerimiz, babalarımız ağlar... Ağlamasın artık annelerimiz babalarımız... Bir barış yapılsın... Çok hatalar yaptık, bitsin artık...
Benim ailemden da öldürdüler çok... Ama onunla yaşamayı öğrendim...
SORU: Küçük Kaymaklı'dan ne zaman kaçtıydınız?
ELLİ VENİZELU: 25 Aralık 1963'te kaçtık Küçük Kaymaklı'dan... Kızkardeşim öldürülmüştü, annem hastanedeydi, babam büyük bir ameliyat geçirmişti hastanede...
SORU: Ondan sonra tekrar ne zaman gördünüz Kıbrıslıtürk komşularınızı?
ELLİ VENİZELU: Sanırım 1963-64'ten üç-beş yıl yıl kadar sonra Ahmet Altıparmak bir evladını evlendirmişti... Altıparmak gelinle güveyiyi sınıra getirmişti görmemiz için, biz da gidip görmüştük evlendireceği evladını çünkü düğüne gidemiyorduk... Yeşil Hat üzerinde buluştuk...
SORU: Düğünlerine gidemediğiniz için hediye da yolladıydınız kendilerine diye anlatılırdı...
ELLİ VENİZELU: Biz o kadar yakındık ki bu aileyle, düşünün küçük kızkardeşim vurulduğunda acı içinde "Huriye neneye çağır, o beni iyileştirir" diye ağlıyordu, anneme sürekli "Huriye neneyi çağır!" diyordu... Çok iyi komşulardık biz... Her sabah Huriye Hanım anneme gelir, birlikte sabah kahvelerini içerlerdi... "Hristallu, bugün ne yapacayık? Ne pişireceyik?" derdi anneme Huriye Hanım...
SORU: Ali Zeybekoğlu'yla nasıl buluştunuz?
ALİ ZEYBEKOĞLU: Bir yeğenleri vardı, Kıbrıslıtürk, onlara sorduydum ben bu aileyi... Biz bu yeğeni aracılığıyla buluştuk... Dedim bu yeğenine "Benim bir çocukluk arkadaşım vardı Goçço... Babası Hristaki..." Bir meydanlığımız vardı meşhur, kadınlar su aldıklarında tek bir çeşme vardı orada ve tenekelerle kavga ederlerdi, eskiden evlerde su yoktu çünkü... Elli'nin eşi Kosta'nın (Goçço) annesi da parça bir kadındı, iri yarı bir kadındı... Maritsa'ydı adı... Bu yeğenleri buluşturdu bizi... Goçço'nun evine geldiğimde hiç yabancılık duymazdım... Goçço'nun teyzesinin kızı, bir Kıbrıslıtürk'le evlendiydi Küçük Kaymaklı'da... Evlatçıkları var... Ben burasını evim gibi hissederim, serbest da konuşurum. Sonra Kaymaklı maçına götürdüm kendilerini... Kaymaklı şampiyonluğa oynardı, istediler Elli'yle eşi Goçço, "Bizim da köyümüzdür, köylülerimiz oynaycak, bizi maça götürün?" dediler. Önce Kaymaklı Kulübü'ne götürdüm kendilerini, Ruso'nun fotoğraflarını gördüler, üzüldüler...
SORU: "Kayıp" Hüseyin Ruso'yu hatırlan herhalde Elli Hanım...
ELLİ VENİZELU: Babalarının fırını vardı Kaymaklı'da, ben hergün fırına gider, ekmek alırdım. Babalarının adı Ahmet Ruso'ydu, evimin yanındaydı zaten fırın. Solcuların kulübü vardı, Haralambos isimli bir Kıbrıslırum davet ettiydi kendilerini ve Hüseyin Ruso bu kulübe Kıbrıslırumlar'la birlikte yemeye içmeye gittiydi... Kaymaklı'da karışırlardı Kıbrıslırumlar, Kıbrıslıtürkler. Öyle solcu-sağcı yoktu... Fotoğrafı da var bende Hüseyin Ruso'nun, çok güzel bir insandı...
SORU: 1963 "kaybı" Goççino'yu da hatırlan herhalde...
ELLİ VENİZELU: Tabii hatırlarım... Çok iyi bir insandı... Dostlarımızdı Goççinolar... Eşini da hatırlarım, evlatçıklarını da... Bir gün oğlu geldiydi bize Goççino'nun...
SORU: Galadari'yi de hatırlan herhalde...
ELLİ VENİZELU: Evet, çok şey hatırlarım... Şunu da hatırlarım: Haftada bir gün Rusolar'ın fırını ekmek çıkarmazdı, Pazar günleri ve o gün herkes fırın kebabı hazırlardı tepsiyle ve fırına götürürdü, pişirilsin diye... Et ve patatesle ohto hazırlardı herkes ve tepsiyi Ruso'ya götürürdü, pişirsin diye... Hem Kıbrıslıtürkler, hem Kıbrıslırumlar, Ruso'nun fırınına tepsi götürürdü Pazarları, fırın kebabı yapılsın diye.
ANDREAS STAVRU KİRİAKİDİS: Ben da Küçük Kaymalılı'yım, Elli'nin kızkardeşiyle evliyim, onun eniştesiyim. Benim babam mozaikçiydi... Çağlayan'ın yakınlarındaydı dükkanı...
SORU: Küçük Kaymaklı'dan alınıp da "kayıp" edilen Kıbrıslıtürkler'le ilgili herhangi bir dedikodu duymuş muydunuz o zaman?
ELLİ VENİZELU: Duymadık çünkü böylesi kötü şeyler yapanlar konuşmaz ki duyasın...
SORU: Bir şey daha duydum ben, 1958'deydi sanırım, bir Kıbrıslırum'u kaçırmış Küçük Kaymaklılı bazı Kıbrıslıtürkler, onu öldürmüşler, sonra da fırının birinde yakmışlar...
ANDREAS STAVRU KİRİAKİDİS: Stelyos Andreu'ydu bu adamın adı... Mozaikçiydi bu adam da, işini bitirmişti o gün ve karısına "Kamil'in dükkanına gideceğim, bir şişe şarap içmeye" demişti. Kamil, kahveciydi...
Sonra Stelyos Andreu o akşam "kayıp" edildi. Aradan birkaç yıl geçtikten sonra Küçük Kaymaklılı bazı Kıbrıslıtürk arkadaşlarımız bize Stelyos'un öldürülüp gaminilerde yakıldığını anlattılar. Yani doğruydu duyduğunuz... Alçı ve tuğla yapılan gaminiler vardı...
KOSTAS GOÇÇOS HRİSTAKİ: Stelyos'un eşi benim annemin yeğeniydi. Stelyos o gece bizim evden geçerek "Maritsa ben Kamil'e içmeye gidiyorum" demişti.
SORU: Stelyos'u kim kaçırıp "kayıp" etmişti?
ANDREAS STAVRU KİRİAKİDİS: Bilmiyoruz... Kamil'in kahvesine gidiyor, ondan sonra "kayıp" ediliyor...
ELLİ VENİZELU: Bir Kıbrıslıtürk arkadaşımız, Stelyos'un karısına gizli gizli "Boşuna beklemeyesin kocanı çünkü öldürdüler onu..." demişti.
O zaman karısı da "Lütfen, cesedini olsun bulayım" demişti...
O zaman bu Kıbrıslıtürk arkadaşımız "Olmaz" demişti, "çünkü yaktılar kendini gaminide..."
SORU: Yani aslında fırında değil gaminide yaktılardı adamı...
ELLİ VENİZELU: Evet, tuğla gaminisinde yakmışlar...
SORU: Ali Bey siz hiç duymamış mıydınız gaminide yakılan bu Kıbrıslırum'un hikayesini?
ALİ ZEYBEKOĞLU: Yok ama Tabana vardı, kasaphane gibi birşeydi. Orada bir kocakarıyla bir yaşlı adam vardı. Bunlar Kıbrıslırum'du, bazı Kıbrıslıtürkler'in onları öldürdüklerini duyduydum. 1957-58, karı-kocaydı bunlar, yaşlı... Kaymaklı'nın biraz dışında... Şimdi Tenten fabrikası var ya onun tam yanındaydı, bahçanın içindeydi, biz Tabana derdik o bölgeye, hayvan keserlerdi onun içinde... Öldürdüler bu yaşlı çifti. Onları bilirdim...
Ben başka bir adamı vururlarken gördüm, annem da bilirdi kendilerini. Mihaili'ydi adamın adı... Ben onu vururlarken gördüm... Bisikletiyle geçerken belki da elli tane mermi attılar kendine... 1963'te, ilk gün... Hüseyin Karga'nın evinin yanında düştü da öldü...
KOSTAS GOÇÇOS HRİSTAKİ: Andreas Mihail'dir bu adamın adı. Kardeşi cesedini görmüş ve tanıyamamıştı, ancak üç gün sonra alıp gömdülerdi kendini...
1958'de öldürülen Kaymaklılı bir Kıbrıslırum daha vardır, Arestis Luka... 1 Ağustos 1958'de kahvede oturuyordu bu adam, bir arabayla geldi bazı Kıbrıslıtürkler ve kahvehaneye ateş açtılar, bu adam da kahvehanede vurularak öldürüldü.
1963'te öldürülen bir diğer şahıs Haralambus Spiru idi... Regis'in yanında öldürülmüştü 25 Aralık 1963'te.
Bir yeğenim vardı, evlerinin arka duvarı bir Kıbrıslıtürk komşularının evine bakıyordu. 23 Aralık 1963'te bir ses duymuş, pijamalarıyla dışarıya çıkmıştı, duvarın arkasına saklanan bazı Kıbrıslıtürkler, onu başından tabancayla vurdular. Bu yeğenimin adı Yorgios Psara idi, henüz 15 yaşında bir çocuktu...
SORU: Her iki taraf da çok kötü şeyler yaptı fakat her bir taraf yalnız kendi acılarını anlatmayı yeğler, kendi yaptıklarını değil. Ben ilk defa duyarım Kaymaklılı bu Kıbrıslırumlar'ın başına gelenleri... Bir de darbede öldürülen Kaymaklılı vardı...
KOSTAS GOÇÇOS HRİSTAKİ: Evet, Kiriakos Varnava 15 Temmuz 1974 darbesinde bazı Kıbrıslırumlar tarafından öldürülmüştü...
SORU: Tüm bu bilgileri paylaştığınız için hem size, hem de Ali Bey'e çok teşekkür ederim... Böylece Kıbrıslıtürkler de Kaymaklı'da yaşananlarla ilgili üzerinde hiç konuşulmayan bu korkunç olayları da öğrenecekler...
ALİ ZEYBEKOĞLU: Benim söylemek istediğim, bu güzel ada hepimize yeter da, artar da... Yeter ki artık, onların da ölüleri vardır, bizim da ölülerimiz vardır, biz bu ölülerle yaşamayalım ama unutmayalım da ve bir kere daha kavga etmeyelim... Şimdi benim istediğim bundan sonra çok güzel bir yaşantıdır, biz yaşayamadık, çocuklarımız güzel yaşasın. Biz yapamadık bunu, beceremedik... Bundan sonra çocuklarımız, ister Kıbrıslırum, ister Kıbrıslıtürk olsun, anneleri ağlamasın... Bizim kuşakların yapmış olduğu hataları genç kuşaklar yapmasın. O onu öldürdüydü, bu bunu öldürdüydü, terazi yoktur elimizde tartalım, Kıbrıslırumlar mı daha çok hata yaptı, Kıbrıslıtürkler mi diye... Bir sünger çekeceyik onların üzerine, biz artık sonbaharımızı yaşarık ama bundan sonra çocuklarımız, torunlarımız bu güzel adada iyi yaşasın. Güzel bir adadır, güneşimiz var, denizimiz var, herşeyimiz var. Bu ada Kıbrıslıtürkler'i da sığar, Kıbrıslırumlar'ı da sığar. İster Kıbrıslıtürk, ister Kıbrıslırum olsun, insanlar birbirlerine saygılı olmalıdırlar, haklarına saygı gösterirlersa birbirlerinin yapamayacağımız şey yoktur ve çok güzel şeyler bekler bizi. İstediğim odur, Bu insanları çok seviyorum, bu eve geldiğimde sanki kendi evime gelmiş gibiyim. Ben öyle hissederim yani. Ben Goçços'u gördüğümde, çocukluğum gelir aklıma. Düşünebilir min Sevgül Hanım, geçirttiğimiz o günler kazındı kafamın içine... Oynardık beraber, pirili oynardık, Goçços'un döndüreği vardı çok güzel, koyardı ve döndürürdü bu topaçı. Ben bazan kıskanırdım Goçços'un topacını, çok güzeldi... Topaçına oynadığımızda ben tam üstüne vururdum topaçının ki kırılsın! Ama pirilide da bu yenerdi bizi...
Annesi Maritsa, babası da boyacıydı... Orada çocuklarıyla, Goçços'un kardeşleriynan gardaş gibi geçinirdik. Meşhur "Guyu Meydanı"mız vardı bizim, onun hemen yanında kalırdı Maritsa... Birbirlerimize analarımız yemek kordu, götürürdük, biz onlara yemek korduk, onlar bize yemek kordu... Kapılarımız, pencerelerimiz açıktı, yatıp uyuduğumuzda kapıyı kapatmazdık, hem da yolun kenarından geçerdi arabalar ama bakmazlardı bile. Öyle günler geçirttik. Sinemalara bile beraber giderdik... Lohoriyocu Salih Dayı vardı rahmetlik, nur içinde yatsın, toplardı bizi, Rum-Türk beraber, binerdik arabasına giderdik. Kristal Sineması'na da giderdik, Tumarhana Tepesi'nde da vardı sinema, ona da giderdik...
Benim unutamayacağım bir şey daha vardır, ben iki tane by-pass ameliyatı geçirttim Rum tarafında, çok çok memnunum... Öldü diye benim mezarımı kazdılar, mezarımı hazırladılar bana. Ama benim bir doktorum vardır, Marios Kasianidis, şimdi duydum hasta olduğunu, ona ben geçmiş olsun derim. Ben bugün hayatta kalbim atıyorsa, nefes alabiliyorsam, ben o adama borçluyum. En fazla duygulandığım iki konu var...
İkinci ameliyatımı Apollonia'da yaptım, bu adam sebep oldu da yolladı beni. Aksi takdirde ölecektim. On gün kaldım ben birinci ameliyatımda, kalkamadım, Gavcanis yaptıydı bana ameliyatı. Üçüncü-dördüncü gün mamurladığımda bu adama açtım, saat 12.00-1.00 evi da uzak ve beni muayene ederken gördü, hünkür hünkür ağladım. Adamın neme lazım gelecek Apollonia'ya, yabancı bir hastaneye ve bir Ali Zeybekoğlu'nu muayene edecek, işte öyle bir duygulandım ki... O kadar sevdim ben bu adamı, vermiş olduğu o Hipokrat Yemini'nin tamamen hakkını verdi. Ben yedi senedir bu adama giderim iki ayda bir... Ne Rum, ne da Türk ayırımı yapar bana. Ayırım yapmaz, saati, günü geldiğinde bana da bakar, hiç torpil morpil yok. Dolayısıyla ben bu adamdan çok memnunum, ailesinden çok memnunum.
Bir gün bana Goçços'un hasta olduğuna dair telefon açar bana Elli, "Goçço hastadır, bak yardımcı ol kendine da Marios Kasianidis senin doktorun, alasın kendine bir randevu" dedi bana. Benim tuhafıma gitti bu! Aradım doktorumu, çat pat Tarzanca böyle, dedi bana "Ağlayım mı, güleyim mi? Bir Rum senden yardım ister, ben bakayım kendine?!"
"Ha!" derim.
"Tamam, söyle gelsin da bakayım kendine..."
Yani bunlar işte... Biz istersak güzel şeyleri yaratabilirik... Ama kötülükler... Terazi yoktur ölçelim "Rumlar çok yaptı, Türkler az yaptı" diye... Yoktur öyle bir şey... Öldürmeyelim birbirimizi artık... Anneler babalar ağlamasın... Benim ailemden da vardır "kayıp", hala daha mezarını bulamayıyoruk... Goççino, Münür Yusuf eniştem... Çok vardır ama bu akıtılan gözyaşları, akmasın artık. Ama Rum olsun, ama Türk olsun, akmasın artık bu gözyaşları... Benim istediğim odur. Doktoruma da, Marios Kasianidis'e da çok çok geçmiş olsun derim, inşallah tez günde iyi olur... Çok üzüldüm duyunca hasta olduğunu, sanki kalbimin yarısı durmuş gibi oldu... Konuştum biraz evvel telefonda kendisiyle, ben ona Allah'tan uzun ömürler dilerim, çok çok severim kendisini...
Ben bunları söylerken, Türk tarafı da şöyledir böyledir demiyorum. O zaman yoktu, şimdi bizimkiler da bu ameliyatları başladılar yapsınlar. Çok iyi bir duruma geldi onlar da.
İsterim artık Rumlar'la Türkler asırlar boyu kavga ederler, kavga etmesinler da birbirlerinin haklarına sahip çıksınlar. Çok teşekkür ederim...
(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler – Sevgül Uludağ – Haziran 2012)
Ιστορίες από την Ομορφίτα…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Ήταν ο Ali Zeybekoghlu που μου είχε πει για πρώτη φορά την ιστορία ενός μικρού Ελληνοκύπριου κοριτσιού που ήταν 11-12 χρονών και είχε σκοτωθεί στην Ομορφίτα (Kuchuk Kaymakli) τον Δεκέμβριο του 1963… Ήθελε να με πάρει στην οικογένεια της…
«Είναι τόσο υπέροχοι άνθρωποι, πραγματικά πρέπει να τους γνωρίσεις… Παρόλο που το κορίτσι είχε σκοτωθεί από κάποιους Τουρκοκύπριους, η αδελφή της Έλλη, ο σύζυγος της Κώτσιος και η μητέρα της Χρυστάλλα δεν έχουν μίσος την καρδιά τους… Είναι πολύ καλοί μας φίλοι…»
Φυσικά θα πηγαίναμε αλλά πάντα κάτι προέκυπτε: Άσε με να πάω να δείξω αυτό τον τόπο ταφής και εκείνο τον τόπο ταφής, άσε με να τελειώσω αυτή τη συνέντευξη και εκείνη την συνάντηση… Πέρασαν τρία χρόνια μέχρι τη μέρα που ο Ahmet Hasan θα μου έλεγε για το μικρό κορίτσι που είχε σκοτωθεί στην Ομορφίτα… Ο θείος του ήταν στενός φίλος με τον Χαμπή και ήταν καλοί γείτονες… Όταν έγραψα την ιστορία αυτή, μια μέρα μου τηλεφώνησε η Έλλη, η αδελφή του μικρού κοριτσιού… Η Έλλη Βενιζέλου, η κόρη του Χαμπή του ζαχαροπλάστη, θυμόταν όλους τους Τουρκοκύπριους γείτονες και φίλους της με τρυφερές αναμνήσεις… Πάμε μαζί με τον Ali Zeybekoghlu για να την επισκεφτούμε στο σπίτι της στην Ομορφίτα, κοντά στη διαχωριστική γραμμή… Τρία χρόνια μετά που μου είχε πει για αυτήν ο Ali, καταφέρνουμε να πάμε να την δούμε…
Η Έλλη Βενιζέλου που ήταν κομμώτρια στους καλούς καιρούς της Ομορφίτας, είχε πολλές Τουρκοκύπριες πελάτισσες:
«Οι νεαρές κοπέλες έρχονταν σε μένα… Είχα φτιάξει τα μαλλιά της γυναίκας του Hasan Ruso για το γάμο της, το όνομα της είναι Melek…»
Ο Hasan Ruso, όπως και ο Huseyin Ruso, σκοτώθηκαν από κάποιους Ελληνοκύπριους στην Ομορφίτα και ο Huseyin Ruso είναι ακόμα «αγνοούμενος»… Η Έλλη έχει τις φωτογραφίες του, ένα άλμπουμ σχεδόν γεμάτο με φωτογραφίες των Τουρκοκυπρίων του Καϊμακλί (Ομορφίτα) που ήξερε…
«Ήξερα τον πατέρα, Ahmet Ruso, που είχε φούρνο στο Καϊμακλί… Πήγαινα κάθε μέρα στο φούρνο του και αγόραζα ψωμί από εκεί, ήταν δίπλα από το σπίτι μου. Μια φορά τη βδομάδα, τις Κυριακές, δεν έφτιαχναν ψωμί ώστε όλοι να ετοιμάσουν κρέας και πατάτες και να το πάρουν στο φούρνο του Ruso για να το ψήσουν στους φούρνους του… Και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι έπαιρναν ταψιά με το φαγητό τους στο Ruso για να τους τα ψήσει…»
Ο Ali ήταν παιδικός φίλος με τον Κώστα Κώτσιο Χριστάκη… Έπαιζαν ππιριλιά – ο Κώστας είχε ένα συγκεκριμένο που το ζήλευε ο Ali.
«Η μητέρα του Κώστα ήταν η Μαρίτσα… Όταν ήμουν παιδί πάντα ένιωθα άνετα στο σπίτι του Κώστα, σαν στο σπίτι μου. Πηγαίναμε και ερχόμασταν σαν να ήταν το σπίτι μας…»
Η Χρυστάλλα, η μητέρα της Έλλης, ήταν στενή φίλη και γειτόνισσα με την Huriye, τη μαμμού του Καϊμακλιού. Η Huriye θεράπευε επίσης εκείνους που είχαν εξαρθρώσει τους ώμους ή τους αστραγάλους τους και επίσης φρόντιζε και σπασμένα κόκκαλα…
«Η Huriye ερχόταν κάθε πρωί στη μητέρα μου και έπιναν καφέ. Δεν υπήρχε διαφορά μεταξύ μας. Θυμούμαι την κόρη της Huriye, την Fatma και τα παιδιά της Adnan, Feridun, Ferit, Ahmet, Sonay, Hulya... Θυμούμαι τον Ahmet Altiparmak που ήταν στενός φίλος με τον πατέρα μου…»
Στο τέλος του Δεκεμβρίου όταν ξεκίνησαν οι συγκρούσεις στο Καϊμακλί, πολλοί άνθρωποι είχαν μαζευτεί στο σπίτι του πατέρα της, του Χαμπή… Η Έλλη το θυμάται καλά:
«Κάποιοι είχαν κρυφτεί κάτω από τα κρεβάτια, κάποιοι κάτω από τα τραπέζια… Όλοι προσπαθούσαν να προστατεύσουν τους εαυτούς τους… Κάποιοι Τουρκοκύπριοι πυροβολούσαν το σπίτι μας και οι σφαίρες έρχονταν από τις πόρτες και τα παράθυρα… Τότε πυροβολήθηκε η μικρή μου αδελφή Γιωργούλλα… Ήταν η 24η Δεκεμβρίου 1963. Μετά μαζί με την μητέρα μου τη βάλαμε σε ένα αυτοκίνητο και κάποιος τους πήρε στο νοσοκομείο. Όμως όταν ξεκίνησε το αυτοκίνητο, οι Τουρκοκύπριοι άρχισαν να πυροβολούν και ο οδηγός έφυγε από το αυτοκίνητο, η μητέρα μου έσκυψε να προστατεύσει τη μικρή Γιωργούλα μέσα στο αυτοκίνητο και την πυροβόλησαν σε 24 σημεία – η πλάτη της ήταν γεμάτη σφαίρες… Τότε κάποιος άλλος προσπάθησε να τους πάρει στο νοσοκομείο…
Όταν πυροβολήθηκε η αδελφή μου, άρχισε να κλαίει και να λέει στη μητέρα μου «Τηλεφώνα στην Huriye! Μάμμα σε παρακαλώ τηλεφώνησε στην Huriye! Θα με θεραπεύσει και θα με κάνει καλά! Σε παρακαλώ μάμμα, τηλεφώνα την Huriye!...»
Η αδελφή μου πέθανε μια μέρα μετά που την πυροβόλησαν, αλλά εφόσον και η μητέρα μου ήταν βαριά τραυματισμένη δεν της είπαν για δύο μήνες ότι είχε πεθάνει η κόρη της. Η μητέρα μου συνεχώς ρωτούσε για αυτή και οι γιατροί της έλεγαν: «Είναι σε άλλο δωμάτιο…». Δύο μήνες αργότερα, ο Μακάριος είπε στη μητέρα μου ότι η κόρη της είχε πεθάνει. Έστειλαν τη μητέρα μου στην Ανατολική Γερμανία για θεραπεία και οι γιατροί εκεί είπαν ότι ήταν καλύτερα να αφήσουν τις σφαίρες εκεί που ήταν και να μην τις αφαιρέσουν… Από εκείνο τον καιρό, ζει με τις σφαίρες στο σώμα της…»
Μιλούμε για τους Ελληνοκύπριους της Ομορφίτας που σκοτώθηκαν από κάποιους Τουρκοκύπριους… Ο Στέλιος Ανδρέου είναι «αγνοούμενος» από το 1958 – είχε πάει στο καφενείο του Kamil και «εξαφανίστηκε» από εκεί. Προφανώς τον πήραν από εκεί, τον σκότωσαν και τον έθαψαν σε ένα καμίνι… Η γυναίκα του ποτέ δεν πήρε πίσω τα οστά του… Ο Ali θυμάται ότι στην Ομορφίτα υπήρχε ένα μέρος που ονομαζόταν «Tabana» και εκεί έσφαζαν ζώα και το 1957-58 κάποιοι Τουρκοκύπριοι σκότωσαν ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, μια ηλικιωμένη γυναίκα και ένα ηλικιωμένο άνδρα… Ήταν επίσης μάρτυρας στη δολοφονία του Ανδρέα Μιχαήλ το 1963… Ενώ ο Ανδρέας Μιχαήλ οδηγούσε το ποδήλατο του, κάποιοι Τουρκοκύπριοι τον πυροβόλησαν… «Τον πυροβόλησαν ίσως με 50 σφαίρες… Έπεσε από το ποδήλατο του και πέθανε…» Ο αδελφός του δεν μπορούσε να αναγνωρίσει το σώμα του… Ήταν μετά από τρεις μέρες που τον πήραν για να τον θάψουν… Υπήρχε και ο Αρέστης Λουκά που καθόταν στο καφενείο το 1958 όταν ένα αυτοκίνητο γεμάτο με Τουρκοκύπριους από την ΤΜΤ ήρθαν και πυροβόλησαν το καφενείο και πέθανε… Το 1963 ο Χαράλαμπος Σπύρου σκοτώθηκε κοντά στο Regis... Και ακόμα ένας, ένα νεαρό αγόρι 15 χρονών, που είχε βγει έξω στον κήπο του με τις πυτζάμες του στις 23 Δεκεμβρίου 1963 και τον πυροβόλησαν στο κεφάλι – το νεαρό αγόρι πέθανε… Και τόσοι Τουρκοκύπριοι που σκοτώθηκαν και έγιναν «αγνοούμενοι» από την Ομορφίτα… Κάποιους τους πήραν από το σπίτι τους ορισμένες ομάδες του Σαμψών και μετά «εξαφανίστηκαν», κάποιοι είχαν πάει πίσω στην Ομορφίτα για να πάρουν παπλώματα και κρεβάτια και ορισμένα ρούχα διότι έπρεπε να διαφύγουν στις Hamit Mandrez και «εξαφανίστηκαν»… Ψάχνουμε ακόμα και εκείνους τους Τουρκοκύπριους που έγιναν «αγνοούμενοι» από την Ομορφίτα το 1963… Τι ντροπή και για τις δύο πλευρές να έχουν την υπογραφή τους του θανάτου σε αυτές τις τρομερές δολοφονίες…
Όταν άνοιξαν τα οδοφράγματα το 2003, ο Ali Zeybekoghlu προσπάθησε να βρει τον παιδικό του φίλο Κώτσιο. Συναντήθηκαν και από τότε βρίσκονται τακτικά. Ο Ali τους πήρε επίσης στον ποδοσφαιρικό αγώνα πρωταθλήματος του Kuchuk Kaymakli πριν από δύο χρόνια και υπάρχουν φωτογραφίες από εκείνες τις μέρες…
Ο Ali έχει δύο «αγνοούμενους» στη στενή του οικογένεια που «εξαφανίστηκαν» το Δεκέμβριο του 1963 από την Ομορφίτα και λέει «Αυτή η οικογένεια είναι τόσο ξεχωριστή… Φαντάσου την Χρυσταλλού, τη μητέρα της Έλλης, που είχε χάσει την κόρη της στις συγκρούσεις και είχε τραυματιστεί και η ίδια… Πήγα να την επισκεφτώ και μιλήσαμε στα τούρκικα… Μιλά πολύ καλά τουρκικά. Μου είπε «Πεθύμησα να μιλήσω τουρκικά»… Και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι έχουν σκοτώσει αλλά παρόλο τον πόνο της, η Χρυσταλλού ποτέ δεν είπε κακά λόγια για τους Τουρκοκύπριους… Οι οικογένειες μας γνωρίζονται πολύ καλά… Δεν θέλω να κλαίνε οι μητέρες και οι πατέρες μας, όλοι κάνουμε λάθη, ας έχουμε ειρήνη και να μην πολεμούμε… Σκότωσαν άτομα και από την οικογένεια μου αλλά έμαθα να ζω με αυτό… Δεν υπάρχουν ζυγαριές να ζυγίσουμε αν οι Τουρκοκύπριοι ή οι Ελληνοκύπριοι έκαναν περισσότερα κακά πράγματα, δεν υπάρχουν τέτοιες ζυγαριές… Είτε είναι Τουρκοκύπριες, είτε Ελληνοκύπριες μητέρες, δεν πρέπει να έχουν λόγο για να κλαίνε…
Στο Καϊμακλί ήμασταν σαν αδέλφια με τον Κώτσιο, οι μητέρες μας έστελλαν το φαγητό που είχαν μαγειρέψει εκείνη τη μέρα η μια στην άλλη… Συνηθίζαμε να κοιμόμαστε το βράδυ με τις πόρτες και τα παράθυρα μας ανοικτά… Ήταν τέτοιες μέρες… Πηγαίναμε στο σινεμά μαζί, ήταν ο Salih Dayi με το λεωφορείο που μας έβαζε όλους μέσα και πηγαίναμε στο σινεμά Crystal ή σε άλλα σινεμά μαζί, Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι…
Έχω ένα γιατρό, καρδιολόγο, που μου έσωσε τη ζωή… Ήμουν τόσο άρρωστος που έσκαψαν τάφο για μένα, περιμένοντας ότι θα πέθαινα… Όμως ο Δρ. Μάριος Κασσιανίδης μου έσωσε τη ζωή… Αν ζω σήμερα και κτυπά η καρδία μου, το χρωστώ σε αυτόν. Με φρόντισε τόσο καλά και έδωσε την πραγματική έννοια στον όρκο του Ιπποκράτη, χωρίς διακρίσεις… Με φροντίζει τα τελευταία επτά χρόνια… Έμαθα σήμερα ότι έπαθε καρδιακό επεισόδιο και ένιωσα σαν να σταμάτησε η καρδία μου. Του τηλεφώνησα μόλις τώρα και μίλησα μαζί του, του ευχήθηκα καλή ανάρρωση σύντομα… Μια μέρα η Έλλη μου τηλεφώνησε για να μου πει ότι ο Κώτσιος είναι άρρωστος και να τον βοηθήσω να κάνει ραντεβού με τον Δρ. Μάριο Κασσιανίδη. Τηλεφώνησα στον Δρ. Μάριο και του εξήγησα και μου είπε «Δεν ξέρω αν πρέπει να γελάσω ή να κλάψω , ένας Ελληνοκύπριος ζητά από σένα βοήθεια για να πάρεις ραντεβού;!» «Ναι!» του είπα και βοήθησε τον Κώτσιο… Θέλω να τον ευχαριστήσω και να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου σε αυτόν – του χρωστώ τη ζωή μου, έχω κάνει δύο επεμβάσεις ανοικτής καρδίας και με φρόντισε πολύ καλά…
Η Κύπρος είναι ένα τόσο όμορφο νησί, μπορεί να χωρέσει και τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους, είναι αρκετά μεγάλη για όλους… Ας μην τσακωνόμαστε, ας μην πολεμούμε πλέον… Ας έχουμε λίγη ειρήνη στο νησί αυτό, ώστε οι μητέρες μας να μην κλαίνε πια…»
(*) Published in the POLITIS newspaper on the 15th of July 2012.
Photos: Little Yorgoulla…
Kotsios, Eleni and Ali…
No comments:
Post a Comment