*** Memories from another time: Middle age conditions in Cyprus…
The lifestyle that Cyprus had once upon a time…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
In his article 11 years ago, on the 29th of December 2013 entitled "From middle ages to current times" published in the "Havadis" newspaper, Dr. Bekir Azgin continued to tell his "Memories from another time…" In this lovely article, this was what he was talking about:
"I encountered a lot of people who would complain that "Our whole life was spent dealing with the Cyprus problem. We opened our eyes and we found EOKA in front of us. Then it was the events of 1958… During our youth we saw the events of 1963 and 1967, right after 1974 – then we came to 1983 and 2004… We grew old and passing away and still the Cyprus problem did not cease to be a problem." Both Turkish Cypriots and Greek Cypriots complain about this. There is absolutely no discrimination in that.
But our friend Myrka looks at things from a different angle…
"Our generation is very lucky. We lived through our childhood in the middle ages. We spent our youth in the new age. And now we are living through the age of communication with computers and smart phones. It is very rare to live all three ages at the same time" she says…"
OUR CHILDHOOD…
And Dr. Bekir Azgin continues his article:
"Really, our childhood was spent under primitive conditions. There was neither any electricity, nor any running water or proper roads in the village Potamia… Actually there were roads but these roads were very dusty in the summer and muddy during the winter. Water would accumulate on the road… While trying to jump over these, we would sometimes slip and fall and we would all become muddy. When we got home, we would be told off because of that."
"OLD CAR TYRES, BICYCLE WHEELS…"
"Since there were no cars passing from these roads, they were our playground. Turkish Cypriot and Greek Cypriot kids from our neighbourhood would gather and would play on the road when there would be no mud on the road… We were very skilled at creating games for ourselves. A piece of cane peeled from its bark would become our horse sometimes and sometimes it would become our carriage or car. We would do races with an old bicycle wheel. And if the wheel was an old tyre of a car, you should see our joy… One of us would bend down and go inside the old car tyre and the other kid would roll this… Of course it was very difficult to find an old tyre in the village since there were not many cars in the village. But there were a lot of bicycles. From the inner tyre of the bicycle, we would create a ball. These balls would be very heavy since they were filled. When it hit you, you would be bruised. But we really didn't give a damn about that…"
"STONES OF APRICOTS WOULD BE OUR PIRRILLI…"
"We would prefer games with lots of material to be found. We would put stones on top of each other and play a game called "skadoulliga"… We would take a roundish black stone and try to bring down the stones we had put on top of each other. You would gain points according to the number of stones you would bring down…
We would play pirilli with the stones of apricots. Stones of apricots that had fallen under the tree would be collected and stocked for the game. We would connect the leaves of pumpkins and make pipes… We would carry water from the water from the arch that passed in front of our house and we would water our own garden with these makeshift pipes…"
"PLAYING HIDE AND SEEK…"
"When the sun went down, we would play "hide and seek"… A sort of rhyme would be said like "Either here or there, it is with the daughter of the helva maker" and a player would be chosen called "ebe" ("it"). This would be judged as a just way of choosing that player. Even when there would be an argument about the choice of the "ebe" ("it"), the Greek Cypriot kids would say to us "halvadji re, halvadji" and would ask for the "ebe" to be chosen again. This game would continue until our moms would come out and call out our names. And then we would start singing and dispersing: "Those who have a home, go home… Those who don't have a home, go to the end of a framo (fence)…"
"IN THE GASLIGHT…"
In the evening our homes would be illuminated by gaslight. In the coffeeshops and in richer families, there would be "lux" lights in their homes. But the "lux" lamps were too luxurious for the villagers. The gaslight number four would be more than enough for them… But this lamp required labour every single night. It had to be filled with gasoline and the "fanoz" ("fanous" – the bell glass) would have to be cleaned up.
When I grew a bit older, I started staying upstairs by myself. I would put the lamp on the window and put my bed in such a way that I could read under the lamp light but when I would get sleepy, I would just extend my hand to turn down the wick of the lamp. I would also keep a bottle of gasoline next to the lamp.
Some meals would make a person real thirsty. Especially salty food like "ringa", "tsardelli" and "bakkalyao" (a kind of salted fish). One night our meal was boiled dry broadbeans eaten together with "ringa" fish (a kind of salty, dried fish). I got a bottle of water and I put that bottle of water on the window sill. After I fell asleep, I started having nightmares… I was terribly thirsty… It was raining. I was opening my mouth but not a drop of water would fall in… After struggling some time, I woke up. My mouth was dry… I reached out to the bottle and started drinking. After a few drops, I realized that I got the wrong bottle… It was not nice to drink gasoline… For two days onwards, I would burp gasoline…"
"VALUE OF WATER…"
"I realized the value of water when started carrying water to the house. It was an endless task… The chicken and the turkeys (alinas) in the henhouse needed water, we had two-three goats that we had in the yard, they too wanted water. In the evening bigger animals like horse, mule and donkey would come back home, they needed even more water… We needed to water the flowers and trees during the summer months. There was a huge earthen jug that had some ashes in it, that had to be filled up with water. My mother would wash the clothes with the water and ashes. The soap would become more bubbly with the water that had ashes in it… My mother would use soap to clean the clothes in the washtub and then with a wooden stick, would beat the laundry up (and meanwhile, the buttons would be broken)…
The "kazani" ("cauldron") that was put on open fire must be filled with water in order to take a bath. The water was heated by throwing some bushes and branches in the fire under the cauldron… And then a bucket of hot water would be taken, one would go to a corner of the stable, sit on the stool, mix the hot water with cold water and wash… There was no problem with doing this during the summer months. But in winter, it was terrible. The wind blowing under the doors and from the cracks of the windows would freeze us…
Even I wonder how we survived under these middle age conditions…"
REMEMBERING ALL THIS…
I was born in 1958 and I caught up with what Dr. Bekir Azgin is telling in his article about "middle age conditions"… We were living in Nicosia but when I went to my auntie's village Kredhia, it was exactly the way Bekir Azgin is describing, the way of life in the village… My auntie Pembe's daughter would be baking bread every 10 or 15 days and we would carry water for her to add to the flour…
I remember the gaslight of the lamps and I still have a couple of antique lamps, a heritage from my mother to remind me the kind of life she had since she was born in 1917 and always studied in the gaslight when she was going to school…
I also remember the games we played in the street with neighbour's kids: Hide and seek, dodgeball, hopscotch… These are now "forgotten" games of another era – nowadays, kids only play games on tablets and computers and iPads, not in the street… They wouldn't have heard even the names of such games… That's why, some teachers in some schools are always trying to teach kids such games that once upon a time, kids played in Cyprus…
"Orta çağdan günümüze…"
Dr. Bekir Azgın
(Havadis, 29 Aralık 2013 - Başka bir dünyadan anılar – 3.)
"Ömrümüz Kıbrıs sorunu ile uğraşmakla geçti. Gözümüzü açtık, karşımızda EOKA'yı bulduk. Sonra da 1958 olayları. Gençliğimizde 63 ve 67 olayları arkasından da 74, 83 derken 2004'e geldik. Yaşlandık, gidiyoruz hala Kıbrıs sorunu, sorun olmaktan kurtulamadı" diye yakınanlara çok rastladım. Türkler de yakınıyor Rumlar da. Bu konuda ayrı gayrı yok.
Ne var ki dostumuz Mirka olaylara farklı bir açıdan bakıyor: "Bizim nesil çok şanslı. Çocukluğumuzu orta çağda yaşadık. Gençliğimizi Yeni çağda geçirdik. Şimdi de bilgisayarlı, akıllı telefonlu İletişim çağında yaşıyoruz. Üç çağı bir arada yaşamak az rastlanır bir olay."
Gerçekten de çocukluğumuz, ilkel koşullarda geçti. Köyde ne elektrik vardı, ne akar su, ne de doğru dürüst yol. Yani yol vardı da yazın toz toprak deryasıydı, kışın da çamur deryası. Yolun içinde su birikintileri oluşurdu. Onları atlamaya çalışırken bazan ayağımız kayar, yere düşerdik ve üstümüz başımız berbat olurdu. Eve geldiğimizde de azar işitirdik.
Yollardan araba geçmediği için oraları bizim oyun alanımızdı. Mahalle çocukları Türk, Rum toplanır; çamur olmadığı zamanlar orada oynardık. Kendimize oyun yaratmakta mahirdik. Kabukları sıyrılmış bir kamış, bazan atımız olurdu, bazan da arabamız. Eski bir bisiklet tekerleği ile yarışlar yapardık. Hele tekerlek eski bir araba lastiği ise keyfimize diyecek olmazdı. Birimiz kıvrılır içine girerdi, öteki de onu yuvarlardı. Kuşkusuz eski araba lastiği bulmak çok zordu çünkü köyde araba pek yoktu. Buna karşılık bisiklet boldu. Bisikletin iç lastiğinden top yapardık. Bu toplar, içleri dolu olduğu için ağır olurdu. Vurduğu yeri morartırdı. Ama hiç umurumuzda olmazdı.
Ham maddesi bol olan oyunları tercih ederdik. Taşları üst üste dizer ve "skadulliga" diye bir oyun oynardık. Elimize aldığımız yuvarlakça bir karataşla, belli bir mesafeden, dizdiğimiz taş yığınını yıkmaya çalışıdık. Kaç taş yıkabilirsen o kadar puan kazanıyordun.
Zerdali çekirdeğine pirilli oynardık. Zerdali ağaçlarının altına düşmüş kurtlu veya çürümüş zerdalilerin çekirdekleri toplanır ve sermaye birikimi yapılırdı, oyun için. Balkabağı yapraklarını birbirine ular ve künk yapardık. Evimizin önünden geçen akardan bu künkle yola su taşır ve orada oluşturduğumuz bahçemizi sulardık.
Güneş batınca çoğunlukla "saklambaç" oynardık. "Ya ondadır, ya bunda; helvacının kızında" diyerek ebe tayin edilirdi. Bu adil bir ebe tayini olarak algılanırdı. Hatta oyun içinde ebe tartışması olduğu zamanlar Rumlar bize "halvaci re, helvaci" der ve ebe tayininin yeniden yapılmasını isterlerdi. Oyun, annelerimiz avluya çıkıp da isimlerimizi çağırıncaya kadar sürerdi. Ondan sonra "Evi olan evine, evi olmayan framo (çit) dibine" der ve dağılırdık.
Akşamları evlerimiz gaz lambası ile aydınlatılırdı. Kahvehanelerde ve zengince kişilerin evlerinde lüks lambası bulunurdu. Ama lüks lambası, adı üstünde, çoğu köylüler için fazla lükstü. Dört numara lamba nelerine yetmezdi? Ancak lamba da her akşam üzeri iş gerektirirdi. Lambasuyu ile doldurulması ve fanusun (bizler fanoz derdik) temizlenmesi gerekirdi.
Ben palazlanınca hanayda tek başıma kalmaya başladım. Lambayı pencerenin içine koyar ve karyolayı da öyle ayarlamıştım ki hem kitap okuyabileyim hem de uyuklayınca elimle uzanıp lambanın fitilini kısabileyim. Lambanın yanında bir şişe de lambasuyu bulunduruyordum.
Bazı yemekler insanı susatır. Hele renga (ringa), tsardelli (sardalye), bakalyao (kurutulmuş tuzlu bir balık türü) gibi tuzlu yiyecekler. Bir akşam, yemeğimiz kuru bakla ile renga idi. Yanıma bir şişe su aldım ve onu da pencereye koydum. Uyuyakaldıktan bir süre sonra kâbus görmeye başladım. Korkunç susamışım. Yağmur yağıyor. Ağzımı açıyorum ama bir damla bile ağzıma düşmüyor. Bir süre böyle cebelleştikten sonra uyandım. Ağzım kupkuru. Elimi uzattım, şişeyi aldım ve başıma diktim. Birkaç yudum içtikten sonra farkettim ki yanlış şişeyi almışım. Lambasuyu içmek hiç de hoş bir şey değilmiş. İki gün boyunca lambasuyu genirdim.
Evde akar su olmanın değerini, su taşımaya başlayınca anladım. Taşı, taşı bitmez. Kümesteki tavuklar, hindiler (alo veya alina) su ister, evde beslenen iki-üç keçimiz vardı; onlar su ister. Akşama eve at, katır, eşek gibi büyük hayvanlar gelecek, onlar çok su ister. Avludaki çiçekleri ve ağaçları yaz aylarında sulamak gerekirdi. İçinde kül bulunan kocaman bir küp vardı, onun doldurulması gerekirdi. Annem küllü su ile çamaşır yıkardı. Sabun, küllü su ile daha iyi köpürürmüş. Çamaşır teknesinde elbiseleri sabunladıktan sonra elindeki tahta tokmakla onları bir güzel döverdi. (Bu arada düğmeler de kırılırdı.)
Yıkanmak için ocak üstüne oturtulmuş kazan, su ile doldurulmalıydı. Ocağa atılan çalı-çırpı ile su ısıtılırdı. Ondan sonra kazandan bir lenger su alınır ve ahırın bir köşesine gidilir, oradaki tokmağa oturulur; sıcak su ile soğuk su karıştırılır ve yıkanılırdı. Yazın bunda bir sorun yoktu. Ama kışın bu bir felâketti. Pencere ve kapı aralığından esen rüzgâr insanı dondururdu.
Bu orta çağ koşullarında varlığımızı nasıl sürdürdüğümüze ben bile şaşar şaşar kalırım…
(Dr. Bekir Azgın - Havadis, 29 Aralık 2013 - Başka bir dünyadan anılar – 3.)
Αναμνήσεις από μια άλλη εποχή: Συνθήκες μεσαίωνα στην Κύπρο…
Ο τρόπος ζωής που είχε κάποτε η Κύπρος...
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Στο άρθρο του στις 29 Δεκεμβρίου 2013, πριν από 11 χρόνια, με τίτλο «Από τον μεσαίωνα στη σημερινή εποχή» που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Havadis», ο Dr. Bekir Azgin συνέχισε να διηγείται τις «Αναμνήσεις από μια άλλη εποχή...». Σε αυτό το υπέροχο άρθρο, μιλούσε για τα ακόλουθα:
«Συνάντησα πολλούς ανθρώπους που παραπονιόντουσαν ότι «Όλη μας η ζωή πέρασε ασχολούμενοι με το Κυπριακό. Ανοίξαμε τα μάτια μας και βρήκαμε μπροστά μας την ΕΟΚΑ. Μετά ήταν τα γεγονότα του 1958... Στα νιάτα μας είδαμε τα γεγονότα του 1963 και του 1967, αμέσως μετά το 1974 – μετά ήρθαμε στο 1983 και το 2004... Μεγαλώσαμε και πεθαίνουμε και όμως το Κυπριακό δεν έπαψε να είναι πρόβλημα». Τόσο οι Τουρκοκύπριοι όσο και οι Ελληνοκύπριοι διαμαρτύρονται γι αυτό. Δεν υπάρχει καμία απολύτως διάκριση σε αυτό.
Αλλά η φίλη μας η Μίρκα βλέπει τα πράγματα από μια διαφορετική οπτική γωνία...
«Η γενιά μας είναι πολύ τυχερή. Ζήσαμε τα παιδικά μας χρόνια στον μεσαίωνα. Περάσαμε τα νιάτα μας στη νέα εποχή. Και τώρα ζούμε την εποχή της επικοινωνίας με τους υπολογιστές και τα έξυπνα τηλέφωνα. Είναι πολύ σπάνιο να ζεις και τις τρεις εποχές ταυτόχρονα» λέει...»
Η παιδική μας ηλικία...
Και ο Δρ Bekir Azgin συνεχίζει στο άρθρο του:
«Πραγματικά, η παιδική μας ηλικία πέρασε κάτω από πρωτόγονες συνθήκες. Στο χωριό Ποταμιά δεν υπήρχε ούτε ηλεκτρικό ρεύμα, ούτε τρεχούμενο νερό, ούτε σωστοί δρόμοι... Στην πραγματικότητα υπήρχαν δρόμοι, αλλά αυτοί οι δρόμοι ήταν πολύ σκονισμένοι το καλοκαίρι και λασπωμένοι το χειμώνα. Το νερό συσσωρευόταν στο δρόμο... Ενώ προσπαθούσαμε να πηδήξουμε από πάνω, μερικές φορές γλιστρούσαμε και πέφταμε και λασπωνόμασταν όλοι. Όταν γυρίζαμε σπίτι, μας θύμωναν γι αυτό».
«Παλιά λάστιχα αυτοκινήτων, τροχοί ποδηλάτων…»
«Εφόσον δεν περνούσαν αυτοκίνητα από αυτούς τους δρόμους, ήταν η παιδική μας χαρά. Τουρκοκύπρια και Ελληνοκύπρια παιδιά από τη γειτονιά μας μαζεύονταν και έπαιζαν στο δρόμο όταν δεν υπήρχε λάσπη στο δρόμο... Ήμασταν πολύ επιδέξιοι στο να δημιουργούμε παιχνίδια για να παίξουμε. Ένα κομμάτι καλαμιού ξεφλουδισμένο από το φλοιό του γινόταν κάποτε το άλογο μας και κάποτε γινόταν άμαξα ή αυτοκίνητο. Κάναμε αγώνες με ένα τροχό παλιού ποδηλάτου. Και αν ο τροχός ήταν ένα παλιό λάστιχο αυτοκινήτου, πρέπει να βλέπατε τη χαρά μας... Ένας από εμάς έσκυβε και έμπαινε μέσα στο παλιό λάστιχο του αυτοκινήτου και το άλλο παιδί το κυλούσε... Βέβαια ήταν πολύ δύσκολο να βρεις ένα παλιό λάστιχο στο χωριό, αφού δεν υπήρχαν πολλά αυτοκίνητα στο χωριό. Αλλά υπήρχαν πολλά ποδήλατα. Από το εσωτερικό λάστιχο του ποδηλάτου φτιάχναμε μια μπάλα. Αυτές οι μπάλες ήταν πολύ βαριές αφού ήταν γεμάτες. Όταν σε χτυπούσε, μωλωπιζόσουν. Αλλά πραγματικά δεν μας ένοιαζε καθόλου...»
«Τα κουκούτσια από χρυσόμηλα ήταν τα ππιριλιά μας...»
«Προτιμούσαμε παιχνίδια με πολλά υλικά που έπρεπε να βρεθούν. Βάζαμε πέτρες τη μία πάνω στην άλλη και παίζαμε ένα παιχνίδι που λέγεται «σκατούλικα»... Παίρναμε μια στρογγυλή μαύρη πέτρα και προσπαθούσαμε να ρίξουμε κάτω τις πέτρες που είχαμε βάλει τη μία πάνω στην άλλη. Κερδίζαμε πόντους ανάλογα με τον αριθμό των πετρών που ρίχναμε...
Παίζαμε ππιριλιά με τα κουκούτσια των χρυσομήλων. Τα κουκούτσια των χρυσομήλων που είχαν πέσει κάτω από το δέντρο συλλέγονταν και αποθηκεύονταν για το παιχνίδι. Ενώναμε τα φύλλα των κολοκυθιών και φτιάχναμε σωλήνες... Μεταφέραμε νερό από το νερό της καμάρας που περνούσε μπροστά από το σπίτι μας και ποτίζαμε τον κήπο μας με αυτούς τους αυτοσχέδιους σωλήνες...»
«Παίζοντας κρυφτό...»
«Όταν έδυε ο ήλιος, παίζαμε «κρυφτό»... Λέγαμε ένα είδος ρίμας όπως «Είτε εδώ είτε εκεί, είναι με την κόρη του χαλβατζή» και επιλέγαμε έναν παίκτη που λεγόταν «ebe» («αυτό»). Αυτό θα κρινόταν ως ένας δίκαιος τρόπος επιλογής αυτού του παίκτη. Ακόμη και όταν υπήρχε διαφωνία για την επιλογή του «ebe» («αυτό»), τα ελληνοκύπρια παιδιά μας έλεγαν «halvadji re, halvadji» και ζητούσαν να επιλεχθεί ξανά ο «ebe». Αυτό το παιχνίδι συνεχιζόταν μέχρι να βγουν οι μαμάδες μας και να μας φωνάξουν. Και τότε αρχίζαμε να τραγουδάμε μέχρι να διαλυθούμε: «Όσοι έχουν σπίτι, να πάνε σπίτι τους... Όσοι δεν έχουν σπίτι, να πάνε στην άκρη του φραμού (φράκτη)...»
«Στο φως του γκαζιού...»
Το βράδυ τα σπίτια μας φωτίζονταν με φως του γκαζιού. Στα καφενεία και στις πλουσιότερες οικογένειες, υπήρχαν φώτα «lux» στα σπίτια τους. Αλλά οι λάμπες «lux» ήταν μεγάλη πολυτέλεια για τους χωριανούς. Το φως γκαζιού νούμερο τέσσερα ήταν υπεραρκετό γι αυτούς... Αλλά αυτό το φως απαιτούσε εργασία κάθε βράδυ. Έπρεπε να γεμίσει με βενζίνη και να καθαριστεί ο «φανός» (το γυάλινο μέρος).
Όταν μεγάλωσα λίγο, άρχισα να μένω μόνος μου στον πάνω όροφο. Τοποθετούσα τη λάμπα στο παράθυρο και έβαζα το κρεβάτι μου με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορώ να διαβάζω κάτω από το φως της λάμπας, αλλά όταν με έπιανε ύπνος, απλώς άπλωνα το χέρι μου για να σβήσω το φυτίλι της λάμπας. Κρατούσα επίσης ένα μπουκάλι βενζίνη δίπλα στη λάμπα.
Κάποια γεύματα έκαναν κάποιον πραγματικά διψασμένο. Ιδιαίτερα τα αλμυρά φαγητά όπως η «ρέγκα», το «τσαρτέλλι» και ο «μπακαλιάρος» (ένα είδος αλμυρού ψαριού). Ένα βράδυ το γεύμα μας ήταν βραστά ξερά φασόλια που τρώγονταν μαζί με ψάρι «ρέγκα» (ένα είδος αλμυρού, αποξηραμένου ψαριού). Πήρα ένα μπουκάλι νερό και το έβαλα στο περβάζι του παραθύρου. Όταν αποκοιμήθηκα, άρχισα να βλέπω εφιάλτες... Διψούσα τρομερά... Έβρεχε. Άνοιγα το στόμα μου αλλά δεν έπεφτε ούτε μια σταγόνα νερό... Μετά από αρκετή ώρα αγώνα, ξύπνησα. Το στόμα μου ήταν στεγνό... Άπλωσα το χέρι μου στο μπουκάλι και άρχισα να πίνω. Μετά από λίγες σταγόνες, συνειδητοποίησα ότι πήρα λάθος μπουκάλι... Δεν ήταν ωραίο το να πίνεις βενζίνη... Για δύο μέρες και μετά, ρευόμουν βενζίνη...»
«Αξία του νερού...»
«Συνειδητοποίησα την αξία του νερού όταν άρχισα να μεταφέρω νερό στο σπίτι. Ήταν μια ατελείωτη δουλειά... Η κότα και οι γαλοπούλες ((γ)αλίνες) στο κοτέτσι χρειάζονταν νερό, είχαμε δύο-τρεις κατσίκες στην αυλή, ήθελαν κι αυτές νερό. Το βράδυ τα μεγαλύτερα ζώα, όπως το άλογο, το μουλάρι και το γαϊδούρι, επέστρεφαν στο σπίτι και χρειάζονταν ακόμα περισσότερο νερό... Τους καλοκαιρινούς μήνες έπρεπε να ποτίζουμε τα λουλούδια και τα δέντρα. Υπήρχε μια τεράστια πήλινη κανάτα με λίγη στάχτη μέσα, που έπρεπε να γεμίζει με νερό. Η μητέρα μου έπλενε τα ρούχα με το νερό και τη στάχτη. Το σαπούνι γινόταν πιο αφρώδες με το νερό που είχε στάχτη μέσα... Η μητέρα μου χρησιμοποιούσε το σαπούνι για να καθαρίσει τα ρούχα στη σκάφη και μετά με ένα ξύλινο ραβδί, χτυπούσε τα ρούχα (και στο μεταξύ έσπαζαν τα κουμπιά)...
Το «καζάνι» που έβαζαν σε ανοιχτή φωτιά έπρεπε να γεμίσει με νερό για να κάνουμε μπάνιο. Το νερό ζεσταινόταν ρίχνοντας μερικούς θάμνους και κλαδιά στη φωτιά κάτω από το καζάνι... Και μετά παίρνοντας έναν κουβά με ζεστό νερό, πήγαινε κανείς σε μια γωνιά του στάβλου, καθόταν στο σκαμνί, ανακάτευε το ζεστό νερό με κρύο νερό και πλενόταν... Δεν υπήρχε πρόβλημα να το κάνεις αυτό τους καλοκαιρινούς μήνες. Αλλά το χειμώνα, ήταν απαίσιο. Ο αέρας που φυσούσε κάτω από τις πόρτες και από τις χαραμάδες των παραθύρων μας πάγωνε...
Ακόμα και εγώ αναρωτιέμαι πώς επιβιώσαμε κάτω από αυτές τις συνθήκες του μεσαίωνα...»
Ενθυμούμενη όλα αυτά...
Γεννήθηκα το 1958 και πρόλαβα αυτά που λέει ο Dr. Bekir Azgin στο άρθρο του για τις «συνθήκες του μεσαίωνα»... Ζούσαμε στη Λευκωσία αλλά όταν πήγαινα στο χωριό της θείας μου, τα Κρίδεια, ο τρόπος ζωής στο χωριό ήταν ακριβώς όπως περιγράφει ο Bekir Azgin... Η κόρη της θείας μου της Pembe έψηνε ψωμί κάθε 10-15 μέρες και κουβαλούσαμε νερό για να το προσθέσει στο αλεύρι...
Θυμούμαι το φως του γκαζιού από τις λάμπες και έχω ακόμα μερικές λάμπες αντίκες, μια κληρονομιά από τη μητέρα μου για να μου θυμίζει το είδος της ζωής που έζησε αφού γεννήθηκε το 1917 και πάντα μελετούσε στο φως του γκαζιού όταν πήγαινε στο σχολείο...
Θυμούμαι επίσης τα παιχνίδια που παίζαμε στο δρόμο με τα παιδιά των γειτόνων: Κρυφτό, κουτσό… Αυτά είναι πλέον «ξεχασμένα» παιχνίδια μιας άλλης εποχής – σήμερα, τα παιδιά παίζουν παιχνίδια μόνο σε tablets και υπολογιστές και iPads, όχι στο δρόμο... Δεν θα έχουν ακούσει ούτε τα ονόματα τέτοιων παιχνιδιών... Γι αυτό, κάποιοι δάσκαλοι σε κάποια σχολεία προσπαθούν πάντα να διδάξουν στα παιδιά τέτοια παιχνίδια που κάποτε τα παιδιά έπαιζαν στην Κύπρο...
(Article published in Greek on my page in POLITIS entitled "Underground Notes" on the 2nd of February 2025…)
Link to the article:
https://politis.com.cy/apopseis/stiles/897427/anamniseis-apo-mia-alli-epochi-synthikes-mesaiona-o-tropos-zois-kapote-stin-kypro
(Note: All photos in this article are from the archive of our friend Sotiris Savva…)
