IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK: TURKISH CYPRIOTS, MARONITE CYPRIOT AND GREEK CYPRIOTS WHO SAVED THE LIVES OF EACH OTHER… (1)

IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK: TURKISH CYPRIOTS, MARONITE CYPRIOT AND GREEK CYPRIOTS WHO SAVED THE LIVES OF EACH OTHER… (1)

*** Turkish Cypriots, Maronite Cypriot and Greek Cypriots who saved the lives of each other…

Putting acts of humanity on the map of Cyprus… (1)

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Over the years, as I was searching for "untold stories of Cyprus", I came across another "taboo subject": That of those who saved each other's lives… Just like atrocities, humanity was also a "repressed subject" that no one wanted to discuss… People knew but unless someone asked them, they would not bring it up… And of course, as you can imagine, no one really asked them… On the contrary, the atmosphere created by "nationalisms" of both sides compelled them to keep silent on both subjects: Atrocities, as well as humanitarian acts of people from our communities…

"NO DIFFERENCE" BETWEEN KILLING OR SAVING ACCORDING TO NATIONALISM…
According to the "nationalisms", killing someone or saving someone did not "count" in our communities in Cyprus: They carried the same "invisibility"… According to nationalism, neither killing, nor saving lives is important in Cyprus considering our recent history… Just as the atrocities are made "invisible" and only "allowed" to talk about "the other side's atrocities", acts of humanity are also not "allowed" to surface and not talked about… This is the result of the ideology of "nationalism" pushed on our communities: They want to show that only their own side was the "sole victim" and any facts or any information or proof that goes against that claim must be suppressed and silenced. And both sides have managed this to a great extent… Except that we continue to investigate and we continue to write about not just one side but both sides and show the atrocities as well as the humanitarian acts from all sides, without making any discrimination whatsoever…

THOSE WHO SAVED HUMAN LIVES…
DJENGIZ RATIP…
*** Djengiz Ratip saved the lives of a busload of Greek Cypriot youngsters from Polis – students who had been kidnapped and taken as a hostage by some Turkish Cypriots from the Tylliria area… He went to Kokkino and negotiated with the Turkish Cypriots there to release the busload of Greek Cypriot students who were taken in retaliation for two Turkish Cypriots who had gone "missing" from around Pyrgos… Djengiz Ratip was a Member of Parliament in the Republic of Cyprus. He was kidnapped together with a Turkish Cypriot teacher Turgut Sitki who was accompanying him in Polis on the 14th of February 1964… He and Turgut are still "missing"…

STAVROS POYRAZIS
*** Stavros Poyrazis was the mukhtar of Strongylos village and he saved the lives of Turkish Cypriots from his village both in 1963 and in 1974… In 1963, some Greek Cypriots from other villages had come to Strongylos to kill some Turkish Cypriots and Stavros Poyrazis stopped them and did not allow them to come inside Strongylos. He said to them "Go back to your villages! You cannot touch the Turkish Cypriots!" And he repeated the same thing in 1974 when some Greek Cypriots attempted to come inside the village and kill some Turkish Cypriots – he stopped them and told them to go away. After all this, in 1974 he was taken with seven others and had been "missing" until their remains were found at Abalestra area in Sinda vicinity and after DNA tests, he was returned to his family and buried in December 2016 in Latsia, Nicosia.

ALPAY TOPUZ
*** Alpay Topuz from Epiho (Abohor/Cihangir) village was responsible for more than 600 Greek Cypriot prisoners of war at the camp created in Voni in 1974… After he was appointed to this position, he managed to stop the rapes and helped women with small children, finding them milk and bringing the kids toys and treated the prisoners of war in a just and humanitarian way. Before he had been appointed to the camp, there had been rapes and killings but Alpay Topuz stopped these…

ERTAN AKINCIOGHLOU
*** Ertan Akincioghlou was a shepherd in the Lapathos village. In 1974, he saved the lives of 8-9 Greek Cypriots in Gypsou from being killed. He also saved some other Greek Cypriots in some other villages from being killed.

CHRISTOFIS POSEIDIAS
*** Christofis Poseidias was from Dali and together with his Greek Cypriot neighbours' help, he saved the Turkish Cypriot women and children from Dali from being raped by EOKA-B who had been threatening to do that in 1974. He kept the women and children in his own house, protecting them from any harm…

TWO MUKHTARS AND A PRIEST FROM DROMOLAXIA AND KITI…
*** The priest Kleanthis from Dromolaxia village, together with the mukhtar Yorgis Mouzouros and the mukhtar of Kiti Panayiotis Costi Patsalou, saved the Turkish Cypriots from Dromolaxia from being killed by EOKA-B. The EOKA-B arrested all Turkish Cypriot men and took them to Kiti in order to kill them in 1974. Their lives were saved by the papaz and the two mukhtars who followed the EOKA-B and insisted to stay with the Turkish Cypriots, saving their lives.

CHRISTOS KYPRIANOU AND AHMET YORGANDJI
*** Christos Kyprianou from Lefkoniko had hidden Ahmet Yorgandji from Chatoz during the coup in 1974 at one of his friend's house, saving his life. And during the war in 1974, this time Ahmet Yorgandji saved the life of his maestro Christos Kyprianou from being killed in Chatoz.

HASAN SALIH KASAP…
*** Hasan Salih Kasap from Vatyli village saved the lives of a busload of Greek Cypriots from Vatyli as well as people's lives from Lysi in 1974. Greek Cypriots who had returned to their village between the two military operations of Turkey in 1974 were arrested and taken to the cinema in Vatyli as prisoners of war. When the news of the Maratha-Sandallaris-Aloa massacres of EOKA-B who had killed women and children and buried them in mass graves started coming out, some Turkish Cypriots came and tried to take these prisoners and kill them "in retaliation". Hasan Salih Kasap did not allow this to happen, saving the lives of dozens of Greek Cypriots.

ANDREAS CHRISTODOULOU FROM LAPATHOS
*** Andreas Christodoulou who was the mukhtar of Lapathos in 1974 managed to stop some Greek Cypriots who were coming from the Arnadi village to try to kill the Turkish Cypriots from Lapathos. He had heard that some EOKA-B guys from Arnadi were going to go to the headquarters in Trikomo, take some Greek Cypriot soldiers and come to Lapathos to kill the Turkish Cypriots there. The EOKA-B had already dug ditches to bury the ones they would kill… The ditches were between Lapathos and Arnadi… He told the Turkish Cypriots, "So long as I am alive, nothing will happen to you. If I disappear or get killed, leave the village immediately, it would mean that you are in danger…" He called the headquarters of the military in Trikomo and spoke with the commander and asked him to send someone to see that the Turkish Cypriots had no guns. Someone in fact came and with the cooperation of the Turkish Cypriot mukhtar Kemal Ali Osman, they collected the hunting guns and managed to avoid the massacre of Turkish Cypriots of Lapathos. Because of the clever and peaceful way he managed this crisis, EOKA-B could not come to the village…

PANAYOTIS THEODOSIOU DIGHENIS
*** The same thing happened in Pyla where Panayotis Theodosiou Dighenis who was responsible for the military in the village managed to stop his co-villagers Turkish Cypriots from being killed by some Greek Cypriots coming from outside the village. This was the same EOKA-B team that tried to go to Lapathos to kill the Turkish Cypriots there. Panayotis Theodosiou Dighenis heard gunshots outside the village. He took the Turkish Cypriot mukhtar of the village in 1974, Ahmet Sakalli and together they went outside the village to encounter this gang of EOKA-B. Panayotis Theodosiou Dighenis told them, "You will not touch the Turkish Cypriots here… First you need to touch me before you kill them… If you are so strong, you go to Kyrenia and fight there…" and managed to send them away… He had also managed to save some Turkish Cypriots from Pyla who had been arrested in Varosha…

MEHMET ERCHIKA
In 1974, some people changed the tabella showing the way to the Dhekelia British Bases and turned it towards Pergamos. Due to this "trap", many Greek Cypriots ended up in Turkish Cypriot controlled Pergamos, instead of the British military base Dhekelia…
The Turkish Cypriot commander of Pergamos Mehmet Erchika was a great humanitarian and he was not the one who had done that… Instead, he sent all those Greek Cypriots who ended up in Pergamos safe and sound to the Dhekelia bases area in buses, including a family with a car. He, himself accompanied the buses and the car to make sure that they reached their destination safe and sound…

(To be continued next week)

Photos: Djengiz Ratip, Stavros Poyrazis, Hasan Salih Kasap, Andreas Christodoulou, Panayotis Theodosiou Digenis and Mehmet Erchika…
And photo of Kyriacos Andreou together with Hasan Salih Kasap. Kyriacos Andreou from Lyssi was one of those whose life was saved by Hasan Salih Kasap…




*** Birbirinin hayatını kurtaran Kıbrıslıtürk, Kıbrıslımaronit ve Kıbrıslırumlar…

İnsani jestleri Kıbrıs haritasına yerleştirmek… (1)

Sevgül Uludağ

Yıllar içerisinde Kıbrıs'ın "anlatılmamış öykülerini" araştırırken, bir diğer "tabu" konuya rastlayacaktım: Birbirinin hayatını kurtaranlarla ilgiliydi bu tabu... Tıpkı katliamlar, insanlığa sığmayan suçlar gibi, insaniyete dair öyküler de "bastırılmış bir konu"ydu ve kimse de bu konuyu tartışmak istemiyordu...
İnsanlar biliyordu ancak birileri gidip onlara bunu sormadığı sürece, kendiliklerinden bu konuyu açmıyorlardı, tartışmıyorlardı... Ve tahmin edilebileceği gibi de kimsecikler onlara bunu sormuyordu... Tam tersine, her iki taraftaki "milliyetçilikler" tarafından yaratılmış olan atmosfer onları, her iki konuda da suskun kalmaya mahkum ediyordu: Hem katliamlar konusunda, hem de insani jetler konusunda sessiz kalmak, daha "güvenli" bir yoldu...

MİLLİYETÇİLİĞE GÖRE ÖLDÜRMEK YA DA KURTARMAK ARASINDA "BİR FARK YOK"...
"Milliyetçilikler"e göre, birisini öldürmek ya da birinin hayatını kurtarmak, Kıbrıs'taki toplumlarımız açısından "kayda değer" bir konu değildi: Aynı "görünmezlik" zırhı altındaydı bu konular... Milliyetçiliğe göre, öldürmek de,hayat kurtarmak da yakın tarihimize baktığımızda önemli değildi... Tıpkı katliamların "görünmez" kılınarak ancak "öteki tarafın işlediği katliamlar ve suçlardan" söz etmeye "izin verilirken", insani jetler hakkında konuşmak ya da bunların yüzeye çıkmasını sağlamaya da "izin verilmiyordu"... Bu, toplumlarımıza dayatılan "milliyetçi" ideolojinin bir sonucuydu: Her iki taraf da her daim kendi taraflarının "tek kurban" olduğunu göstermek istiyordu ve buna karşı herhangi bir bilgi ya da kanıt derhal bastırılmalı ve susturulmalıydı... Ve her iki taraf da büyük oranda bunu başardılar. Ancak bizler araştırmaya ve yazmaya devam ediyoruz: Tek bir tarafın değil, her iki tarafın da işlediği suçların yanısıra, insani jetleri de yazıyoruz, herhangi bir ayırımcılığa kapılmaksızın bunu yapmaya çalışıyoruz.

İNSANLARIN HAYATLARINI KURTARANLAR...
İnsanların hayatlarını kurtaranlardan örnekler vererek bu yazımıza devam etmek istiyoruz...

CENGİZ RATİP...
*** Cengiz Ratip, 1963'te, Poli'den bir otobüs dolusu Kıbrıslırum öğrencinin hayatını kurtarmıştı... Bu öğrenciler, Dillirga bölgesinden bazı Kıbrıslıtürkler tarafından kaçırılarak rehin alınmışlardı... Cengiz Ratip, Goççina'ya giderek oradaki Kıbrıslıtürkler'le konuşarak, sözkonusu Kıbrıslırum öğrencilerin serbest bırakılmasını sağladı. Sözkonusu Kıbrıslıtürkler, bölgede "kayıp" edilen iki Kıbrıslıtürk'e "karşılık", bir otobüs dolusu Kıbrıslırum öğrenciyi kaçırmışlardı. Ve nihayetinde Cengiz Ratip onların serbest bırakılmasını sağlamıştı. Cengiz Ratip, Kıbrıs Cumhuriyeti'nde Milletvekili olarak görev yapmaktaydı. 14 Şubat 1964'te Poli'de beraberindeki öğretmen Turgut Sıtkı'yla birlikte bazı Kıbrıslırumlar tarafından kaçırılarak "kayıp" edildi. Her ikisi de hala "kayıp"tır.

STAVROS POYRAZİS...
*** Stavros Poyrazis, Stroncilo (Turunçlu) köyü muhtarıydı ve köylüsü Kıbrıslıtürkler'in hayatlarını hem 1963'te, hem de 1974'te kurtarmıştı. 1963'te köyün dışından başka köylerden bazı Kıbrıslırumlar köye gelmişler ve Stroncilo'daki Kıbrıslıtürkler'i öldürmek istiyorlardı. Stavros Poyrazis onları durdurdu ve Stroncilo'ya girmelerine izin vermedi. Onlara "Köylerinize geri dönünüz! Kıbrıslıtürkler'e dokanamazsınız!" dedi. Aynı şeyi, 1974'te yine dıştan bazı Kıbrıslırumlar köye gelerek Kıbrıslıtürkler'i öldürmek istedikleri zaman da tekrarladı ve yine onların köye girmesine izin vermedi. Tüm bunlardan sonra yedi diğer Kıbrıslırum'la birlikte alınarak "kayıp" edildi Stroncilo muhtarı 1974'te ve Sinde yakınlarındaki Abalestra bölgesinde kalıntıları bulununcaya kadar "kayıp" idi. Kayıplar Komitesi'nin kazılarında kalıntıları bulunanlara yapılan DNA testleri sonucunda kimliklendirildiler ve Stavros Poyrazis küçük bir tabut içinde ailesine Aralık 2016'da defnedilmek üzere verildi. Latça bölgesine Aralık 2016'da ailesi tarafından defnedildi.

ALPAY TOPUZ...
*** Abohor köyünden (Epikho/Cihangir) Alpay Topuz, 600'den fazla savaş esirinin tutulduğu Voni kampı sorumluluğuna 1974'te atandığında insaniyetini sergiledi. O atanmadan önce bu kampta tecavüzler yaşanmaktaydı, Alpay Topuz bu tecavüzleri durdurmayı başardı ve küçük çocukları olan kadınlara süt buldu, çocuklara oyuncaklar getirdi, buradaki Kıbrıslırum savaş esirlerine adil ve insancıl davrandı. O bu kampın sorumluluğuna atanmadan önce hem tecavüzler, hem de öldürme olayları yaşanmıştı ancak Alpay Topuz bunları durdurmayı başardı.

ERTAN AKINCIOĞLU...
*** Ertan Akıncıoğlu, Lapatoz köyünde bir çobandı. 1974'te Yipsu'da (İpsoz/Akova), 8-9 Kıbrıslırum'u öldürülmekten kurtardı. Başka yerlerde başka Kıbrıslırumlar'ın hayatlarını da kurtardı.

HRİSTOFİS POSEİDİAS...
*** Hristofis Poseidias Dalili idi ve Kıbrıslırum komşularının yardımlarıyla birlikte, Dali'deki köylüsü Kıbrıslıtürk kadınlar ve çocukları EOKA-B'nin hışmından koruyup kurtardı, EOKA-B'ciler kadınlara tecavüz etmekle tehdit etmekteydi onları 1974'te. Kadınlarla çocukları kendi evinde tutarak, onların zarar görmemesini sağladı.

DROMOLAKŞA VE ÇİTE'DEN BİR PAPAZ VE İKİ MUHTAR...
*** Dromolakşa (Mormenekşe) köyünden Papaz Klenthis, Dromolakşa Muhtarı Yorgis Muzuros ve Çite (Kiti) Muhtari Panayotis Kosti Batsalu'yla birlikte, Dromolakşa (Mormenekşe) köyünden Kıbrıslıtürkler'in EOKA-B'ciler tarafından öldürülmesini engelledi. EOKA-B, Kıbrıslıtürk erkekleri tutuklayarak onları öldürmek maksadıyla 1974'te Çite'ye götürmüştü. Papaz ve iki muhtar, EOKA-B'cileri takip ederek ve köylülerinin güvenliklerini sağlamak maksadıyla yanlarından hiç ayrılmayarak ve onların güvenlik içinde olmalarında ısrarcı olarak bu Kıbrıslıtürkler'in hayatlarını kurtardılar.

HRİSTOS KİPRİANU VE AHMET YORGANCI
*** Hristos Kiprianu Lefkonuklu bir ustaydı, yanında çalışan Çatozlu Ahmet Yorgancı'yı 1974 darbesinde bir arkadaşının evinde saklayarak onun hayatını kurtardı. 1974'te savaş esnasında bu kez de Çatoz'da öldürülmek üzere tutulan Hristos Kiprianu'nun hayatını Ahmet Yorgancı kurtarmayı başardı. İkisi de büyük bir insaniyet sergilediler.

HASAN SALİH KASAP…
*** Vadilili Hasan Salih Kasap, bir otobüs dolusu Vadilili ve Lisili Kıbrıslırum'un hayatını 1974'te kurtardı. 1974'te iki askeri harekat arasında köylerine dönen Kıbrıslırumlar tutuklanmışlar ve Vadili'deki sinemaya savaş esiri olarak konmuşlardı. Muratağa-Atlılar-Sandallar'da EOKA-B'cilerin yaptığı katliamların haberi ortaya çıkınca, bazı Kıbrıslıtürkler Vadili'deki tutukluları "intikam" gerekçesiyle öldürmek istemişlerdi. Hasan Salih Kasap buna izin vermedi ve pek çok Kıbrıslırum'un hayatını böylece kurtardı.

LAPATOZ MUHTARI ANDREAS HRİSTODULU...
*** 1974 yılında Lapatoz'un Kıbrıslırum muhtarı olan Andreas Hristodulu, Arnadi (Kuzucuk) köyünden gelerek Lapatozlu Kıbrıslıtürkler'i öldürmek isteyen bazı Kıbrıslırumlar'ı durdurmayı başarmıştı. Arnadi'den bazı EOKA-B'cilerin Trikomo'daki merkeze giderek yanlarına bazı Kıbrıslırum askerler alıp Lapatoz'a Kıbrıslıtürkler'i öldürmeye geleceklerini duymuştu. EOKA-B'ciler, Lapatoz ile Arnadi arasında öldürecekleri Kıbrıslıtürkler'i gömmek üzere hendekler kazıp bunları hazırlamışlardı. Lapatoz muhtarı Andreas, Kıbrıslıtürkler'e, "Ben sağ olduğum sürece, size hiçbir şey olmayacak. Ola ki kayıp olursam ya da öldürülürsem, o zaman derhal köyü terkediniz, o zaman tehlikedesiniz demektir" diye konuşmuştu. Trikomo'daki askeri kampı arayarak buradaki askeri komutanla konuştu ve komutandan, Kıbrıslıtürkler'in herhangi bir silaha sahip olmadıklarını görmesi için birisini göndermesini istedi. Gerçekten de kamptan birisi gönderildi ve Lapatoz'un Kıbrıslıtürk muhtarı Kemal Ali Osman'ın da işbirliğiyle, avtüfekleri toplandı, böylece Lapatozlu Kıbrıslıtürkler, öldürülmekten kurtarıldı. Lapatoz muhtarı Andreas Hristodulu'nun bu krizi akıllı ve barışçıl biçimde çözümlendirmesi sonucunda, EOKA-B'ciler köye gelip katliam yapamadı.

PANAYOTİS THEODOSİU DİĞENİS...
*** Aynı şey, Pile'de de oldu, burada da köyde askeri yetkili olan Panayotis Theodosiu Diğenis, köy dışından Pileli Kıbrıslıtürkler'i öldürmek maksadıyla gelen Kıbrıslırumlar'ı durdurmayı başardı. Sözkonusu Kıbrıslırumlar, Lapatoz'daki Kıbrıslıtürkler'i öldürmeyi planlamak üzere Lapatoz'a gitmeye çalışan aynı EOKA-B timi idi. Panayotis Theodosiu Diğenis köyün dışından silah sesleri duymuştu. 1974'te köyün Kıbrıslıtürk muhtarı olan Ahmet Sakallı'yı da yanına alarak köyün dışında bu EOKA-B çetesiyle yüzleşmeye gitti. Onlara, "Bu köydeki Kıbrıslıtürkler'e dokanamazsınız... Onları öldürmeden önce, bana dokanmanız gerekir... Eğer o kadar güçlü hissediyorsanız kendinizi, Girne'ye gidin da orada savaşın" diyerek onları yollatmayı başardı... Panayotis Theodosiu Diğenis ayrıca Maraş'ta tutuklanmış olan bazı Kıbrıslıtürkler'in hayatlarını da kurtarmıştı...

MEHMET ERÇİKA...
1974'te bazı Kıbrıslıtürkler, Dikelya İngiliz Üsleri'ne giden yolu gösteren tabellanın yönünü değiştirmişler ve bunu Pergama'ya doğru yöneltmişlerdi. Bu "tuzak" üzerine pek çok Kıbrıslırum, Kıbrıslıtürk köyü Pergama'ya gitmişti yanlışlıkla, Dikelya İngiliz Üsleri yerine...
Pergama köyünün Kıbrıslıtürk komutanı Mehmet Erçika, büyük bir yüreğe sahip, insancıl biriydi – tabellaların yönünü değiştiren de o değildi, başkalarıydı... Bu şekilde Pergama'ya gelen Kıbrıslırumlar'ı güvenlik içinde Dikelya İngiliz üsler bölgesine otobüslerle gönderdi, bunlar arasında arabalarıyla bir aile de vardı. Bizzat kendisi otobüslere ve arabaya eşlik ederek varmaları gereken yere güvenlik içerisinde varmalarını sağlamıştı...

(YENİDÜZEN- Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler… Sevgül Uludağ – 26.11.2024)

(Devam edecek)

https://www.yeniduzen.com/insani-jestleri-kibris-haritasina-yerlestirmek-1-22901yy.htm




*** Τουρκοκύπριοι, Μαρωνίτες Κύπριοι και Ελληνοκύπριοι που έσωσαν ο ένας τη ζωή του άλλου...

Βάζοντας τις πράξεις ανθρωπιάς πάνω στο χάρτη της Κύπρου… (1)

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Με την πάροδο των χρόνων, καθώς ερευνούσα για τις «ανείπωτες ιστορίες της Κύπρου», έπεσα πάνω σε ένα άλλο «θέμα ταμπού»: Αυτό των ανθρώπων που έσωσαν ο ένας τη ζωή του άλλου... Όπως ακριβώς οι θηριωδίες, έτσι και η ανθρωπιά ήταν επίσης ένα «καταπιεσμένο θέμα» που κανένας δεν ήθελε να συζητήσει... Οι άνθρωποι γνώριζαν, αλλά αν δεν τους ρωτούσε κάποιος, δεν το ανέφεραν... Και φυσικά, όπως μπορείτε να φανταστείτε, κανένας δεν τους ρώτησε πραγματικά... Αντιθέτως, η ατμόσφαιρα που δημιουργούσαν οι «εθνικισμοί» και των δύο πλευρών τους ανάγκαζε να σιωπούν και για τα δύο θέματα: Φρικαλεότητες, καθώς και ανθρωπιστικές πράξεις ανθρώπων από τις κοινότητες μας...

«Καμία διαφορά» μεταξύ του να σκοτώνεις ή να σώζεις σύμφωνα με τον εθνικισμό…
Σύμφωνα με τους «εθνικισμούς», το να σκοτώσεις κάποιον ή να σώσεις κάποιον δεν «μετρούσε» στις κοινότητες μας στην Κύπρο: Κουβαλούσαν την ίδια «αορατότητα»... Σύμφωνα με τους εθνικισμούς, ούτε το να σκοτώνεις, ούτε το να σώζεις ζωές είναι σημαντικό στην Κύπρο, λαμβάνοντας υπόψη την πρόσφατη ιστορία μας... Όπως ακριβώς οι θηριωδίες γίνονται «αόρατες» και «επιτρέπεται» να μιλάμε μόνο για «τις θηριωδίες της άλλης πλευράς», έτσι και οι πράξεις ανθρωπιάς δεν «επιτρέπεται» να βγουν στην επιφάνεια και δεν συζητούνται... Αυτό είναι το αποτέλεσμα της ιδεολογίας του «εθνικισμού» που έχει επιβληθεί στις κοινότητες μας: Θέλουν να δείξουν ότι μόνο η δική τους πλευρά ήταν το «μοναδικό θύμα» και κάθε δεδομένο ή όποια πληροφορία ή απόδειξη που έρχεται σε αντίθεση με αυτόν τον ισχυρισμό πρέπει να κατασταλεί και να αποσιωπηθεί. Και οι δύο πλευρές το έχουν καταφέρει αυτό σε μεγάλο βαθμό... Μόνο που εμείς συνεχίζουμε να ερευνούμε και συνεχίζουμε να γράφουμε όχι μόνο για τη μία πλευρά, αλλά και για τις δύο πλευρές και να δείχνουμε τις θηριωδίες αλλά και τις ανθρωπιστικές πράξεις από όλες τις πλευρές, χωρίς να κάνουμε καμία απολύτως διάκριση...

Αυτοί που έσωσαν ανθρώπινες ζωές…
Djengiz Ratip…
Ο Djengiz Ratip έσωσε τη ζωή Ελληνοκύπριων νέων από την Πόλη που βρίσκονταν σε ένα λεωφορείο – μαθητές που είχαν απαχθεί και κρατηθεί όμηροι από κάποιους Τουρκοκύπριους από την περιοχή της Τηλλυρίας... Πήγε στα Κόκκινα και διαπραγματεύτηκε με τους εκεί Τουρκοκύπριους για να απελευθερώσουν τους Ελληνοκύπριους μαθητές στο λεωφορείο που πιάστηκαν ως αντίποινα για δύο Τουρκοκύπριους που είχαν «εξαφανιστεί» από την περιοχή του Πύργου... Ο Djengiz Ratip ήταν βουλευτής της Κυπριακής Δημοκρατίας. Απήχθη μαζί με τον Τουρκοκύπριο δάσκαλο Turgut Sitki που τον συνόδευε στην Πόλη στις 14 Φεβρουαρίου 1964... Αυτός και ο Turgut εξακολουθούν να «αγνοούνται»...

Σταύρος Ποϊράζης
Ο Σταύρος Ποϊράζης ήταν ο μουχτάρης του χωριού Στρογγυλός και έσωσε τις ζωές Τουρκοκυπρίων από το χωριό του, τόσο το 1963 όσο και το 1974... Το 1963 κάποιοι Ελληνοκύπριοι από άλλα χωριά είχαν έρθει στο Στρογγυλό για να σκοτώσουν κάποιους Τουρκοκύπριους και ο Σταύρος Ποϊράζης τους σταμάτησε και δεν τους επέτρεψε να μπουν μέσα στο Στρογγυλό. Τους είπε: «Γυρίστε πίσω στα χωριά σας! Δεν μπορείτε να αγγίξετε τους Τουρκοκύπριους!» Και επανέλαβε το ίδιο πράγμα το 1974 όταν κάποιοι Ελληνοκύπριοι προσπάθησαν να μπουν μέσα στο χωριό και να σκοτώσουν κάποιους Τουρκοκύπριους – τους σταμάτησε και τους είπε να φύγουν. Μετά από όλα αυτά, το 1974 τον πήραν μαζί με επτά άλλους και ήταν «αγνοούμενος» μέχρι που βρέθηκαν τα οστά τους στην περιοχή Abalestra στην περιοχή της Σίντας και μετά από εξετάσεις DNA, επέστρεψε στην οικογένεια του και θάφτηκε τον Δεκέμβριο του 2016 στα Λατσιά της Λευκωσίας.

Alpay Topuz
Ο Alpay Topuz από το χωριό Επηχώ (Abohor/Cihangir) ήταν υπεύθυνος για περισσότερους από 600 Ελληνοκύπριους αιχμαλώτους πολέμου στο στρατόπεδο που δημιουργήθηκε το 1974 στη Βώνη... Αφού διορίστηκε σε αυτή τη θέση, κατάφερε να σταματήσει τους βιασμούς και βοήθησε τις γυναίκες με μικρά παιδιά, βρίσκοντας τους γάλα και φέρνοντας παιχνίδια στα παιδιά και αντιμετώπισε τους αιχμαλώτους πολέμου με δίκαιο και ανθρωπιστικό τρόπο. Πριν διοριστεί στο στρατόπεδο, υπήρχαν βιασμοί και δολοφονίες, αλλά ο Alpay Topuz τα σταμάτησε αυτά...

Ertan Akincioghlou
Ο Ertan Akincioghlou ήταν βοσκός στο χωριό Λάπαθος. Το 1974 έσωσε τη ζωή 8-9 Ελληνοκυπρίων στη Γύψου. Έσωσε επίσης μερικούς άλλους Ελληνοκύπριους σε κάποια άλλα χωριά από τη δολοφονία.

Χριστοφής Ποσείδιας
Ο Χριστοφής Ποσείδιας ήταν από το Δάλι και μαζί με τη βοήθεια των Ελληνοκυπρίων γειτόνων του, έσωσε τις Τουρκοκύπριες γυναίκες και τα παιδιά από το Δάλι από το βιασμό τους από την ΕΟΚΑ Β που απειλούσαν να το κάνουν αυτό το 1974. Κράτησε τις γυναίκες και τα παιδιά στο σπίτι του, προστατεύοντας τους από κάθε κακό...

Δύο μουχτάρηδες και ένας ιερέας από τη Δρομολαξιά και το Κίτι…
Ο ιερέας Κλεάνθης από το χωριό Δρομολαξιά, μαζί με τον μουχτάρη Γιώργη Μούζουρο και τον μουχτάρη του Κιτίου Παναγιώτη Κωστή Πάτσαλου, έσωσαν τους Τουρκοκύπριους της Δρομολαξιάς από τη δολοφονία τους από την ΕΟΚΑ Β. Η ΕΟΚΑ Β συνέλαβε το 1974 όλους τους Τουρκοκύπριους άντρες και τους πήρε στο Κίτι για να τους σκοτώσει. Οι ζωές τους σώθηκαν από τον ιερέα και τους δύο μουχτάρηδες που ακολούθησαν την ΕΟΚΑ Β και επέμειναν να μείνουν με τους Τουρκοκύπριους, σώζοντας τη ζωή τους.

Χρίστος Κυπριανού και Ahmet Yorgandji
Ο Χρίστος Κυπριανού από το Λευκόνοικο κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος του 1974 είχε κρύψει τον Ahmet Yorgandji από το Τζιάος στο σπίτι ενός φίλου του, σώζοντας του τη ζωή. Και κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1974, αυτή τη φορά ο Ahmet Yorgandji έσωσε τη ζωή του μάστρου του Χρίστου Κυπριανού από δολοφονία του στο Τζιάος.

Hasan Salih Kasap…
Ο Hasan Salih Kasap από το χωριό Βατυλή έσωσε τη ζωή των Ελληνοκυπρίων από τη Βατυλή που βρίσκονταν σε ένα λεωφορείου καθώς και τη ζωή ανθρώπων από τη Λύση το 1974. Ελληνοκύπριοι που είχαν επιστρέψει στο χωριό τους μεταξύ των δύο στρατιωτικών επιχειρήσεων της Τουρκίας το 1974 συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο σινεμά στη Βατυλή ως αιχμάλωτοι πολέμου. Όταν άρχισαν να βγαίνουν στη δημοσιότητα τα νέα για τις σφαγές της ΕΟΚΑ Β στα χωριά Μαράθα-Σανταλλάρης-Αλόα, που είχαν σκοτώσει γυναίκες και παιδιά και τους είχαν θάψει σε μαζικούς τάφους, κάποιοι Τουρκοκύπριοι ήρθαν και προσπάθησαν να πάρουν αυτούς τους αιχμαλώτους και να τους σκοτώσουν «σε αντίποινα». Ο Hasan Salih Kasap δεν επέτρεψε να συμβεί αυτό, σώζοντας τη ζωή δεκάδων Ελληνοκυπρίων.

Αντρέας Χριστοδούλου από τη Λάπαθο
Ο Ανδρέας Χριστοδούλου που ήταν ο μουχτάρης της Λαπάθου το 1974, κατάφερε να σταματήσει κάποιους Ελληνοκύπριους που έρχονταν από το χωριό Αρνάδι για να προσπαθήσουν να σκοτώσουν τους Τουρκοκύπριους της Λαπάθου. Είχε ακούσει ότι κάποιοι τύποι της ΕΟΚΑ Β από το Αρνάδι επρόκειτο να πάνε στο αρχηγείο στο Τρίκωμο, να πάρουν μερικούς Ελληνοκύπριους στρατιώτες και να έρθουν στη Λάπαθο για να σκοτώσουν τους Τουρκοκύπριους εκεί. Η ΕΟΚΑ Β είχε ήδη σκάψει χαντάκια για να θάψει αυτούς που θα σκότωναν... Τα χαντάκια ήταν ανάμεσα στη Λάπαθο και το Αρνάδι... Είπε στους Τουρκοκύπριους: «Όσο είμαι ζωντανός, δεν θα σας συμβεί τίποτα. Αν εξαφανιστώ ή σκοτωθώ, φύγετε αμέσως από το χωριό, αυτό θα σημαίνει ότι κινδυνεύετε...». Τηλεφώνησε στο αρχηγείο του στρατού στο Τρίκωμο και μίλησε με τον διοικητή και του ζήτησε να στείλει κάποιον να δει ότι οι Τουρκοκύπριοι δεν είχαν όπλα. Πράγματι κάποιος ήρθε και με τη συνεργασία του Τουρκοκύπριου μουχτάρη Kemal Ali Osman, μάζεψαν τα κυνηγετικά όπλα και κατάφεραν να αποφύγουν τη σφαγή των Τουρκοκυπρίων της Λαπάθου. Λόγω του έξυπνου και ειρηνικού τρόπου που διαχειρίστηκε την κρίση, η ΕΟΚΑ Β δεν μπόρεσε να έρθει στο χωριό...

Παναγιώτης Θεοδοσίου Διγενής
Το ίδιο συνέβη και στην Πύλα όπου ο Παναγιώτης Θεοδοσίου Διγενής που ήταν υπεύθυνος για το στρατό στο χωριό κατάφερε να αποτρέψει τους Τουρκοκύπριους συγχωριανούς του από το να σκοτωθούν από κάποιους Ελληνοκύπριους που έρχονταν από έξω από το χωριό. Αυτή ήταν η ίδια ομάδα της ΕΟΚΑ Β που προσπάθησε να πάει στη Λάπαθο για να σκοτώσει τους εκεί Τουρκοκύπριους. Ο Παναγιώτης Θεοδοσίου Διγενής άκουσε πυροβολισμούς έξω από το χωριό. Πήρε τον Τουρκοκύπριο μουχτάρη του χωριού το 1974, Ahmet Sakalli και μαζί πήγαν έξω από το χωριό για να αντιμετωπίσουν αυτή τη συμμορία της ΕΟΚΑ Β. Ο Παναγιώτης Θεοδοσίου Διγενής τους είπε: «Δεν θα αγγίξετε τους Τουρκοκύπριους εδώ... Πρώτα πρέπει να αγγίξετε εμένα πριν τους σκοτώσετε... Αν είστε τόσο δυνατοί, πηγαίνετε στην Κερύνεια και πολεμήστε εκεί...» και κατάφερε να τους διώξει... Είχε επίσης καταφέρει να σώσει κάποιους Τουρκοκύπριους από την Πύλα που είχαν συλληφθεί στο Βαρώσι...

Mehmet Erchika
Το 1974 κάποιοι άλλαξαν την ταμπέλα που έδειχνε το δρόμο προς τις Βρετανικές Βάσεις Δεκέλειας και την έστρεψαν προς το χωριό Πέργαμος. Λόγω αυτής της «παγίδας», πολλοί Ελληνοκύπριοι κατέληξαν στο τουρκοκυπριακό χωριό Πέργαμος, αντί στη Βρετανική στρατιωτική βάση Δεκέλειας…
Ο Τουρκοκύπριος διοικητής της Περγάμου Mehmet Erchika ήταν μεγάλος ανθρωπιστής και δεν ήταν αυτός που το έκανε… Αντίθετα, έστειλε με λεωφορεία όλους τους Ελληνοκύπριους που κατέληξαν στην Πέργαμο σώους και αβλαβείς στην περιοχή των Βάσεων της Δεκέλειας, μεταξύ των οποίων και μια οικογένεια με αυτοκίνητο. Ο ίδιος συνόδευσε τα λεωφορεία και το αυτοκίνητο για να βεβαιωθεί ότι έφτασαν στον προορισμό τους σώοι και αβλαβείς…

(Published in POLITIS on the 22nd of December 2024, Sunday)…

(Συνεχίζεται την επόμενη εβδομάδα)

https://politis.com.cy/apopseis/stiles/879440/praxeis-anthropias-stin-kypro-1

Tophane Mescit’te bir taşbebek...

YENİDÜZEN… Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler... (2007)
Sevgül Uludağ

Tophane Mescit'te bir taşbebek...

Tophane Mescit'te taşbebek güzelliğinde bir çocuk yaşardı... Saçları sarı, gözleri maviydi... O kadar güzel, o kadar güzeldi ki, insanlar yolda annesini durdurup onu seyretmek isterdi...
Onu bütün reklamlara koyabilirdiniz – sabun reklamlarına, çikolata reklamlarına ya da bebek maması reklamlarına... Elbette bu taşbebek güzelliğindeki çocuk hiçbir reklama çıkmamıştı ama çıkmış olsaydı, insanların kalbini eritebilirdi...
Tıpkı Takuş'un, Sirvart'ın ve Artin'in kalbini erittiği gibi... Ya da onların annesi Öjen hanımın ve babaları Manuk'un yüzüne geniş, pırıl pırıl bir gülümseme yerleştirdiği gibi... Ermeni Bızdikyan ailesinin bu fertleri, komşuları tapu memuru Kemal Tatar beyle eşi Lamia hanımın taşbebek güzelliğindeki bebekleri İnci'yi çok severlerdi... Bu sevgi o kadar güçlüydü ki, ne savaşlar, ne kaç-göçler, ne sınırlar, ne barikatlar, hiçbir şey ama hiçbir şey onu yok edemeyecekti... Onlar komşuydular ve eski komşuluklar bir başkaydı, şimdiki gibi değildi... "Ev alma, komşu al" derlerdi eskiden çünkü komşularımız, tıpkı ailemiz gibiydi... Onlarla herşeyi paylaşırdık – iyi günleri ve kötü günleri, güzellikleri ve acı anları – herşeyde onları yanımızda bulurduk... Bir yakınımız öldüğünde, bir sıcak çorba yapıp getiren, bizi teselli eden onlar olurdu... Ya da bir düğün hazırlığında, bir mevlidde, bir bayram kutlamasında evlerindeki sandalyeleri taşıyan, yemeklerin pişirilmesine, ikramların yapılmasına yardım eden onlar olurdu...
Lamia hanımla Kemal beyin komşuları Öjen hanım da öyleydi... Öjen hanım, bu taşbebek güzelliğindeki çocuğu kollarına alıp sevmeyi, Manuk bey ona çikolata vermeyi severdi...
Taşbebek güzelliğindeki bu bebek, tam karşıda oturan bu Ermeni komşularına tıpkı kendi ailesi gibi yakındı... Manuk beye "Manuk dede", Öjen hanıma da "Bia" derdi... "Bia" sözcüğünün herhangi bir dilde, herhangi bir açıklaması yoktu... O yalnızca, bebek dilinde uydurulmuş bir sevgi sözcüğüydü: Tıpkı "Teyze" ya da "Nine" der gibi, sevecenlikle "Bia" derdi Öjen hanıma bu bebek ve Öjen hanım da buna bayılırdı!...
Sarı saçlı, mavi gözlü bu bebeğin adı İnci'ydi... İnci bebek, her akşam yatmak için mermer basamaklardan üst kata tırmandığında, tam karşıdaki evde, Manuk dedenin balkona oturmuş yemeğini yediğini görürdü...
Manuk dede, taşbebeğe seslenirdi:
"İnci yavrum... İyi uykular, tatlı rüyalar, güzel rüyalar..."
Manuk bey, her gece aynı sözcükleri, aynı şekilde tekrarlardı – o kadar ki aradan geçen onca yıla rağmen, taşbebek güzelliğindeki o bebek şimdilerde yetişkin bir kadın olsa da, o ses ve o sözcükler kulaklarından hiç gitmemiş... Her hatırladığında tüyleri diken diken oluyor... Üst katta sıralanmış yatak odalarına gitmek üzere evin dışından geçen o mermer basamakları tırmanışını, Manuk dedesinin karşıda oturuşunu, ona seslenişini, tıpkı bugünmüş gibi hatırlıyor...
Ve bu bebek birazcık büyüyüp ilkokul yaşına geldiğinde, Manuk dede her sabah erkenden kalkıp kapıyı çalar, ona yarım şilin harçlık verirdi...
1963 olayları çıktığında ve taşbebek güzelliğindeki bebek İnci, kızkardeşi Şazi, annesi Lamia hanım ve babası Kemal Tatar, Tophane Mescit'ten apar topar kaçıp Arabahmet'te bir eve taşındıklarında, Bızdikyan ailesi onları hiç unutmadı... Özellikle de Manuk dede...
Manuk dede, küçük İnci'nin çikolatayı çok sevdiğini bilirdi... Bu yüzden Ermu Caddesi'ne yakın bir noktada, Yediler civarındaki bir mevziye gider, oradaki mücahitleri bulur, onlara paket paket çikolata verirdi, küçük İnci'ye götürmeleri için... Mücahitler de aynen öyle yapardı: Arabahmet'te küçük İnci'nin yaşadığı eve giderler, kapıyı çalarlar ve kutu kutu çikolatayı ona verirlerdi: Manuk dededen küçük, tatlı bir armağan olarak...
Ama bu ilişki burada bitmedi... Taşbebek güzelliğindeki o çocuk büyüdü, ilkokulu bitirdi, liseye gitti, evlendi... Çalışan bir kadın oldu, kendi bebeği oldu... Takuş ablası barikatlar kapalı da olsa, arada bir onunla haberleşmenin bir yolunu buldu çünkü Takuş ablası British Council'da çalışıyordu ve British Council'ın kuzeyde de, güneyde de ofisleri vardı...
Ama macera burada bitmiyordu – 2003'te barikatlar açıldığında, ilk arayan onlar oldu:
"Ne zaman buluşuyoruz?..."
Bu eski komşuluk ve sevgi bağı o kadar güçlüydü ki, sanki 1963'te Tophane Mescit'ten hiç ayrılmamışlar, hep komşuluk etmişler, sanki 1974'te memleket bölünmemiş, sanki dikenli teller, kum torbaları, mevziler olmaksızın hep geçip gitmişler ve görüşmüşler gibi, dostluklarına öylece devam ettiler... Sevginin ve dostluk hiçbir sınır tanımıyordu – bu öyle bir mayaydı ki, hiç kimse bunu onların elinden alamamıştı... Tıpkı röportajımızda Takuş hanımın sözcükleri gibi...
Takuş hanım, "Herşeyinizi elinizden alabilirler..." demişti bana... "Herşeyinizi!... Ama hatıralarınızı ve sevginizi hiç kimse yok edemez..."
Şimdi her hafta birbirlerine gidip geliyorlar, Tophane Mescit'ten kalan dostluğu paylaşmayı sürdürüyorlar, birbirlerini gördüklerinde gözlerinin içi gülüyor, o kadar güçlü bir bağ ki bu, gördüğünüz zaman etkileniyorsunuz...
İnci Tatar yani İnci Tüccaroğlu, bir gün beni arıyor:
"Ermeni bir arkadaşım beni aradı, 'Çabuk televizyonu aç! Sigma'da gazeteci bir kadın konuşur! Onu tanıyor musun?' dedi. Açtık, baktık sen! Seninle tanışmak ister!"
"Çok iyi olur! Tam da ben, Kıbrıslı Ermeniler'in öyküsünü araştırırken!... Ne şans!..."
Bir ikindi vakti, İnci Tüccaroğlu ve eşi Dr. Yüksel Tüccaroğlu'yla Kermiya barikatından güneye geçiyoruz, barikata çok yakın oturan Takuş hanımın evine gidiyoruz...
Pırıl pırıl bir gülümsemeyle karşılıyor bizi... Dr. Yüksel Tüccaroğlu, yanında tansiyon aletini de götürmüş, Takuş'un eşinin tansiyonunu ölçüyor...
"Ben da isterim!"
"Olur!..."
Benim tansiyonumu da ölçüyor Yüksel bey... 13'e 8...
"Ama bu çok yüksek!" diyorum...
"Yook... Gayet normal..."
"Bilmem ki, bizim ailede tansiyon her zaman düşüktür..."
Takuş hanım çok güzel Türkçe konuşuyor... Elbette annesi Öjen hanımdan öğrenmiş Türkçesi'ni... Biz röportaj yaparken, torunu geliyor...
"Tam da senden bahsediyorduk!..."
Az sonra torunu neler konuştuğumuzu İngilizce olarak bize aktarıyor!
Türkçe'yi anlıyor! Üstelik kimse ona Türkçe öğretmemiş!
Dün, İnci eski bir albümle geliyor bana... İçinde çok eski fotoğraflar... Girne Limanı'nda ablası Şazi'yle çekilmiş bir fotoğraf: 1962 ya da 63'te çekilmiş olmalı... Öjen hanımın kucağında o taşbebek güzelliğindeki İnci... Küçük bir kızken, Ermeni komşu çocukları Karlo ve Bedo'yla çekilmiş fotoğraflar... Bedo'yla bahçede duruyor – Bedo artık hayatta değilmiş...
Yine Takuş'la ve Sirvart'la çekilmiş siyah-beyaz, eski fotoğraflar... Bir de Takuş'un nişan töreninden bir fotoğraf – bu fotoğrafta, İnci'nin "Manuk dede" dediği, ona paket paket çikolata gönderen Manuk beyi görüyoruz...
Takuş Bızdikyan ve İnci Tüccaroğlu'yla röportajımızı yarın yayımlamaya başlıyoruz...

*** Takuş Bızdikyan Viktorya Sokağı ve Tophane Mescit'ten anılarını anlatıyor...

"İnci o kadar güzel bir bebekti ki vitrine koysan kukla zannederdin!..."

Takuş Bızdikyan'la Kermiya bölgesindeki evinde sohbet ediyoruz. Bize Viktorya Sokağı ve Tophane Mescit'ten anılarını anlatıyor... İnci Tüccaroğlu'yla birlikte gittiğimiz Takuş hanımın evinde yaptığımız röportaj şöyle:

SORU: Takuş Hanım.... Asıl adınız Takuhi... "Takuş" aile içinde kullanılan bir kısaltma mıdır?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Kısaltmadır, başka kullanan var mı onu? Bazıları öyle der...

SORU: Kaç yaşındasınız?
TAKUHİ BIZDİKYAN: 64...

SORU: Maşallah, buralarda kimse yaşını göstermiyor!.. Annenizin adı neydi?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Öjen Bızdikyan... Babamın da Manuk Bızdikyan... İkisi da Adana'dan... Annem 7 yaşında geldi buraya, babam 18 yaşında...

SORU: 1920'de mi? Yoksa 1915'te mi?
TAKUHİ BIZDİKYAN: 1915'te...

SORU: Yani direk Kıbrıs'a mı geldilerdi? Yoksa Suriye'ye falan mı gittilerdi önce?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Yok yok, direk Kıbrıs'a geldiydiler...

SORU: Neydi yani? Bir bağları mı vardı Kıbrıs'la?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Yok çünkü artık yaşayamazlardı Türkiye'de, öyle ki bir yere gitmeliydiler. Kıbrıs'a geldiler. Annemgil Larnaka, babam da Lefkoşa'ya. Sonra annem büyüdüğünde Larnaka'dan Lefkoşa'ya geldi, evlendiler.

SORU: Babanız ne iş yapardı?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Şakaryan'ın yanında tezgahtardı.

SORU: Şakaryan dediğiniz?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Şakaryan bir Ermeni adamdı, kendi çok zengin. Buzdolabı falan getirirdi, gübre getirirdi. Onun yanında işlerdi kendisi.

SORU: Siz nerede doğdunuz?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Lefkoşa...

SORU: Hangi mahallede otururdunuz?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Viktorya Sokağı'na yakın, yani mahkemelerden gelirsen ve Viktorya'ya gitmek üzere dönersen, orada.
İNCİ TÜCCAROĞLU: Selen Otopark'ın karşısı... Tam karşısı... Eski TKP binasına gitmeden önce...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Şimdi orayı yıkmışlar. Orada doğdum ben, orada yaşadım...

SORU: Bu sözünü ettiğiniz sokak, Mahmut Paşa Sokağı'dır... O zamanki adı neydi? Gene Viktorya Sokağı'nın devamı mıydı?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Hiç hatırlamam çünkü belki 7 ya da 8 yaşındaydım, çıktık oradan ve Tophane Mescit'e gittik.

SORU: Tophane Mescit tam olarak neresidir? Tarif edebilir misiniz bana?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Tophane Mescit, Baf Kapısı'nın arka tarafı, St. Joseph Okulu'nun arka tarafı... Şimdi "No-man's land..." Tophane Mescit, sokağın adıdır zaten...

SORU: Tophane Mescit'ten Manuk Mangalciyan da bahsetti, hatta Lütfi diye bir bey yaşarmış orada, kızları varmış...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Ha, bizim komşuydu Lütfi, neydi, kızları vardı, Destine? Yani sokağın ismiydi Tophane Mescit.

SORU: Sizin çocukluğunuz nasıl geçti?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Çok güzel geçti zannederim!... Şimdiki çocukların çocukluklarına kıyasla, bizimki çok güzeldi.

SORU: Kaç kardeştiniz?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Üç... Bir tane büyük kızkardeşim trafik kazasında öldü, Sirvart... Kardeşim de Artin Bızdikyan. O da senelerce İngiltere'deydi, şimdi Kıbrıs'tadır. Ve hep Viktorya Sokağı'nı, Arabahmet'i çok iyi hatırlarım, çocukluk anılarım oralardadır çünkü halam, teyzelerim oralarda yaşarlardı ve bizim ilkokul da oradaydı. Ermeni Kilisesi'nin içindeydi ilkokul ve 12 yaşına kadar oraya gittik – onun için çok severim oraları, çocukluğum oralarda geçti çünkü. Ne vakit ki kapılar açıldı, İnci'den istedim ki beni götürsün, orayı göreyim. Benim çocukluğumdan aklımda, Viktorya Sokağı, çok uzun ve çok geniş zannederdim... Oraya gidince dedim "Ne biçim? Buydu yoksa küçüldü?" dedim!

SORU: Anneniz Öjen hanım, İnci'yi çok severdi... Komşuydunuz yani...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Komşuyduk... Tophane Mescit'te komşuyduk. Ve İnciler orada yaşarlardı, orada doğdu İnci. Ben o vakit 13-14 yaşındaydım İnci doğduğunda, öyle kukla gibi kendini severdik. Çok güzel bir bebekti. Vitrine koysan kukla (bebek) zannederdin! O kadar güzel... Ve hemen gider alır, eve getirirdim İnci'yi, kendine Ermenice şarkılar söylerdim, kendi da bellediydi ve benimle beraber söylerdi. Annem da çok severdi, şimdi sevmesin, babam da, annem da. Ve sonra 63'te 6 yaşındaydı zannederim İnci, 63'te bu şeyler oldu, gittiler. Ondan sonra bazı bazı görüşür idik ama yok öyle çok çok... Sonra 74'ten sonra artık hiç görüşemedik. Ve annem her vakit söylerdi ki 63'ten sonra ne kadar da nerede yaşasak, kendiler gibi komşu yoktu ki kahve içsin beraber... Öyle sanki seneler da geçti, birbirimizi hiç unutmadık... İnci'nin annesinin adı Lami, Satı da kızkardeşi. O da orada otururdu. Satı hanım, Lamia hanımın kızkardeşiydi. Lamia ama Lami derdik. Bu evde ki otururlardı, teyzesi de oradaydı iki kızlarıyla beraber. Onun kızları daha büyüktü ve beraber mektebe giderdik yürüyerek, Amerikan Akademi'ye giderdik. Her sabah giderdik ve gelirdik yürüyerek.

SORU: Amerikan Akademi neredeydi?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Genel hastanenin bu tarafındaydı Amerikan Akademi. Evvel, benim doğduğum Mahmut Paşa'daydı Amerikan Akademi. Sonra oradan çıktılar, buraya geldilerdi. Amerikan Akademi'ye orada giderdik.

SORU: Babanız Şakaryan'daydı, anneniz hep evde miydi?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evdeydi...

SORU: Peki Türkçe'yi nasıl alıştıydınız? Kimden alıştınız?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Benim büyükannem hiç Ermenice bilmezdi, o da Adana'dan...

SORU: Adı neydi?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Lusaper... Ve yalnız Türkçe konuşurdu. Kendisiyle Türkçe konuşurduk. Annem da evin içinde, bazı babamla Türkçe konuşurlardı, ondan alıştım ben Türkçe'yi. Sonra komşularımız mahallede...

SORU: Deden var mıydı?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Yok... Annemin babası burada öldü, Kıbrıs'ta öldü. Hasta oldu 38 yaşındaymış, öldü. Babamın babasını tanımadım. Babamın annesini tanıdım, benim ismim da nenemin ismi. Ama babam geldilersa Kıbrıs'a, babası yoktu. Onu tanımadım.

SORU: Sonra siz ne yaptınız?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Amerikan Akademi'ye gittim, bitirdim. Başladım işlemeye, evlendim, evlatlarım oldu.

SORU: Ne iş yapardınız?
TAKUHİ BIZDİKYAN: İlk bulduğum iş Cyprus Mail'deydi. Orada işledim. Birinci işimdi ve çok çok iyiydi ustam. Adam öldü gitti ama sanki şimdiye kadar hatırlarım ne iyi adamdı. Ondan sonra durdum işten çünkü birinci evladımı bekliyordum ve rahatsız oluyordum. Ondan sonra İngiliz Elçiliği'nde iş buldum, orada işlerim, 37 senedir orada çalışıyorum ve Şubat'ta artık biter o da! Yetişir o da!

SORU: Kaç çocuğunuz var?
TAKUHİ BIZDİKYAN: İki kız... Lara ve Garcia. Ermeni ismi değil, ne da Rum ismi, öyle... Lara'yı, Dr. Jivago filmini gördüydüm, çok sevdiydim, ondan koydum. Garcia'yı da öyle...

SORU: Bir Rum'la evlendiniz... O dönem siz evlendiğinizde yaygın mıydı Ermeniler'in Rumlar'la evlenmesi?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Yok... Çok azdı. Daha çok kendi içlerinde o vakit evlenirlerdi... 41 sene oldu...

SORU: Herhangi bir tepki geldi miydi size?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Benim babam ve annem hiç tepki göstermedi. Benim babam yalnız "Bak" dedi, "kendi Rum'dur, sonra istemem çocuklarını Rum gibi büyütsün, istemem problem çıkarasın..."
Kendi babasının tarafından vardı, istemezdi, çünkü oğlu bir Rum kızla evlensin ki evi var, tarlası var, böyle şeyler... Evvel öyleydi...

SORU: Çünkü Rumlar'da kız getirir evi cehiz olarak...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Öyledir. Bizim da eski zamanda – şimdi öyle değildir – hep erkek yapardı.

SORU: Ve kız sadece gelirdi...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evet... Çünkü onun yani erkeğin annesiyle yaşarlardı... Aman iyi da öyle şeyler yoktur şimdi!

SORU: Nuritsa hanım anlattı bana bir sürü hikaye, neler çekmiş...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Annem da çok çekmiş...

SORU: Mesela Nuritsa hanımın kocasının kızkardeşleri evde iş yapmazmış, erkeklerin karıları iş yaparmış...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Öyle... Benim annem da evlendiğinde, babamın annesi evde yaşardı. Der ki, "Kocamın annesi çok karışmazdı ne yaptığıma, görümcelerim gelirdi, onlar bırakırsa annemin evine gidebilirdim, onlar hayır derse gidemezdim annemi göreyim..." Öyle...

SORU: Evinizin duvarındaki bu yağlıboya resimleri Ermenistan'dan aldığınızı söylediniz. Dediniz ki bir zamanlar kadınların konuşması yasaktı, çok eskilerde... Hatta kocalarına bile konuşamazlardı ve kaynanalarına söylerlerdi bir şey isterlerse kocalarından... Onun için bu resimlerde kadınların ağızları örtülüdür. Bundan biraz bahseder misiniz?
TAKUHİ BIZDİKYAN: İlk defa bu sene gittim ben Ermenistan'a, hep benim arzumdu gideyim göreyim, nasıl bir yerdir ve müzeleri gezerken böyle tablolar vardı, rehber anlatıyordu. O vakit dedik ki "Niçin ağızları kapalıdır kadınların?" Dedi ki "Çok evvel, gelinler konuşamazlardı, konuşmayacaklardı hiç. Kocasıyla da konuşmayacak, bir şey söylemek isterse kaynanasına söyleyecek, o diyecek kocasına. Sanki o kontrol yapardı evi..." Ben da "Enteresan" dedim.
Kocam dedi ki bize bunları anlatan kadına, "Bu geleneğin şimdi olmaması ne kötü!" dedi!...

SORU: İşlerine gelirdi olsaydı!...
TAKUHİ BIZDİKYAN: İşlerine gelirdi evet!
Başka bir yere gittik, bir resim sergisi vardı, satıyorlardı, "Aman! Bunu alayım" dedim.

SORU: 1955'lerden başlayarak Kıbrıslıtürkler'le Kıbrıslırumlar arasında sürtüşmeler başladı, sonra da 1963 yaşandı. Sizin aile veya çevreniz veya tanıdığınız Ermeni insanlar, bunu nasıl yaşadı?
TAKUHİ BIZDİKYAN: E bak, belki ben bilmem öbür Ermeniler ne düşünürdü ama benim ailem, derlerdi ki "Şimdi gene başlayacaklar? Hade buradan da kalk, başka yere git?..." O problemler vardı... Ama öyle olmadı sanki... Evet, epeyi Ermeniler o taraftan (Türk tarafından) bu tarafa (Rum tarafına) geldiler ama memleketi bırak da başka yere git, olmadı... Korktular elbet çünkü bakan burada başka kavgalar da olursa, istemeyerek sen de karışabilin içine... Bilirim? İyi gözle görmediler sanki... Ne da 55'i... Çünkü Ermeniler buraya geldiğinde İngiliz vardı, değil? Daha güvenliydi... Sonra bu kavgalar gene başladı.
Bak ama Kıbrıslıtürklerle Kıbrıslırumlar ya da orada kalan bazı Ermeniler arasında ne yaşandıysa – mesela okulumuzu, kilisemizi kaybettik – İnci'ye yönelik duygularımız hiç değişmedi. Asla değişemez zaten...

SORU: 2003'te barikatlar açıldığında, anneniz hayatta mıydı?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Hayır, değildi... Öldüydü... Göremedi o, İnci'yi göremedi...

SORU: Ne yaptınız açılınca barikatlar?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Açılınca birinci şey, İnci'yle birbirimizi görmeye gittik!
İNCİ TÜCCAROĞLU: Barikatların açıldığı gün, sabah 08.30'da telefonla aradı!
TAKUHİ BIZDİKYAN: Bilirdim telefonunu çünkü bizim o tarafta British Council'ın bir ofisi vardır, onlar aracılığıyla bulduydum... İşte odur dediğim, belki seneler geçti, insanlar bir şeyler kaybetti etti – biz bir şey kaybetmedik ama, ben İnci için ne hissedersem, o kaybolmadı...
İnsanlar elinizden herşeyinizi alabilirler ancak duygularınızı elinizden alamazlar. Hatıralarınızı, duygularınızı hiç kimse elinizden alamaz...
Ben İnci'ye ya da onun eşi Yüksel'e konuştuğumda, dostlarımla konuşurum. Onların Türk olup olmaması farketmez çünkü arkadaşlarımdır onlar benim, o İnci'dir...

SORU: Öyle olması gerekir... Öyle olabilirsa, barış olur zaten...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evet...
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU (İnci Tüccaroğlu'nun eşi): Aynı görüşte olduğumuz için zaten, bu kadar dost ve samimi olabildik...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Böyle şeyler konuştuğumda, duygusallaşırım...

SORU: Bu da insanlığını yansıtır... Peki İnci, sen nasıl hatırlan tüm bunları?
İNCİ TÜCCAROĞLU: Ayrıldığımızda altı yaşındaydım. Neyi hatırlarım o günlerden? Belki diğerlerine karşı birazcık ayıp olacak ama Rum komşularımızı pek hatırlamam, belki küçüktüm da onun için. Ermeni komşularımızı hatırlarım, çoğuyla da görüşürüz ama benim için, benim ailem için Takuş, annesi, babası, onların yeri bir başkadır. Aradan 40 sene geçti, sınırlar açıldı ama ilk görüştüğümüz günde, benim da, Takuş'un da aynı şekilde, sanki bir gün önce zaten beraberdik da, bir gün sonra tekrar bir araya geldik gibiydik ikimiz da. Yani böyle bir sevgi... Çünkü çocukluktan gelişen, başlayan, yıllar hiçbir şeyi değiştirmedi, hiçbir şeyi kaybettirmedi bize, ne olursa olsun...

SORU: Peki yıllar içinde birbirinizi bulmaya çalıştı mıydınız, sınırlar kapalı olmasına rağmen? Veya bir şekilde haberleşmeye çalıştı mıydınız?
İNCİ TÜCCAROĞLU: Çok çok seyrek... Takuş'un çalıştığı yer itibarıyla, bizim tarafta da İngiliz elçiliği vardır ya, irtibatlıydılar. Takuş devamlı bizi sorardı... Nasılız, herşey tamam mı... Evlendik, çoluk çocuğumuz oldu falan... Ve o çalışanlar vasıtasıyla haberleşirdik. Veya arada görevli olarak çok seyrek da olsa, öyle beş dakikacık gidip gördüğümüz da oldu – belki bir defa veya iki defa bu süreçte, o kadar...
Neyi hatırlarım? Ben Takuş'un annesine "Bia" derdim.

SORU: Ne demektir?
İNCİ TÜCCAROĞLU: Hiçbir manası yok! Küçükken ben ona "Bia" dedim!

SORU: Bebek dili!
İNCİ TÜCCAROĞLU: Evet! "Bia" dedim. Bugün keşke burada olsaydı, gene "Bia" diyecektim! O, benim için "Bia"dır! Takuş'un babasına da "Dede" derdim!
Mesela benim o çocuk yaşta hiç unutamadığım bir şey var: Okula giderken ben, hergün sabah, okula gitmeden ben, bizim eve gelirdi, kapıyı çalardı ve bana yarım şilin harçlık verirdi!
Ben çikolatayı çok severdim... Hadiseler oldu, öbür tarafa gittik... Yaşı kaç? İleri yaşlarda adam, 70'lerinde o zamanlar... Bayağı yaşlıydı... Ben çikolatayı çok severdim ve gelirdi, Yediler'de mücahitlere çikolata verirdi, gelirler, benim kapımı çalarlar, bana çikolata getirirlerdi... Bunlar unutulacak şeyler değil.
Annesinin, "Bia"mın çiğköftesini unutmam! Onda gördüm, onda sevdim zaten çiğköfteyi! Kısır, aynı şekilde, lahmacun, kıymalı köfte...

SORU: Yani tüm bunlar Ermeni yemekleri miydi?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Kıymalı köfte kaynanmış...
İNCİ TÜCCAROĞLU: Limonla yersiniz ondan sonra...
TAKUHİ BIZDİKYAN: O bulgurla yapılır, içine kavrulmuş kıyma-soğan koyarlar, kapatırlar ve haşlarlar... Kavrulmuş değil...
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Bulgur köftesi gibi ama yuvarlak... Anadolu'da yaparlar aynısından, ben televizyonda izledim...

SORU: Demek ki evde gene Adana yemekleri yapılırdı!
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evet... Ve annem-babam, büyükannem çok gurur duyarlardı Adanlı olmaktan...

SORU: Adana'ya hiç gittiniz mi?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Yok... Bilmem istersam gideyim çünkü kendiler gidemedi, ben ne gideyim?

SORU: Peki Ermenistan'a gittiğinizde ne hissettiniz? Çok farklı geldi miydi size?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Bak Ermenistan'a çoktan isterdim gideyim ama komünist rejim olduğu sürece istemezdim gideyim. Her zaman gitmek isterdim çünkü orasına "anavatan" derdik – evet, annem-babam oradan değildi ama... Başka bir duygu... Mesela kocama şunu diyordum: Ben ömrümde hiç o kadar çok Ermeni'yle bir yerde olmamışım!

SORU: O, tuhaf mı geldiydi size?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evet ve gittim ve sevdim sanki... İsterim gene gideyim. Öyle çekiyor, çekici bir şey var. Benim orada ne hısımım, ne arkadaşım var, hiçbirini bilmem orada. Ama güzeldir, sevdim...

SORU: Ermeniceleri farklı mıdır onların?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Biraz farklıdır ama dinleye dinleye, bir CD getirdim beraber, şarkılar, anlıyon ne demek isterler. Biraz farklıdır Ermeniceleri evet, bizim gibi değil.

SORU: Yüksel Bey, sinemacılar Ermeniler'di dediydiniz bana...
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Yalnız televizyondan izledim bunları... Sinemacılar, fırıncılar, fotoğrafçılar, bunlar hep Ermeni'ydi...

SORU: Kuyumcular, saatçiler... Zanaatkardılar...
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Evet... Zamanla Türkler yanlarında yetişti ve onlar ayrıldıktan sonra, onların yerini Türkler aldı Türk tarafında.

SORU: Siz Baflısınız, Kasabalı... Orada var mıydı Ermeniler?
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Vardı ya, komşularımız vardı...

SORU: Kimi hatırlarsınız mesela?
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Mesela Podromos diye şişman birini hatırlarım, onun iki kızı vardı: Arus ve Jinef... Bunları hatırlarım...

SORU: Karışır mıydınız?
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Selamlaşırdık, aşırı birşeyimiz yoktu. Daha çok Rumlar'la hukuğumuz vardı bizim...

SORU: Demek ki azdılar Baf'ta... Çünkü esas galiba Larnaka ve Lefkoşa'dadırlar...
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Evet...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evet, esas Larnaka ve Lefkoşa'daydılar. Larnaka daha çok çünkü deniz kenarıdır ve oraya geldilerdi vapurlarla... İsteyen orada kaldı, istemeyen Lefkoşa'ya geldi. Biraz Mağusa'da vardı, biraz Limasol'da, Baf'ta da bir-iki aile yalnız...
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Baf'ta benim hatırladığım, üç aile, bizim sokaktaydı...
TAKUHİ BIZDİKYAN: O kadar, daha çok yoktu...

SORU: 1915-20'den sonra Ermeniler Kıbrıs'a gelmeden önce, Kıbrıs'ta gene bir miktar Ermeni vardı ama...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Vardı, evet... Onlar nereden geldilerdi ve buradaydılar, bilmiyorum... Zannedersem Uzunyanlar onlardandı, Melikyan vardır mesela – ama nereden geldiler ve buradaydılar, bilmiyorum...
Şimdi gene azaldı Ermeniler Kıbrıs'ta çünkü çokları gitti İngiltere'ye, Avustralya, Amerika gibi yerlere – 55'ten sonra hadiseler başlayınca, çokları bıraktılar, gittiler...

SORU: Demek ki çatışmadan çekindiler...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evet...

SORU: Puzant Nacaryan "Sen zannetme ki tek bir Ermeni tipi var... Çok çeşitlidirler" dedi bana... "Ve yemekleri da ona göre, çok çeşitlidir" dedi...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evet... Çeşit çeşit... Adana'dan, İzmir'den, Urfa'dan... Türkiye'nin farklı bölgelerindendir Kıbrıs'taki Ermeniler... Mesela bir arkadaşım var, Aynur, Gaziantep'tendir onlar... Halamın birisinin kocası Antepli'ydi – onların kendi yemekleri var... Ama şimdi genç kuşak, daha çok "fast food" takılır...

SORU: Peki Türkçenizi nasıl oldu da unutmadınız?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Evde Türkçe konuşulurdu, öyle alıştım. Annemle de bazan Türkçe konuşurduk... Küçüklükten beri bellediğim için unutmam – bazan unutuyorum ama yok o kadar çok...

SORU: Ermeniler Kıbrıslıtürkler'den ayrıldıktan sonra, mesela Rumlar'la nasıldı ilişkileri?
TAKUHİ BIZDİKYAN: İyiydi... Annem mesela o kadar Rumca bilmezdi ama komşularla gene iyi geçinirdi... İyiydi ilişkileri gene... İyi da olmasa, ister istemez olacaktı çünkü başka şey yok...
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Benim gördüğüm şey, Ermeniler bizi çok aileyle tanıştırdı ve çok samimi olduk. Öyle çok canayakın insanlardır, birdenbire kaynaşırlar, yani hem Türkler'le, hem Rumlar'la... Ve ikisine da, Rumlar'a olduğu kadar, Türkler'e da yakınlık gösterirler. Uzak durmazlar, sanki da öyle kendilerinden biriymişsin gibi hareket ederler...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Elbette tüm toplumlarda olduğu gibi, istisnalar da vardır. Bazı fanatikler olur her toplumda... Ermeniler'de de var, Rumlar'da da var, Türkler'de da var herhalde... Ancak bir bütün olarak, Ermeniler, Türkler'le de, Rumlar'la da dostturlar – buna rağmen, tüm toplumlarda olduğu gibi, istisnalar da vardır...

SORU: Ben şunu gördüm ama: Kıbrıslı Ermeniler'de farklı, daha pozitif, daha açık, daha ferah bir enerji buldum ben... Yani mesela ben o enerjiyi, Kıbrıslırumlar'da çok ender bulurum. Çünkü belki sayılarla ilgili birşeydir bu... Rumlar belki sayıca üstün oldukları için, belki o kadar da ırgalamazlar o vardı, bu vardı diye... Bence buradaki Ermeniler, diasporadaki Ermeniler'den da farklıdır çünkü azınlık oldukları için hayatta kalmak amacıyla, bazı yeteneklerini geliştirdiler zaman içinde... Bunu hissettim ben...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Ben da sana bunu söyleyecektim...

SORU: Çünkü çok pozitiftirler, çok açıktırlar ama oraya ulaşmak için çok acı çekmiş olmaları lazım... Çok acı çekmiş olan insanlarda bulunur bu tür bir enerji... Öbür türlüsü, bakar da görmez mesela veya sallamaz...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Hayatta kalmak zorundaydılar... Buraya geldiklerinde parasızdılar, hiçbirşeyleri yoktu – öyle pozitif olmasalardı, kaybolacaklardı. Pozitif oldular, bir arada kaldılar, böyle hayatta kaldılar...

SORU: Şimdi sizin evde hangi diller konuşulur?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Ermenice, Türkçe, Rumca!

SORU: Siz çocuklarınıza Türkçe alıştırmaya çalıştınız mı?
TAKUHİ BIZDİKYAN: Anlarlar... Annemle konuştuğum vakit anlarlar ama öyle çok iyi konuşamazlar, praktis yok... Büyük kızım orta derecede bilir yani... Ama benim gibi bilmezler. Çünkü ben annemle bir şey konuşmak istersaydım ki çocuklar anlamasın, Türkçe konuşurdum! Şimdi da, torunlarım anlamasın diye kendilerine Türkçe söylerim... Anlarlar ama iyi konuşamazlar...
DR. YÜKSEL TÜCCAROĞLU: Ama Türkçe öğrenmeye de çalışırlar...
TAKUHİ BIZDİKYAN: Torunum Fiona'nın bir arkadaşı var, adı Şanel... Bir gece burada kaldı... Şanel, Kıbrıslıtürk – annesi İngiliz galiba, babası Kıbrıslıtürk. Bak, Fiona ne diyor... Çünkü çocuklar doğdular, hiç Türk görmediler, televizyondan dinlerler ve zannederler ki Türkler bir şey yapacak! Bana Fiona diyor ki, "Yaya (nene), bilin? Şanel Türk'tür ama çok iyidir!"
Dedim, "E niçin? İnci ablanı görmüyon?! Bir zararını mı gördün Türkler'in?"
"E ama ben istiyorum ki Şanel benim arkadaşım olsun" diyor.
"Olsun arkadaşın" dedim, "niçin olmasın?" Fiona 12 yaşındadır...

28.11.2007 – YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler... Sevgül Uludağ

IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK... The Bi-communal association of relatives of the missing and victims of war 1963-1974 “Together We Can” organises events

PRESS STATEMENT

The Bi-communal association of relatives of the missing and victims of war 1963-1974 "Together We Can" organises events

It is the first week of November and as we had announced last July at a press conference, we would be dedicating the first week of every November to the Missing and other Victims of intercommunal conflict and war. In remembrance of the Victims from both sides and in taking active measures to inform society on both sides about the crimes committed against innocent victims by both sides, we would each year organize events, review our work and plan our activities in the weeks and months that will follow.
The actual work of finding burial sites and identifying remains of missing persons is at a very critical juncture. The number of new finds and number of remains identified are declining and we need to look into the reasons for this decline. We, as families of the Missing, cannot accept any notion of easing our efforts without tracing the fate of all the Missing. For our part we need to intensify our common efforts to source information and encourage people to come forward with evidence. We consider the input of common people from both sides in this process as fundamental and for this reason we honour people who help find places of burial. We have done so in the past and we are planning to organize such an event in the coming months.
We take this opportunity to welcome to Cyprus the new Third Member of the Cyprus Missing Persons committee Mr Pierre Gentile. We have arranged to meet with him, to brief him on our work and discuss ways on how to improve our working relationship with a view to achieving positive results.
In our efforts to work with relatives of the missing as well as to inform society at large of crimes committed by both sides, we are working together with other organisations in organising events that promote these goals:
1. Under the theme of the "Importance of our pain and our hope in building a future together…" we are co-organising with the club of Assia "Omonoia" an event on the 26th November, 2024 at Strovolos Municipality. Through sharing the experience of "Together We Can!" we will be talking about connecting our struggle for the Missing with reconciliation. In search for hope for humanity in Cyprus we will be presenting stories of T/C and G/C who saved lives in 1963-1974.
2. Commemorating the victims of war crimes by both sides, we will be visiting places of burial aiming at bringing society face to face with the realities of our violent past and opening the path to reconciliation. We are in process of consultation with other organisations. Details will be provided in due course.
3. The work of artists in this process is fundamental. We have worked with artists in the past and are currently collaborating with a bi-communal group of artists working on the theme `From Pain to Hope`, reflecting not only the pain of missing persons and victims of war but also reflecting on hope for building a common future together. We have been invited by AKEL rapprochement bureau to collaborate in this process targeting to organise an exhibition to take place in January in Nicosia. It is being planned that the exhibition shall travel to other towns in Cyprus within the next year.
4. The issue of creating a common monument for the victims of conflict and war from all communities of Cyprus continues to evolve. It being a very sensitive matter merits careful consideration and we are therefore proceeding in careful steps.
5. A series of other initiatives involving various sections of society are in process of being developed with details to be provided as and when available
The realities surrounding the crimes committed by both sides lie in the heart of the Cyprus problem. Understanding and acknowledging that the pain of all the missing persons is common, that it has no ethnicity or boundaries, is the foundation for building a common peaceful future on this land.

Together We Can
11th November, 2024

Müge Beidoğlu (Tel. 00 90 5428543820)
Christos Efthymiou (Tel. 00 357 99 439185)


BASIN BİLDİRİSİ

*** İki toplumlu kayıp yakınları ve savaş mağdurları örgütü "Birlikte Başarabiliriz" etkinlikler düzenliyor…

"Bu adada ortak bir barışçıl gelecek kurmanın temelinde, kayıp şahıslarla ilgili acıların ortak olduğunu, etnisite ve sınır tanımadığını kabul etmek yatıyor…"

İki toplumlu kayıp yakınları ve savaş mağdurları örgütü "Birlikte Başarabiliriz", her yıl Kasım ayının ilk haftasının "Kayıplar ve iki toplumlu çatışmalar ile savaş mağdurları"na adamaya karar vermiş olduklarını belirterek, önümüzdeki günlerde ve aylarda düzenleyecekleri etkinlikler hakkında bilgi verdi…
İki toplumlu kayıp yakınları ve savaş mağdurları örgütü "Birlikte Başarabiliriz" adına açıklama yapan Müge Beidoğlu ve Hristos Eftimiu, şöyle dedi:
"Geçtiğimiz Temmuz ayında bir basın toplantısında duyurmuş olduğumuz gibi, her yıl Kasım ayının ilk haftasını "Kayıplar ve iki toplumlu çatışmalar ile savaş mağdurları"na adamış bulunuyoruz. Bu çerçevede her iki taraftan kurbanları anma etkinlikleri düzenlemek, her iki tarafça masum sivillere karşı işlenmiş suçlar hakında toplumlarımızı bilgilendirmek için aktif önlemler almak, her yıl çeşitli etkinlikler organize etmek, çalışmalarımızı gözden geçirmek ve gelecek haftalarda ve aylardaki etkinliklerimizi duyurmak üzere çabalarımızı sürdürüyoruz…
Kayıp şahısların gömü yerlerinin bulunarak kalıntılarının kimliklendirilmesine dair çalışmalar son derece kritik bir dönemeçtedir. Yeni bulgular ve kimliklendirilen kayıp sayısı azalmaktadır ve bu düşüşün ardındaki gerçekleri incelemeliyiz. Kayıp yakınları olarak, tüm kayıpların akıbeti belirlenene kadar çabalarımızı hiçbir şekilde azaltmayacağız. Kendi adımıza konuşacak olursak, bilgi elde etmeye ve insanların ortaya çıkıp kanıt sunmasını teşvik etmeye yönelik çabalarımızı arttırmamız gerekir. Her iki taraftan sade yurttaşların bu sürece katkıda bulunmasını yaşamsal olarak görüyoruz ve bu nedenle gömü yerlerinin bulunmasına yardım eden insanları her sene onore ediyoruz. Geçmişte de bunu yaptık ve gelecek aylarda da bunu yapmayı tasarlıyoruz.
Bu arada Kayıp Şahıslar Komitesi Üçüncü Üyeliği'ne yeni atanan Sayın Pierre Gentile'e "Kıbrıs'a hoşgeldiniz" diyoruz. Çalışmalarımız hakkında kendisine bilgi vermek ve olumlu sonuçlar elde etmek üzere işbirliğimizi nasıl geliştirebileceğimizi kendisiyle tartışmak üzere onunla bir buluşma ayarlamış bulunuyoruz.
Gerek kayıp yakınlarıyla birlikte çalışmalarımız, gerekse her iki tarafın işlemiş olduğu suçları duyurmak üzere toplumlarımızı bilgilendirmek maksadıyla başka sivil toplum örgütleriyle birlikte uğraşlarımız çerçevesinde, önümüzdeki dönem yapacağımız etkinliklerden bazıları şöyledir:
1. "Birlikte bir gelecek kurarken acımız ve umudumuzun önemi" başlığı altında, Aşşa Omonya sivil toplum örgütüyle birlikte 26 Kasım 2024 tarihinde Lefkoşa'da Strovulo Belediye binasında ortak bir etkinlik düzenliyoruz. Bu etkinlikte "Birlikte Başarabiliriz" örgütü olarak deneyimlerimizi paylaşarak kayıplar ve ülkemizin yeniden birleştirilmesine dair mücadelemizden örnekler vereceğiz. Bu etkinlikte ayrıca Kıbrıs'ta insaniyet için umut arayışımızda gerek 1963'te, gerekse 1974'te insanların hayatını kurtaran Kıbrıslı Türkler'le Kıbrıslı Rumlar'ın öykülerini aktaracağız.
2. Her iki taraftan savaş suçlarının kurbanlarını anma etkinliklerimiz çerçevesinde gömü yerlerini ziyaret edeceğiz ve şiddet yüklü geçmişimizin gerçeklikleriyle toplumlarımızın yüzleşmesi ve yeniden uzlaşma yolunun açılması için uğraş vermeye devam edeceğiz. Bu çerçevede başka sivil toplum örgütleriyle istişare halindeyiz ve detaylar önümüzdeki dönem açıklanacaktır.
3. Bu süreçte sanatçıların çabaları da yaşamsaldır. Geçmişte de sanatçılarla birlikte çalıştık ve halen de "Acıdan Umuda" başlığı altında çalışmalar yapan ve yalnızca kayıp şahısların ve savaş kurbanlarının acısını değil, aynı zamanda ortak bir gelecek kurma umudu üzerinde de kafa yormakta olan iki toplumlu bir grup ressam ve sanatçıyla işbirliği yapmaktayız. AKEL Yeniden Yakınlaşma Bürosu Lefkoşa'da 28 Ocak 2025'te açılışı yapılacak olan bir sergi organize etme hedefiyle bizleri davet etti. Bu serginin gelecek yıl Kıbrıs'ın başka kentlerin de götürülmesi planlanmaktadır.
4. Kıbrıs'ın tüm toplumlarından çatışma ve savaş kurbanlarının anısına ortak bir anıt yaratma konusu da ilerletilmektedir. Son derece hassas bir konu olduğu için bu konu, dikkatle ele alınmayı gerektirmektedir, bu nedenle dikkatli adımlar atarak bu yönde ilerlemekteyiz.
5. Toplumlarımızın farklı kesimleriyle birlikte bir dizi başka insiyatif de geliştirme sürecindeyiz ve bu insiyatifler sonuçlandıkça, detaylar açıklanacaktır.
Kıbrıs sorununun kalbinde, her iki tarafça işlenmiş suçlara dair gerçeklikler vardır. Bu adada ortak bir barışçıl gelecek kurmanın temelinde, kayıp şahıslarla ilgili acıların ortak olduğunu, bu acının etnisite ya da sınır tanımadığını anlayıp kabul etmek yatıyor…"

Birlikte Başarabiliriz adına,

Müge Beidoğlu (Tel. 00 90 5428543820)
Hristos Eftimiu (Tel. 00 357 99 439185)

11 Kasım 2024, Lefkoşa.


Δελτίο Τύπου

Η Δικοινοτική οργάνωση συγγενών αγνοουμένων και θυμάτων πολέμου 1963-1974 «Μαζί Μπορούμε!» οργανώνει εκδηλώσεις

Είναι η πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου και, όπως είχαμε ανακοινώσει τον Ιούλιο του 2024 σε συνέντευξη Τύπου, θα αφιερώναμε την πρώτη εβδομάδα κάθε Νοεμβρίου στους Αγνοούμενους και γενικά στα θύματα των διακοινοτικών συγκρούσεων και του πολέμου στην Κύπρο. Στη μνήμη των Θυμάτων και από τις δύο πλευρές, και αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για την ενημέρωση της κοινωνίας και των δύο πλευρών για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά αθώων θυμάτων από την κάθε πλευρά, βάζουμε ως στόχο την θα διοργάνωση κάθε χρόνο ανάλογων εκδηλώσεων και αξιολογώντας τη δράση μας θα σχεδιάζουμε τις δράσεις μας για τις εβδομάδες και τους μήνες που θα ακολουθήσουν.
Οι προσπάθειες για τον εντοπισμό χώρων ταφής και την ταυτοποίηση των λειψάνων των Αγνοουμένων βρίσκεται σε μια πολύ κρίσιμη καμπή. Ο αριθμός των νέων ευρημάτων και ο αριθμός των ταυτοποιημένων λειψάνων μειώνεται, και πρέπει να εξετάσουμε τους λόγους αυτής της μείωσης. Εμείς, ως οικογένειες των Αγνοουμένων, δεν μπορούμε να αποδεχτούμε την οποιαδήποτε ιδέα χαλάρωσης των προσπαθειών μας χωρίς να εντοπίσουμε την τύχη όλων των Αγνοουμένων. Από τη μεριά μας, πρέπει να εντείνουμε τις κοινές μας προσπάθειες για να βρούμε πληροφορίες και να ενθαρρύνουμε τον κόσμο να ενεργοποιηθεί στη προσπάθεια αυτή. Θεωρούμε τη συμβολή των απλών ανθρώπων και από τις δύο πλευρές ως θεμελιώδη και γι' αυτό τιμούμε τους ανθρώπους που βοηθούν στην εύρεση χώρων ταφής. Το έχουμε κάνει στο παρελθόν και σχεδιάζουμε να οργανώσουμε μια τέτοια εκδήλωση στους επόμενους μήνες.
Με την ευκαιρία αυτή θα θέλαμε να καλωσορίσουμε στην Κύπρο το νέο Τρίτο Μέλος της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοούμενους στην Κύπρο, τον κ. Pierre Gentile. Έχουμε κανονίσει συνάντηση μαζί του για να τον ενημερώσουμε για το έργο μας και να συζητήσουμε τρόπους βελτίωσης της συνεργασίας μας, με στόχο την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων.
Στις προσπάθειές μας να ενεργοποιήσουμε συγγενείς των Αγνοουμένων καθώς και να ενημερώσουμε την κοινωνία για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από κάθε πλευρά, συνεργαζόμαστε με άλλες οργανώσεις για τη διοργάνωση εκδηλώσεων που προωθούν αυτούς τους στόχους:
1. Με θέμα τη «σημασία του κοινού μας πόνου και της ελπίδας μας στην οικοδόμηση ενός κοινού μέλλοντος…» συνδιοργανώνουμε με το Σωματείο των Ασσιωτών «Ομόνοια» εκδήλωση στις 26 Νοεμβρίου 2024 στο Δήμο Στροβόλου. Μέσα από την εμπειρία της οργάνωσης «Μαζί Μπορούμε!» θα μιλήσουμε για τη συμπόρευση του αγώνα μας για τους Αγνοούμενους με την συμφιλίωση. Αναζητώντας την ελπίδα για ανθρωπιά στην Κύπρο, θα παρουσιάσουμε ιστορίες Τ/Κ και Ε/Κ που έσωσαν ζωές την περίοδο 1963-1974.
2. Τιμώντας τα θύματα των εγκλημάτων πολέμου από κάθε πλευρά, θα επισκεφτούμε χώρους ταφής με στόχο να φέρουμε την κοινωνία αντιμέτωπη με τις πραγματικότητες του βίαιου παρελθόντος μας και να ανοίξουμε το δρόμο για συμφιλίωση. Βρισκόμαστε σε διαδικασία διαβούλευσης με άλλες οργανώσεις. Λεπτομέρειες θα δοθούν εν ευθέτω χρόνω.
3. Το έργο των καλλιτεχνών είναι θεμελιώδες σε αυτή τη διαδικασία. Έχουμε συνεργαστεί με καλλιτέχνες στο παρελθόν και αυτή τη στιγμή συνεργαζόμαστε με μια δικοινοτική ομάδα καλλιτεχνών που εργάζονται στο θέμα «Από τον Πόνο στην Ελπίδα», αντικατοπτρίζοντας όχι μόνο τον πόνο για τους Αγνοουμένους και τα θύματα πολέμου στην Κύπρο αλλά και την ελπίδα για την οικοδόμηση ενός κοινού μέλλοντος. Έχουμε προσκληθεί από το Γραφείο Επαναπροσέγγισης του ΑΚΕΛ να συνεργαστούμε σε αυτή τη προσπάθεια, με στόχο τη διοργάνωση έκθεσης που θα πραγματοποιηθεί στις 28 Ιανουαρίου 2025 στη Λευκωσία. Προγραμματίζεται η έκθεση να ταξιδέψει και σε άλλες πόλεις της Κύπρου μέσα στον επόμενο χρόνο.
4. Συνεχίζουμε να εργαζόμαστε για τη δημιουργία ενός κοινού μνημείου για τα θύματα συγκρούσεων και πολέμου από όλες τις κοινότητες της Κύπρου. Η ευαισθησία του ζητήματος αυτού απαιτεί προσεκτικό χειρισμό και γι' αυτό προχωρούμε με προσεκτικά βήματα.
5. Μια σειρά από άλλες πρωτοβουλίες που εμπλέκουν διάφορα τμήματα της κοινωνίας είναι στο στάδιο διαμόρφωσης και γι' αυτό λεπτομέρειες θα ανακοινωθούν όταν αυτές θα είναι διαθέσιμες.
Οι πραγματικότητες γύρω από τα φρικτά εγκλήματα που διαπράχθηκαν και από τις δύο πλευρές βρίσκονται στην καρδιά του Κυπριακού προβλήματος. Η κατανόηση και η αναγνώριση ότι ο πόνος των συγγενών των Αγνοουμένων και από τις δύο πλευρές είναι κοινός, ανεξάρτητα από εθνικότητα ή σύνορα, αποτελεί τη βάση για την οικοδόμηση ενός κοινού ειρηνικού μέλλοντος σ' αυτό το τόπο.

Μαζί Μπορούμε
11η Νοεμβρίου, 2024
Müge Beidoğlu (Tel. 00 90 5428543820)
Χρίστος Ευθυμίου (Tel. 00 357 99 439185)

ARTICLE IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK… CHILDREN KILLED IN PALEKYTHRO AND MARATHA…

ARTICLE IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK… CHILDREN KILLED IN PALEKYTHRO AND MARATHA…

*** Reflections on children killed in 1974…

Children who were no one's enemy…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

One of my readers, a 14-year-old boy on the 24th of August 2024, under the heading "The silent cry of 1974" writes the following text and shares it on his social media, accompanied by the photo of the "missing" child from Palekythro, Yiannis Souppouris… He is the grandson of a famous Cypriot peace activist and just like his grandpa, he too is very dedicated from a very young age to defending peace… This is what he writes:
"The other day, I went around Palekythro… There were also signs left over by the war in the village… But something else had drawn me towards this village… That day, just as always, the traces of the past was still fresh but there was something different about this village. It was as though the ghosts of the past were still roaming this village…
In that village, in the southern part of our island, and also from Sevgul Uludagh, I have heard of the story of Yiannis Souppouris who had been killed in 1974… He was still a child… His milk teeth had only started falling, maybe he was just playing with his friends in the street or maybe with his family spending a hot summer day…
Everyone has a story on this island… But the story of Yiannis touches you in a different way… It is an exemplary story of how the innocence can disappear among the ruthlessness of war… A child who was not anyone's enemy, who did not belong to any side, a child who only wanted to live… But there you go, the war does not discriminate even that!
Actually an acquaintance I had from Palekythro in the southern part of our island was the first person to tell me the story of Yiannis. "He was so small" he had said, "he was so innocent…" It was as though he could still see the face of Yiannis as he looked far away with tears in his eyes…
"What if a child dies, what of it?" I said to myself… This war brought no benefits to anyone… Neither to the Greek speaking persons, nor to the Turkish speaking persons… Only thing that remained was missing persons, pain and wounds that would never heal… The story of Yiannis became the voice of those who could not have their voices heard among this pain… He became a symbol for those who didn't deserve any war…
After I heard this story, I thought a lot… Maybe, I am thinking, we shouldn't be so much involved in the past but look towards the future… But how? While the memory of Yiannis and those like him are still fresh, how can we forget? He is a memory we shouldn't forget… So that we would not make same mistakes it is a memory so that no other child would go through this pain…
All of a sudden I realized that even though I had never seen the face of Yiannis, I could picture him in front of my eyes… Maybe he became an image of all the missing for me… A symbol of how futile and meaningless war is…
The memory of Yiannis reminds me of how valuable peace and harmony is… It reminds me that for his memory, we have to create a better world for every child…
As I was leaving Palekythro it was as though the ghost of Yiannis came with me… The innocent look in his eyes, his silent screams… Is it possible to forget him? And actually no, we should not forget him… We should always remember him and become the voice of him and those like him… Because in this dark history of Cyprus, children like Yiannis can be our light…
Sometimes I am thinking, maybe we can really do something… Maybe it is still not too late! In the memory of Yiannis, we can realize his dreams and dreams of others like him… For a more peaceful Cyprus…
I shall not forget Yiannis… And other innocent persons like him… They will continue to live in our memory and in our hearts… Because Cyprus is a place like that… At every corner there is a story and in every story there is a lesson to draw from… And we should never forget those lessons… Kids should eat sweets, not get bullets and die…
The future of Cyprus is hidden in these stories…
When the two communities find peace, maybe Yiannis will also be found…"

A PHOTO OF KIDS…
Erato Kozakou Markoulli meanwhile shares the photo of a classroom of kids from Maratha, the Turkish Cypriot kids who had been killed by EOKA B on the 14th of August 1974... Except one kid in the photo, Shafak Nihat and his family the whole classroom of kids were massacred – and the teacher in the photo was not in the village since it was summer and schools were closed… So only two, the teacher and Shafak remained alive from this photo… Here is what Erato writes about this photo:
"The photo of the pupils of the primary school of Maratha, at the end of the school year of 1974. All the children in this photo, (except for their teacher who had been captured as a prisoner of war and a pupil, Shafak Nihat, who had hidden with his family and survived), were murdered on 14 August 1974 by the criminals of EOKA B. Shafak is the boy second from the right in the last row and is the one who later discovered the location of the mass grave. No one to date, although the killers are widely known, has been brought to justice. No one has been punished for these heinous crimes! I am sorry my dear children, beloved innocent creatures, for so abruptly and brutally cutting the thread of your lives. Today you would have been 56-57 years old, most of you probably married happily with children and grandchildren! We are unworthy as a state and as citizens of this state for doing nothing to this day to punish the criminals!!!"
And Erato who had been brave enough to apologize, reiterates her apology once again and has the following to say:
"I reiterate my public apology to our Turkish-Cypriot compatriots, for the heinous crimes in Aloa, Maratha, Santalari and Tohni, because I feel the need to express what I feel and what we as a state have not been able to deal with and handle all these years. The heinous murders of a total of 209 innocent Turkish Cypriot compatriots of ours, by the protesters and traitors of EOKA B, the same ones who betrayed our homeland and brought ATTILA to Cyprus, with all the consequences of the invasion and occupation, of innocent Turkish Cypriot civilians, to the majority of children and women. Aloa, Maratha and Santalari, as well as Tohni will be there to haunt our consciences until the moment we admit as a community that extremists and as the official Greek Cypriot side did not do what we needed to do all these years to reveal the murderers of these people of heinous crimes. The fact that ATTILAS and the Turkish Cypriot extremists did the same thing, perhaps worse, during the Turkish invasion, this is not a lightening to committing crimes that took the lives of innocent people belonging to the other community! I think the time has come to realize, fifty years after the Turkish invasion and coup, and sixty years after the two-communal conflicts, the scale of these criminal activities and to ask, at last, the investigation of these heinous crimes, while apologizing to our Turkish-Cypriot compatriots. The murderers may not be alive anymore, but a cleansing and an apology are necessary! For my part I did it in 2016 and despite the attacks I received then, I repeat it today! Why don't I want to mourn more innocent victims of insane extreme nationalists out there and a Turkey who is bribing to make the next mistake to complete its plans!!!"

ANTREAS EFSTATHIOU…
And some of the most meaningful words about all this comes from Antreas Efstathiou, the hero who had helped a Turkish Cypriot baby by bringing her milk that could not be found… His story is told in the documentary made by Cemal Yildirim entitled "My milk father" that has been shown all over Cyprus and that touched the hearts of so many people…
Antreas Efstathiou under the post of my 14-year-old reader writes the following: "In the short life we have to live you have to be HUMAN... and not satan…"
And I think that summarizes all over wishes: To act like humans with human feelings… Not kill, not steal, not destroy but to help, to love, to uplift the values of humanity… This is the way we must all take if we want to build a better place for our kids…



*** KIBRIS'TA GEÇMİŞLE YÜZLEŞME İÇİN YAZILAR...

1974'ün sessiz çığlığı: Palekitire ve Muratağa'da öldürülen çocuklar...

14 yaşındaki bir Kıbrıslıtürk okurumuz, Palekitire (Balıkesir) katliamında öldürülerek "kayıp" edilen küçük Yannis Suppuris'le ilgili kaleme aldığı yazısını bize gönderdi... Bu okurumuz, bir barış aktivistinin torunu ve kendisi de küçük yaşına rağmen, barış mücadelesinde yerini almaya çalışıyor...
Bu küçük okurumuz "1974'ün sessiz çığlığı" başlıklı yazısında şöyle yazıyor:
"Geçen gün, Palekitire (Palekythro-Balıkesir) köyünde gezdim… Etrafta savaşın bıraktığı izleri de vardı… Ama, başka bir şey beni o köye çekmişti. O gün, her zaman olduğu gibi savaşın izleri halen daha taptazeydi, ama bu köyde başka bir şey vardı... Sanki geçmişin hayaletleri hâlâ burada dolanıyordu.
O köyde, Güney'de ve Sevgül Uludağ'dan, 1974'de öldürülen Yannis Suppouris'in hikayesini duydum... Küçücük bir çocuktu o.. Süt dişleri yeni dökülmeye başlamış, belki de sokakta arkadaşlarıyla oyun oynarken, belki de ailesiyle sıcak bir yaz günü geçirirken…
Herkesin bir hikayesi var bu adada... Ama Yannis'in hikayesi, başka türlü dokunuyor insana... Masumiyetin nasıl da savaşın acımasızlığında kaybolduğunu gösteren bir örnek-hikaye... Bir çocuk, kimsenin düşmanı olmayan, bir tarafa ait olmayan, sadece yaşamak isteyen bir çocuk… Ama işte, savaş bunu da ayırt etmiyor!
Güney'de Palekitireli bir tanıdığım anlatmıştı ilk bana aslında, Yannis'in hikayesini… "O kadar küçüktü ki," demişti, "O kadar masum…" Sanki hala onun o masum yüzünü görür gibi oluyordu, yaşlı gözleri uzaklara dalıp giderken...
"Bir çocuğun ölümünden ne çıkar ki?" dedim kendi kendime... Bu savaş, kimseye yararı olmadı… Ne Rumca ne de Türkçe konuşanlara… Sadece kayıplar, acılar ve hiç kapanmayan yaralar bıraktı geriye. Bu acılar içinde, Yannis'in hikayesi, bir nebze olsun sesini duyuramayanların sesi oldu benim için... O, hiçbir savaşı hak etmeyenlerin simgesi oldu...
Bu hikayeyi duyduktan sonra çok düşündüm... Belki da diyorum, geçmişle bu kadar haşır neşir olmayı bırakmalı, geleceğe bakmalıyız... Ama nasıl? Yannis'in ve onun gibilerin hatıraları hep taze iken, biz nasıl unutabiliriz ki? O, bizim unutmamamız gereken bir hatıra... Bir daha aynı hataları yapmamamız için, bir daha hiçbir çocuğun bu acıyı yaşamaması için bir hatıra!
Birden fark ettim ki, Yannis'in yüzünü hiç görmemiş olmama rağmen, onu gözlerimin önünde canlandırabiliyorum.. Belki de tüm kayıpların bir sureti oldu benim için... Savaşın anlamsızlığının bir simgesi. Yannis'in hatırası, barışın ve huzurun ne kadar kıymetli olduğunu hatırlatıyor bana... Onun anısına, her çocuk için daha iyi bir dünya kurmak zorunda olduğumuzu hatırlatıyor...
Palekitire'den ayrılırken, Yannis'in hayaleti benimle geldiydi sanki... Onun masum bakışları, sessiz çığlıkları... Onu unutmak mümkün mü? Ve aslında unutmamak gerek... Her zaman hatırlamalı, her zaman onun ve onun gibilerin sesi olmalıyız... Çünkü Kıbrıs'ın bu karanlık tarihinde, Yannis gibi çocuklar ışığımız olabilir…
Bazen düşünüyorum da, belki de gerçekten bir şeyler yapabiliriz... Belki de henüz geç değil! Yannis'in anısına, onun ve onun gibilerin hayallerini gerçekleştirebiliriz. Daha barışçıl, daha huzurlu bir Kıbrıs için…
Yannis'i unutmayacağım... Ve onun gibi tüm masumları da... Onlar bizim hafızamızda, bizim yüreğimizde yaşamaya devam edecek... Çünkü Kıbrıs, işte böyle bir yer.. Her köşesinde bir hikaye, her hikayede bir ders saklı... Ve biz, bu dersleri asla unutmamalıyız.. Çocuklar, mermi yerine şeker yesinler, ölmesinler...
Kıbrıs'ın geleceği, geçmişteki bu hikayelerde saklı...
İki toplum barışı bulunca, belki Yannis de bulunur..."

ERATO KOZAKU MARKULLİS'İN YAZDIKLARI...
Çok değerli arkadaşımız, Kıbrıs Cumhuriyeti eski Dışişleri Bakanı, her dönemin barış atkivisti Erato Kozaku Markulli, bu yıl da 14 Ağustos'ta profil resmini değiştirerek Muratağa-Sandallar'da katledilmiş çocukların sınıf fotoğrafını koydu sosyal medya hesabına ve 2016 yılında bu konuda özür dilemiş olduğunu hatırlattı. Erato Kozaku Markulli, EOKA-B'ci Kıbrıslırumlar'ın Muratağa-Atlılar-Sandallar'da 126 Kıbrıslıtürk kadın, çocuk ve yaşlı insanı katletmesinden ötürü üzgün olduğunu açıklayarak özür dilemişti ve bu özür üzerine çok ağır saldırılar altında kalmış, ölüm tehditleri almıştı... Markulli, Dohni katliamı için de özür dilemişti...
Biz de Erato Kozaku Markulli'nin özür yazısını bu sayfalarda 2020 yılında yeniden yayımlamıştık. Erato arkadaşımız Muratağa köyünde toplu mezarlar açılırken çekilmiş olan resimleri de paylaşarak şöyle diyordu:
"14 Ağustos 1974'te EOKA-B aşırı unsurları tarafından Muratağa-Atlılar-Sandallar köylerinden 126 kadın ve çocuğa karşı ve Dohni köyünden 85 sivil erkeğe karşı (aralarında 12 yaşında bir de çocuk vardı) işlenen korkunç suçlar nedeniyle kamuoyu önünde samimi biçimde Kıbrıslıtürk yurttaşlarımızdan özür dileme ihtiyacı hissediyorum.
Ne yazık ki resmi Kıbrıs Cumhuriyeti devleti aradan geçen 42 yıl süre boyunca, bu cinayetlerin ardındaki gerçeği ortaya çıkarmak için herhangi bir soruşturma yapmadı ve bu suçları işleyenlerden hiçbiri de adalete teslim edilmedi.
Yakın geçmişte yaşanan Kıbrıs trajedisinin arkasında yatan gerçeği etkili biçimde ortaya çıkarmak için bir Hakikat Komisyonu kurmanın artık zamanı gelmiştir çünkü gerçek ortaya çıkarılmadan, yeniden uzlaşma olmayacaktır, yeniden uzlaşma olmazsa da barışçıl birlikte bir yaşam mümkün değildir.
Gerek Türkiye'nin işgal ordusu, gerekse Kıbrıslıtürk aşırı unsurları tarafından ağırlıkla sivil olan masum Kıbrıslırumlar'a karşı işlenmiş korkunç suçları son 42 yıldır uluslararası alanda güçlü biçimde kınarken, kendi aşırı unsurlarımızın ve faşistlerimizin masum ve sivil Kıbrıslıtürkler'e karşı işlemiş oldukları suçları görmezden gelemeyiz.
Burada yayımladığım resimler Atlılar, Muratağa ve Sandallar köylerinde vahşice öldürülmüş Kıbrıslıtürkler'le ilgilidir ve Birleşmiş Milletler arşivlerinden alınmışlardır."

(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler… Sevgül Uludağ – 28.8.2024)

https://www.yeniduzen.com/1974un-sessiz-cigligi-palekitire-ve-muratagada-oldurulen-cocuklar-22462yy.htm




Παιδιά που δεν ήταν εχθροί κανενός...

Σκέψεις για τα παιδιά που σκοτώθηκαν το 1974...

Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518

Στις 24 Αυγούστου 2024 ένας από τους αναγνώστες μου, ένα 14χρονο αγόρι, γράφει το παρακάτω κείμενο με τίτλο «Η σιωπηλή κραυγή του 1974» και το κοινοποιεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνοδευόμενο από τη φωτογραφία του «αγνοούμενου» παιδιού από το Παλαίκυθρο, Γιάννη Σουππουρή... Είναι εγγονός ενός γνωστού Κύπριου ακτιβιστή της ειρήνης και όπως ο παππούς του, έτσι και αυτός είναι πολύ αφοσιωμένος από πολύ μικρή ηλικία στην υπεράσπιση της ειρήνης... Γράφει τα ακόλουθα:
«Τις προάλλες, περιηγήθηκα στο Παλαικύθρο... Υπήρχαν και στο χωριό σημάδια που είχαν μείνει από τον πόλεμο... Αλλά κάτι άλλο με είχε τραβήξει προς αυτό το χωριό... Εκείνη την μέρα, όπως πάντα, τα ίχνη του παρελθόντος ήταν ακόμα νωπά, αλλά υπήρχε κάτι διαφορετικό σε αυτό το χωριό. Ήταν σαν πως και τα φαντάσματα του παρελθόντος τριγυρνούσαν ακόμα σε αυτό το χωριό...
Σε αυτό το χωριό, όπως επίσης στο νότιο μέρος του νησιού μας, και από τη Sevgul Uludag, έχω ακούσει την ιστορία του Γιάννη Σουππουρή που είχε σκοτωθεί το 1974... Ήταν ακόμα παιδί... Τα παιδικά του δόντια μόλις είχαν αρχίσει να πέφτουν, ίσως απλά έπαιζε με τους φίλους του στο δρόμο ή ίσως ήταν με την οικογένεια του περνώντας μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα...
Ο καθένας έχει μια ιστορία σε αυτό το νησί... Αλλά η ιστορία του Γιάννη σε αγγίζει με διαφορετικό τρόπο... Είναι μια παραδειγματική ιστορία για το πώς η αθωότητα μπορεί να εξαφανιστεί μέσα στην αδίστακτη φύση του πολέμου... Ένα παιδί που δεν ήταν εχθρός κανενός, που δεν ανήκε σε καμία πλευρά, ένα παιδί που ήθελε μόνο να ζήσει... Αλλά ορίστε, ο πόλεμος δεν κάνει διακρίσεις ούτε σε αυτό!
Βασικά ένας γνωστός μου στο νότιο μέρος του νησιού μας που είναι από το Παλαίκυθρο ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μου είπε την ιστορία του Γιάννη. «Ήταν τόσο μικρός» είχε πει, «ήταν τόσο αθώος...» Ήταν σαν να έβλεπε ακόμα το πρόσωπο του Γιάννη καθώς κοίταζε μακριά με δάκρυα στα μάτια...
«Τι κι αν πεθάνει ένα παιδί, τι θα συμβεί;» Είπα στον εαυτό μου... Αυτός ο πόλεμος δεν έφερε κανένα όφελος σε κανέναν... Ούτε στους ελληνόφωνους, ούτε στους τουρκόφωνους... Το μόνο που έμεινε ήταν οι αγνοούμενοι, ο πόνος και οι πληγές που δεν θα επουλωθούν ποτέ... Η ιστορία του Γιάννη έγινε η φωνή εκείνων που δεν μπόρεσαν να ακουστεί η φωνή τους μέσα σε αυτόν τον πόνο... Έγινε σύμβολο για εκείνους που δεν άξιζαν κανέναν πόλεμο...
Αφότου άκουσα αυτή την ιστορία, σκέφτηκα πολύ... Ίσως, σκέφτομαι, δεν πρέπει να ασχολούμαστε τόσο πολύ με το παρελθόν αλλά να κοιτούμε προς το μέλλον... Αλλά πώς; Ενώ η μνήμη του Γιάννη και των άλλων σαν αυτόν είναι ακόμα νωπή, πώς μπορούμε να ξεχάσουμε; Είναι μια ανάμνηση που δεν πρέπει να ξεχάσουμε... Για να μην κάνουμε τα ίδια λάθη, είναι μια ανάμνηση για να μην περάσει κανένα άλλο παιδί αυτόν τον πόνο...
Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι παρόλο που δεν είχα δει ποτέ το πρόσωπο του Γιάννη, μπορούσα να τον φανταστώ μπροστά στα μάτια μου... Ίσως έγινε για μένα μια εικόνα όλων των αγνοουμένων... Ένα σύμβολο του πόσο μάταιος και ανούσιος είναι ο πόλεμος...
Η μνήμη του Γιάννη μου θυμίζει πόσο πολύτιμη είναι η ειρήνη και η αρμονία... Μου θυμίζει ότι στη μνήμη του πρέπει να δημιουργήσουμε έναν καλύτερο κόσμο για κάθε παιδί...
Καθώς έφευγα από το Παλαίκυθρο ήταν σαν να ήρθε μαζί μου το φάντασμα του Γιάννη... Το αθώο βλέμμα στα μάτια του, οι σιωπηλές κραυγές του... Είναι δυνατόν να τον ξεχάσω; Και πραγματικά όχι, δεν πρέπει να τον ξεχάσουμε... Πρέπει πάντα να τον θυμόμαστε και να γινόμαστε η φωνή αυτού και των άλλων σαν αυτόν... Γιατί σε αυτή τη σκοτεινή ιστορία της Κύπρου, παιδιά σαν τον Γιάννη μπορούν να γίνουν το φως μας...
Μερικές φορές σκέφτομαι, ίσως μπορούμε πραγματικά να κάνουμε κάτι... Ίσως δεν είναι ακόμα πολύ αργά! Στη μνήμη του Γιάννη, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τα όνειρα του και τα όνειρα άλλων σαν αυτόν... Για μια πιο ειρηνική Κύπρο...
Δεν θα ξεχάσω τον Γιάννη... Και άλλα αθώα άτομα σαν κι αυτόν... Θα συνεχίσουν να ζουν στη μνήμη μας και στις καρδιές μας... Γιατί η Κύπρος είναι ένας τέτοιος τόπος... Σε κάθε γωνιά υπάρχει μια ιστορία και σε κάθε ιστορία υπάρχει ένα μάθημα για να αντλήσουμε... Και δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε αυτά τα μαθήματα... Τα παιδιά πρέπει να τρώνε γλυκά, όχι να δέχονται σφαίρες και να πεθαίνουν...
Το μέλλον της Κύπρου κρύβεται σε αυτές τις ιστορίες...
Όταν οι δύο κοινότητες βρουν την ειρήνη, ίσως βρεθεί και ο Γιάννης...»

Μια φωτογραφία παιδιών...
Στο μεταξύ η Ερατώ Κοζάκου Μαρκουλλή μοιράζεται τη φωτογραφία μιας τάξης παιδιών από τη Μαράθα, των Τουρκοκύπριων παιδιών που είχαν σκοτωθεί από την ΕΟΚΑ Β στις 14 Αυγούστου 1974... Εκτός από ένα παιδί της φωτογραφίας, τον Shafak Nihat και την οικογένεια του, όλη η τάξη των παιδιών σφαγιάστηκε – και ο δάσκαλος της φωτογραφίας δεν ήταν στο χωριό αφού ήταν καλοκαίρι και τα σχολεία ήταν κλειστά... Έτσι μόνο δύο άτομα από αυτή τη φωτογραφία παρέμειναν ζωντανοί – ο δάσκαλος και ο Shafak... Η Ερατώ γράφει τα ακόλουθα σχετικά με τη φωτογραφία:
«Η φωτογραφία των μαθητών του δημοτικού σχολείου της Μαράθας, με το τέλος της σχολικής χρονιάς του 1974. Όλα τα παιδιά σε αυτή τη φωτογραφία, (πλην του δασκάλου τους που ήταν αιχμάλωτος και ενός μαθητή, του Shafak Nihat, που είχε κρυφτεί μαζί με την οικογένεια του και διασώθηκαν), δολοφονήθηκαν στις 14 Αυγούστου 1974 από τους εγκληματίες της ΕΟΚΑ Β. Ο Shafak είναι το αγόρι δεύτερος από δεξιά στην τελευταία σειρά και είναι αυτός που αργότερα υπέδειξε την τοποθεσία του μαζικού τάφου. Κανείς μέχρι σήμερα, παρόλο που είναι ευρύτερα γνωστοί οι δολοφόνοι, δεν προσήχθηκε στη δικαιοσύνη. Κανείς δεν τιμωρήθηκε για τα ειδεχθή αυτά εγκλήματα! Συγνώμη αγαπημένα μου παιδιά, λατρεμένα αθώα πλάσματα, που κόψανε τόσο απότομα και βάναυσα το νήμα της ζωής σας. Σήμερα θα είσαστε 56-57 χρόνων οι περισσότεροι ίσως παντρεμένοι ευτυχισμένοι με παιδιά και εγγόνια! Είμαστε ανάξιοι σαν κράτος και σαν πολίτες αυτού του κράτους που δεν κάναμε τίποτα μέχρι σήμερα για την τιμωρία των ενόχων!!!»
Και η Ερατώ που είχε το θάρρος να ζητήσει συγγνώμη, επαναλαμβάνει για άλλη μια φορά τη συγγνώμη της και έχει να πει τα εξής:
«Επαναφέρω την δημόσια απολογία μου προς τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας, για τα ειδεχθή εγκλήματα στην Αλόα, Μαράθα, Σανταλάρη και Τόχνη, γιατί νοιώθω την ανάγκη να εκφράσω αυτό που αισθάνομαι και αυτό που σαν πολιτεία όλα αυτά τα χρόνια δεν μπορέσαμε να αντιμετωπίσουμε και να χειριστούμε. Τις αποτρόπαιες δολοφονίες συνολικά 209 αθώων Τουρκοκύπριων συμπατριωτών μας, από τα πρωτοπαλλίκαρα και τους προδότες της ΕΟΚΑ Β, αυτούς τους ίδιους που πρόδωσαν την πατρίδα μας και έφεραν τον ΑΤΤΙΛΑ στην Κύπρο, με όλες τις συνέπειες της εισβολής και κατοχής, αθώων Τουρκοκύπριων άμαχων, στην πλειονότητα τους παιδιών και γυναικών. Η Αλόα, Μαράθα και Σανταλάρη, όπως και η Τόχνη θα είναι εκεί να στοιχειώνουν την συνείδηση μας μέχρι τη στιγμή που θα παραδεχθούμε ως κοινότητα ότι εξτρεμιστικά στοιχεία και ως επίσημη Ελληνοκυπριακή πλευρά δεν κάναμε ότι έπρεπε να κάνουμε όλα αυτά τα χρόνια για να αποκαλυφθούν οι δολοφόνοι αυτών των αποτρόπαιων εγκλημάτων. Το ότι ο ΑΤΤΙΛΑΣ και οι Τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές έπραξαν τα ίδια, ίσως και χειρότερα, κατά την διάρκεια της Τουρκικής εισβολής, αυτό δεν αποτελεί ελαφρυντικό για την διάπραξη εγκλημάτων που αφαίρεσαν τη ζωή από αθώους ανθρώπους που ανήκαν στην άλλη κοινότητα! Πιστεύω ήλθε η στιγμή να συνειδητοποιήσουμε, πενήντα χρόνια μετά την Τουρκική εισβολή και το πραξικόπημα, και εξήντα χρόνια μετά τις δικοινοτικές συγκρούσεις, το μέγεθος αυτών των εγκληματικών ενεργειών και να ζητήσουμε, επιτέλους, την διερεύνηση αυτών των στυγερών εγκλημάτων, απολογούμενοι ταυτόχρονα στους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας. Μπορεί οι δολοφόνοι να μη ζουν πια, όμως είναι αναγκαία η κάθαρση και η εκατέρωθεν απολογία! Από τη δική μου πλευρά το έπραξα το 2016 και παρόλες τις επιθέσεις που δέχθηκα τότε, το επαναλαμβάνω σήμερα! Γιατί δεν θέλω να θρηνήσουμε άλλα αθώα θύματα από παράφρονες ακραίους εθνικιστές εκατέρωθεν και μια Τουρκία που καραδοκεί για να κάνουμε το επόμενο λάθος για να ολοκληρώσει τα σχέδια της!!!»

Αντρέας Ευσταθίου...
Και μερικά από τα πιο ουσιαστικά λόγια για όλα αυτά προέρχονται από τον Αντρέα Ευσταθίου, τον ήρωα που βοήθησε ένα Τουρκοκύπριο μωρό φέρνοντας του το γάλα που δεν μπορούσε να βρεθεί... Η ιστορία του παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ που γύρισε ο Cemal Yildirim με τίτλο «Ο πατέρας του γάλακτος μου» που έχει προβληθεί σε όλη την Κύπρο και που άγγιξε τις καρδιές τόσων ανθρώπων...
Ο Αντρέας Ευσταθίου γράφει κάτω από την ανάρτηση του 14χρονου αναγνώστη μου τα εξής: «Στη σύντομη ζωή που έχουμε να ζήσουμε πρέπει να είσαι ΑΝΘΡΩΠΟΣ... και όχι σατανάς...»
Και νομίζω ότι αυτό συνοψίζει όλες τις ευχές: Να συμπεριφερόμαστε σαν άνθρωποι με ανθρώπινα συναισθήματα... Να μην σκοτώνουμε, να μην κλέβουμε, να μην καταστρέφουμε αλλά να βοηθούμε, να αγαπούμε, να αναβαθμίζουμε τις αξίες της ανθρωπότητας... Αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε όλοι μας αν θέλουμε να χτίσουμε ένα καλύτερο μέρος για τα παιδιά μας...


(Published in POLITIS on the 29th of September 2024).

https://politis.com.cy/apopseis/stiles/843999/skepseis-gia-ta-paidia-poy-skotothikan-to-1974-paidia-poy-den-itan-echthroi-kanenos