Αποχαιρετώντας τον Παύλο Σολωμή και το Σολωμή Παύλου από την Κώμη Κεπήρ…

Αποχαιρετώντας τον Παύλο Σολωμή και το Σολωμή Παύλου από την Κώμη Κεπήρ…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Πάμε για να παραστούμε στην κηδεία του Παύλου Σολωμή και του γιου του Σολωμή Παύλου που ήταν «αγνοούμενοι» από τη Γαλάτεια… Είναι ο πατέρας και ο αδελφός της αγαπημένης μου φίλης Χριστίνας Παύλου Σολωμή Πατσιά… Πηγαίνουμε στη Λεμεσό για να είμαστε μαζί της και παρόντες στο τελευταίο ταξίδι του πατέρα και του αδελφού της… Ας αναπαυθούν εν ειρήνη…
Η Χριστίνα ίσως να βρει λίγη γαλήνη στο τέλος: Μετά που δουλέψαμε μαζί για τόσα πολλά χρόνια για να βρούμε τα οστά του πατέρα της, έχει εκπληρώσει την υπόσχεση της προς τη μητέρα της: ότι θα τους βρει και θα τους φέρει πίσω στο σπίτι… Το σπίτι φυσικά δεν είναι πλέον η Κώμη Κεπήρ, αλλά η Λεμεσός τώρα… Η τραγική διαίρεση της χώρας μας μας σταματά από του να θάβουμε τους αγαπημένους μας στα μέρη όπου ανήκουν…
Θέλω να ευχαριστήσω τους αναγνώστες μου που μας βοήθησαν για να βρούμε τη τοποθεσία του μαζικού τάφου στη λίμνη στη Γαλάτεια και που παρακολουθούσαν τις εκσκαφές στην λίμνη όλα αυτά τα χρόνια και μας προειδοποίησαν και συνεχώς εργάζονταν μαζί μας για να έχουμε αυτό το αποτέλεσμα…Τους ευχαριστώ για την ανθρωπιά τους και για τη βοήθεια τους χωρίς να αναμένουν οτιδήποτε από οποιοδήποτε…
Στον επικήδειο της, η Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά λέει:
«Σήμερα 3 Μαρτίου 2018, κλείνει η σελίδα της αναμονής.
Πάντα είχαμε την ελπίδα για μια διαφορετική, χαρούμενη αντάμωση στην Κώμη Κεπήρ, στο χωριό μας.
Το χαμπάρι όμως ήρθε, 43 χρόνια μετά και σας ανταμώνουμε μικρότερους από εμάς παγωμένους στο χρόνο, τα οστά σας μόνο σε ένα κασελάκι, εδώ στην εκκλησία του Αγίου Λουκά στον οικισμό Αγίου Αθανασίου, στη Λεμεσό, για την κηδεία σας.
Ήταν 15 Αυγούστου 1974, που συνέλαβαν όλη την οικογένεια από το σπίτι μας στην Κώμη Κεπήρ, Τουρκοκύπριοι χωριανοί μας και μας μετέφεραν στο χωριό Γαλάτεια.
Εκεί, ήταν η τελευταία στιγμή που σας είδα ζωντανούς και αυτό φευγαλέα, αφού βιαστικά μας απομάκρυναν από κοντά σας, εκείνη την μαύρη μέρα.
Ο Πασιάς, μας είχε τότε προσωπικά υποσχεθεί ότι σε τρεις μέρες, θα ερχόσασταν πίσω, κοντά μας στο σπίτι μας στην Κώμη. Αυτό όμως ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε.
Περάσαμε χρόνια δύσκολα μόνες μας, η μάνα μου και εγώ, με την σκέψη πάντα σε εσάς και την αγωνία για μια καλή είδηση, ένα καλό χαμπάρι.
Θέλω να σας πω παπά μου και Σόλο μου, ότι ο Θεός δεν μας πέταξε…. Έσμιξα με μια πολύ καλή οικογένεια που με στήριξε όσο μπορούσε στις δύσκολες στιγμές της ζωής μου και τους ευχαριστώ.
Από εκεί ψηλά όμως θα βλέπετε και θα καμαρώνετε όλοι μαζί…
Από αυτή την υπέροχη οικογένεια είναι ο σύζυγος μου Βάσος, που αν ήσουν εδώ παπά μου θα καμάρωνες την καλοσύνη και την αξιοσύνη του… Πόσο σου μοιάζει….
Η οικογένεια μεγάλωσε, έχεις παπά μου 3 εγγόνια και εσύ Σόλο μου, αδελφοτέχνια , τον Παύλο την Αργυρώ και τον Γιώργο. Ποτέ όμως δεν είχαν την τύχη να γνωρίσουν τον παππού τους ή τον θείο τους, να παίξουν μαζί σας και να αστειευτούν, ή να πάρουν τις συμβουλές σας.
Η μάνα μου, έτρεξε παντού για να μάθει για εσάς. Μόνο υποσχέσεις έπαιρνε, όση ώρα ήταν μπροστά, ότι θα προσπαθούσαν. Υποσχέσεις της ώρας τις αποκαλούσα πάντα. Κανένας όμως, από αυτούς ψηλά, δεν ήρθε μπροστά να μας στηρίξει, να δει αν χρειαζόμασταν κάτι, να μας συμβουλέψει. Κανένας δεν βρέθηκε να πει, τι ήξερε για εσάς, τι σας συνέβηκε. Και πάντα ζούσαμε με την ελπίδα.
Τα γιατί πολλά. Όσο και να αγωνίστηκα, δεν μπόρεσα να βρω κάποιο να μου δώσει την απάντηση! Το μόνο που κατάλαβα πέρα πάσης αμφιβολίας, είναι ότι ο φανατισμός και οι έχθρες, μας έφεραν εδώ που είμαστε τώρα! Έκαμαν άλλοι, ψευτοπατριώτες, αυτά που έκαμαν σε αθώους και δυστυχώς πληρώσαμε εμείς το μεγάλο τίμημα, όπως τόσοι άλλοι, να σας θάβουμε σήμερα 2 λεβέντες, 42 και 18 χρονών που βρισκόσασταν στο χωριό σας και στις δουλειές σας, με τα όνειρα σας για το μέλλον με την οικογένεια σας, χωρίς να πειράξετε κανένα και χωρίς να είσαστε μπλεγμένοι πουθενά.
Αυτός, ήταν και ο λόγος που αποφασίσετε να μείνουμε στο χωριό μας.
Δεν είχαμε την τύχη να σας θάψουμε τουλάχιστο στο χωριό μας, στην Κώμη μας, που τόσο αγαπούσατε και στήνατε τα όνειρα σας, τα όνειρα όλης της οικογένειας μας εκεί.
Σας κηδεύουμε σήμερα εδώ, στη Λεμεσό που μας φιλοξενεί για τόσα χρόνια. Ας είναι, φτάνει που είμαστε και πάλι όλοι κοντά! Θα υπάρχει ο τάφος, ένα σημείο αναφοράς. Το νέο σας σπίτι, που θα έρχομαι να ανάβω το καντήλι σας και να λέμε τα δικά μας. Και έχω πολλά να σας πω.
Κάποτε, υποσχέθηκα στη μάνα μου, που δεν μπορούσε πλέον να αγωνίζεται και να σας αναζητά, ότι θα συνέχιζα εγώ τον αγώνα της, θα σας έβρισκα και θα σας έφερνα κοντά της πριν πεθάνει. Θα γινόταν μια κανονική κηδεία με βάση την θρησκεία μας, και ένας τάφος για να ανάβουμε το καντήλι σας. Η υπόσχεση που έδωσα, πραγματοποιείται σήμερα.
Σήμερα, εδώ μπροστά στα ιερά οστά σας, δίνω νέα υπόσχεση. Να αγωνιστώ όσο μπορώ για την Ειρήνη τη Συμφιλίωση και την Επανένωση της Κύπρου μας. Μια Κύπρο για όλους μας, όπως πάντα μας έλεγες παπά μου. Είναι μικρή για να είναι μοιρασμένη αλλά αρκετά μεγάλη για να μας χωρεί όλους.
Όχι άλλο κλάμα! Όχι άλλο αίμα να χύνεται άδικα! Όχι άλλες μαυροφορεμένες και παιδιά ορφανεμένα! Φτάνει πια!
Τελειώνοντας…
Το πιο μεγάλο «ευχαριστώ», πρέπει να το εκφράσω στην Τουρκοκύπρια διερευνήτρια δημοσιογράφο Sevgul Uludag, έναν απλό άνθρωπο, με μια μεγάλη Κυπριακή καρδιά, που στάθηκε κοντά μου από το 2008 και με στήριξε ηθικά και ψυχολογικά στα δύσκολα, σαν φίλη μου μέχρι σήμερα. Γράφοντας τις ιστορίες μας στην εφημερίδες YeniDuzen και Πολίτης όπου εργάζεται, με έφερε σε επαφή με τους μάρτυρες και σιγά-σιγά καταφέραμε το ακατόρθωτο.
Ένα πολύ μεγάλο «ευχαριστώ» και δημόσια οφείλω να πω, σε αυτούς τους Τουρκοκύπριους αφανείς ήρωες, που με τους δολοφόνους ζωντανούς στην περιοχή τους, ρίσκαραν πολλά, αλλά ήρθαν κοντά μας, χωρίς ποτέ να περιμένουν ανταλλάγματα και με τις δικές τους πληροφορίες και την επιμονή τους, κατάφερε η Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων να εντοπίσει το σημείο ταφής, να γίνει η εκταφή και να γίνει σήμερα η κηδεία.
Ένα μεγάλο «ευχαριστώ» πρέπει να πω επίσης στα μέλη της Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, που με τους ανθρωπολόγους, αρχαιολόγους, γενετιστές και από τις δύο κοινότητες, βοήθησαν στη συλλογή και τεκμηρίωση των πληροφοριών.
Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εσάς, Ελληνοκύπριους αλλά και Τουρκοκύπριους, που με την παρουσία σας τιμήσετε τη μνήμη τους στο τελευταίο τους ταξίδι.
Ας είναι ελαφρύ το χώμα της ξένης γης που θα σας σκεπάζει!
Αιωνία σας η μνήμη!»
Ο Κυριάκος Πασχάλη, ξάδελφος της Χριστίνας, επίσης μιλά στην κηδεία και λέει τα ακόλουθα:
«Πολυαγαπημένε μου Εξάδελφε,
Ήταν 12 Αυγούστου 1974, όταν είχα πάρει το γράμμα σου. Ένα γράμμα που το έχω φυλάξει για να είναι πάντα μαζί μου και πάντα θα το έχω.
Ήσουν όχι μόνο ο εξάδελφος μου αλλά επίσης και ο καλύτερος μου φίλος.
Ήξερες ότι ο αδελφός μου και εγώ ήμασταν μακριά τις ημέρες εκείνες και εσύ έκανες το καθήκον σου να κοιτάζεις αν οι γονείς μας ήταν καλά.
Έγραφες στο γράμμα σου:
Κώμη Κεπήρ, 9 Αυγούστου 1974.
Αγαπητέ εξάδελφε Κυριάκο γεια σου. Ήμαστε όλοι καλά και το ίδιο επιθυμούμε για σένα. Είναι με μεγάλη χαρά που πήρα το γράμμα σου σήμερα.
Λίγο πριν γράψω αυτό το γράμμα, πέρασα από το σπίτι σου και η μάνα σου μου είπε ότι είναι καλά και ότι και η ίδια θα σου γράψει.
Θέλω να σου γράψω τόσα πολλά, αλλά ας τα αφήσουμε μιαν άλλη φορά.
Έχεις χαιρετισμούς από όλους μας.
Με αγάπη Σολωμής Παύλου.
Ο φάκελος είναι σφραγισμένος, Κώμη Κεπήρ 10 Αυγούστου 1974.
Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι δεν θα υπήρχε ποτέ άλλη μια ευκαιρία να ξαναμιλήσουμε. Και ούτε μπορούσα να φανταστώ ότι θα περνούσαν 43 χρόνια πριν ξαναβρεθούμε.
Η επιμονή της μητέρας σου και της αδελφής σου, το έχουν κάνει δυνατό να σας βρουν και να σας φέρουν κοντά μας.
Δεν είναι έκπληξη το ότι βρεθήκατε μαζί με τον πατέρα σου, τον θείο μου.
Ήσασταν πάντα δεμένοι οικογένεια και ζούσατε παραδειγματικά. Είμαι τόσο τυχερός και περήφανος που είχα παίξει λίγο ρόλο στις σύντομες ζωές σας - αρκετό όμως για να σας γνωρίσω εσάς και τους ευγενικούς και διακριτικούς χαρακτήρες σας.
Ποτέ δεν θα ξεχάσω τα καλοκαίρια που δουλέψαμε μαζί στα χωράφια, στο θέρισμα ή στο μάζεμα χαρουπιών.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον ήχο του τρακτέρ, όταν ερχόσασταν στο σπίτι μου, να με πάρετε για να πάμε και οι τρεις μας στη θάλασσα. Θα κολυμπούσαμε εμείς στην ακτή και ο θείος θα πήγαινε για ψάρεμα. Ποτέ δεν θα επέστρεφε πίσω χωρίς να είναι γεμάτη η πετονιά του με ψάρια.
Δεν είμαι βέβαιος τι με ενθουσίαζε περισσότερο, το ψάρεμα ή το κυνήγι του. Ήταν το είδωλο μας.
Δεν είναι μυστικό ότι πάντα κοίταζα εσένα θείε και πάντα ήθελα να επιτύχω στη ζωή όπως εσύ. Ένας προοδευτικός γεωργός σε μια μικρή αγροτική κοινότητα, σεβαστός και από τις δύο κοινότητες του χωριού μας, Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους ταυτόχρονα.
Ολόκληρη η οικογένεια σεβότανε και είχε το σεβασμό και από τις δύο κοινότητες.
Πάντα πίστευε στη συνύπαρξη και στις ίσες ευκαιρίες για όλους.
Δυστυχώς, καθώς η ιστορία ξεδιπλώνετε, τέτοιες αξίες όχι μόνο δεν βοήθησαν αλλά ούτε και μέτρησαν. Αποδείχτηκε ότι ήταν η αρχή μιας τραγωδίας που θα χρειαζόταν 43 χρόνια για να επιλυθεί.
Η θεία μου Παναγιώτα είχε δώσει όλη της τη ζωή ψάχνοντας για εσάς, θέλοντας να σας φέρει πίσω κοντά της με ασφάλεια.
Δεν είχε αφήσει ποτέ καμιά ευκαιρία να περάσει, είτε στη Κύπρο, είτε στο εξωτερικό.
Ποτέ δεν σταμάτησε να αναζητά αυτόν τον κάποιο, που θα μπορούσε να βοηθήσει να σας φέρει πίσω κοντά της.
Την άκουσα πολλές φορές να κατηγορεί τον εαυτό της και να αναρωτιέται, γιατί δεν αμφισβήτησε την απόφαση σου, Θείε μου, να μείνετε πίσω στο χωριό!
Είμαι βέβαιος ότι, λαμβάνοντας υπόψη την εμπιστοσύνη και τον αλληλοσεβασμό που είχατε με την Τουρκική κοινότητα, θα είχατε πάρει και πάλι την ίδια απόφαση.
Ακούω την Χριστίνα, την εξαδέλφη μου, να λέει ότι πρέπει να δώσουμε τα χέρια και να βοηθήσουμε να κλείσουν οι ανοιχτές πληγές. "Έχουν γίνει αρκετά - φτάνει πια", λέει.
Αν αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι ότι αυτή η οικογένεια μπορεί να σταθεί και να πει ότι μπορεί να συγχωρήσει για χάρη της ειρήνης και της συνύπαρξης, τότε σίγουρα όλοι εμείς οφείλουμε να κάνουμε αυτή την προσπάθεια.
Προσωπικά αγωνίζομαι ακόμη, να κατανοήσω πώς τα κατάφεραν να μπορούν να συγχωρήσουν.
Όλα ξεκίνησαν μέσα από το δικό τους περιβάλλον, το δικό τους σπίτι, από τους Τουρκοκύπριους γείτονες μας, τους φίλους μας.
Είναι επίσης λυπηρό το γεγονός ότι για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα κανένας από αυτούς δεν είχε το θάρρος να βοηθήσει στην εντόπιση του μαζικού τάφου.
Η σιωπή πάνω από 43 χρόνια εμβάθυνε τις πληγές του αρχικού εγκλήματος.
Δεν είναι όμως αργά για να προσπαθήσουμε να αντισταθμίσουμε για τον χαμένο χρόνο.
Δυστυχώς υπάρχουν ακόμα πολλοί αγνοούμενοι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι.
Μόνο με συνεργασία και μαζί με άλλες πρωτοβουλίες, μπορούν να βρεθούν και να επιστραφούν πίσω στους αγαπημένους τους - Ελληνοκύπριους ή Τουρκοκύπριους.
Όλοι μας, με τον δικό μας τρόπο σας πεθυμούσαμε τόσο πολύ. Και για τόσο πολύ καιρό ζούσαμε με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα ξανασυναντηθούμε.
Στη πραγματικότητα, δεν ήσασταν ποτέ μακριά και σίγουρα θα συνεχίσετε να ήσαστε πάντα μαζί μας, από εδώ και πέρα.
Αναπαυτείτε εν ειρήνη.
Θα σας αγαπάμε πάντα και δεν θα σας ξεχάσουμε ποτέ!»

Photo: . Η Χριστίνα και η μητέρα της Παναγιώτα στην κηδεία…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 11th of March 2018, Sunday. A series of my articles about the funeral were published in Turkish in our newspaper YENİDÜZEN on 5,6,7,8 and 9 March 2018 and here are the links to these articles:
http://www.yeniduzen.com/iki-guzel-insani-topraga-verirken-1-12045yy.htm
http://www.yeniduzen.com/cenaze-toreninde-baris-mesaji-2-12049yy.htm
http://www.yeniduzen.com/catismayi-geride-birakalim-ve-umuda-dogru-yol-alalim-3-12054yy.htm
http://www.yeniduzen.com/bugun-gordugumuz-kadariyla-bu-aile-dimdik-ayakta-duruyor-ve-bu-adada-baris-ve-birlik-12059yy.htm
http://www.yeniduzen.com/kutsal-kemiklerinizin-bulundugu-burada-bugun-yeni-bir-soz-veriyorum-5-12063yy.htm