ARTICLE IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK… CHILDREN KILLED IN PALEKYTHRO AND MARATHA…
*** Reflections on children killed in 1974…
Children who were no one's enemy…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
One of my readers, a 14-year-old boy on the 24th of August 2024, under the heading "The silent cry of 1974" writes the following text and shares it on his social media, accompanied by the photo of the "missing" child from Palekythro, Yiannis Souppouris… He is the grandson of a famous Cypriot peace activist and just like his grandpa, he too is very dedicated from a very young age to defending peace… This is what he writes:
"The other day, I went around Palekythro… There were also signs left over by the war in the village… But something else had drawn me towards this village… That day, just as always, the traces of the past was still fresh but there was something different about this village. It was as though the ghosts of the past were still roaming this village…
In that village, in the southern part of our island, and also from Sevgul Uludagh, I have heard of the story of Yiannis Souppouris who had been killed in 1974… He was still a child… His milk teeth had only started falling, maybe he was just playing with his friends in the street or maybe with his family spending a hot summer day…
Everyone has a story on this island… But the story of Yiannis touches you in a different way… It is an exemplary story of how the innocence can disappear among the ruthlessness of war… A child who was not anyone's enemy, who did not belong to any side, a child who only wanted to live… But there you go, the war does not discriminate even that!
Actually an acquaintance I had from Palekythro in the southern part of our island was the first person to tell me the story of Yiannis. "He was so small" he had said, "he was so innocent…" It was as though he could still see the face of Yiannis as he looked far away with tears in his eyes…
"What if a child dies, what of it?" I said to myself… This war brought no benefits to anyone… Neither to the Greek speaking persons, nor to the Turkish speaking persons… Only thing that remained was missing persons, pain and wounds that would never heal… The story of Yiannis became the voice of those who could not have their voices heard among this pain… He became a symbol for those who didn't deserve any war…
After I heard this story, I thought a lot… Maybe, I am thinking, we shouldn't be so much involved in the past but look towards the future… But how? While the memory of Yiannis and those like him are still fresh, how can we forget? He is a memory we shouldn't forget… So that we would not make same mistakes it is a memory so that no other child would go through this pain…
All of a sudden I realized that even though I had never seen the face of Yiannis, I could picture him in front of my eyes… Maybe he became an image of all the missing for me… A symbol of how futile and meaningless war is…
The memory of Yiannis reminds me of how valuable peace and harmony is… It reminds me that for his memory, we have to create a better world for every child…
As I was leaving Palekythro it was as though the ghost of Yiannis came with me… The innocent look in his eyes, his silent screams… Is it possible to forget him? And actually no, we should not forget him… We should always remember him and become the voice of him and those like him… Because in this dark history of Cyprus, children like Yiannis can be our light…
Sometimes I am thinking, maybe we can really do something… Maybe it is still not too late! In the memory of Yiannis, we can realize his dreams and dreams of others like him… For a more peaceful Cyprus…
I shall not forget Yiannis… And other innocent persons like him… They will continue to live in our memory and in our hearts… Because Cyprus is a place like that… At every corner there is a story and in every story there is a lesson to draw from… And we should never forget those lessons… Kids should eat sweets, not get bullets and die…
The future of Cyprus is hidden in these stories…
When the two communities find peace, maybe Yiannis will also be found…"
A PHOTO OF KIDS…
Erato Kozakou Markoulli meanwhile shares the photo of a classroom of kids from Maratha, the Turkish Cypriot kids who had been killed by EOKA B on the 14th of August 1974... Except one kid in the photo, Shafak Nihat and his family the whole classroom of kids were massacred – and the teacher in the photo was not in the village since it was summer and schools were closed… So only two, the teacher and Shafak remained alive from this photo… Here is what Erato writes about this photo:
"The photo of the pupils of the primary school of Maratha, at the end of the school year of 1974. All the children in this photo, (except for their teacher who had been captured as a prisoner of war and a pupil, Shafak Nihat, who had hidden with his family and survived), were murdered on 14 August 1974 by the criminals of EOKA B. Shafak is the boy second from the right in the last row and is the one who later discovered the location of the mass grave. No one to date, although the killers are widely known, has been brought to justice. No one has been punished for these heinous crimes! I am sorry my dear children, beloved innocent creatures, for so abruptly and brutally cutting the thread of your lives. Today you would have been 56-57 years old, most of you probably married happily with children and grandchildren! We are unworthy as a state and as citizens of this state for doing nothing to this day to punish the criminals!!!"
And Erato who had been brave enough to apologize, reiterates her apology once again and has the following to say:
"I reiterate my public apology to our Turkish-Cypriot compatriots, for the heinous crimes in Aloa, Maratha, Santalari and Tohni, because I feel the need to express what I feel and what we as a state have not been able to deal with and handle all these years. The heinous murders of a total of 209 innocent Turkish Cypriot compatriots of ours, by the protesters and traitors of EOKA B, the same ones who betrayed our homeland and brought ATTILA to Cyprus, with all the consequences of the invasion and occupation, of innocent Turkish Cypriot civilians, to the majority of children and women. Aloa, Maratha and Santalari, as well as Tohni will be there to haunt our consciences until the moment we admit as a community that extremists and as the official Greek Cypriot side did not do what we needed to do all these years to reveal the murderers of these people of heinous crimes. The fact that ATTILAS and the Turkish Cypriot extremists did the same thing, perhaps worse, during the Turkish invasion, this is not a lightening to committing crimes that took the lives of innocent people belonging to the other community! I think the time has come to realize, fifty years after the Turkish invasion and coup, and sixty years after the two-communal conflicts, the scale of these criminal activities and to ask, at last, the investigation of these heinous crimes, while apologizing to our Turkish-Cypriot compatriots. The murderers may not be alive anymore, but a cleansing and an apology are necessary! For my part I did it in 2016 and despite the attacks I received then, I repeat it today! Why don't I want to mourn more innocent victims of insane extreme nationalists out there and a Turkey who is bribing to make the next mistake to complete its plans!!!"
ANTREAS EFSTATHIOU…
And some of the most meaningful words about all this comes from Antreas Efstathiou, the hero who had helped a Turkish Cypriot baby by bringing her milk that could not be found… His story is told in the documentary made by Cemal Yildirim entitled "My milk father" that has been shown all over Cyprus and that touched the hearts of so many people…
Antreas Efstathiou under the post of my 14-year-old reader writes the following: "In the short life we have to live you have to be HUMAN... and not satan…"
And I think that summarizes all over wishes: To act like humans with human feelings… Not kill, not steal, not destroy but to help, to love, to uplift the values of humanity… This is the way we must all take if we want to build a better place for our kids…
*** KIBRIS'TA GEÇMİŞLE YÜZLEŞME İÇİN YAZILAR...
1974'ün sessiz çığlığı: Palekitire ve Muratağa'da öldürülen çocuklar...
14 yaşındaki bir Kıbrıslıtürk okurumuz, Palekitire (Balıkesir) katliamında öldürülerek "kayıp" edilen küçük Yannis Suppuris'le ilgili kaleme aldığı yazısını bize gönderdi... Bu okurumuz, bir barış aktivistinin torunu ve kendisi de küçük yaşına rağmen, barış mücadelesinde yerini almaya çalışıyor...
Bu küçük okurumuz "1974'ün sessiz çığlığı" başlıklı yazısında şöyle yazıyor:
"Geçen gün, Palekitire (Palekythro-Balıkesir) köyünde gezdim… Etrafta savaşın bıraktığı izleri de vardı… Ama, başka bir şey beni o köye çekmişti. O gün, her zaman olduğu gibi savaşın izleri halen daha taptazeydi, ama bu köyde başka bir şey vardı... Sanki geçmişin hayaletleri hâlâ burada dolanıyordu.
O köyde, Güney'de ve Sevgül Uludağ'dan, 1974'de öldürülen Yannis Suppouris'in hikayesini duydum... Küçücük bir çocuktu o.. Süt dişleri yeni dökülmeye başlamış, belki de sokakta arkadaşlarıyla oyun oynarken, belki de ailesiyle sıcak bir yaz günü geçirirken…
Herkesin bir hikayesi var bu adada... Ama Yannis'in hikayesi, başka türlü dokunuyor insana... Masumiyetin nasıl da savaşın acımasızlığında kaybolduğunu gösteren bir örnek-hikaye... Bir çocuk, kimsenin düşmanı olmayan, bir tarafa ait olmayan, sadece yaşamak isteyen bir çocuk… Ama işte, savaş bunu da ayırt etmiyor!
Güney'de Palekitireli bir tanıdığım anlatmıştı ilk bana aslında, Yannis'in hikayesini… "O kadar küçüktü ki," demişti, "O kadar masum…" Sanki hala onun o masum yüzünü görür gibi oluyordu, yaşlı gözleri uzaklara dalıp giderken...
"Bir çocuğun ölümünden ne çıkar ki?" dedim kendi kendime... Bu savaş, kimseye yararı olmadı… Ne Rumca ne de Türkçe konuşanlara… Sadece kayıplar, acılar ve hiç kapanmayan yaralar bıraktı geriye. Bu acılar içinde, Yannis'in hikayesi, bir nebze olsun sesini duyuramayanların sesi oldu benim için... O, hiçbir savaşı hak etmeyenlerin simgesi oldu...
Bu hikayeyi duyduktan sonra çok düşündüm... Belki da diyorum, geçmişle bu kadar haşır neşir olmayı bırakmalı, geleceğe bakmalıyız... Ama nasıl? Yannis'in ve onun gibilerin hatıraları hep taze iken, biz nasıl unutabiliriz ki? O, bizim unutmamamız gereken bir hatıra... Bir daha aynı hataları yapmamamız için, bir daha hiçbir çocuğun bu acıyı yaşamaması için bir hatıra!
Birden fark ettim ki, Yannis'in yüzünü hiç görmemiş olmama rağmen, onu gözlerimin önünde canlandırabiliyorum.. Belki de tüm kayıpların bir sureti oldu benim için... Savaşın anlamsızlığının bir simgesi. Yannis'in hatırası, barışın ve huzurun ne kadar kıymetli olduğunu hatırlatıyor bana... Onun anısına, her çocuk için daha iyi bir dünya kurmak zorunda olduğumuzu hatırlatıyor...
Palekitire'den ayrılırken, Yannis'in hayaleti benimle geldiydi sanki... Onun masum bakışları, sessiz çığlıkları... Onu unutmak mümkün mü? Ve aslında unutmamak gerek... Her zaman hatırlamalı, her zaman onun ve onun gibilerin sesi olmalıyız... Çünkü Kıbrıs'ın bu karanlık tarihinde, Yannis gibi çocuklar ışığımız olabilir…
Bazen düşünüyorum da, belki de gerçekten bir şeyler yapabiliriz... Belki de henüz geç değil! Yannis'in anısına, onun ve onun gibilerin hayallerini gerçekleştirebiliriz. Daha barışçıl, daha huzurlu bir Kıbrıs için…
Yannis'i unutmayacağım... Ve onun gibi tüm masumları da... Onlar bizim hafızamızda, bizim yüreğimizde yaşamaya devam edecek... Çünkü Kıbrıs, işte böyle bir yer.. Her köşesinde bir hikaye, her hikayede bir ders saklı... Ve biz, bu dersleri asla unutmamalıyız.. Çocuklar, mermi yerine şeker yesinler, ölmesinler...
Kıbrıs'ın geleceği, geçmişteki bu hikayelerde saklı...
İki toplum barışı bulunca, belki Yannis de bulunur..."
ERATO KOZAKU MARKULLİS'İN YAZDIKLARI...
Çok değerli arkadaşımız, Kıbrıs Cumhuriyeti eski Dışişleri Bakanı, her dönemin barış atkivisti Erato Kozaku Markulli, bu yıl da 14 Ağustos'ta profil resmini değiştirerek Muratağa-Sandallar'da katledilmiş çocukların sınıf fotoğrafını koydu sosyal medya hesabına ve 2016 yılında bu konuda özür dilemiş olduğunu hatırlattı. Erato Kozaku Markulli, EOKA-B'ci Kıbrıslırumlar'ın Muratağa-Atlılar-Sandallar'da 126 Kıbrıslıtürk kadın, çocuk ve yaşlı insanı katletmesinden ötürü üzgün olduğunu açıklayarak özür dilemişti ve bu özür üzerine çok ağır saldırılar altında kalmış, ölüm tehditleri almıştı... Markulli, Dohni katliamı için de özür dilemişti...
Biz de Erato Kozaku Markulli'nin özür yazısını bu sayfalarda 2020 yılında yeniden yayımlamıştık. Erato arkadaşımız Muratağa köyünde toplu mezarlar açılırken çekilmiş olan resimleri de paylaşarak şöyle diyordu:
"14 Ağustos 1974'te EOKA-B aşırı unsurları tarafından Muratağa-Atlılar-Sandallar köylerinden 126 kadın ve çocuğa karşı ve Dohni köyünden 85 sivil erkeğe karşı (aralarında 12 yaşında bir de çocuk vardı) işlenen korkunç suçlar nedeniyle kamuoyu önünde samimi biçimde Kıbrıslıtürk yurttaşlarımızdan özür dileme ihtiyacı hissediyorum.
Ne yazık ki resmi Kıbrıs Cumhuriyeti devleti aradan geçen 42 yıl süre boyunca, bu cinayetlerin ardındaki gerçeği ortaya çıkarmak için herhangi bir soruşturma yapmadı ve bu suçları işleyenlerden hiçbiri de adalete teslim edilmedi.
Yakın geçmişte yaşanan Kıbrıs trajedisinin arkasında yatan gerçeği etkili biçimde ortaya çıkarmak için bir Hakikat Komisyonu kurmanın artık zamanı gelmiştir çünkü gerçek ortaya çıkarılmadan, yeniden uzlaşma olmayacaktır, yeniden uzlaşma olmazsa da barışçıl birlikte bir yaşam mümkün değildir.
Gerek Türkiye'nin işgal ordusu, gerekse Kıbrıslıtürk aşırı unsurları tarafından ağırlıkla sivil olan masum Kıbrıslırumlar'a karşı işlenmiş korkunç suçları son 42 yıldır uluslararası alanda güçlü biçimde kınarken, kendi aşırı unsurlarımızın ve faşistlerimizin masum ve sivil Kıbrıslıtürkler'e karşı işlemiş oldukları suçları görmezden gelemeyiz.
Burada yayımladığım resimler Atlılar, Muratağa ve Sandallar köylerinde vahşice öldürülmüş Kıbrıslıtürkler'le ilgilidir ve Birleşmiş Milletler arşivlerinden alınmışlardır."
(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler… Sevgül Uludağ – 28.8.2024)
https://www.yeniduzen.com/1974un-sessiz-cigligi-palekitire-ve-muratagada-oldurulen-cocuklar-22462yy.htm
Παιδιά που δεν ήταν εχθροί κανενός...
Σκέψεις για τα παιδιά που σκοτώθηκαν το 1974...
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Στις 24 Αυγούστου 2024 ένας από τους αναγνώστες μου, ένα 14χρονο αγόρι, γράφει το παρακάτω κείμενο με τίτλο «Η σιωπηλή κραυγή του 1974» και το κοινοποιεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνοδευόμενο από τη φωτογραφία του «αγνοούμενου» παιδιού από το Παλαίκυθρο, Γιάννη Σουππουρή... Είναι εγγονός ενός γνωστού Κύπριου ακτιβιστή της ειρήνης και όπως ο παππούς του, έτσι και αυτός είναι πολύ αφοσιωμένος από πολύ μικρή ηλικία στην υπεράσπιση της ειρήνης... Γράφει τα ακόλουθα:
«Τις προάλλες, περιηγήθηκα στο Παλαικύθρο... Υπήρχαν και στο χωριό σημάδια που είχαν μείνει από τον πόλεμο... Αλλά κάτι άλλο με είχε τραβήξει προς αυτό το χωριό... Εκείνη την μέρα, όπως πάντα, τα ίχνη του παρελθόντος ήταν ακόμα νωπά, αλλά υπήρχε κάτι διαφορετικό σε αυτό το χωριό. Ήταν σαν πως και τα φαντάσματα του παρελθόντος τριγυρνούσαν ακόμα σε αυτό το χωριό...
Σε αυτό το χωριό, όπως επίσης στο νότιο μέρος του νησιού μας, και από τη Sevgul Uludag, έχω ακούσει την ιστορία του Γιάννη Σουππουρή που είχε σκοτωθεί το 1974... Ήταν ακόμα παιδί... Τα παιδικά του δόντια μόλις είχαν αρχίσει να πέφτουν, ίσως απλά έπαιζε με τους φίλους του στο δρόμο ή ίσως ήταν με την οικογένεια του περνώντας μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα...
Ο καθένας έχει μια ιστορία σε αυτό το νησί... Αλλά η ιστορία του Γιάννη σε αγγίζει με διαφορετικό τρόπο... Είναι μια παραδειγματική ιστορία για το πώς η αθωότητα μπορεί να εξαφανιστεί μέσα στην αδίστακτη φύση του πολέμου... Ένα παιδί που δεν ήταν εχθρός κανενός, που δεν ανήκε σε καμία πλευρά, ένα παιδί που ήθελε μόνο να ζήσει... Αλλά ορίστε, ο πόλεμος δεν κάνει διακρίσεις ούτε σε αυτό!
Βασικά ένας γνωστός μου στο νότιο μέρος του νησιού μας που είναι από το Παλαίκυθρο ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μου είπε την ιστορία του Γιάννη. «Ήταν τόσο μικρός» είχε πει, «ήταν τόσο αθώος...» Ήταν σαν να έβλεπε ακόμα το πρόσωπο του Γιάννη καθώς κοίταζε μακριά με δάκρυα στα μάτια...
«Τι κι αν πεθάνει ένα παιδί, τι θα συμβεί;» Είπα στον εαυτό μου... Αυτός ο πόλεμος δεν έφερε κανένα όφελος σε κανέναν... Ούτε στους ελληνόφωνους, ούτε στους τουρκόφωνους... Το μόνο που έμεινε ήταν οι αγνοούμενοι, ο πόνος και οι πληγές που δεν θα επουλωθούν ποτέ... Η ιστορία του Γιάννη έγινε η φωνή εκείνων που δεν μπόρεσαν να ακουστεί η φωνή τους μέσα σε αυτόν τον πόνο... Έγινε σύμβολο για εκείνους που δεν άξιζαν κανέναν πόλεμο...
Αφότου άκουσα αυτή την ιστορία, σκέφτηκα πολύ... Ίσως, σκέφτομαι, δεν πρέπει να ασχολούμαστε τόσο πολύ με το παρελθόν αλλά να κοιτούμε προς το μέλλον... Αλλά πώς; Ενώ η μνήμη του Γιάννη και των άλλων σαν αυτόν είναι ακόμα νωπή, πώς μπορούμε να ξεχάσουμε; Είναι μια ανάμνηση που δεν πρέπει να ξεχάσουμε... Για να μην κάνουμε τα ίδια λάθη, είναι μια ανάμνηση για να μην περάσει κανένα άλλο παιδί αυτόν τον πόνο...
Ξαφνικά συνειδητοποίησα ότι παρόλο που δεν είχα δει ποτέ το πρόσωπο του Γιάννη, μπορούσα να τον φανταστώ μπροστά στα μάτια μου... Ίσως έγινε για μένα μια εικόνα όλων των αγνοουμένων... Ένα σύμβολο του πόσο μάταιος και ανούσιος είναι ο πόλεμος...
Η μνήμη του Γιάννη μου θυμίζει πόσο πολύτιμη είναι η ειρήνη και η αρμονία... Μου θυμίζει ότι στη μνήμη του πρέπει να δημιουργήσουμε έναν καλύτερο κόσμο για κάθε παιδί...
Καθώς έφευγα από το Παλαίκυθρο ήταν σαν να ήρθε μαζί μου το φάντασμα του Γιάννη... Το αθώο βλέμμα στα μάτια του, οι σιωπηλές κραυγές του... Είναι δυνατόν να τον ξεχάσω; Και πραγματικά όχι, δεν πρέπει να τον ξεχάσουμε... Πρέπει πάντα να τον θυμόμαστε και να γινόμαστε η φωνή αυτού και των άλλων σαν αυτόν... Γιατί σε αυτή τη σκοτεινή ιστορία της Κύπρου, παιδιά σαν τον Γιάννη μπορούν να γίνουν το φως μας...
Μερικές φορές σκέφτομαι, ίσως μπορούμε πραγματικά να κάνουμε κάτι... Ίσως δεν είναι ακόμα πολύ αργά! Στη μνήμη του Γιάννη, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε τα όνειρα του και τα όνειρα άλλων σαν αυτόν... Για μια πιο ειρηνική Κύπρο...
Δεν θα ξεχάσω τον Γιάννη... Και άλλα αθώα άτομα σαν κι αυτόν... Θα συνεχίσουν να ζουν στη μνήμη μας και στις καρδιές μας... Γιατί η Κύπρος είναι ένας τέτοιος τόπος... Σε κάθε γωνιά υπάρχει μια ιστορία και σε κάθε ιστορία υπάρχει ένα μάθημα για να αντλήσουμε... Και δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε αυτά τα μαθήματα... Τα παιδιά πρέπει να τρώνε γλυκά, όχι να δέχονται σφαίρες και να πεθαίνουν...
Το μέλλον της Κύπρου κρύβεται σε αυτές τις ιστορίες...
Όταν οι δύο κοινότητες βρουν την ειρήνη, ίσως βρεθεί και ο Γιάννης...»
Μια φωτογραφία παιδιών...
Στο μεταξύ η Ερατώ Κοζάκου Μαρκουλλή μοιράζεται τη φωτογραφία μιας τάξης παιδιών από τη Μαράθα, των Τουρκοκύπριων παιδιών που είχαν σκοτωθεί από την ΕΟΚΑ Β στις 14 Αυγούστου 1974... Εκτός από ένα παιδί της φωτογραφίας, τον Shafak Nihat και την οικογένεια του, όλη η τάξη των παιδιών σφαγιάστηκε – και ο δάσκαλος της φωτογραφίας δεν ήταν στο χωριό αφού ήταν καλοκαίρι και τα σχολεία ήταν κλειστά... Έτσι μόνο δύο άτομα από αυτή τη φωτογραφία παρέμειναν ζωντανοί – ο δάσκαλος και ο Shafak... Η Ερατώ γράφει τα ακόλουθα σχετικά με τη φωτογραφία:
«Η φωτογραφία των μαθητών του δημοτικού σχολείου της Μαράθας, με το τέλος της σχολικής χρονιάς του 1974. Όλα τα παιδιά σε αυτή τη φωτογραφία, (πλην του δασκάλου τους που ήταν αιχμάλωτος και ενός μαθητή, του Shafak Nihat, που είχε κρυφτεί μαζί με την οικογένεια του και διασώθηκαν), δολοφονήθηκαν στις 14 Αυγούστου 1974 από τους εγκληματίες της ΕΟΚΑ Β. Ο Shafak είναι το αγόρι δεύτερος από δεξιά στην τελευταία σειρά και είναι αυτός που αργότερα υπέδειξε την τοποθεσία του μαζικού τάφου. Κανείς μέχρι σήμερα, παρόλο που είναι ευρύτερα γνωστοί οι δολοφόνοι, δεν προσήχθηκε στη δικαιοσύνη. Κανείς δεν τιμωρήθηκε για τα ειδεχθή αυτά εγκλήματα! Συγνώμη αγαπημένα μου παιδιά, λατρεμένα αθώα πλάσματα, που κόψανε τόσο απότομα και βάναυσα το νήμα της ζωής σας. Σήμερα θα είσαστε 56-57 χρόνων οι περισσότεροι ίσως παντρεμένοι ευτυχισμένοι με παιδιά και εγγόνια! Είμαστε ανάξιοι σαν κράτος και σαν πολίτες αυτού του κράτους που δεν κάναμε τίποτα μέχρι σήμερα για την τιμωρία των ενόχων!!!»
Και η Ερατώ που είχε το θάρρος να ζητήσει συγγνώμη, επαναλαμβάνει για άλλη μια φορά τη συγγνώμη της και έχει να πει τα εξής:
«Επαναφέρω την δημόσια απολογία μου προς τους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας, για τα ειδεχθή εγκλήματα στην Αλόα, Μαράθα, Σανταλάρη και Τόχνη, γιατί νοιώθω την ανάγκη να εκφράσω αυτό που αισθάνομαι και αυτό που σαν πολιτεία όλα αυτά τα χρόνια δεν μπορέσαμε να αντιμετωπίσουμε και να χειριστούμε. Τις αποτρόπαιες δολοφονίες συνολικά 209 αθώων Τουρκοκύπριων συμπατριωτών μας, από τα πρωτοπαλλίκαρα και τους προδότες της ΕΟΚΑ Β, αυτούς τους ίδιους που πρόδωσαν την πατρίδα μας και έφεραν τον ΑΤΤΙΛΑ στην Κύπρο, με όλες τις συνέπειες της εισβολής και κατοχής, αθώων Τουρκοκύπριων άμαχων, στην πλειονότητα τους παιδιών και γυναικών. Η Αλόα, Μαράθα και Σανταλάρη, όπως και η Τόχνη θα είναι εκεί να στοιχειώνουν την συνείδηση μας μέχρι τη στιγμή που θα παραδεχθούμε ως κοινότητα ότι εξτρεμιστικά στοιχεία και ως επίσημη Ελληνοκυπριακή πλευρά δεν κάναμε ότι έπρεπε να κάνουμε όλα αυτά τα χρόνια για να αποκαλυφθούν οι δολοφόνοι αυτών των αποτρόπαιων εγκλημάτων. Το ότι ο ΑΤΤΙΛΑΣ και οι Τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές έπραξαν τα ίδια, ίσως και χειρότερα, κατά την διάρκεια της Τουρκικής εισβολής, αυτό δεν αποτελεί ελαφρυντικό για την διάπραξη εγκλημάτων που αφαίρεσαν τη ζωή από αθώους ανθρώπους που ανήκαν στην άλλη κοινότητα! Πιστεύω ήλθε η στιγμή να συνειδητοποιήσουμε, πενήντα χρόνια μετά την Τουρκική εισβολή και το πραξικόπημα, και εξήντα χρόνια μετά τις δικοινοτικές συγκρούσεις, το μέγεθος αυτών των εγκληματικών ενεργειών και να ζητήσουμε, επιτέλους, την διερεύνηση αυτών των στυγερών εγκλημάτων, απολογούμενοι ταυτόχρονα στους Τουρκοκύπριους συμπατριώτες μας. Μπορεί οι δολοφόνοι να μη ζουν πια, όμως είναι αναγκαία η κάθαρση και η εκατέρωθεν απολογία! Από τη δική μου πλευρά το έπραξα το 2016 και παρόλες τις επιθέσεις που δέχθηκα τότε, το επαναλαμβάνω σήμερα! Γιατί δεν θέλω να θρηνήσουμε άλλα αθώα θύματα από παράφρονες ακραίους εθνικιστές εκατέρωθεν και μια Τουρκία που καραδοκεί για να κάνουμε το επόμενο λάθος για να ολοκληρώσει τα σχέδια της!!!»
Αντρέας Ευσταθίου...
Και μερικά από τα πιο ουσιαστικά λόγια για όλα αυτά προέρχονται από τον Αντρέα Ευσταθίου, τον ήρωα που βοήθησε ένα Τουρκοκύπριο μωρό φέρνοντας του το γάλα που δεν μπορούσε να βρεθεί... Η ιστορία του παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ που γύρισε ο Cemal Yildirim με τίτλο «Ο πατέρας του γάλακτος μου» που έχει προβληθεί σε όλη την Κύπρο και που άγγιξε τις καρδιές τόσων ανθρώπων...
Ο Αντρέας Ευσταθίου γράφει κάτω από την ανάρτηση του 14χρονου αναγνώστη μου τα εξής: «Στη σύντομη ζωή που έχουμε να ζήσουμε πρέπει να είσαι ΑΝΘΡΩΠΟΣ... και όχι σατανάς...»
Και νομίζω ότι αυτό συνοψίζει όλες τις ευχές: Να συμπεριφερόμαστε σαν άνθρωποι με ανθρώπινα συναισθήματα... Να μην σκοτώνουμε, να μην κλέβουμε, να μην καταστρέφουμε αλλά να βοηθούμε, να αγαπούμε, να αναβαθμίζουμε τις αξίες της ανθρωπότητας... Αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε όλοι μας αν θέλουμε να χτίσουμε ένα καλύτερο μέρος για τα παιδιά μας...
(Published in POLITIS on the 29th of September 2024).
https://politis.com.cy/apopseis/stiles/843999/skepseis-gia-ta-paidia-poy-skotothikan-to-1974-paidia-poy-den-itan-echthroi-kanenos
Friday, October 18, 2024
Wednesday, October 16, 2024
ARTICLE IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK: A HIDDEN STORY OF HUMANITY FROM ASSIA…
ARTICLE IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK: A HIDDEN STORY OF HUMANITY FROM ASSIA…
(From our archives: October 2018)
A hidden story of humanity from Assia…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
One day in May this year, I receive an e-mail that touches my heart…
The e-mail is from Nedi Zannettou and she says:
"Dear Sevgul,
I was given your name by several people. I was a prisoner in Assia, in 1974. I was a young girl at the time.
We were rescued by a Turkish Cypriot officer. I cannot remember his name. He spoke Greek. Good looking, about 35 from Paphos. We do not know his name.
I left Cyprus and lived in South Africa for 25 years.
I am back the last 6 years. Never crossed my mind to look for this person.
Now I have the wish to meet him if he is still alive. I would like to thank him for what he did for me and my family!
Any possibility even small of tracing him, will mean a lot to me!
Kind regards,
Nedi Zannettou"
I am touched by this hidden story of humanity and I set out to try to find the Turkish Cypriot officer of that time who had been in Assia and who had saved the lives of Nedi and her family…
I call various readers of mine, one of them from Mora who has been helping us in finding the "missing persons" buried around Mora…
He then makes an investigation and finds out who this Turkish Cypriot was, and I search for his phone and reach him…
Humble and without any pretence, he speaks to me and remembers that day…
We agree to meet one day when it's suitable both for him, for me and for Nedi… I tell this to Nedi and she is happy that we managed to find him… His name is Ezel and coincidentally my husband knew him and his wife…
Later on, Nedi Zannettou sits down and writes about her thoughts of that day…
Here is what Nedi Zannettou has written:
"Year, 1974...
Following the military coup and the first phase of Turkish invasion in Cyprus, for safety reasons, my parents sent me and my older sister to Assia. I was to spend a few days with my godparents, to avoid stray bullets from the green line in Pallouriotissa.
On the morning of the 14th of August, we woke up to the sound of sirens. The second invasion was taking place.
My parents, my mother being 8 months pregnant with my youngest sister at the time, drove to Assia, risking their lives, to reach us.
13h45 on the same day, I remember well! I was listening to our radio RIK. It was announcing that our soldiers are by the village Mia Milia, and they are unfolding in order! What a mislead!!! The Turkish soldiers were already in Assia!
4 families, three houses, we decided to stay together in one of the houses. We chose the one that was the oldest, to avoid attraction.
Three very long days and three even longer nights...
In the day we were hiding quietly, so that nobody suspected we were in the house... In the night, people would sneak by, from neighbouring houses, to share their information and fear. They described to us what was happening at the local school. We were told of murders and rapes that were taking place!
On two occasions, Turkish 'soldiers' kicked and yelled on our door. My grandmother, I remember well... she opened the door. Nobody else dared to do that. She said that she lived her life, so it was ok...
They were not looking for people, they were looking to loot and steal!
They said to us that we had to leave the house and give ourselves up at the school. We refused.
On day four, there was a knock on the door again. This time it was different.
There was a big military van, full of soldiers in uniforms. All armed.
The officer in charge, I still remember his face. He spoke Greek. He insisted, that we could not stay in the house any more. He said that was not safe.
We did not believe him. We knew what was happening over the last three days at the school. We said to him that we would not go to the school. We have decided to stay in the house and rather die there.
He offered to take us to Mora. A Turkish village.
The owner of the house Christoforos, immediately agreed. He knew well the mouhtari of Mora. He was working for him in the past, they knew each other well and they were friends.
We were asked, to each family take its own car. We were told to take all our valuables with us. We did not. We just put some clothes and absolute necessities in a suitcase.
My mother, ever since I can remember, she had a fear... She always dreamed that she was captured by the Turks... Nothing I can explain.
She asked the officer in charge to get into our car. She insisted, he rides with us! She felt she could trust him.
He agreed. He squeezed himself next to my heavily pregnant mother in the front passenger seat.
He held his left hand outside the window holding his gun. I remember well that he apologised to my mother. He said that his soldiers would kill him if he left his gun!
We drove to Mora. Four cars, followed by the big army van.
I cannot remember how long it took.
We were welcomed by the Turkish mouhtari of the village. It was a very warm welcome. The two men hugged each other and cried together!
We stayed in a very old house. The mouhtaris was sitting at the front door 24/7. He was holding a little gun. He was safekeeping us from any possible attack from outside. He was, I later found out the father in law of the officer that drove us there.
We spent another 3 days in Mora. They arranged for the Red Cross to register all of us. We knew then, that we would survive.
The village looked after us. They cooked and brought food and fresh water to us every day.
Three days later we were taken by bus to Garage Pavlides. The men were taken to Adana for two months. Very difficult time.
We were released 2 days later. With our suitcase, untouched as promised.
My story is very different to the story of Yiannos Demetriou. He was also captured in the same village with his family. I came across his story while reading the book: Cyprus: The Untold Stories, by Sevgul Uludag, page 103. His story was very different! We encountered no killings, no rapes. I do not recall the smell of decomposing bodies. We left Assia earlier, on day four.
Just one thing was the same: While driving to Mora, I saw the car Yiannos Demetriou describes in the book: 'it was like a piece of board because a Turkish tank went over it'.
44 years later... Nothing is the same. Thousands have died, thousands are missing and hundreds of thousands are refugees in their own country. Our island is divided in two.
Some people want reunification, some others want 'us here and them on that side'! Many ...'do not forget', and yet, what is it that they do not forget, if they have never, ever seen half of their country?
Having spent 25 years of my life in South Africa, I cannot not find similarities.
It took a leader of the calibre of Nelson Mandela and his creation of the truth and reconciliation committee to save the country from a civil war. South Africa was called the rainbow nation.
War crimes have been committed nobody denies that!
I am not judging. History will do that.
I believe in the good and I can recognise the bad. I resent war atrocities no matter where they come from. I am not a politician. I am just me, and this is the reason, that I have decided 44 years later, to look for the man that saved my life and the lives of my loved ones.
Looking forward to seeing him and thanking him for his kindness!
This is my story! This is my life! This is my experience! I need no comments, no judging and no opinions!
Looking also forward to the day that this island will create its own truth and reconciliation committee, punish the people that show no remorse and move forward for the future of the generations to come.
For this to happen we will need to discover our own great leaders, that will have the power, the vision and the will to reunite and bring peace to our country!
Nedi Zannettou
June 2018"
It would take a few months until we would be able to organise the meeting of Nedi Zannettou and her sister Thelma Zannettou's meeting with the courageous Turkish Cypriot who saved their lives, Ezel Akturel… During the meeting I would find out that Mr. Ezel did not only save the lives of the family of Nedi but also the lives of three more families: He had in fact saved the lives of a total of 18 Greek Cypriots from Assia… 44 years after, 2 of those Greek Cypriots, Nedi and Thelma have come to say "Thank you" – you can see that even saying "Thank you" takes a lot of courage and humanity in Cyprus – people prefer just to keep quiet and forget that they owe their lives to a humanitarian act from someone from "the other community"… But Nedi and Thelma choose the courageous way and decide to say "Thank you"…
I would take Nedi and Thelma to meet him in his house since his wife, Mrs. Duyal Akturel would insist to host them, instead of meeting at a restaurant… At an overwhelmingly emotional day, Mr. Ezel and Ms. Nedi would embrace each other and Nedi and Thelma would give him a "Thank you" plaquette that says:
"THANK YOU
To the person that saved our lives, and the lives of our family in Assia on the 18th of August 1974. We were strangers to you, we met in a village where so many atrocities took place and you made the difference.
For your compassion, your humanity and your kindness,
We express my appreciation and great fullness on our behalf and on the behalf of our family.
May people like you, show us the way to forget the barbed wires, the green lines and bring an end to an expired conflict.
To Ezel Akturel,
With Respect,
Nedi Zannettou and Thelma Zannettou
Captured in Assia in 1974
August 2018… 44 years later…"
I will write about their meeting in another article in the coming days…
(Published in POLITIS newspaper on the 17th of October 2018).
44 yıl sonra gelen anlamlı teşekkür…
Sevgül Uludağ
Lefkoşa'dan Aşşa'ya (Paşaköy) bir yakınlarını ziyarete giden ve savaş nedeniyle mahsur kalan Kıbrıslırum ailenin iki kızı, o zor süreçte kendilerini kurtaran Ezel Aktürel'i tam 44 yıl sonra ziyaret etti, "teşekkür plaketi" sundu…
1974'te henüz 26 yaşında genç bir subay olan Ezel Aktürel, 14'ü Aşşalı olmak üzere 18 kişiden oluşan dört aileyi dört arabayla savaş suçlarının işlendiği Aşşa'dan çıkararak Mora'ya, kaynatasının evine götürdü. Onları güvence altına aldı. İsimlerini Kızılhaç listesine koydurdu. Çocuklara süt, bu ailelere yiyecek götürdü ve üç gün ardından güvenli biçimde Kıbrıs'ın güneyine geçmelerini sağladı.
Nedi Zanettu, geçtiğimiz Haziran ayında bize ulaşarak hayatlarını kurtaran, ismini bilmedikleri Kıbrıslıtürk'ü bulmamızı istedi. Okurlarımızın yardımlarıyla Ezel Aktürel'i bulduk ve geçtiğimiz Cumartesi günü (13 Ekim 2018) Nedi ve kızkardeşi Thelma'yı, Ezel Aktürel'i evinde ziyarete götürdük…
Bu olağanüstü günde olağanüstü duygulu anlar yaşandı… Kıbrıs'ta yalnızca savaş suçları işlenmediğinin, merhamet ve insaniyetin de bulunduğunun, savaşta da, barışta da insaniyetini ve merhametini yitirmeyen insanların kanıtı işte bu duygulu anlardı: 18 kişinin hayatını kurtaran koca yürekli bir insandı Ezel Aktürel…
Her ikisi de doktor olan Nedi ve kızkardeşi Thelma Zannettu, Ezel Aktürel ve eşi Duyal Hanım ve kızları Hande Aktürel ile Hande Hanım'ın oğlu tarafından karşılandı… Duyal Hanım, bir kafe ya da lokanta yerine, onları kendi evlerinde ağırlamak istemişti – ekmek kadeyifleri, börekler, bulgur köfteleri hazırdı… Ezel Aktürel o kadar ince düşünmüştü ki, kendisi aslen Baflı olduğu ve biraz Rumca konuştuğu halde, kızının yakın arkadaşı Cemile hanımı, tercüman olarak bu buluşmaya davet etmişti… Cemile hanım da Baflı'ydı ve güzel Rumca konuşuyordu…
Lefkoşa'da, Ezel-Duyal Aktürel'in güzel evlerinde gerçekleştirilen bu buluşmada Nedi ve Thelma Zannettu, Ezel Bey'e çok anlamlı bir teşekkür plaketi sundular…
Plakette şöyle yazıyordu:
"18 Ağustos 1974'te Aşşa'da bizim ve ailemizin hayatlarını kurtardığınız için TEŞEKKÜR EDERİZ.
Bizler size yabancıydık, insanlığa karşı onca suçun işlendiği bir köyde karşılaştık ve bizim için fark yaratan şey siz oldunuz.
Merhametiniz, insancıllığınız ve iyi yürekliliğiniz nedeniyle hem kendimiz, hem de ailemiz adına sizlere duyduğumuz şükranı ve büyük memnuniyetimizi ifade etmek istiyoruz.
İnşallah sizin gibi insanlar bizlere dikenli telleri, yeşil hatları unutturur ve süresi çoktan dolmuş bir çatışmaya son vermemizin yolunu gösterir.-
Ezel Aktürel'e saygılarımızla,
Nedi Zannettu ve Thelma Zannettu
1974'te Aşşa'da yakalanan ve 44 yıl sonra… Ağustos 2018'de…"
Plaketi verdikleri zaman Ezel Bey'in gözleri doluyordu, herkes çok duygulanmıştı ve 44 yıl sonra gelen bu teşekkür son derece anlamlıydı…
"Hatırlar mısın? O gün olanları?" diye soruyordu Nedi Zannettu ve Ezel Bey, "Hatırlarım ya…" diyordu…
Nedi Zannettu'nun anlattığına göre kendileri aslında Pallaryotissa'da (Lefkoşa'nın Kaymaklı'ya yakın bir bölgesi) oturuyorlardı ancak 20 Temmuz 1974'te savaş patlak verdiğinde, iki harekat arasında evleri mermiler altında kalıyordu…
Nedi'nin vaftiz annesi ve vaftiz babası Aşşalı'ydı (Paşaköy) ve onlara "Bizim köye gelin da bizde ortalık sakindir" demişlerdi.
Onlar da gitmişlerdi…
Ve 14 Ağustos 1974'te savaşta ikinci harekat başlayınca, Aşşa'da kısılmışlardı. Pelekanos adlı ailenin evindeydiler…
İki kez kapıları çalınmıştı – birincisinde bazı Türk askerleri, ikincisinde ise sivil giyimli, eli bıçaklı bazı Kıbrıslıtürkler gelmişti eve…
Kapıyı Nedi'nin yaşlı ninesi Theklu hanım açıyordu hep…
Erkekler kapıyı açarlarsa öldürülebilirler, alınıp götürülebilirlerdi… Kadınlar kapıyı açarsa tecavüze uğrayabilirlerdi…
Theklu hanım, "Ben ekmeğimi yedim, suyumu içtim… Beni öldürseler da umurumda değil… Ben açacam kapıyı" demiş ve her kapı çalındığında o açmıştı kapıyı…
Onları evden çıkarıp köyün içinde diğer savaş esirlerinin toplandığı yere götürmek istiyorlardı – ancak Zannettular neler olup bittiğinden haberdardılar – Aşşa'da esir alınanlar arasında öldürülenler olmuş, genç kızlara tecavüz edilmekteydi… Bu yüzden evden çıkmamakta direnmekteydiler…
Derken 26 yaşında genç bir subay olan Ezel Aktürel gelmişti buraya ve onlara artık evde kalamayacaklarını, kendilerini Aşşa'daki okula götüreceğini söylemişti ancak aile bunu kabul etmiyordu… Nedi ve Thekla'nın annesi Marulla Hanım, dokuz aylık hamileydi… Ezel Bey, yaşamakta oldukları travmayı ve dehşeti gördüğü zaman, Marulla hanımın nasıl ağladığını gördüğü zaman onları oradan çıkarıp güvenli bir yere götürmeye çalışacaktı – insan eğer insancılsa, ister savaşta, ister barışta olsun, her zaman insancıldır – merhametliyse, bu merhametini her koşulda gösterir… Ezel Bey de işte böyle biriydi ve onlara "Hemen hazırlanın" demişti… "Sizin için değerli şeyleri, altınlarınızı, paranızı yanınıza alın…"
Giysilerini almışlardı, paralarını almışlardı yanlarına, altınlarını almamışlardı… Çünkü bu evden çıktıkları anda, evin ganimetçiler tarafından soyulacağını biliyordu…
Mavi bir BMW arabaya binmişlerdi…
Nedi ve Thekla'nın annesi Marulla Hanım, Ezel Bey kendileriyle arabaya binmezse hiçbir yere gitmeyeceğini söylemişti.
Böylece arabanın ön koltuğuna Nedi'nin babası Yeorgios Panayi Yorgacis, annesi Marulla Hanım ve Ezel Bey binmişler, Ezel bey silahını pencerenin dışında tutmuştu, onlara da "Böyle yapmazsam bizi durdurabilirler, başınıza bir şey gelebilir" demişti.
Nedi'nin vaftiz annesi ve vaftiz babası ile vaftiz annesinin kızkardeşi ve Pelekanos ailesi de kendi arabalarına binmişler, böylece dört arabalık bir konvoy oluşmuştu… Ezel Bey'in dışında konvoyda toplam 18 Kıbrıslırum vardı dört araba içerisinde…
Ezel Bey onları Aşşa'nın içinden geçirerek Mora'ya götürmüştü…
Kaynatası, Mora'nın muhtarı Hasan Salahor idi – Mora'nın muhtarı ile Pelekanos'un çok iyi ilişkileri vardı… Tümünü de kaynatasının evine götürmüştü…
Hasan Bey, elinde küçük bir tabancayla, evin dışında nöbet bekleyip durmuştu – bu esirlerin başına bir şey gelmesin diyeydi bu…
Sonra Ezel Bey, bu 18 kişinin isimlerinin Kızılhaç'a verilmesini sağlamıştı – çocuklara süt, onlara yiyecek taşımıştı…
Nedi henüz 14 yaşında, Thekla 16 yaşındaydı…
Üç gün Mora'da kaldıktan sonra Pavlidis Garajı'na götürülmüşler ve esir değiş-tokuşunda güneye gitmeyi beklemeye başlamışlardı. Onlarla birlikte gidenler güneye geçmişler, erkekler Adana'ya gönderilmişler ancak Nedi'nin annesi ve Nedi, Arabahmet bölgesindeki Pavlidis Garajı'nın üst katında bir hafta süreyle kalmışlardı – Nedi'nin annesi doğum yapmak üzereydi ama Türk tarafında hastaneye gitmeyi reddediyordu – 12 kişilik bir Kıbrıslırum esir grubunu, 12 kişilik bir Kıbrıslıtürk esir grubuyla değiş-tokuş edeceklerdi ve böylece Pavlidis Garajı'nda bir hafta beklemişler, bir haftanın sonunda esir değiş-tokuşunda onlar da güneye geçmişlerdi…
Nedi'nin annesi Marulla Hanım, güneye geçtikten kısa süre sonra Leymosun'da hastanede doğum yapmış ve 30 Ağustos 1974'te üçüncü evladı, kızı Silvia dünyaya gelmişti…
Ezel Bey, başkalarını da kurtarmaya çalıştığını anlatıyor bize – Timbu'da bir aileye ısrar etmişti, onları da güvenli bir yere götürmek için ama bu Kıbrıslırum aile "Biz burada iyiyiz, bir yere gitmiyoruz" demişlerdi. Başka bir bölgede gene başkalarını da güvenli yerlere taşımaya çalışmış ama oradakiler de gitmek istememişlerdi…
En azından Aşşa'dan 18 Kıbrıslırum'un hayatını kurtarmıştı…
Ezel Bey'in bu buluşmada bir de sürprizi var Nedi ve Thekli Zannettu'ya: Bir anahtarlık… O mavi BMW'nun anahtarlığı… 44 yıl saklamış bu anahtarlığı ve şimdi onlara veriyor… Anahtarlığı tanımıyorlar ama teşekkür edip alıyorlar… Anneleri Marulla Hanım hayatta, babaları vefat etmiş – belki de anneleri bu anahtarlığı tanıyacaktır…
Bu buluşma öncesinde Nedi Zannettu, bana gönderdiği mesajda neler yazmıştı? Bu buluşmada neler hissettiler?
1974'te henüz 26 yaşında genç bir subay olan Ezel Aktürel, 14'ü Aşşalı olmak üzere 18 kişiden oluşan dört aileyi dört arabayla savaş suçlarının işlendiği Aşşa'dan çıkararak Mora'ya, kaynatasının evine götürdü. Onları güvence altına aldı. İsimlerini Kızılhaç listesine koydurdu. Çocuklara süt, bu ailelere yiyecek götürdü ve üç gün ardından güvenli biçimde Kıbrıs'ın güneyine geçmelerini sağladı.
Nedi Zanettu, geçtiğimiz Mayıs-Haziran aylarında bize ulaşarak hayatlarını kurtaran, ismini bilmedikleri Kıbrıslıtürk'ü bulmamızı istedi. Okurlarımızın yardımlarıyla Ezel Aktürel'i bulduk ve geçtiğimiz Cumartesi günü (13 Ekim 2018) Nedi ve kızkardeşi Thelma'yı, Ezel Aktürel'i evinde ziyarete götürdük…
Bu olağanüstü günde olağanüstü duygulu anlar yaşandı… Kıbrıs'ta yalnızca savaş suçları işlenmediğinin, merhamet ve insaniyetin de bulunduğunun, savaşta da, barışta da insaniyetini ve merhametini yitirmeyen insanların kanıtı işte bu duygulu anlardı: 18 kişinin hayatını kurtaran koca yürekli bir insandı Ezel Aktürel…
NEDİ ZANNETTU'NUN YAZDIKLARI…
Ezel Aktürel'in hayatını kurtardığı Nedi Zannettu, bana Mayıs ayında bir elektronik posta göndererek şöyle diyordu:
"Sevgili Sevgül,
Senin adını bana çeşitli kişiler verdi. Ben, 1974 yılında Aşşa'da esir idim… Bir Kıbrıslıtürk subay tarafından kurtarıldık. Adını hatırlamıyorum… Rumca konuşuyordu ve iyi bir görünümü vardı, 35 yaşlarındaydı ve Baflı'ydı… Adını hatırlamıyoruz…
Ben Kıbrıs'tan ayrılarak 25 yıl boyunca Güney Afrika'da yaşadım. Kıbrıs'a döneli altı sene oldu. Bu şahsı arayıp bulmak hiç aklıma gelmemişti daha önce. Şimdi eğer hayattaysa, bu şahısla buluşmak istiyorum. Benim ve ailem için yapmış oldukları nedeniyle ona teşekkür etmek istiyorum!
Onun izini bulmak için en ufak bir olasılık dahi benim ve ailem için çok şey ifade edecektir!
Selamlar,
Nedi Zannettu…"
Bu saklı kalmış insani öykü beni çok etkilemişti ve hemen Nedi ve ailesinin hayatını kurtarmış olan, Aşşa'da (Paşaköy) bulunmuş olan o Kıbrıslıtürk subayı bulmak üzere harekete geçmiştim…
Bazı okurlarımı aradım, bunlardan birisi de bize "kayıp" şahısları bulmamızda Mora'da yardım etmiş olan bir kişiydi…
O da kendi araştırmasını yaparak bu Kıbrıslıtürk'ün kim olduğunu buldu – ben de bu Kıbrıslıtürk'ün telefonunu bularak onu aradım…
Aradığım şahıs Ezel Aktürel idi… Son derece mütevazi bir insandı, hiçbir abartıya kaçmaksızın son derece sade biçimde bana o günü hatırladığını anlatıyordu…
Ona da, bana da, Nedi'ye de uyan bir günde buluşmayı kararlaştırdık hemen… Nedi Hanım'a bunu söylediğimde ve aradığı Kıbrıslıtürk'ü bulduğumuz haberini verdiğimde çok mutlu olmuştu… Bu Kıbrıslıtürk'ün adı Ezel Aktürel'di – ne tesadüftür ki eşim, canyoldaşım Zeki Erkut da hem onu, hem de hanımı Duyal Aktürel'i tanıyordu…
Daha sonra Nedi Zannettu oturup o güne ilişkin hatırladıklarını kaleme aldı ve bana gönderdi…
NEDİ ZANNETTU'NUN HATIRLADIKLARI…
Nedi Zannettu, şöyle yazıyordu:
"1974 yılı…
Kıbrıs'taki Askeri darbe ve onu izleyen Türk işgalinin ilk aşaması ardından, benden daha büyük kızkardeşimle birlikte güvenlik nedeniyle ailem tarafından Aşşa'ya gönderilmiştik. Vaftiz annem ve vaftiz babamla Aşşa'da birkaç gün geçirecektim çünkü Lefkoşa'da yeşil hat yakınındaki Pallaryotissa'daki evimizin çevresinden sürekli kurşunlar geçiyordu, bundan korunmak amacıyla orada kalacaktım.
14 Ağustos sabahı sirenlerin çalmasıyla uyandık. İkinci işgal başlamıştı.
Annemle babam – ki annem o günlerde en küçük kızkardeşime sekiz aylık hamile vaziyetteydi – arabalarına binip Aşşa'ya gelmişlerdi, bize ulaşabilmek için kendi hayatlarını tehlikeye atarak…
Aynı günün saat 13.45'ini çok iyi hatırlıyorum! Radyomuz RIK'i dinliyordum. Radyo, askerlerimizin Mia Milya'da olduğunu ve düzen içerisinde orada bulunduklarını söylüyordu! Ne büyük bir yanılgı! Türk askerleri Aşşa'ya varmıştı bile!
Üç evden dört aile, birlikte, bu evlerden birinde kalmaya karar vermiştik.
Dikkat çekmemek maksadıyla, en eski evi seçmiştik…
Üç uzun gün ve daha da uzun geceler…
Gündüzün sessizce saklanıyorduk ki kimse evde olduğumuzdan kuşkulanmasın…
Geceleyin komşu evlerden insanlar gizlice gelerek öğrendiklerini ve korkularını aktarıyorlardı bize… Bize Aşşa'daki okulda neler olup bittiğini anlatıyorlardı… Devam etmekte olan öldürme olayları ve tecavüzleri anlatıyorlardı!
İki kez Türk "askerler"i kapımızı tekmeleyip bağırdılar. Nenemi çok iyi hatırlıyorum… Kapıyı o açmıştı… Başka hiç kimse kapıyı açmaya cesaret edememişti… Nenem, yaşayacağı kadar yaşamış olduğunu, kapıyı kendisinin açabileceğini söylüyordu…
Gelenler insan aramıyordu, ganimet edip çalacak şeyler arıyorlardı!
Bize teslim olup evden çıkmamızı ve okula gitmemizi söylüyorlardı. Bunu reddediyorduk.
Dördüncü günü, kapı gene çalındı. Bu kez durum farklıydı ama…
Büyük bir askeri van araç vardı, içinde üniformalı askerler vardı. Hepsi de silahlıydı.
Onlardan sorumlu olan subay, yüzünü hala hatırlıyorum… Rumca konuşuyordu… Artık bu evde kalamayacağımız konusunda ısrar ediyordu… Burasının güvenli olmadığını söylüyordu…
Ona inanmadık… Son üç günden beridir okulda olup bitenleri biliyorduk çünkü. Ona, okula gitmeyeceğimizi söyledik. Daha iyi evde kalıp burada ölürdük…
Bizi Mora'ya götürebileceğini söyledi. Mora, bir Kıbrıslıtürk köyüydü…
Evinde kalmakta olduğumuz Hristoforos, bunu derhal kabul etti. Mora'nın muhtarını tanıyordu… Geçmişte muhtar onun için çalışmıştı ve birbirlerini iyi tanıyorlardı, ahbaptılar…
Bu dört aileden her birinin kendi arabasını alması istendi. Bize bütün değerli şeylerimizi yanımıza almamız söylendi. Bunu yapmadık. Bir valize yalnızca biraz giysi ve en kesin ihtiyaçlarımızı doldurduk.
Kendimi hatırladığım günden beridir annemin bir korkusu vardı… Her zaman Türkler tarafından alınmaktan korkardı… Neden böyle olduğunu bilmiyorum…
Sorumlu Kıbrıslıtürk subaydan bizim arabamıza binmesini istedi. Ve bu subayın bizimle birlikte aynı arabada gitmesini istedi! Ona güvenebileceğini hissediyordu.
O Kıbrıslıtürk de bunu kabul etti. Hamileliğinin son aşamasında bulunan annemin yanındaki ön koltuğa sıkıştı…
Elini arabanın penceresinden dışarıya çıkarmıştı ve silahını bu şekilde tutuyordu. Bunun için annemden özür dilediğini hatırlıyorum… Eğer silahını bırakacak olursa, kendi askerlerinin kendini vuracağını söylüyordu!
Mora'ya doğru yol aldık… Dört araba, büyük bir askeri van da bu dört arabayı izliyordu…
Bizi köyün Kıbrıslıtürk muhtarı karşıladı. Çok sıcak bir karşılamaydı bu… Hristoforos ile birbirlerine sarılıp birlikte ağladılar!
Çok eski bir evde kaldık. Muhtar, 24 saat boyunca evin ön kapısında oturmaktaydı… Küçük bir silah tutuyordu… Dıştan gelebilecek herhangi bir saldırıya karşı bizi korumaktaydı… Sonraları öğreneceğim üzere bizi bu köye getiren o Kıbrıslıtürk subayın kaynatasıydı bu muhtar…
Mora'da üç gün daha kaldık… Kızılhaç'ın tümümüzü kayıt altına almasını sağladılar. İşte o zaman hayatta kalacağımızı anlamıştık.
Köylüler bize baktılar… Bizim için yemek pişirdiler, yiyecek getirdiler, temiz içme suyu getirdiler her gün…
Üç gün sonra bir otobüsle Pavlidis Garajı'na götürüldük… Erkekler, iki aylığına Adana'ya götürüldü… Çok zor günlerdi…
İki gün sonra serbest bırakıldık… Valizimize, söz verildiği gibi hiç dokunulmamıştı…
Benim öyküm, Aşşa'dan Yannos Dimitriu'nun öyküsünden çok farklıdır. O da aynı köyde ailesiyle birlikte esir alınmıştı… Sevgül Uludağ'ın "Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler" başlıklı kitabını okurken, 103'üncü sayfada onun öyküsünü bulup okudum. Onun öyküsü çok farklıydı! Biz cinayetlerle ve tecavüzlerle karşılaşmamıştık… Çürüyen cesetlerin kokularını hatırlamıyordum. Biz Aşşa'dan erken vakitte, dördüncü gün ayrılmıştık. Tek bir şey aynıydı: Mora'ya giderken kitapta Yannos Dimitriu'nun tarif ettiği arabayı görmüştüm: "Karton parçası gibiydi çünkü arabanın üstünden bir Türk tankı geçmişti…"
44 yıl sonra… Hiçbir şey eskisi gibi değil… Binlerce insan öldü, binlerce insan kayıp oldu, yüz binlerce insan kendi yurdunda göçmen oldu. Adamız ikiye bölünmüştür.
Bazıları adamızın yeniden birleştirilmesini istiyor, bazıları ise "biz burada, onlar öteki tarafta yaşasın!" diyor. "Unutma" deniyor ancak unutmadıkları şey nedir, eğer ülkelerinin öteki yarısını hiç görmemişlerse?
Hayatımın 25 yılını Güney Afrika'da geçirmiş birisi olarak, benzerlikler göremiyorum.
Güney Afrika'da Nelson Mandela gibi kapasiteli bir lider, Hakikat ve Uzlaşma Komitesi'ni yaratarak, yurdunu bir iç savaştan kurtarmıştı…
Güney Afrika'ya gökkuşağı ulusu deniyordu.
Savaş suçları işlendi, kimse bunu inkar etmiyor!
Yargılamıyorum… Tarih bunu yapacaktır…
İyiliğe inanıyorum ve kötülüğü gördüğümde de onu tanıyabiliyorum. Nereden gelirse gelsin, savaşta işlenen suçlara içerliyorum… Ben politikacı değilim. Yalnızca kendimim ve işte bu nedenden dolayı, 44 yıl aradan sonra benim ve sevdiklerimin hayatlarını kurtarmış olan insanı aramaya karar vermiş bulunuyorum.
Onu bulmayı ve ona yaptığı iyilikten dolayı teşekkür etmeyi iple çekiyorum…
Benim öyküm işte budur! Benim hayatım budur! Benim deneyimim budur! Buna herhangi bir yorum, yargılama ya da görüş verilmesine ihtiyacım da yoktur!
Aynı zamanda bu adanın kendi Hakikat ve Uzlaşma Komitesi'ni kuracağı, hiç pişmanlık göstermeyen insanları cezalandıracağı ve gelecek kuşaklar için geleceğe doğru harekete geçeceği günü de iple çekiyorum.
Bunun olabilmesi için de yurdumuza barış getirecek ve adamızı yeniden birleştirecek bir güce, vizyona ve istence sahip kendi büyük liderlerimizi keşfetmemiz gerekiyor!
Nedi Zannettu
Haziran 2018."
Ezel Aktürel: "Hepimiz orada, birlikte bir kader birliği yaşadık… Kader bizi birleştirdi…"
SORU: Ezel Bey, ne hissedersiniz şu anda?
EZEL AKTÜREL: Vallahi duygularım çok karışık yani… Burada hem mutluyum, 44 yıl önce gördüğüm insanları tekrar görmekten, hem da müthiş hislerle doluyum. Ben dilerim bundan sonra bu insanlarla birliktelik devam etsin. Hatta eşim "Ben öldükten sonra bu dostluk çocuğumla devam etsin" dedi kendilerine, ben de aynı şekilde düşünüyorum. Bu, bana göre her insanın düşünmesi ve yapması gereken bir şeydir.
Onları Mora'ya götürdüğümde, o zaman esas üstünde durduğum, yol dahi yoktu Lefkoşa'ya… Ve öğrendiydim ki şimdiki bu anayol, toprak yol olarak açıldıydı – o, bana ışık tuttu ve onları Lefkoşa'ya nasıl naklederim diye düşünmeye başladıydım. Çünkü Lefkoşa'ya gittikten sonra biliyordum nereye gideceklerini… Onların da araştırmasını yaptım. Unuttum kaç gün kaldılar… Ama en erken zamanda ben onları gönderdiğimi bilirim. Üç gün Aşşa'da, üç gün Mora'da kaldıklarını söyledi bize şimdi Nedi Hanım – ve ben onların Lefkoşa'ya transferini sağladım. Onları Lefkoşa'ya götüreni bile ben taburda bekledim, çağırdım kendini, nereye teslim ettiğini söyledi bana… "Herhangi bir sorun çıktı mı?" dedim. "Hayır" dedi, "ben götürdüm, esirlerin olduğu yere teslim ettim, merak etme, karşı tarafa geçecekler" dedi.
Onları Aşşa'dan Mora'ya götürdüşüm günü hiç unutmam… Oradan ayrıldıktan sonra bile ben hem büyük bir mutluluk yaşadım ama üzgündüm aynı zamanda… O görüntüyü aslında yaşamak istemezdim… Çok trajikti çünkü o günkü olay… O beni kamçıladı ve benim mutlaka bir şeyler yapmam lazım diye düşündüm… Onlar ağlardı, benim içim ağlardı… Kaynatamı gönderdim onlara, battaniye götürdü kendilerine ama onlara o adamın kayınpederim olduğunu söyleyemedim. Kayınpederim de konuşurken Pelekano'yla "Bu benim damadımdır" demedi – çünkü sordu kendine, "Kimdir bizi kurtaran?" diye…
Seneler sonra Pelekano, benim eşimin dayısıyla İngiltere'de buluştu… O zaman ona söylediydi kim olduğumu…
Pelekanos ilk Aşşa'da kalmak istediydi, kalmak istediler. Ben de ısrarla onları oradan kurtarmak istiyordum. Çok ısrar ettiydim onları oradan çıkarmak için… Onlara güven vererek onları oradan çıkarmak istediydim…
Hepimiz orada, birlikte bir kader birliği yaşadık… Kader bizi birleştirdi… Bu insanlar o pozisyonda, ben farklı pozisyondaydım ama bu önemli değildi – ve ben aklıma geldiğinde, yaşadıklarına üzüldüm çok… Üzülürdüm…
Onlar benimle karşılaşmaları için "Bizim için çok büyük bir şanstı ki sizin gibiyle karşılaştık o günlerde" diye yorumluyorlar. Benim için de bir şanstı ki böyle iyi insanları kurtardım…
Nedi Zannettu: "Sanki bir şey eksikti ve şimdi Ezel Bey'i ziyaret edince bu eksiklik tamamlandı…"
SORU: Şu anda neler hissediyorsun?
NEDİ ZANNETTU: Bilmiyorum… Bir bütünlük sanırım… Sanki bir şey eksikti ve şimdi tamamlandı, eksik olduğunu fark etmediğim bir şey eksikti ve şimdi bu birleşiyor… Müteşekkirim… Ezel Bey olmasaydı ben burada olmayacaktım, gerçekten olmayacaktım… Şimdi insanları duyuyoruz, şöyle diyorlar, "Onlar kendi taraflarında yaşasınlar, biz de kendi tarafımızda" diyorlar… Ancak Ezel gibi insanların varlığı, sizi iki kere düşünmeye zorluyor bu konuda… Bizler aynıyız, aynı insanlarız, aynı renkleriz, birbirimize benzeriz, aynı DNA'ya sahibiz, aynı yiyecekler, her şey aynı… Ve aynı iyi yürekli insanlarız… Ezel gibi bir insanla karşılaşmak bizim için çok büyük bir şanstı…
Hande Aktürel (Ezel Aktürel'in kızı): "Dostluğumuz inşallah her zaman devam edecek…"
SORU: Şu anda neler hissediyorsun?
HANDE AKTÜREL: Çocukluğumdan beri bu hikayeyi dinliyorum. 40 yaşındayım. Ben doğmadan yaşanmış bir hikaye bu. Ben hiç savaşa ve savaş ortamına tanık olmamama rağmen, ailemden, annemden, babamdan, üç kez, dört kez savaş görmüş geçirmiş insanlardan çok şeyler dinledim. Bunlar gerçek olan ve yaşamış oldukları şeylerdi… Çok mutluyum kendi adıma da ki bir hayat, bir can, bir nesil veya bir kuşak – sonuçta aile olan, anne baba ve annenin karnındaki çocuğun ve diğer çocukların babam tarafından kurtarılmış olmasından mutluyum… Vicdanlı insanlarla buluşması ve hayatlarının devam etmiş olması, bugün 40 sene sonra buluşmuş olmasından çok mutluyum. Çok güzel duygular bunlar…
İnşallah da her zaman için dostluğumuz, birlikteliğimiz devam edecektir…
Ben savaş görmedim, çok hikaye dinledim, çok can kaybetti herkes ama aynı topraklarda doğduk… Aynı toprağın insanlarıyız. Zaten savaşı görmemiş olarak ama çok şey dinlemiş olarak bunların yaşanmaması gerekirdi. Savaşı yaşamış olanlar için da çok üzgünüm ama kurtulan herkes için da – gerek bizim taraftan, gerek onlar tarafından da çok mutluyum…
Duyal Aktürel (Ezel Aktürel'in eşi): "44 sene boyunca bunu zaman zaman aile içinde hep konuştuk…"
SORU: Şu anda neler hissediyorsunuz Duyal Hanım?
DUYAL AKTÜREL: Ezel'in böyle bir insani davranışından dolayı ve karakterini da bildiğim için, tam yerinde, iyi düşünerek, güzel düşünerek yaptı…
Çok mutluyum…
Ve 44 senedir da bunu zaman zaman aile içinde hep konuştuk… Yakın, komşu köy olmaları, Nedi'nin Aşşa'da evlerinde kaldığı Pelekanos'u tanımalarından dolayı da çok mutluyum. O zaman geldiklerinde da babam, Mora muhtarı Hasan Bey, Pelekanos'u çok iyi tanırdı… Köyden, yani Mora'dan, Pelakanos'un yanında çalışanlar vardı… Onların isimlerini sorarak geldi Pelekanos zaten… Yanında çalışanları sorardı… Mutluyum yani – insanlık adına mutluyum… Bir daha yaşanmamasını temenni ederim böyle şeylerin. Güzel bir olay… Mutluyum, görüşmek, her zaman onları görmek isterim…
Türkiye basını haberimizi çaldı, ALITHIA kadar olamadı… TAK da sınıfta kaldı…
Dün, Türkiye basını üç gündür gazetemizde yayınlanmakta olan haberimizi "çalarak" kendileri bulmuş gibi "haber" yaptı, Cumartesi günü Zannettu-Aktürel ailelerini buluşturduğumuz zaman bizim çekmiş olduğumuz fotoğrafları da "çalarak", kendilerine "mal" etti…
Kıbrıs'ın güneyinde yayın yapan günlük Rumca gazete ALITHIA kadar olamadı Türkiye basını – VATAN gazetesi, MİLLİYET, HÜRRİYET, YENİ ŞAFAK, CNN TÜRK, NTV gibi gazete ve televizyonlar, bizim haberin üstüne atlayıp bunu YENİDÜZEN'den almış olduklarından hiç bahsetmeksizin tepe tepe kullandılar… Hatta bazı Kıbrıslıtürk gazeteler de, YENİDÜZEN'in manşetini görmezden gelerek, Türkiye medyasının çaldığı haberimizi kendi sitelerinde kullandılar! İtirazımız üzerine bunlardan biri haberi yayından kaldırdı…
ALITHIA gazetesi ise bizim haberimizden söz ederken, ön sayfasında YENİDÜZEN'de manşet olarak çıkan haberimizin tam sayfa küpürünü yayımladı…
TAK ise bu konuda sınıfta kaldı… ALITHIA'nın ön sayfadan verdiği ve YENİDÜZEN küpürünü kullandığı haberinde, TAK Ajansı Rumca Haber Servisi gazetemizin ve bizim adımızı sansürleyerek haberin "Kıbrıs Türk basınından alındığı" gibi bir "genelleme" yaparak haberin kaynağını gizledi…
Haberin kaynağı burada: YENİDÜZEN – Sevgül Uludağ – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler…
Bundan kendilerine "pay" çıkarmaya çalışanlar, tıpkı birer köpekbalığı gibi habere saldırdılar! Kendileri "bulmuş" gibi yaptılar!
Emeğimizi hiçe saydılar…
Türkiye'de ve Kıbrıs'ın kuzeyinde "medya"nın "ganimetçi" yaklaşımı işte böyle…
(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler… Sevgül Uludağ – 15-16-17 Ekim 2018)
Μια κρυμμένη ιστορία ανθρωπιάς από την Άσσια…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Μια μέρα φέτος το Μάϊο λαμβάνω ένα email που αγγίζει την καρδιά μου…
Το email αυτό είναι από τη Νέδη Ζαννέττου και λέει:
«Αγαπητή Sevgul
Διάφορα άτομα μου έχουν δώσει το όνομα σου. Ήμουν εγκλωβισμένη στην Άσσια το 1974. Ήμουν τότε νεαρό κορίτσι.
Μας έσωσε ένας Τουρκοκύπριος αξιωματικός. Δεν θυμούμαι το όνομα του. Μιλούσε ελληνικά. Ήταν ευπαρουσίαστος, γύρω στα 35, από την Πάφο. Δεν ξέρουμε το όνομα του.
Έφυγα από την Κύπρο και έζησα στη Νότιο Αφρική για 25 χρόνια.
Είμαι πίσω στην Κύπρο τα τελευταία 6 χρόνια. Ποτέ δεν πέρασε από το μυαλό μου να ψάξω για αυτόν τον άνθρωπο.
Τώρα έχω την επιθυμία να τον συναντήσω, αν είναι ακόμα ζωντανός. Θα ήθελα να τον ευχαριστήσω για αυτά που έκανε για μένα και την οικογένεια μου!
Αν υπάρχει κάποια πιθανότητα, έστω και μικρή να τον εντοπίσουμε, αυτό θα σήμαινε πολλά για μένα!
Θερμούς χαιρετισμούς,
Νέδη Ζαννέττου»
Συγκινήθηκα από αυτή την κρυμμένη ιστορία ανθρωπιάς και άρχισα να προσπαθώ να εντοπίσω τον Τουρκοκύπριο τότε αξιωματικό που ήταν στην Άσσια και που έσωσε τη ζωή της Νέδης και της οικογένειας της…
Τηλεφωνώ σε διάφορους αναγνώστες μου, ένας από αυτούς είναι από τη Μόρα και μας βοηθά να βρούμε τους «αγνοούμενους» που είναι θαμμένοι γύρω από τη Μόρα…
Κάνει μια έρευνα και βρίσκει ποιος ήταν αυτός ο Τουρκοκύπριος και ψάχνω για το τηλέφωνο και τον βρίσκω…
Ταπεινός και χωρίς προσποιήσεις μου μιλά και θυμάται εκείνη τη μέρα…
Συμφωνούμε να συναντηθούμε μια μέρα κατάλληλη για αυτόν, τη Νέδη και μένα… Το λέω αυτό στη Νέδη και χαίρεται που καταφέραμε να τον βρούμε… Λέγεται Ezel και συμπτωματικά ο σύζυγος μου τον γνώριζε, όπως επίσης και τη γυναίκα του…
Αργότερα, η Νέδη Ζαννέττου κάθεται και γράφει τις σκέψεις της για εκείνη τη μέρα…
Η Νέδη Ζαννέττου έγραψε τα ακόλουθα:
«Έτος 1974…
Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα και την πρώτη φάση της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, για λόγους ασφαλείας, οι γονείς μου έστειλαν εμένα και την μεγαλύτερη μου αδελφή στην Άσσια. Θα περνούσα μερικές μέρες με το νονό και τη νονά μου, για να αποφύγουμε αδέσποτες σφαίρες από την πράσινη γραμμή στην Παλλουριώτισσα.
Το πρωί της 14ης Αυγούστου ξυπνήσαμε με τον ήχο σειρήνων. Η δεύτερη εισβολή λάμβανε χώρα.
Οι γονείς μου, η μητέρα μου ήταν τότε έγκυος 8 μηνών με την μικρή μου αδελφή, οδήγησαν στην Άσσια, για να έρθουν σε μας, θέτοντας τη ζωή τους σε κίνδυνο.
Στις 13:45 την ίδια μέρα, το θυμούμαι καλά! Άκουγα το ράδιο μας, το ΡΙΚ. Ανακοίνωνε ότι οι στρατιώτες μας βρίσκονταν κοντά στο χωριό Μια Μηλιά και αναδιπλώνονταν ομαλά! Τι παραπλάνηση!!! Οι Τούρκοι στρατιώτες ήταν ήδη στην Άσσια!
Τέσσερεις οικογένειες, τρία σπίτια, αποφασίσαμε να μείνουμε μαζί σε ένα από τα σπίτια. Επιλέξαμε αυτό που ήταν το πιο παλιό, για να αποφύγουμε την προσοχή.
Τρεις πολύ μακρές μέρες και τρεις ακόμα πιο μακρές νύκτες…
Τη μέρα κρυβόμασταν ήσυχα, έτσι ώστε κανένας να μην υποπτευθεί ότι βρισκόμασταν μέσα στο σπίτι… Τη νύκτα γλιστρούσαν μέσα άνθρωποι από τα γειτονικά σπίτια για να μοιραστούν τις πληροφορίες τους και το φόβο τους. Μας περίγραφαν τι συνέβαινε στο τοπικό σχολείο. Μας είπαν για δολοφονίες και βιασμούς που λάμβαναν χώρα!
Σε δύο περιπτώσεις, Τούρκοι «στρατιώτες» κλώτσησαν και φώναζαν στην πόρτα μας. Η γιαγιά μου, θυμούμαι καλά… άνοιξε την πόρτα. Κανένας άλλος δεν τόλμησε να το κάνει αυτό. Είπε ότι έζησε τη ζωή της, έτσι ήταν εντάξει…
Δεν έψαχναν για ανθρώπους, έψαχναν για να λεηλατήσουν και να κλέψουν!
Μας είπαν ότι έπρεπε να φύγουμε από το σπίτι και να παραδοθούμε στο σχολείο. Αρνηθήκαμε.
Την τέταρτη μέρα, η πόρτα ξανακτύπησε. Αυτή τη φορά ήταν διαφορετικά.
Υπήρχε ένα μεγάλο στρατιωτικό φορτηγό, γεμάτο ένστολους στρατιώτες. Όλοι οπλισμένοι.
Ο υπεύθυνος αξιωματικός, ακόμα θυμούμαι το πρόσωπο του. Μιλούσε ελληνικά. Επέμενε ότι δεν μπορούσαμε να μείνουμε άλλο στο σπίτι. Είπε ότι δεν ήταν ασφαλές.
Δεν τον πιστέψαμε. Γνωρίζαμε τι συνέβαινε τις τελευταίες τρεις μέρες στο σχολείο. Του είπαμε ότι δεν θα πηγαίναμε στο σχολείο. Είχαμε αποφασίσει να μείνουμε στο σπίτι και προτιμούσαμε να πεθάνουμε εκεί.
Προσφέρθηκε να μας πάρει στη Μόρα. Ένα τούρκικο χωριό.
Ο Χριστόφορος, ο ιδιοκτήτης του σπιτιού αμέσως συμφώνησε. Ήξερε καλά το μουχτάρη του χωριού Μόρα. Εργαζόταν για αυτόν στο παρελθόν και γνωρίζονταν πολύ καλά και ήταν φίλοι.
Μας είπαν η κάθε οικογένεια να πάρει το δικό της αυτοκίνητο. Μας ζήτησαν να πάρουμε όλα τα πολύτιμα μας αντικείμενα μαζί μας. Δεν το πράξαμε. Απλά βάλαμε σε μια βαλίτσα μερικά ρούχα και τα απολύτως αναγκαία.
Η μητέρα μου, από τότε που μπορώ να θυμηθώ, είχε ένα φόβο… Πάντοτε ονειρευόταν ότι την αιχμαλώτιζαν οι Τούρκοι… Δεν είναι κάτι που μπορώ να εξηγήσω.
Ζήτησε από τον υπεύθυνο αξιωματικό να μπει στο αυτοκίνητο μας. Επέμενε, να έρθει μαζί μας! Ένιωθε ότι μπορούσε να τον εμπιστευθεί.
Συμφώνησε. Στριμώχτηκε δίπλα από τη βαριά εγκυμονούσα μητέρα μου στην μπροστινή θέση του συνοδηγού. Είχε το αριστερό του χέρι έξω από το παράθυρο κρατώντας το όπλο του. Θυμούμαι καλά ότι απολογήθηκε στη μητέρα μου. Είπε ότι οι στρατιώτες του θα τον σκότωναν αν άφηνε το όπλο του!
Οδηγήσαμε στη Μόρα. Τέσσερα αυτοκίνητα, ακολουθούμενα από το μεγάλο στρατιωτικό φορτηγό.
Δεν θυμούμαι πόσο χρόνο μας πήρε.
Ο Τούρκος μουχτάρης του χωριού μας υποδέχτηκε. Ήταν μια πολύ ζεστή υποδοχή. Οι δύο άντρες αγκαλιάστηκαν και έκλαψαν μαζί!
Μείναμε σε ένα πολύ παλιό σπίτι. Ο μουχτάρης καθόταν στην εξώπορτα όλο το εικοσιτετράωρο. Κρατούσε ένα μικρό όπλο. Μας προστάτευε από οποιαδήποτε πιθανή επίθεση από έξω. Όπως αργότερα έμαθα, ήταν ο πεθερός του αξιωματικού που μας οδήγησε εκεί.
Περάσαμε ακόμα 3 μέρες στη Μόρα. Διευθέτησαν έτσι ώστε ο Ερυθρός Σταυρός να μας καταγράψει όλους. Τότε ξέραμε ότι θα επιβιώναμε.
Το χωριό μας φρόντιζε. Κάθε μέρα μαγείρευαν και μας έφερναν φαγητό και φρέσκο νερό.
Μετά από τρεις μέρες μας πήραν με λεωφορείο στο Γκαράζ Παυλίδη. Τους άντρες τους πήραν στα Άδανα για δύο μήνες. Πολύ δύσκολοι καιροί.
Εμάς τα γυναικόπαιδα μας απελευθέρωσαν 2 μέρες αργότερα. Με την βαλίτσα μας, ανέγγιχτη όπως μας υποσχέθηκαν.
Η ιστορία μου είναι πολύ διαφορετική από αυτή του Γιάννου Δημητρίου. Και αυτός αιχμαλωτίστηκε στο ίδιο χωριό με την οικογένεια του. Έμαθα την ιστορία του ενώ διάβαζα το βιβλίο: «Κύπρος: Οι Ανείπωτες Ιστορίες» της Sevgul Uludag, στη σελίδα 103. Η ιστορία του ήταν πολύ διαφορετική! Εμείς δεν συναντήσαμε σκοτωμούς, βιασμούς. Δεν θυμούμαι τη μυρωδιά σωμάτων σε αποσύνθεση. Φύγαμε νωρίτερα από την Άσσια, την τέταρτη μέρα.
Μόνο ένα πράγμα ήταν το ίδιο: Ενώ οδηγούσαμε προς τη Μόρα, είδα το αυτοκίνητο που περιγράφει ο Γιάννος Δημητρίου στο βιβλίο: «ήταν σαν ένα κομμάτι πλακάζ διότι ένα τουρκικό τανκ πέρασε από πάνω του».
44 χρόνια μετά… Τίποτε δεν είναι το ίδιο. Χιλιάδες έχουν πεθάνει, χιλιάδες αγνοούνται και εκατοντάδες χιλιάδες είναι πρόσφυγες στην ίδια τους τη χώρα. Το νησί μας είναι διαιρεμένο στα δύο.
Κάποιοι άνθρωποι θέλουν επανένωση, άλλοι θέλουν «εμείς από εδώ και αυτοί απ' εκεί»! Πολλοί … «δεν ξεχνούν» και όμως, τι είναι που δεν ξεχνούν, αν δεν έχουν δει ποτέ τη μισή τους χώρα - πατρίδα;
Έχοντας περάσει 25 χρόνια της ζωής μου στη Νότιο Αφρική, δεν μπορώ να μην βρίσκω ομοιότητες.
Χρειάστηκε ένα ηγέτη του επιπέδου του Nelson Mandela και τη δημιουργία μιας Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης για να σωθεί η χώρα από ένα εμφύλιο πόλεμο. Η Νότιος Αφρική ονομάστηκε το έθνος του ουράνιου τόξου.
Έχουν διαπραχθεί εγκλήματα πολέμου και κανένας δεν το αρνιέται!
Δεν κρίνω. Η ιστορία θα το κάνει αυτό.
Πιστεύω στο καλό και μπορώ να αναγνωρίσω το κακό. Ανησυχώ για τις φρικαλεότητες του πολέμου ανεξάρτητα από που προέρχονται. Δεν είμαι πολιτικός. Είμαι μόνο εγώ, και γι αυτό το λόγο, έχω αποφασίσει μετά από 44 χρόνια να αναζητήσω τον άνθρωπο που έσωσε τη ζωή μου και τη ζωή των αγαπημένων μου.
Ανυπομονώ να τον συναντήσω και να τον ευχαριστήσω για την καλοσύνη του!
Αυτή είναι η ιστορία μου! Αυτή είναι η ζωή μου! Αυτή είναι η εμπειρία μου! Δεν χρειάζομαι σχόλια, επικρίσεις ή γνώμες!
Ανυπομονώ επίσης για τη μέρα που αυτό το νησί θα δημιουργήσει τη δική του επιτροπή αλήθειας και συμφιλίωσης, θα τιμωρήσει τους ανθρώπους που δεν δείχνουν καμία μεταμέλεια και θα προχωρήσει μπροστά για το μέλλον των επόμενων γενιών.
Για να συμβεί αυτό χρειάζεται να ανακαλύψουμε τους δικούς μας μεγάλους ηγέτες, που θα έχουν τη δύναμη, το όραμα και τη θέληση να επανενώσουν το νησί και να φέρουν ειρήνη στη χώρα μας!
Νέδη Ζαννέττου
Ιούνιος 2018»
Χρειάστηκαν μερικοί μήνες μέχρι να καταφέρουμε να οργανώσουμε τη συνάντηση της Νέδης Ζαννέττου και της αδελφής της Θέλμας Ζαννέττου με τον θαρραλέο Τουρκοκύπριο που έσωσε τη ζωή τους, τον Ezel Akturel… Στη διάρκεια της συνάντησης έμαθα ότι ο κύριος Ezel δεν έσωσε μόνο τις ζωές της οικογένειας της Νέδης, αλλά επίσης και τις ζωές τριών ακόμα οικογενειών: Είχε κατ΄ ακρίβεια σώσει τις ζωές συνολικά 18 Ελληνοκυπρίων από την Άσσια… 44 χρόνια μετά, 2 από αυτούς τους Ελληνοκύπριους, η Νέδη και η Θέλμα έχουν έρθει για να πουν «Ευχαριστώ» - μπορείτε να δείτε ότι ακόμα και το να πεις «Ευχαριστώ» χρειάζεται πολύ κουράγιο και ανθρωπιά στην Κύπρο – οι άνθρωποι προτιμούν απλά να παραμένουν σιωπηλοί και να ξεχνούν ότι οφείλουν τις ζωές τους σε μια ανθρωπιστική πράξη κάποιου από την «άλλη κοινότητα»… Όμως η Νέδη και η Θέλμα επέλεξαν τη θαρραλέα οδό και αποφάσισαν να πουν «Ευχαριστώ»…
Πήρα τη Νέδη κα τη Θέλμα για να τον συναντήσουν στο σπίτι του, αφού η γυναίκα του, η κυρία Duyal Akturel, επέμενε να τους φιλοξενήσει παρά να συναντηθούν σε ένα εστιατόριο… Σε μια συγκλονιστικά συναισθηματική μέρα ο κύριος Ezel και η κυρία Νέδη αγκαλιάστηκαν και η Νέδη και η Θέλμα του έδωσαν μια ευχαριστήρια πλακέτα που λέει:
«ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ
Στον άνθρωπο που έσωσε τις ζωές μας, και τις ζωές της οικογένειας μας στην Άσσια στις 18 Αυγούστου 1974. Ήμασταν άγνωστοι για σένα, συναντηθήκαμε σε ένα χωριό όπου έγιναν τόσες φρικαλεότητες και εσείς κάνατε τη διαφορά.
Για τη συμπόνοια σας, την ανθρωπιά σας και την καλοσύνη σας,
Εκφράζουμε την εκτίμηση μας και το σεβασμό μας εκ μέρους μας και εκ μέρους της οικογένειας μας.
Μακάρι άνθρωποι σαν εσάς, να μας δείξουν το δρόμο για να ξεχάσουμε τα συρματοπλέγματα, τις πράσινες γραμμές και να φέρει ένα τέλος σε μια σύγκρουση που έχει λήξει.
Στον Ezel Akturel,
Με σεβασμό,
Νέδη Ζαννέττου και Θέλμα Ζαννέττου
Αιχμαλωτίστηκαν στην Άσσια το 1974
Αύγουστος 2018… 44 χρόνια μετά…»
Θα γράψω για τη συνάντηση τους σε ένα άλλο άρθρο τις επόμενες μέρες…
(Published in POLITIS newspaper on the 17th of October 2018).
(From our archives: October 2018)
A hidden story of humanity from Assia…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
One day in May this year, I receive an e-mail that touches my heart…
The e-mail is from Nedi Zannettou and she says:
"Dear Sevgul,
I was given your name by several people. I was a prisoner in Assia, in 1974. I was a young girl at the time.
We were rescued by a Turkish Cypriot officer. I cannot remember his name. He spoke Greek. Good looking, about 35 from Paphos. We do not know his name.
I left Cyprus and lived in South Africa for 25 years.
I am back the last 6 years. Never crossed my mind to look for this person.
Now I have the wish to meet him if he is still alive. I would like to thank him for what he did for me and my family!
Any possibility even small of tracing him, will mean a lot to me!
Kind regards,
Nedi Zannettou"
I am touched by this hidden story of humanity and I set out to try to find the Turkish Cypriot officer of that time who had been in Assia and who had saved the lives of Nedi and her family…
I call various readers of mine, one of them from Mora who has been helping us in finding the "missing persons" buried around Mora…
He then makes an investigation and finds out who this Turkish Cypriot was, and I search for his phone and reach him…
Humble and without any pretence, he speaks to me and remembers that day…
We agree to meet one day when it's suitable both for him, for me and for Nedi… I tell this to Nedi and she is happy that we managed to find him… His name is Ezel and coincidentally my husband knew him and his wife…
Later on, Nedi Zannettou sits down and writes about her thoughts of that day…
Here is what Nedi Zannettou has written:
"Year, 1974...
Following the military coup and the first phase of Turkish invasion in Cyprus, for safety reasons, my parents sent me and my older sister to Assia. I was to spend a few days with my godparents, to avoid stray bullets from the green line in Pallouriotissa.
On the morning of the 14th of August, we woke up to the sound of sirens. The second invasion was taking place.
My parents, my mother being 8 months pregnant with my youngest sister at the time, drove to Assia, risking their lives, to reach us.
13h45 on the same day, I remember well! I was listening to our radio RIK. It was announcing that our soldiers are by the village Mia Milia, and they are unfolding in order! What a mislead!!! The Turkish soldiers were already in Assia!
4 families, three houses, we decided to stay together in one of the houses. We chose the one that was the oldest, to avoid attraction.
Three very long days and three even longer nights...
In the day we were hiding quietly, so that nobody suspected we were in the house... In the night, people would sneak by, from neighbouring houses, to share their information and fear. They described to us what was happening at the local school. We were told of murders and rapes that were taking place!
On two occasions, Turkish 'soldiers' kicked and yelled on our door. My grandmother, I remember well... she opened the door. Nobody else dared to do that. She said that she lived her life, so it was ok...
They were not looking for people, they were looking to loot and steal!
They said to us that we had to leave the house and give ourselves up at the school. We refused.
On day four, there was a knock on the door again. This time it was different.
There was a big military van, full of soldiers in uniforms. All armed.
The officer in charge, I still remember his face. He spoke Greek. He insisted, that we could not stay in the house any more. He said that was not safe.
We did not believe him. We knew what was happening over the last three days at the school. We said to him that we would not go to the school. We have decided to stay in the house and rather die there.
He offered to take us to Mora. A Turkish village.
The owner of the house Christoforos, immediately agreed. He knew well the mouhtari of Mora. He was working for him in the past, they knew each other well and they were friends.
We were asked, to each family take its own car. We were told to take all our valuables with us. We did not. We just put some clothes and absolute necessities in a suitcase.
My mother, ever since I can remember, she had a fear... She always dreamed that she was captured by the Turks... Nothing I can explain.
She asked the officer in charge to get into our car. She insisted, he rides with us! She felt she could trust him.
He agreed. He squeezed himself next to my heavily pregnant mother in the front passenger seat.
He held his left hand outside the window holding his gun. I remember well that he apologised to my mother. He said that his soldiers would kill him if he left his gun!
We drove to Mora. Four cars, followed by the big army van.
I cannot remember how long it took.
We were welcomed by the Turkish mouhtari of the village. It was a very warm welcome. The two men hugged each other and cried together!
We stayed in a very old house. The mouhtaris was sitting at the front door 24/7. He was holding a little gun. He was safekeeping us from any possible attack from outside. He was, I later found out the father in law of the officer that drove us there.
We spent another 3 days in Mora. They arranged for the Red Cross to register all of us. We knew then, that we would survive.
The village looked after us. They cooked and brought food and fresh water to us every day.
Three days later we were taken by bus to Garage Pavlides. The men were taken to Adana for two months. Very difficult time.
We were released 2 days later. With our suitcase, untouched as promised.
My story is very different to the story of Yiannos Demetriou. He was also captured in the same village with his family. I came across his story while reading the book: Cyprus: The Untold Stories, by Sevgul Uludag, page 103. His story was very different! We encountered no killings, no rapes. I do not recall the smell of decomposing bodies. We left Assia earlier, on day four.
Just one thing was the same: While driving to Mora, I saw the car Yiannos Demetriou describes in the book: 'it was like a piece of board because a Turkish tank went over it'.
44 years later... Nothing is the same. Thousands have died, thousands are missing and hundreds of thousands are refugees in their own country. Our island is divided in two.
Some people want reunification, some others want 'us here and them on that side'! Many ...'do not forget', and yet, what is it that they do not forget, if they have never, ever seen half of their country?
Having spent 25 years of my life in South Africa, I cannot not find similarities.
It took a leader of the calibre of Nelson Mandela and his creation of the truth and reconciliation committee to save the country from a civil war. South Africa was called the rainbow nation.
War crimes have been committed nobody denies that!
I am not judging. History will do that.
I believe in the good and I can recognise the bad. I resent war atrocities no matter where they come from. I am not a politician. I am just me, and this is the reason, that I have decided 44 years later, to look for the man that saved my life and the lives of my loved ones.
Looking forward to seeing him and thanking him for his kindness!
This is my story! This is my life! This is my experience! I need no comments, no judging and no opinions!
Looking also forward to the day that this island will create its own truth and reconciliation committee, punish the people that show no remorse and move forward for the future of the generations to come.
For this to happen we will need to discover our own great leaders, that will have the power, the vision and the will to reunite and bring peace to our country!
Nedi Zannettou
June 2018"
It would take a few months until we would be able to organise the meeting of Nedi Zannettou and her sister Thelma Zannettou's meeting with the courageous Turkish Cypriot who saved their lives, Ezel Akturel… During the meeting I would find out that Mr. Ezel did not only save the lives of the family of Nedi but also the lives of three more families: He had in fact saved the lives of a total of 18 Greek Cypriots from Assia… 44 years after, 2 of those Greek Cypriots, Nedi and Thelma have come to say "Thank you" – you can see that even saying "Thank you" takes a lot of courage and humanity in Cyprus – people prefer just to keep quiet and forget that they owe their lives to a humanitarian act from someone from "the other community"… But Nedi and Thelma choose the courageous way and decide to say "Thank you"…
I would take Nedi and Thelma to meet him in his house since his wife, Mrs. Duyal Akturel would insist to host them, instead of meeting at a restaurant… At an overwhelmingly emotional day, Mr. Ezel and Ms. Nedi would embrace each other and Nedi and Thelma would give him a "Thank you" plaquette that says:
"THANK YOU
To the person that saved our lives, and the lives of our family in Assia on the 18th of August 1974. We were strangers to you, we met in a village where so many atrocities took place and you made the difference.
For your compassion, your humanity and your kindness,
We express my appreciation and great fullness on our behalf and on the behalf of our family.
May people like you, show us the way to forget the barbed wires, the green lines and bring an end to an expired conflict.
To Ezel Akturel,
With Respect,
Nedi Zannettou and Thelma Zannettou
Captured in Assia in 1974
August 2018… 44 years later…"
I will write about their meeting in another article in the coming days…
(Published in POLITIS newspaper on the 17th of October 2018).
44 yıl sonra gelen anlamlı teşekkür…
Sevgül Uludağ
Lefkoşa'dan Aşşa'ya (Paşaköy) bir yakınlarını ziyarete giden ve savaş nedeniyle mahsur kalan Kıbrıslırum ailenin iki kızı, o zor süreçte kendilerini kurtaran Ezel Aktürel'i tam 44 yıl sonra ziyaret etti, "teşekkür plaketi" sundu…
1974'te henüz 26 yaşında genç bir subay olan Ezel Aktürel, 14'ü Aşşalı olmak üzere 18 kişiden oluşan dört aileyi dört arabayla savaş suçlarının işlendiği Aşşa'dan çıkararak Mora'ya, kaynatasının evine götürdü. Onları güvence altına aldı. İsimlerini Kızılhaç listesine koydurdu. Çocuklara süt, bu ailelere yiyecek götürdü ve üç gün ardından güvenli biçimde Kıbrıs'ın güneyine geçmelerini sağladı.
Nedi Zanettu, geçtiğimiz Haziran ayında bize ulaşarak hayatlarını kurtaran, ismini bilmedikleri Kıbrıslıtürk'ü bulmamızı istedi. Okurlarımızın yardımlarıyla Ezel Aktürel'i bulduk ve geçtiğimiz Cumartesi günü (13 Ekim 2018) Nedi ve kızkardeşi Thelma'yı, Ezel Aktürel'i evinde ziyarete götürdük…
Bu olağanüstü günde olağanüstü duygulu anlar yaşandı… Kıbrıs'ta yalnızca savaş suçları işlenmediğinin, merhamet ve insaniyetin de bulunduğunun, savaşta da, barışta da insaniyetini ve merhametini yitirmeyen insanların kanıtı işte bu duygulu anlardı: 18 kişinin hayatını kurtaran koca yürekli bir insandı Ezel Aktürel…
Her ikisi de doktor olan Nedi ve kızkardeşi Thelma Zannettu, Ezel Aktürel ve eşi Duyal Hanım ve kızları Hande Aktürel ile Hande Hanım'ın oğlu tarafından karşılandı… Duyal Hanım, bir kafe ya da lokanta yerine, onları kendi evlerinde ağırlamak istemişti – ekmek kadeyifleri, börekler, bulgur köfteleri hazırdı… Ezel Aktürel o kadar ince düşünmüştü ki, kendisi aslen Baflı olduğu ve biraz Rumca konuştuğu halde, kızının yakın arkadaşı Cemile hanımı, tercüman olarak bu buluşmaya davet etmişti… Cemile hanım da Baflı'ydı ve güzel Rumca konuşuyordu…
Lefkoşa'da, Ezel-Duyal Aktürel'in güzel evlerinde gerçekleştirilen bu buluşmada Nedi ve Thelma Zannettu, Ezel Bey'e çok anlamlı bir teşekkür plaketi sundular…
Plakette şöyle yazıyordu:
"18 Ağustos 1974'te Aşşa'da bizim ve ailemizin hayatlarını kurtardığınız için TEŞEKKÜR EDERİZ.
Bizler size yabancıydık, insanlığa karşı onca suçun işlendiği bir köyde karşılaştık ve bizim için fark yaratan şey siz oldunuz.
Merhametiniz, insancıllığınız ve iyi yürekliliğiniz nedeniyle hem kendimiz, hem de ailemiz adına sizlere duyduğumuz şükranı ve büyük memnuniyetimizi ifade etmek istiyoruz.
İnşallah sizin gibi insanlar bizlere dikenli telleri, yeşil hatları unutturur ve süresi çoktan dolmuş bir çatışmaya son vermemizin yolunu gösterir.-
Ezel Aktürel'e saygılarımızla,
Nedi Zannettu ve Thelma Zannettu
1974'te Aşşa'da yakalanan ve 44 yıl sonra… Ağustos 2018'de…"
Plaketi verdikleri zaman Ezel Bey'in gözleri doluyordu, herkes çok duygulanmıştı ve 44 yıl sonra gelen bu teşekkür son derece anlamlıydı…
"Hatırlar mısın? O gün olanları?" diye soruyordu Nedi Zannettu ve Ezel Bey, "Hatırlarım ya…" diyordu…
Nedi Zannettu'nun anlattığına göre kendileri aslında Pallaryotissa'da (Lefkoşa'nın Kaymaklı'ya yakın bir bölgesi) oturuyorlardı ancak 20 Temmuz 1974'te savaş patlak verdiğinde, iki harekat arasında evleri mermiler altında kalıyordu…
Nedi'nin vaftiz annesi ve vaftiz babası Aşşalı'ydı (Paşaköy) ve onlara "Bizim köye gelin da bizde ortalık sakindir" demişlerdi.
Onlar da gitmişlerdi…
Ve 14 Ağustos 1974'te savaşta ikinci harekat başlayınca, Aşşa'da kısılmışlardı. Pelekanos adlı ailenin evindeydiler…
İki kez kapıları çalınmıştı – birincisinde bazı Türk askerleri, ikincisinde ise sivil giyimli, eli bıçaklı bazı Kıbrıslıtürkler gelmişti eve…
Kapıyı Nedi'nin yaşlı ninesi Theklu hanım açıyordu hep…
Erkekler kapıyı açarlarsa öldürülebilirler, alınıp götürülebilirlerdi… Kadınlar kapıyı açarsa tecavüze uğrayabilirlerdi…
Theklu hanım, "Ben ekmeğimi yedim, suyumu içtim… Beni öldürseler da umurumda değil… Ben açacam kapıyı" demiş ve her kapı çalındığında o açmıştı kapıyı…
Onları evden çıkarıp köyün içinde diğer savaş esirlerinin toplandığı yere götürmek istiyorlardı – ancak Zannettular neler olup bittiğinden haberdardılar – Aşşa'da esir alınanlar arasında öldürülenler olmuş, genç kızlara tecavüz edilmekteydi… Bu yüzden evden çıkmamakta direnmekteydiler…
Derken 26 yaşında genç bir subay olan Ezel Aktürel gelmişti buraya ve onlara artık evde kalamayacaklarını, kendilerini Aşşa'daki okula götüreceğini söylemişti ancak aile bunu kabul etmiyordu… Nedi ve Thekla'nın annesi Marulla Hanım, dokuz aylık hamileydi… Ezel Bey, yaşamakta oldukları travmayı ve dehşeti gördüğü zaman, Marulla hanımın nasıl ağladığını gördüğü zaman onları oradan çıkarıp güvenli bir yere götürmeye çalışacaktı – insan eğer insancılsa, ister savaşta, ister barışta olsun, her zaman insancıldır – merhametliyse, bu merhametini her koşulda gösterir… Ezel Bey de işte böyle biriydi ve onlara "Hemen hazırlanın" demişti… "Sizin için değerli şeyleri, altınlarınızı, paranızı yanınıza alın…"
Giysilerini almışlardı, paralarını almışlardı yanlarına, altınlarını almamışlardı… Çünkü bu evden çıktıkları anda, evin ganimetçiler tarafından soyulacağını biliyordu…
Mavi bir BMW arabaya binmişlerdi…
Nedi ve Thekla'nın annesi Marulla Hanım, Ezel Bey kendileriyle arabaya binmezse hiçbir yere gitmeyeceğini söylemişti.
Böylece arabanın ön koltuğuna Nedi'nin babası Yeorgios Panayi Yorgacis, annesi Marulla Hanım ve Ezel Bey binmişler, Ezel bey silahını pencerenin dışında tutmuştu, onlara da "Böyle yapmazsam bizi durdurabilirler, başınıza bir şey gelebilir" demişti.
Nedi'nin vaftiz annesi ve vaftiz babası ile vaftiz annesinin kızkardeşi ve Pelekanos ailesi de kendi arabalarına binmişler, böylece dört arabalık bir konvoy oluşmuştu… Ezel Bey'in dışında konvoyda toplam 18 Kıbrıslırum vardı dört araba içerisinde…
Ezel Bey onları Aşşa'nın içinden geçirerek Mora'ya götürmüştü…
Kaynatası, Mora'nın muhtarı Hasan Salahor idi – Mora'nın muhtarı ile Pelekanos'un çok iyi ilişkileri vardı… Tümünü de kaynatasının evine götürmüştü…
Hasan Bey, elinde küçük bir tabancayla, evin dışında nöbet bekleyip durmuştu – bu esirlerin başına bir şey gelmesin diyeydi bu…
Sonra Ezel Bey, bu 18 kişinin isimlerinin Kızılhaç'a verilmesini sağlamıştı – çocuklara süt, onlara yiyecek taşımıştı…
Nedi henüz 14 yaşında, Thekla 16 yaşındaydı…
Üç gün Mora'da kaldıktan sonra Pavlidis Garajı'na götürülmüşler ve esir değiş-tokuşunda güneye gitmeyi beklemeye başlamışlardı. Onlarla birlikte gidenler güneye geçmişler, erkekler Adana'ya gönderilmişler ancak Nedi'nin annesi ve Nedi, Arabahmet bölgesindeki Pavlidis Garajı'nın üst katında bir hafta süreyle kalmışlardı – Nedi'nin annesi doğum yapmak üzereydi ama Türk tarafında hastaneye gitmeyi reddediyordu – 12 kişilik bir Kıbrıslırum esir grubunu, 12 kişilik bir Kıbrıslıtürk esir grubuyla değiş-tokuş edeceklerdi ve böylece Pavlidis Garajı'nda bir hafta beklemişler, bir haftanın sonunda esir değiş-tokuşunda onlar da güneye geçmişlerdi…
Nedi'nin annesi Marulla Hanım, güneye geçtikten kısa süre sonra Leymosun'da hastanede doğum yapmış ve 30 Ağustos 1974'te üçüncü evladı, kızı Silvia dünyaya gelmişti…
Ezel Bey, başkalarını da kurtarmaya çalıştığını anlatıyor bize – Timbu'da bir aileye ısrar etmişti, onları da güvenli bir yere götürmek için ama bu Kıbrıslırum aile "Biz burada iyiyiz, bir yere gitmiyoruz" demişlerdi. Başka bir bölgede gene başkalarını da güvenli yerlere taşımaya çalışmış ama oradakiler de gitmek istememişlerdi…
En azından Aşşa'dan 18 Kıbrıslırum'un hayatını kurtarmıştı…
Ezel Bey'in bu buluşmada bir de sürprizi var Nedi ve Thekli Zannettu'ya: Bir anahtarlık… O mavi BMW'nun anahtarlığı… 44 yıl saklamış bu anahtarlığı ve şimdi onlara veriyor… Anahtarlığı tanımıyorlar ama teşekkür edip alıyorlar… Anneleri Marulla Hanım hayatta, babaları vefat etmiş – belki de anneleri bu anahtarlığı tanıyacaktır…
Bu buluşma öncesinde Nedi Zannettu, bana gönderdiği mesajda neler yazmıştı? Bu buluşmada neler hissettiler?
1974'te henüz 26 yaşında genç bir subay olan Ezel Aktürel, 14'ü Aşşalı olmak üzere 18 kişiden oluşan dört aileyi dört arabayla savaş suçlarının işlendiği Aşşa'dan çıkararak Mora'ya, kaynatasının evine götürdü. Onları güvence altına aldı. İsimlerini Kızılhaç listesine koydurdu. Çocuklara süt, bu ailelere yiyecek götürdü ve üç gün ardından güvenli biçimde Kıbrıs'ın güneyine geçmelerini sağladı.
Nedi Zanettu, geçtiğimiz Mayıs-Haziran aylarında bize ulaşarak hayatlarını kurtaran, ismini bilmedikleri Kıbrıslıtürk'ü bulmamızı istedi. Okurlarımızın yardımlarıyla Ezel Aktürel'i bulduk ve geçtiğimiz Cumartesi günü (13 Ekim 2018) Nedi ve kızkardeşi Thelma'yı, Ezel Aktürel'i evinde ziyarete götürdük…
Bu olağanüstü günde olağanüstü duygulu anlar yaşandı… Kıbrıs'ta yalnızca savaş suçları işlenmediğinin, merhamet ve insaniyetin de bulunduğunun, savaşta da, barışta da insaniyetini ve merhametini yitirmeyen insanların kanıtı işte bu duygulu anlardı: 18 kişinin hayatını kurtaran koca yürekli bir insandı Ezel Aktürel…
NEDİ ZANNETTU'NUN YAZDIKLARI…
Ezel Aktürel'in hayatını kurtardığı Nedi Zannettu, bana Mayıs ayında bir elektronik posta göndererek şöyle diyordu:
"Sevgili Sevgül,
Senin adını bana çeşitli kişiler verdi. Ben, 1974 yılında Aşşa'da esir idim… Bir Kıbrıslıtürk subay tarafından kurtarıldık. Adını hatırlamıyorum… Rumca konuşuyordu ve iyi bir görünümü vardı, 35 yaşlarındaydı ve Baflı'ydı… Adını hatırlamıyoruz…
Ben Kıbrıs'tan ayrılarak 25 yıl boyunca Güney Afrika'da yaşadım. Kıbrıs'a döneli altı sene oldu. Bu şahsı arayıp bulmak hiç aklıma gelmemişti daha önce. Şimdi eğer hayattaysa, bu şahısla buluşmak istiyorum. Benim ve ailem için yapmış oldukları nedeniyle ona teşekkür etmek istiyorum!
Onun izini bulmak için en ufak bir olasılık dahi benim ve ailem için çok şey ifade edecektir!
Selamlar,
Nedi Zannettu…"
Bu saklı kalmış insani öykü beni çok etkilemişti ve hemen Nedi ve ailesinin hayatını kurtarmış olan, Aşşa'da (Paşaköy) bulunmuş olan o Kıbrıslıtürk subayı bulmak üzere harekete geçmiştim…
Bazı okurlarımı aradım, bunlardan birisi de bize "kayıp" şahısları bulmamızda Mora'da yardım etmiş olan bir kişiydi…
O da kendi araştırmasını yaparak bu Kıbrıslıtürk'ün kim olduğunu buldu – ben de bu Kıbrıslıtürk'ün telefonunu bularak onu aradım…
Aradığım şahıs Ezel Aktürel idi… Son derece mütevazi bir insandı, hiçbir abartıya kaçmaksızın son derece sade biçimde bana o günü hatırladığını anlatıyordu…
Ona da, bana da, Nedi'ye de uyan bir günde buluşmayı kararlaştırdık hemen… Nedi Hanım'a bunu söylediğimde ve aradığı Kıbrıslıtürk'ü bulduğumuz haberini verdiğimde çok mutlu olmuştu… Bu Kıbrıslıtürk'ün adı Ezel Aktürel'di – ne tesadüftür ki eşim, canyoldaşım Zeki Erkut da hem onu, hem de hanımı Duyal Aktürel'i tanıyordu…
Daha sonra Nedi Zannettu oturup o güne ilişkin hatırladıklarını kaleme aldı ve bana gönderdi…
NEDİ ZANNETTU'NUN HATIRLADIKLARI…
Nedi Zannettu, şöyle yazıyordu:
"1974 yılı…
Kıbrıs'taki Askeri darbe ve onu izleyen Türk işgalinin ilk aşaması ardından, benden daha büyük kızkardeşimle birlikte güvenlik nedeniyle ailem tarafından Aşşa'ya gönderilmiştik. Vaftiz annem ve vaftiz babamla Aşşa'da birkaç gün geçirecektim çünkü Lefkoşa'da yeşil hat yakınındaki Pallaryotissa'daki evimizin çevresinden sürekli kurşunlar geçiyordu, bundan korunmak amacıyla orada kalacaktım.
14 Ağustos sabahı sirenlerin çalmasıyla uyandık. İkinci işgal başlamıştı.
Annemle babam – ki annem o günlerde en küçük kızkardeşime sekiz aylık hamile vaziyetteydi – arabalarına binip Aşşa'ya gelmişlerdi, bize ulaşabilmek için kendi hayatlarını tehlikeye atarak…
Aynı günün saat 13.45'ini çok iyi hatırlıyorum! Radyomuz RIK'i dinliyordum. Radyo, askerlerimizin Mia Milya'da olduğunu ve düzen içerisinde orada bulunduklarını söylüyordu! Ne büyük bir yanılgı! Türk askerleri Aşşa'ya varmıştı bile!
Üç evden dört aile, birlikte, bu evlerden birinde kalmaya karar vermiştik.
Dikkat çekmemek maksadıyla, en eski evi seçmiştik…
Üç uzun gün ve daha da uzun geceler…
Gündüzün sessizce saklanıyorduk ki kimse evde olduğumuzdan kuşkulanmasın…
Geceleyin komşu evlerden insanlar gizlice gelerek öğrendiklerini ve korkularını aktarıyorlardı bize… Bize Aşşa'daki okulda neler olup bittiğini anlatıyorlardı… Devam etmekte olan öldürme olayları ve tecavüzleri anlatıyorlardı!
İki kez Türk "askerler"i kapımızı tekmeleyip bağırdılar. Nenemi çok iyi hatırlıyorum… Kapıyı o açmıştı… Başka hiç kimse kapıyı açmaya cesaret edememişti… Nenem, yaşayacağı kadar yaşamış olduğunu, kapıyı kendisinin açabileceğini söylüyordu…
Gelenler insan aramıyordu, ganimet edip çalacak şeyler arıyorlardı!
Bize teslim olup evden çıkmamızı ve okula gitmemizi söylüyorlardı. Bunu reddediyorduk.
Dördüncü günü, kapı gene çalındı. Bu kez durum farklıydı ama…
Büyük bir askeri van araç vardı, içinde üniformalı askerler vardı. Hepsi de silahlıydı.
Onlardan sorumlu olan subay, yüzünü hala hatırlıyorum… Rumca konuşuyordu… Artık bu evde kalamayacağımız konusunda ısrar ediyordu… Burasının güvenli olmadığını söylüyordu…
Ona inanmadık… Son üç günden beridir okulda olup bitenleri biliyorduk çünkü. Ona, okula gitmeyeceğimizi söyledik. Daha iyi evde kalıp burada ölürdük…
Bizi Mora'ya götürebileceğini söyledi. Mora, bir Kıbrıslıtürk köyüydü…
Evinde kalmakta olduğumuz Hristoforos, bunu derhal kabul etti. Mora'nın muhtarını tanıyordu… Geçmişte muhtar onun için çalışmıştı ve birbirlerini iyi tanıyorlardı, ahbaptılar…
Bu dört aileden her birinin kendi arabasını alması istendi. Bize bütün değerli şeylerimizi yanımıza almamız söylendi. Bunu yapmadık. Bir valize yalnızca biraz giysi ve en kesin ihtiyaçlarımızı doldurduk.
Kendimi hatırladığım günden beridir annemin bir korkusu vardı… Her zaman Türkler tarafından alınmaktan korkardı… Neden böyle olduğunu bilmiyorum…
Sorumlu Kıbrıslıtürk subaydan bizim arabamıza binmesini istedi. Ve bu subayın bizimle birlikte aynı arabada gitmesini istedi! Ona güvenebileceğini hissediyordu.
O Kıbrıslıtürk de bunu kabul etti. Hamileliğinin son aşamasında bulunan annemin yanındaki ön koltuğa sıkıştı…
Elini arabanın penceresinden dışarıya çıkarmıştı ve silahını bu şekilde tutuyordu. Bunun için annemden özür dilediğini hatırlıyorum… Eğer silahını bırakacak olursa, kendi askerlerinin kendini vuracağını söylüyordu!
Mora'ya doğru yol aldık… Dört araba, büyük bir askeri van da bu dört arabayı izliyordu…
Bizi köyün Kıbrıslıtürk muhtarı karşıladı. Çok sıcak bir karşılamaydı bu… Hristoforos ile birbirlerine sarılıp birlikte ağladılar!
Çok eski bir evde kaldık. Muhtar, 24 saat boyunca evin ön kapısında oturmaktaydı… Küçük bir silah tutuyordu… Dıştan gelebilecek herhangi bir saldırıya karşı bizi korumaktaydı… Sonraları öğreneceğim üzere bizi bu köye getiren o Kıbrıslıtürk subayın kaynatasıydı bu muhtar…
Mora'da üç gün daha kaldık… Kızılhaç'ın tümümüzü kayıt altına almasını sağladılar. İşte o zaman hayatta kalacağımızı anlamıştık.
Köylüler bize baktılar… Bizim için yemek pişirdiler, yiyecek getirdiler, temiz içme suyu getirdiler her gün…
Üç gün sonra bir otobüsle Pavlidis Garajı'na götürüldük… Erkekler, iki aylığına Adana'ya götürüldü… Çok zor günlerdi…
İki gün sonra serbest bırakıldık… Valizimize, söz verildiği gibi hiç dokunulmamıştı…
Benim öyküm, Aşşa'dan Yannos Dimitriu'nun öyküsünden çok farklıdır. O da aynı köyde ailesiyle birlikte esir alınmıştı… Sevgül Uludağ'ın "Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler" başlıklı kitabını okurken, 103'üncü sayfada onun öyküsünü bulup okudum. Onun öyküsü çok farklıydı! Biz cinayetlerle ve tecavüzlerle karşılaşmamıştık… Çürüyen cesetlerin kokularını hatırlamıyordum. Biz Aşşa'dan erken vakitte, dördüncü gün ayrılmıştık. Tek bir şey aynıydı: Mora'ya giderken kitapta Yannos Dimitriu'nun tarif ettiği arabayı görmüştüm: "Karton parçası gibiydi çünkü arabanın üstünden bir Türk tankı geçmişti…"
44 yıl sonra… Hiçbir şey eskisi gibi değil… Binlerce insan öldü, binlerce insan kayıp oldu, yüz binlerce insan kendi yurdunda göçmen oldu. Adamız ikiye bölünmüştür.
Bazıları adamızın yeniden birleştirilmesini istiyor, bazıları ise "biz burada, onlar öteki tarafta yaşasın!" diyor. "Unutma" deniyor ancak unutmadıkları şey nedir, eğer ülkelerinin öteki yarısını hiç görmemişlerse?
Hayatımın 25 yılını Güney Afrika'da geçirmiş birisi olarak, benzerlikler göremiyorum.
Güney Afrika'da Nelson Mandela gibi kapasiteli bir lider, Hakikat ve Uzlaşma Komitesi'ni yaratarak, yurdunu bir iç savaştan kurtarmıştı…
Güney Afrika'ya gökkuşağı ulusu deniyordu.
Savaş suçları işlendi, kimse bunu inkar etmiyor!
Yargılamıyorum… Tarih bunu yapacaktır…
İyiliğe inanıyorum ve kötülüğü gördüğümde de onu tanıyabiliyorum. Nereden gelirse gelsin, savaşta işlenen suçlara içerliyorum… Ben politikacı değilim. Yalnızca kendimim ve işte bu nedenden dolayı, 44 yıl aradan sonra benim ve sevdiklerimin hayatlarını kurtarmış olan insanı aramaya karar vermiş bulunuyorum.
Onu bulmayı ve ona yaptığı iyilikten dolayı teşekkür etmeyi iple çekiyorum…
Benim öyküm işte budur! Benim hayatım budur! Benim deneyimim budur! Buna herhangi bir yorum, yargılama ya da görüş verilmesine ihtiyacım da yoktur!
Aynı zamanda bu adanın kendi Hakikat ve Uzlaşma Komitesi'ni kuracağı, hiç pişmanlık göstermeyen insanları cezalandıracağı ve gelecek kuşaklar için geleceğe doğru harekete geçeceği günü de iple çekiyorum.
Bunun olabilmesi için de yurdumuza barış getirecek ve adamızı yeniden birleştirecek bir güce, vizyona ve istence sahip kendi büyük liderlerimizi keşfetmemiz gerekiyor!
Nedi Zannettu
Haziran 2018."
Ezel Aktürel: "Hepimiz orada, birlikte bir kader birliği yaşadık… Kader bizi birleştirdi…"
SORU: Ezel Bey, ne hissedersiniz şu anda?
EZEL AKTÜREL: Vallahi duygularım çok karışık yani… Burada hem mutluyum, 44 yıl önce gördüğüm insanları tekrar görmekten, hem da müthiş hislerle doluyum. Ben dilerim bundan sonra bu insanlarla birliktelik devam etsin. Hatta eşim "Ben öldükten sonra bu dostluk çocuğumla devam etsin" dedi kendilerine, ben de aynı şekilde düşünüyorum. Bu, bana göre her insanın düşünmesi ve yapması gereken bir şeydir.
Onları Mora'ya götürdüğümde, o zaman esas üstünde durduğum, yol dahi yoktu Lefkoşa'ya… Ve öğrendiydim ki şimdiki bu anayol, toprak yol olarak açıldıydı – o, bana ışık tuttu ve onları Lefkoşa'ya nasıl naklederim diye düşünmeye başladıydım. Çünkü Lefkoşa'ya gittikten sonra biliyordum nereye gideceklerini… Onların da araştırmasını yaptım. Unuttum kaç gün kaldılar… Ama en erken zamanda ben onları gönderdiğimi bilirim. Üç gün Aşşa'da, üç gün Mora'da kaldıklarını söyledi bize şimdi Nedi Hanım – ve ben onların Lefkoşa'ya transferini sağladım. Onları Lefkoşa'ya götüreni bile ben taburda bekledim, çağırdım kendini, nereye teslim ettiğini söyledi bana… "Herhangi bir sorun çıktı mı?" dedim. "Hayır" dedi, "ben götürdüm, esirlerin olduğu yere teslim ettim, merak etme, karşı tarafa geçecekler" dedi.
Onları Aşşa'dan Mora'ya götürdüşüm günü hiç unutmam… Oradan ayrıldıktan sonra bile ben hem büyük bir mutluluk yaşadım ama üzgündüm aynı zamanda… O görüntüyü aslında yaşamak istemezdim… Çok trajikti çünkü o günkü olay… O beni kamçıladı ve benim mutlaka bir şeyler yapmam lazım diye düşündüm… Onlar ağlardı, benim içim ağlardı… Kaynatamı gönderdim onlara, battaniye götürdü kendilerine ama onlara o adamın kayınpederim olduğunu söyleyemedim. Kayınpederim de konuşurken Pelekano'yla "Bu benim damadımdır" demedi – çünkü sordu kendine, "Kimdir bizi kurtaran?" diye…
Seneler sonra Pelekano, benim eşimin dayısıyla İngiltere'de buluştu… O zaman ona söylediydi kim olduğumu…
Pelekanos ilk Aşşa'da kalmak istediydi, kalmak istediler. Ben de ısrarla onları oradan kurtarmak istiyordum. Çok ısrar ettiydim onları oradan çıkarmak için… Onlara güven vererek onları oradan çıkarmak istediydim…
Hepimiz orada, birlikte bir kader birliği yaşadık… Kader bizi birleştirdi… Bu insanlar o pozisyonda, ben farklı pozisyondaydım ama bu önemli değildi – ve ben aklıma geldiğinde, yaşadıklarına üzüldüm çok… Üzülürdüm…
Onlar benimle karşılaşmaları için "Bizim için çok büyük bir şanstı ki sizin gibiyle karşılaştık o günlerde" diye yorumluyorlar. Benim için de bir şanstı ki böyle iyi insanları kurtardım…
Nedi Zannettu: "Sanki bir şey eksikti ve şimdi Ezel Bey'i ziyaret edince bu eksiklik tamamlandı…"
SORU: Şu anda neler hissediyorsun?
NEDİ ZANNETTU: Bilmiyorum… Bir bütünlük sanırım… Sanki bir şey eksikti ve şimdi tamamlandı, eksik olduğunu fark etmediğim bir şey eksikti ve şimdi bu birleşiyor… Müteşekkirim… Ezel Bey olmasaydı ben burada olmayacaktım, gerçekten olmayacaktım… Şimdi insanları duyuyoruz, şöyle diyorlar, "Onlar kendi taraflarında yaşasınlar, biz de kendi tarafımızda" diyorlar… Ancak Ezel gibi insanların varlığı, sizi iki kere düşünmeye zorluyor bu konuda… Bizler aynıyız, aynı insanlarız, aynı renkleriz, birbirimize benzeriz, aynı DNA'ya sahibiz, aynı yiyecekler, her şey aynı… Ve aynı iyi yürekli insanlarız… Ezel gibi bir insanla karşılaşmak bizim için çok büyük bir şanstı…
Hande Aktürel (Ezel Aktürel'in kızı): "Dostluğumuz inşallah her zaman devam edecek…"
SORU: Şu anda neler hissediyorsun?
HANDE AKTÜREL: Çocukluğumdan beri bu hikayeyi dinliyorum. 40 yaşındayım. Ben doğmadan yaşanmış bir hikaye bu. Ben hiç savaşa ve savaş ortamına tanık olmamama rağmen, ailemden, annemden, babamdan, üç kez, dört kez savaş görmüş geçirmiş insanlardan çok şeyler dinledim. Bunlar gerçek olan ve yaşamış oldukları şeylerdi… Çok mutluyum kendi adıma da ki bir hayat, bir can, bir nesil veya bir kuşak – sonuçta aile olan, anne baba ve annenin karnındaki çocuğun ve diğer çocukların babam tarafından kurtarılmış olmasından mutluyum… Vicdanlı insanlarla buluşması ve hayatlarının devam etmiş olması, bugün 40 sene sonra buluşmuş olmasından çok mutluyum. Çok güzel duygular bunlar…
İnşallah da her zaman için dostluğumuz, birlikteliğimiz devam edecektir…
Ben savaş görmedim, çok hikaye dinledim, çok can kaybetti herkes ama aynı topraklarda doğduk… Aynı toprağın insanlarıyız. Zaten savaşı görmemiş olarak ama çok şey dinlemiş olarak bunların yaşanmaması gerekirdi. Savaşı yaşamış olanlar için da çok üzgünüm ama kurtulan herkes için da – gerek bizim taraftan, gerek onlar tarafından da çok mutluyum…
Duyal Aktürel (Ezel Aktürel'in eşi): "44 sene boyunca bunu zaman zaman aile içinde hep konuştuk…"
SORU: Şu anda neler hissediyorsunuz Duyal Hanım?
DUYAL AKTÜREL: Ezel'in böyle bir insani davranışından dolayı ve karakterini da bildiğim için, tam yerinde, iyi düşünerek, güzel düşünerek yaptı…
Çok mutluyum…
Ve 44 senedir da bunu zaman zaman aile içinde hep konuştuk… Yakın, komşu köy olmaları, Nedi'nin Aşşa'da evlerinde kaldığı Pelekanos'u tanımalarından dolayı da çok mutluyum. O zaman geldiklerinde da babam, Mora muhtarı Hasan Bey, Pelekanos'u çok iyi tanırdı… Köyden, yani Mora'dan, Pelakanos'un yanında çalışanlar vardı… Onların isimlerini sorarak geldi Pelekanos zaten… Yanında çalışanları sorardı… Mutluyum yani – insanlık adına mutluyum… Bir daha yaşanmamasını temenni ederim böyle şeylerin. Güzel bir olay… Mutluyum, görüşmek, her zaman onları görmek isterim…
Türkiye basını haberimizi çaldı, ALITHIA kadar olamadı… TAK da sınıfta kaldı…
Dün, Türkiye basını üç gündür gazetemizde yayınlanmakta olan haberimizi "çalarak" kendileri bulmuş gibi "haber" yaptı, Cumartesi günü Zannettu-Aktürel ailelerini buluşturduğumuz zaman bizim çekmiş olduğumuz fotoğrafları da "çalarak", kendilerine "mal" etti…
Kıbrıs'ın güneyinde yayın yapan günlük Rumca gazete ALITHIA kadar olamadı Türkiye basını – VATAN gazetesi, MİLLİYET, HÜRRİYET, YENİ ŞAFAK, CNN TÜRK, NTV gibi gazete ve televizyonlar, bizim haberin üstüne atlayıp bunu YENİDÜZEN'den almış olduklarından hiç bahsetmeksizin tepe tepe kullandılar… Hatta bazı Kıbrıslıtürk gazeteler de, YENİDÜZEN'in manşetini görmezden gelerek, Türkiye medyasının çaldığı haberimizi kendi sitelerinde kullandılar! İtirazımız üzerine bunlardan biri haberi yayından kaldırdı…
ALITHIA gazetesi ise bizim haberimizden söz ederken, ön sayfasında YENİDÜZEN'de manşet olarak çıkan haberimizin tam sayfa küpürünü yayımladı…
TAK ise bu konuda sınıfta kaldı… ALITHIA'nın ön sayfadan verdiği ve YENİDÜZEN küpürünü kullandığı haberinde, TAK Ajansı Rumca Haber Servisi gazetemizin ve bizim adımızı sansürleyerek haberin "Kıbrıs Türk basınından alındığı" gibi bir "genelleme" yaparak haberin kaynağını gizledi…
Haberin kaynağı burada: YENİDÜZEN – Sevgül Uludağ – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler…
Bundan kendilerine "pay" çıkarmaya çalışanlar, tıpkı birer köpekbalığı gibi habere saldırdılar! Kendileri "bulmuş" gibi yaptılar!
Emeğimizi hiçe saydılar…
Türkiye'de ve Kıbrıs'ın kuzeyinde "medya"nın "ganimetçi" yaklaşımı işte böyle…
(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler… Sevgül Uludağ – 15-16-17 Ekim 2018)
Μια κρυμμένη ιστορία ανθρωπιάς από την Άσσια…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Μια μέρα φέτος το Μάϊο λαμβάνω ένα email που αγγίζει την καρδιά μου…
Το email αυτό είναι από τη Νέδη Ζαννέττου και λέει:
«Αγαπητή Sevgul
Διάφορα άτομα μου έχουν δώσει το όνομα σου. Ήμουν εγκλωβισμένη στην Άσσια το 1974. Ήμουν τότε νεαρό κορίτσι.
Μας έσωσε ένας Τουρκοκύπριος αξιωματικός. Δεν θυμούμαι το όνομα του. Μιλούσε ελληνικά. Ήταν ευπαρουσίαστος, γύρω στα 35, από την Πάφο. Δεν ξέρουμε το όνομα του.
Έφυγα από την Κύπρο και έζησα στη Νότιο Αφρική για 25 χρόνια.
Είμαι πίσω στην Κύπρο τα τελευταία 6 χρόνια. Ποτέ δεν πέρασε από το μυαλό μου να ψάξω για αυτόν τον άνθρωπο.
Τώρα έχω την επιθυμία να τον συναντήσω, αν είναι ακόμα ζωντανός. Θα ήθελα να τον ευχαριστήσω για αυτά που έκανε για μένα και την οικογένεια μου!
Αν υπάρχει κάποια πιθανότητα, έστω και μικρή να τον εντοπίσουμε, αυτό θα σήμαινε πολλά για μένα!
Θερμούς χαιρετισμούς,
Νέδη Ζαννέττου»
Συγκινήθηκα από αυτή την κρυμμένη ιστορία ανθρωπιάς και άρχισα να προσπαθώ να εντοπίσω τον Τουρκοκύπριο τότε αξιωματικό που ήταν στην Άσσια και που έσωσε τη ζωή της Νέδης και της οικογένειας της…
Τηλεφωνώ σε διάφορους αναγνώστες μου, ένας από αυτούς είναι από τη Μόρα και μας βοηθά να βρούμε τους «αγνοούμενους» που είναι θαμμένοι γύρω από τη Μόρα…
Κάνει μια έρευνα και βρίσκει ποιος ήταν αυτός ο Τουρκοκύπριος και ψάχνω για το τηλέφωνο και τον βρίσκω…
Ταπεινός και χωρίς προσποιήσεις μου μιλά και θυμάται εκείνη τη μέρα…
Συμφωνούμε να συναντηθούμε μια μέρα κατάλληλη για αυτόν, τη Νέδη και μένα… Το λέω αυτό στη Νέδη και χαίρεται που καταφέραμε να τον βρούμε… Λέγεται Ezel και συμπτωματικά ο σύζυγος μου τον γνώριζε, όπως επίσης και τη γυναίκα του…
Αργότερα, η Νέδη Ζαννέττου κάθεται και γράφει τις σκέψεις της για εκείνη τη μέρα…
Η Νέδη Ζαννέττου έγραψε τα ακόλουθα:
«Έτος 1974…
Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα και την πρώτη φάση της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, για λόγους ασφαλείας, οι γονείς μου έστειλαν εμένα και την μεγαλύτερη μου αδελφή στην Άσσια. Θα περνούσα μερικές μέρες με το νονό και τη νονά μου, για να αποφύγουμε αδέσποτες σφαίρες από την πράσινη γραμμή στην Παλλουριώτισσα.
Το πρωί της 14ης Αυγούστου ξυπνήσαμε με τον ήχο σειρήνων. Η δεύτερη εισβολή λάμβανε χώρα.
Οι γονείς μου, η μητέρα μου ήταν τότε έγκυος 8 μηνών με την μικρή μου αδελφή, οδήγησαν στην Άσσια, για να έρθουν σε μας, θέτοντας τη ζωή τους σε κίνδυνο.
Στις 13:45 την ίδια μέρα, το θυμούμαι καλά! Άκουγα το ράδιο μας, το ΡΙΚ. Ανακοίνωνε ότι οι στρατιώτες μας βρίσκονταν κοντά στο χωριό Μια Μηλιά και αναδιπλώνονταν ομαλά! Τι παραπλάνηση!!! Οι Τούρκοι στρατιώτες ήταν ήδη στην Άσσια!
Τέσσερεις οικογένειες, τρία σπίτια, αποφασίσαμε να μείνουμε μαζί σε ένα από τα σπίτια. Επιλέξαμε αυτό που ήταν το πιο παλιό, για να αποφύγουμε την προσοχή.
Τρεις πολύ μακρές μέρες και τρεις ακόμα πιο μακρές νύκτες…
Τη μέρα κρυβόμασταν ήσυχα, έτσι ώστε κανένας να μην υποπτευθεί ότι βρισκόμασταν μέσα στο σπίτι… Τη νύκτα γλιστρούσαν μέσα άνθρωποι από τα γειτονικά σπίτια για να μοιραστούν τις πληροφορίες τους και το φόβο τους. Μας περίγραφαν τι συνέβαινε στο τοπικό σχολείο. Μας είπαν για δολοφονίες και βιασμούς που λάμβαναν χώρα!
Σε δύο περιπτώσεις, Τούρκοι «στρατιώτες» κλώτσησαν και φώναζαν στην πόρτα μας. Η γιαγιά μου, θυμούμαι καλά… άνοιξε την πόρτα. Κανένας άλλος δεν τόλμησε να το κάνει αυτό. Είπε ότι έζησε τη ζωή της, έτσι ήταν εντάξει…
Δεν έψαχναν για ανθρώπους, έψαχναν για να λεηλατήσουν και να κλέψουν!
Μας είπαν ότι έπρεπε να φύγουμε από το σπίτι και να παραδοθούμε στο σχολείο. Αρνηθήκαμε.
Την τέταρτη μέρα, η πόρτα ξανακτύπησε. Αυτή τη φορά ήταν διαφορετικά.
Υπήρχε ένα μεγάλο στρατιωτικό φορτηγό, γεμάτο ένστολους στρατιώτες. Όλοι οπλισμένοι.
Ο υπεύθυνος αξιωματικός, ακόμα θυμούμαι το πρόσωπο του. Μιλούσε ελληνικά. Επέμενε ότι δεν μπορούσαμε να μείνουμε άλλο στο σπίτι. Είπε ότι δεν ήταν ασφαλές.
Δεν τον πιστέψαμε. Γνωρίζαμε τι συνέβαινε τις τελευταίες τρεις μέρες στο σχολείο. Του είπαμε ότι δεν θα πηγαίναμε στο σχολείο. Είχαμε αποφασίσει να μείνουμε στο σπίτι και προτιμούσαμε να πεθάνουμε εκεί.
Προσφέρθηκε να μας πάρει στη Μόρα. Ένα τούρκικο χωριό.
Ο Χριστόφορος, ο ιδιοκτήτης του σπιτιού αμέσως συμφώνησε. Ήξερε καλά το μουχτάρη του χωριού Μόρα. Εργαζόταν για αυτόν στο παρελθόν και γνωρίζονταν πολύ καλά και ήταν φίλοι.
Μας είπαν η κάθε οικογένεια να πάρει το δικό της αυτοκίνητο. Μας ζήτησαν να πάρουμε όλα τα πολύτιμα μας αντικείμενα μαζί μας. Δεν το πράξαμε. Απλά βάλαμε σε μια βαλίτσα μερικά ρούχα και τα απολύτως αναγκαία.
Η μητέρα μου, από τότε που μπορώ να θυμηθώ, είχε ένα φόβο… Πάντοτε ονειρευόταν ότι την αιχμαλώτιζαν οι Τούρκοι… Δεν είναι κάτι που μπορώ να εξηγήσω.
Ζήτησε από τον υπεύθυνο αξιωματικό να μπει στο αυτοκίνητο μας. Επέμενε, να έρθει μαζί μας! Ένιωθε ότι μπορούσε να τον εμπιστευθεί.
Συμφώνησε. Στριμώχτηκε δίπλα από τη βαριά εγκυμονούσα μητέρα μου στην μπροστινή θέση του συνοδηγού. Είχε το αριστερό του χέρι έξω από το παράθυρο κρατώντας το όπλο του. Θυμούμαι καλά ότι απολογήθηκε στη μητέρα μου. Είπε ότι οι στρατιώτες του θα τον σκότωναν αν άφηνε το όπλο του!
Οδηγήσαμε στη Μόρα. Τέσσερα αυτοκίνητα, ακολουθούμενα από το μεγάλο στρατιωτικό φορτηγό.
Δεν θυμούμαι πόσο χρόνο μας πήρε.
Ο Τούρκος μουχτάρης του χωριού μας υποδέχτηκε. Ήταν μια πολύ ζεστή υποδοχή. Οι δύο άντρες αγκαλιάστηκαν και έκλαψαν μαζί!
Μείναμε σε ένα πολύ παλιό σπίτι. Ο μουχτάρης καθόταν στην εξώπορτα όλο το εικοσιτετράωρο. Κρατούσε ένα μικρό όπλο. Μας προστάτευε από οποιαδήποτε πιθανή επίθεση από έξω. Όπως αργότερα έμαθα, ήταν ο πεθερός του αξιωματικού που μας οδήγησε εκεί.
Περάσαμε ακόμα 3 μέρες στη Μόρα. Διευθέτησαν έτσι ώστε ο Ερυθρός Σταυρός να μας καταγράψει όλους. Τότε ξέραμε ότι θα επιβιώναμε.
Το χωριό μας φρόντιζε. Κάθε μέρα μαγείρευαν και μας έφερναν φαγητό και φρέσκο νερό.
Μετά από τρεις μέρες μας πήραν με λεωφορείο στο Γκαράζ Παυλίδη. Τους άντρες τους πήραν στα Άδανα για δύο μήνες. Πολύ δύσκολοι καιροί.
Εμάς τα γυναικόπαιδα μας απελευθέρωσαν 2 μέρες αργότερα. Με την βαλίτσα μας, ανέγγιχτη όπως μας υποσχέθηκαν.
Η ιστορία μου είναι πολύ διαφορετική από αυτή του Γιάννου Δημητρίου. Και αυτός αιχμαλωτίστηκε στο ίδιο χωριό με την οικογένεια του. Έμαθα την ιστορία του ενώ διάβαζα το βιβλίο: «Κύπρος: Οι Ανείπωτες Ιστορίες» της Sevgul Uludag, στη σελίδα 103. Η ιστορία του ήταν πολύ διαφορετική! Εμείς δεν συναντήσαμε σκοτωμούς, βιασμούς. Δεν θυμούμαι τη μυρωδιά σωμάτων σε αποσύνθεση. Φύγαμε νωρίτερα από την Άσσια, την τέταρτη μέρα.
Μόνο ένα πράγμα ήταν το ίδιο: Ενώ οδηγούσαμε προς τη Μόρα, είδα το αυτοκίνητο που περιγράφει ο Γιάννος Δημητρίου στο βιβλίο: «ήταν σαν ένα κομμάτι πλακάζ διότι ένα τουρκικό τανκ πέρασε από πάνω του».
44 χρόνια μετά… Τίποτε δεν είναι το ίδιο. Χιλιάδες έχουν πεθάνει, χιλιάδες αγνοούνται και εκατοντάδες χιλιάδες είναι πρόσφυγες στην ίδια τους τη χώρα. Το νησί μας είναι διαιρεμένο στα δύο.
Κάποιοι άνθρωποι θέλουν επανένωση, άλλοι θέλουν «εμείς από εδώ και αυτοί απ' εκεί»! Πολλοί … «δεν ξεχνούν» και όμως, τι είναι που δεν ξεχνούν, αν δεν έχουν δει ποτέ τη μισή τους χώρα - πατρίδα;
Έχοντας περάσει 25 χρόνια της ζωής μου στη Νότιο Αφρική, δεν μπορώ να μην βρίσκω ομοιότητες.
Χρειάστηκε ένα ηγέτη του επιπέδου του Nelson Mandela και τη δημιουργία μιας Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης για να σωθεί η χώρα από ένα εμφύλιο πόλεμο. Η Νότιος Αφρική ονομάστηκε το έθνος του ουράνιου τόξου.
Έχουν διαπραχθεί εγκλήματα πολέμου και κανένας δεν το αρνιέται!
Δεν κρίνω. Η ιστορία θα το κάνει αυτό.
Πιστεύω στο καλό και μπορώ να αναγνωρίσω το κακό. Ανησυχώ για τις φρικαλεότητες του πολέμου ανεξάρτητα από που προέρχονται. Δεν είμαι πολιτικός. Είμαι μόνο εγώ, και γι αυτό το λόγο, έχω αποφασίσει μετά από 44 χρόνια να αναζητήσω τον άνθρωπο που έσωσε τη ζωή μου και τη ζωή των αγαπημένων μου.
Ανυπομονώ να τον συναντήσω και να τον ευχαριστήσω για την καλοσύνη του!
Αυτή είναι η ιστορία μου! Αυτή είναι η ζωή μου! Αυτή είναι η εμπειρία μου! Δεν χρειάζομαι σχόλια, επικρίσεις ή γνώμες!
Ανυπομονώ επίσης για τη μέρα που αυτό το νησί θα δημιουργήσει τη δική του επιτροπή αλήθειας και συμφιλίωσης, θα τιμωρήσει τους ανθρώπους που δεν δείχνουν καμία μεταμέλεια και θα προχωρήσει μπροστά για το μέλλον των επόμενων γενιών.
Για να συμβεί αυτό χρειάζεται να ανακαλύψουμε τους δικούς μας μεγάλους ηγέτες, που θα έχουν τη δύναμη, το όραμα και τη θέληση να επανενώσουν το νησί και να φέρουν ειρήνη στη χώρα μας!
Νέδη Ζαννέττου
Ιούνιος 2018»
Χρειάστηκαν μερικοί μήνες μέχρι να καταφέρουμε να οργανώσουμε τη συνάντηση της Νέδης Ζαννέττου και της αδελφής της Θέλμας Ζαννέττου με τον θαρραλέο Τουρκοκύπριο που έσωσε τη ζωή τους, τον Ezel Akturel… Στη διάρκεια της συνάντησης έμαθα ότι ο κύριος Ezel δεν έσωσε μόνο τις ζωές της οικογένειας της Νέδης, αλλά επίσης και τις ζωές τριών ακόμα οικογενειών: Είχε κατ΄ ακρίβεια σώσει τις ζωές συνολικά 18 Ελληνοκυπρίων από την Άσσια… 44 χρόνια μετά, 2 από αυτούς τους Ελληνοκύπριους, η Νέδη και η Θέλμα έχουν έρθει για να πουν «Ευχαριστώ» - μπορείτε να δείτε ότι ακόμα και το να πεις «Ευχαριστώ» χρειάζεται πολύ κουράγιο και ανθρωπιά στην Κύπρο – οι άνθρωποι προτιμούν απλά να παραμένουν σιωπηλοί και να ξεχνούν ότι οφείλουν τις ζωές τους σε μια ανθρωπιστική πράξη κάποιου από την «άλλη κοινότητα»… Όμως η Νέδη και η Θέλμα επέλεξαν τη θαρραλέα οδό και αποφάσισαν να πουν «Ευχαριστώ»…
Πήρα τη Νέδη κα τη Θέλμα για να τον συναντήσουν στο σπίτι του, αφού η γυναίκα του, η κυρία Duyal Akturel, επέμενε να τους φιλοξενήσει παρά να συναντηθούν σε ένα εστιατόριο… Σε μια συγκλονιστικά συναισθηματική μέρα ο κύριος Ezel και η κυρία Νέδη αγκαλιάστηκαν και η Νέδη και η Θέλμα του έδωσαν μια ευχαριστήρια πλακέτα που λέει:
«ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ
Στον άνθρωπο που έσωσε τις ζωές μας, και τις ζωές της οικογένειας μας στην Άσσια στις 18 Αυγούστου 1974. Ήμασταν άγνωστοι για σένα, συναντηθήκαμε σε ένα χωριό όπου έγιναν τόσες φρικαλεότητες και εσείς κάνατε τη διαφορά.
Για τη συμπόνοια σας, την ανθρωπιά σας και την καλοσύνη σας,
Εκφράζουμε την εκτίμηση μας και το σεβασμό μας εκ μέρους μας και εκ μέρους της οικογένειας μας.
Μακάρι άνθρωποι σαν εσάς, να μας δείξουν το δρόμο για να ξεχάσουμε τα συρματοπλέγματα, τις πράσινες γραμμές και να φέρει ένα τέλος σε μια σύγκρουση που έχει λήξει.
Στον Ezel Akturel,
Με σεβασμό,
Νέδη Ζαννέττου και Θέλμα Ζαννέττου
Αιχμαλωτίστηκαν στην Άσσια το 1974
Αύγουστος 2018… 44 χρόνια μετά…»
Θα γράψω για τη συνάντηση τους σε ένα άλλο άρθρο τις επόμενες μέρες…
(Published in POLITIS newspaper on the 17th of October 2018).
Tuesday, October 15, 2024
ARTICLE IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK: PEOPLE REMEMBER THEIR FRIENDS…
ARTICLE IN ENGLISH, TURKISH AND GREEK: PEOPLE REMEMBER THEIR FRIENDS…
*** Andreas Kyprianou's brother Kypros who went "missing" on 3rd February 1964 with a red bicycle, still not found…
People remember their friends…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
Andreas Kyprianou whose brother Kypros Kyprianou has been "missing" since the 3rd of February 1964 and whose remains have not yet been found remembers his friends with whom he used to work at CYTA…
He has not forgotten his friend Enver with whom he worked and shares some memories with him…
"Another story from the past" he writes on his social media… "Our office at CYTA told us that we had to go to Lefka and work there – the call centre in those days was at the Lefka police station and some things needed to be repaired. Together with me a Turkish Cypriot friend whom we called "Enveraki" would come, he too was working at CYTA. We took our stuff, put some clothes in the luggage – we would need this since we were expected to stay in Lefka for a week. We started our journey in a Mini car that the company gave us and reached Lefka. Thank God there was a hotel that a Turkish Cypriot owned just next to the police station in Lefka and he greeted us with great joy… After we got settled in the Hotel, Enveraki (Enver) got out a musical instrument and started playing and we sang together the song "Hade gidelim"…
Until we finished our repairs at the call centre, our evenings were really nice and then we got back. We had become good friends with Enverakis. One day, he had invited me to his house, to meet his friends…
Time passed and 1963 events began… Enveraki's father was also working at CYTA, at the Elektra House as a night watchman… One evening as he got out of the building, he was shot by some soldiers… In the meantime, Enverakis left the island and went to England, I don't know what happened to him. If he is alive, I send him my best regards and wish that he has overcome the evil that came over him… Friends can never be forgotten…"
MEHMET RAIF SHOT AND MISSING
I start searching about the friend of Andreas Kyrianou and find out that he is in fact in England now but comes to Cyprus from time to time since he has a house here… The friend of Andreas, "Enveraki" was born in Istindjon-Paphos and came to Nicosia to go to secondary school and they were living in Omorphita. He had started working at CYTA in 1955 and after working for 6 years at CYTA, he became in charge of the CYTA Lefka section in 1961 at the age of 20… Then he resigned from CYTA and in order to further his studies, he went to London on the 8th of August 1961. For many years he would work at the British Telecom and would come back to Cyprus years later. His father Osman Dervish would go "missing" on the 31st of December 1963 from Omorphita together with Shukru Tevfik and they are still "missing" as far as I know…
Therefore it was not the father of "Enveraki" who was shot – there was only one person "missing" from CYTA and that is Mehmet Raif who had been working there and when he got out of work, he would be shot and killed on his way home outside the CYTA building… And we are still looking for his burial site… What we had heard was that some Greek Cypriots with guns on top of the CYTA building or around CYTA building had shot him… When I tell this to Andreas Kyprianou, he tells me that on those days he had not been at CYTA but he only heard that someone was shot. Most probably what he remembers from 61 years ago is not about the father of Enveraki but about Mehmet Raif… He does not remember Mehmet Raif… If there is anyone who remembers what happened to Mehmet Raif, please contact me so that we can bring some closure to his family…
With the help of my cousin who remembers "Enver" from British Telecom when he was in London I trace him and with help from other friends I find his phone but he is not answering. Most probably he is not in Cyprus and when he comes back, I would definitely try to get him in contact with Andreas Kyprianou so that they can remember their good times and their good friendship… Finally I find him and Andreas Kyprianou calls Orhan (Enver) Dizliklioghlou and speak over the phone… Soon they will get together to continue their friendship…
STILL LOOKING FOR KYPROS KYPRIANOU…
Years ago in November 2016, I had written the story of Andreas Kyprianou and his "missing" brother Kypros Kyprianou… I want to remind my readers about this article so that if they know anything more about the "missing" Kypros Kyprianou, they can help us to try to find his burial site…
"Andreas Kyprianou was born on 1938 at Mousoulita village, a small Mesaoria village… He would attend a commercial school which would become a lyceum and he would be living in Nicosia with his grandmother at Pallouriotissa. Every Saturday and Sunday he would be going back to his village to his family. He would graduate in 1954-55 and when he would learn that CYTA was looking for workers he would apply and get a job… He passed examinations and had a course for the installation of telephone exchanges. He would be trained and would do the wiring and checking and repairing of all the telephone exchanges all over Cyprus.
He began working in CYTA in 1956 – at that time CYTA was managed by the British and they were doing cable as well…
Andreas was one of five brothers… His father from Pyrga, Costas Kyprianou had been married to Agathi from Mousoulita and that was where their home was… They had five children, all boys: Andreas, Panayiotis, Sotiris, Kypros and Kyriakos…
The last exchange they installed to Turkish Cypriots was in Kyrenia in 1962-63, Andreas remembers…
`We installed telephone exchanges at Lapithos, Agios Epihtitos, at Kythrea, at Lefkonico and Yialousa, at Rizokarpasso and Paphos… CYTA had a Toyota car and I would go with my team to build exchange cables, to wire them, to check and repair all the faults. Then we would give the exchange to the authorities there and go… I worked in Polis as well…`
His brother Kypros Kyprianou would go `missing` on the 3rd of February 1964…
Kypros had only been 18 years old and he had graduated from the lyceum in Famagusta and had come to Nicosia to find a job.
On the day Kypros went `missing`, he had come to the shop of their brother Panayiotis who had a souvenir shop at the end of the Ermou Street, near the old Olympiakos building. He had met a friend of his and got his brother's bicycle… The friend of Kypros, Theodoros was going to sit in the exams to become a policeman and asked Kypros to accompany him… The exam would be at the Paphos Gate in Nicosia. Theodoros went inside for the examination and had told Kypros to wait for him there since it won't take him so long…
Andreas thinks that maybe Kypros tried to pass from the Paphos Road where four Greek Cypriot policemen were caught by some Turkish Cypriot policemen that same day. They were caught at the Chappa Building near Paphos Gate and kept some time and some of them were tortured as I would find out years later…
`He didn't come back to my brother's shop to bring back the bicycle… I went to the police next day and to the UN – I begged the UN soldiers to search for my brother… I showed the UN soldier my brother's photograph and also gave him the photo – nothing came out of this…
My father Costa was searching for my brother continuously… And he was trapped by some Greek Cypriots to get his money… One Greek Cypriot had told my father that he knew some Turkish Cypriots who would help him to find my brother… So on 11th of October 1965 my father started to go from Pallouriotissa to Tymbou on his bicycle to meet this guy and at the Zoppas crossroads, one truck coming hit my father and my father was wounded on the head and on his chest… I ran and he was alive in hospital… Five minutes later my father died… He had had 500 Cypriot pounds with him…
After my father died, a year later my mother Agathi also died from a heart attack… Of course you can understand our pain, our mother's pain…"
One of my Turkish Cypriot readers had given information that a young boy with a bicycle who crossed accidentally to the Turkish Cypriot side at Ledra Palace was caught and he was killed in the garage of a house there (the house of Dr. Mangoian) and his clothes and things shared among the killers… That he might have been buried there in the garage or in the basement. We showed this to the CMP but no excavations have been done yet. There needs to be more excavations at the Tekke Gardens to see if he was buried there like some other Greek Cypriots "missing" from 1963-64…
"Kayıp" yakını Andreas Kiprianu, CYTA'da birlikte çalıştığı arkadaşı Enver'i unutmamış...
Sevgül Uludağ
3 Şubat 1964'te kırmızı bisikletiyle "kayıp" edilen Kipros Kiprianu'nun abisi Andreas Kiprianu, yıllardır kardeşinin akibeti hakkında bir haber bekliyor...
2016 yılında yani bundan tam sekiz sene evvel bu sayfalarda öyküsüne yer vermiş olduğumuz Andreas Kiprianu'nun babası Kostas Kiprianu da sahte bir ihbar üzerine "kayıp" oğlu Kipros'un akibeti hakkında bilgi almak üzere bisikletiyle alel acele bir buluşmaya giderken bir kamyon çarpması sonucu vefat etmiş...
"CYTA'DAN ENVER..."
"Kayıp" yakını Andreas Kiprianu, CYTA'da uzun yıllar birlikte çalıştığı Kıbrıslıtürk arkadaşlarından söz etmişti bana yıllar önceki röportajımızda... Geçtiğimiz günlerde bir arkadaşının öyküsünü daha paylaştı sosyal medya sayfasında... Bu konuda şöyle yazdı:
"Geçmişten bir öykü daha... CYTA'daki ofisimiz Lefke'ye giderek buradaki çağrı merkezinde çalışma yapmamız gerektiğini bildirmişti bana, çağrı merkezi o günlerde Lefke polis karakolundaydı, bazı şeylerin tamir edilmesi gerekmekteydi. Benimle birlikte CYTA'da çalışmakta olan Enver adlı bir Kıbrıslıtürk de gelecekti, biz ona genellikle "Enveraki" diyorduk. Malzemelerimizi aldık, giysilerimizi bavula koyduk, bunlara ihtiyacımız olacaktı çünkü bir hafta kalmamız bekleniyordu Lefke'de. Şirketin bize verdiği Mini arabayla yola koyulduk ve Lefke'ye vardık. Çok şükür tam da polis karakolunun yanında bir Kıbrıslıtürk'ün sahibi olduğu bir otel vardı ve bizi büyük bir sevinçle karşıladı otel sahibi... Otele yerleştikten sonra enveraki bir müzik aleti çıkardı ve bunu çalmaya başladı, "Hade gidelim" şarkısını birlikte söyledik... Çağrı merkezindeki tadilatları bitirinceye kadar gecelerimiz çok güzel geçmekteydi, sonra da geri döndük.
Enverakis'le çok iyi arkadaş olmuştuk, bir gün beni evine, ailesiyle tanışmaya davet etmişti...
Zaman geçmiş ve 1963 olayları başlamıştı... Enveraki'nin babası da CYTA'da çalışıyordu, Elektra House denilen binada gece bekçisi olarak görev yapmaktaydı. Bir gece işten çıktığında binayı izleyen askerler tarafından vuruldu... Bu arada Enverakis adadan ayrılarak İngiltere'ye gitti, sonra ne oldu ona, bilmiyorum. Eğer hayattaysa ona en iyi dileklerimi yolluyorum, uğradığı kötülüğü atlatmış olmasını diliyorum... Arkadaşlar asla unutulmaz..."
CYTA'da çalışan Enver Bey hakkında bilgisi olan okurlarımızı beni 0542 853 8436 numaralı telefondan aramaya davet ediyorum...
(Okurlarıma not: Bu yazı yayımlandıktan sonra, sevgili yeğenim Tamer Zaim ile Mustafa Gürsel ve Harper Orhon'un çok değerli yardımlarıyla Andreas Kirpianu'nun arkadaşı "Enver"i bulduk: Orhan (Enver) Dizliklioğlu idi. Kendisi Londra'daydı ve birkaç ay sonra döndüğü zaman nihayet ona ulaşabildik. Kendisinin izniyle telefon numarasını Andreas Kiprianu'ya verdik. Bay Andreas Kiprianu, Orhan Dizliklioğlu'nu aradı ve sonrasında bize bilgi verdi. Pek yakında buluşacaklarmış. Onları buluşturabileceğimiz için mutluyuz. Orhan Beyi bulmamıza yardım eden yeğenim ve arkadaşlarımıza da çok teşekkürler… S.U.)
"KIRMIZI BİSİKLETİYLE KAYBEDİLEN GENÇ..."
Andreas Kiprianu'nun kırmızı bisikletiyle "kayıp" edilen kardeşi Kipros Kiprianu'nun öyküsünü bundan tam sekiz sene önce, 13 Ocak 2016'da bu sayfalarda özetle şöyle yazmıştık:
"Herşey sevgili arkadaşımız Katerina Antona'nın 1963-1974 "kaybı" Kıbrıslıtürkler'le Kıbrıslırumlar'a yönelik FACEBOOK'ta bir "Kayıplar" sayfası açmasıyla oldu… Katerina'nın genç kardeşi Hristakis Antona 1974'ten "kayıp"tı ve ondan geride kalanlar, başka "kayıplar"la birlikte Ayakebir'de (Dilekkaya) bir kuyuda bulunmuştu Kayıplar Komitesi'nin kazılarında…
Ancak Katerina, kardeşinden geride kalanların bulunup onu defnettiği halde, başka "kayıplar" için çaba göstermekten geri durmadı.... Böylece Katerina'nın "kayıplar"la ilgili Facebook sayfasında elimizdeki bilgileri, haberleri ve makaleleri paylaşıyoruz ve işte 1964 yılında kırmızı bisikletiyle birlikte "kaybedilen" genç bir Kıbrıslırum'un, Kipros Kiprianu'nun öyküsüyle de Katerina'nın bu sayfasında karşılaşıyorum…
Katerina, özellikle bu "kayıp" gencin öyküsüne dikkatimi çekiyor ve bu "kayıp" şahsın abisi Andreas Kiprianu'yla temasa geçmemi öneriyor… Böylece Andreas Kiprianu'yla buluşmayı kararlaştırıyoruz…
Andreas Kiprianu 1938 yılında Musullita köyünde (şimdiki adı Kurudere) dünyaya gelmiş – küçücük bir Mesarya köyüdür bu… Andreas önce ticaret Lisesi'ne devam etmiş, daha sonra bu ticaret lisesi, normal bir liseye dönüşecekmiş. Bu lise Lefkoşa'da olduğundan, Pallaryotissa'daki ninesinin evinde kalıyormuş ve her haftasonu köyüne, ailesine gidiyormuş.
1954-55 yılında mezun olmuş ticaret lisesinden ve o günlerde CYTA'nın işçi alacağını duyunca hemen başvuru yapmış…
Bir sınava tabi tutulmuş ve telefon santralarını kurma konusunda kurs verilmiş kendisine… Böylece adamızın her tarafında telefon santraları kurma, bunların hatlarını çekme, bunları kontrol etme ve tamir etme işine girişmiş.
1956'da CYTA'da çalışmaya başlamış – o zamanlar CYTA, İngiliz idaresindeymiş ve telsiz işleri de yapmaktaymışlar.
Andreas beş erkek çocuktan birisiymiş ailede… Babası Kostas Kiprianu aslen Pirga köyündenmiş ve Musullitalı Agathi ile evlenerek Musullita'ya yerleşmişler. Beş çocukları olmuş, tümü erkekmiş: Andreas, Panayiotis, Sotiris, Kipros ve Kiriakos…
Kıbrıslıtürkler için kurdukları son telefon santralını Girne'ye kurduklarını, bunun 1962-63 yıllarında olduğunu hatırlıyor Andreas…
"Lapta'da, Ayios Epihtitos'ta (Çatalköy), Kitrea'da (Değirmenlik), Lefkonuk'ta, Yialusa'da (yeni Erenköy), Dipkarpaz'da ve Baf'ta telefon santraları kurduk" diye anlatıyor… "CYTA'nın Toyota marka bir arabacığı vardı, ekibimle birlikte telefon hatları kurmaya, telleri çekmeye, bunları kontrol etmeye, tamir etmeye giderdik… Sonra da santralı oradaki etkililere devredip oradan ayrılırdık… Poli'de de çalışmıştık" diye anlatıyor.
Kardeşi Kipros Kiprianu, 3 Şubat 1964 tarihinde "kayıp" olmuş.
Kipros o günlerde henüz 18 yaşında bir gençmiş, Mağusa'daki liseden mezun olup Lefkoşa'ya iş bulmaya gelmiş… Pallaryotissa'daki nineleri vefat etmiş olduğu için Lefkoşa varoşlarındaki Latsia bölgesine evlenip orada evi olan Andreas'la kalmaya geliyormuş… Birkaç gün kardeşi Andreas'la kalıp, sonra otobüsle köyü Musullita'ya dönüyormuş…
Ve Kipros bir gün "kayıp" olmuş…
Kipros, "kayıp" olduğu gün, abisi Panayotis'in Ermu Sokağı sonundaki tuhafiye dükkanına gitmiş – bu dükkan eski Olimpiakos binası yakınındaymış… Kipros bir arkadaşıyla buluşmuş ve abisinin dükkanına, bisikletini ödünç almak için gitmişmiş…
Kipros'un arkadaşı Theodoros, o gün polis olmak için sınava girecekmiş ve Kipros'tan kendisiyle birlikte gelmesini istemiş. Sınav, Lefkoşa'da Baf Kapısı'nda yapılacakmış… Baf Kapısı polis istasyonunda imtihana girmiş Theodoros, Kipros'a da "Çok sürmez, beni burada bekle" demiş…
Andreas'a göre Kipros belki de Baf Kapısı'ndan bisikletiyle Türk tarafına geçmiş… Kipros'un bilmediği o gün dört Kıbrıslırum polisin, bazı Kıbrıslıtürk polisler tarafından Chappa Binası'nda (şimdiki adı Çapa binası) yakalanmış olmasıymış… Chappa Binası, Baf Kapısı yakınında bulunuyor, buradan alınan bazı Kıbrıslırum polislere Lefkoşa polis merkezinde işkence yapıldığı ve bir süre orada tutuldukları hakkında yıllar sonra ben de okurlarımın anlattıklarından bilgi edinmiştim… Yani bu bölgede meydana gelen bu olaylardan bihaber olan Kipros da bu bölge çevresinde "kayıp" edilmişti…
"Kardeşim anneme doktora gideceğini çünkü midesinin ağrıdığını anlatmıştı" diyor Andreas. "Ama o gün hastaneye gitmediğini biliyoruz…"
Kipros'un "kayıp" olduğunu ne zaman farketmişler?
"Bisikleti geri getirmek üzere kardeşimin dükkanına dönmeyince fark ettik… Ertesi günü polise gittim, Birleşmiş Milletler'e gittim… Birleşmiş Milletler askerlerine kardeşimi aramaları için yalvardım… Kardeşimin fotoğrafını BM askerlerine gösterdim ve bir suretini onlara verdim. Bundan hiçbirşey çıkmadı. Bir başka zaman tekrar BM'ye gittim ve BM askeri bana "Bu genç adamı sanki Pavlidis garajında gördüm… Belki de senin kardeşindi" dedi…
Babam Kosta sürekli kardeşimi arıyordu… Bazı Kıbrıslırumlar parasını yemek için ona tuzak da kurmuşlardı… Bir Kıbrıslırum babama, "kayıp" kardeşim Kipros Kiprianu'nun bulunmasına yardım edecek bazı Kıbrıslıtürkler tanıdığını söylemişti… Böylece 11 Ekim 1965 tarihinde babam bisikletine binerek Pallaryotissa'dan Timbu'ya (şimdiki Ercan) gitmek üzere yola çıkmıştı, bu Kıbrıslırum'la buluşacaktı… Ancak Zoppas kavşağında bir kamyon babama çarptı ve babam başından ve göğsünden yaralandı… O gün ben oradan tesadüfen geçmekteydim ve köylümüz birisi beni görüp "Andreas, baban hastanededir" dedi.
Hemen koştum, babam hayattaydı – çevresinde beş-altı tane doktor vardı ve iyileşemeyeceğini söylediler… Beş dakika sonra da babam hayata veda etti. Üstünde 500 Kıbrıs Lirası vardı…
Babam çok enerjik bir insandı. Bir parça toprağı yoktu ama evlatlarının eğitim görmesi için çok çalıştı… Kardeşim "kayıp" olunca her tarafa koşuşturuyor, araştırıyor, onu bulmaya çalışıyordu… Babam öldükten sonra polis bana babamın cebinde 500 Kıbrıs Lirası bulduklarını söyledi.
Babama tuzak kurmuş olan o Kıbrıslırum'u bulmaya gittim… Ona "Neden böyle yaptın?" demek istiyordum… Beni görünce koşturarak kaçtı… Bu adam şimdi hayatta değildir…
Babam öldükten bir yıl sonra da annemiz Agathi bir kalp krizi geçirerek hayata veda etti. Anneciğimizin çektiği acıyı, bizim çektiğimiz acıyı anlayabilirsiniz…
Kardeşim çok iyi bir insandı, çok sessiz birisiydi… Biz öyle bir aileyiz ki insanlardan nefret etmeyiz, insanları severiz… CYTA'da birlikte çalıştığım bir arkadaşım vardı, adı Ahmet Cevdet… Bir gün bana "Usta" dedi, "bir gün savaş çıkarsa ve karşında beni bulursan, napacan?"
"Tabii ki havaya ateş edecem" dedim.
"Ben da aynısını yapacam" dedi bana. Ne yazık ki onu bulamadım. CYTA'da çalışıyordu, daha sonra Lefkoşa'da asker olmuştu…
Gönyeli'den bizimle birlikte CYTA'da çalışan bir Kıbrıslıtürk daha vardı, adı Veli Mehmet idi. Ancak o Ahmet Cevdet gibi değildi, daha "politik"ti…
Kardeşim "kayıp" edildiğinde gurşuni renkli pantolon ve beyaz bir gömlek giyiyordu.
Bisikletiyle birlikte "kayıp" edildi – bisikletin rengi kahve/kızıl bir renkti ve yeni bir bisikletti. "Ranch" marka bir bisiklet…"
Bunlar bisikletiyle birlikte "kayıp" edilen Kipros Kiprianu'nun öyküsü…
Belki de bisikletin bizim için önemli bir ipucu olduğunu hissediyorum, belki de okurlarımızın yardımlarıyla bu genç insana, henüz 18 yaşındaki bu masum çocuğa ne olduğunu öğrenebiliriz… Herhangi bir çatışmayla herhangi bir alakası yoktu, yalnızca kardeşinin bisikletiyle yanlışlıkla Kıbrıslıtürk tarafına geçmiş, tam da olayların civcivlendiği bir günde çatışmanın kurbanı olmuştu…
Yıllar önce Londra'dan telefonla beni arayan bir Kıbrıslıtürk okurum, yanlışlıkla bisikletiyle Kıbrıslıtürk tarafına geçen bir gencin Ledra Palace yakınlarında bir eve götürüldüğünü anlatmıştı… Bu, Dr. Mangoyan'ın eviydi – Dr. Mangoyan vefat etmişti ancak eşi Haysmig alt katta yaşıyordu, üst katta da Kıbrıslıtürk mücahitler kalıyordu, buraya "Madam'ın mevzi" deniyordu. Bu okuruma göre bisikletiyle yanlışlıkla Türk tarafına geçen bu Kıbrıslırum genç, bu evin garajında sorguya çekilmiş ve orada öldürülmüştü…
"Hatta bu genci öldürdükten sonra giysilerini da taksim etmişlerdi kendi aralarında" diye anlatmıştı Londralı okurum. Bu okurum o mevzide görevli olduğu için buna tanık olmuştu.
"Onu garaja gömdüler" diye anlatmıştı.
Bu olası gömü yerini Kayıplar Komitesi'ne göstermiştim ancak bugüne kadar orada herhangi bir kazı yapılmadı. Zaten garajın da yerinde yeller esiyor…
Evin bir de bodrumu var – belki de bodrum da, bahçe de karış karış araştırılmalı…
Bu evin sahibi Haysmig Mangoyan, bir süre sonra kendi evinde bir Kıbrıslıtürk tarafından öldürülmüştü…
Aynı Kıbrıslıtürk, aynı sokaktaki bir Kıbrıslıtürk kadını da öldürecek ve sonuçta hapse girecekti…
Haysmig Mangoyan, Atatürk'ün eşi Latife Hanım'ın yakın arkadaşlarından biriydi…
Mangoyanlar'ın evi bundan sonra yıllarca asker tarafından kullanılacaktı – daha sonra da bu evi Türkiye'den gazetecilere ofis olarak kullanmak üzere devredeceklerdi…
Alt katta açılan çeşitli restorantlar ya da barların tümü de başarısız olup kapanacaktı…
Acaba Londra'daki okurumun sözünü ettiği "kayıp" şahıs Kipros Kiprianu muydu yoksa başka birisi miydi?
Okurlarımın yardımıyla belki bu sorunun cevabını bulabiliriz…
Bu konuyla ilgili olarak herhangi bir şey hatırlıyorsanız, herhangi bir şey biliyorsanız, isimli veya isimsiz olarak beni 0542 853 8436 numaralı telefonumdan arayabilirsiniz…"
(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler... Sevgül Uludağ – 13.1.2016)
TEKKE BAHÇESİ TEKRAR ARAŞTIRILMALI...
Bir diğer olasılık, Kipros Kiprianu'nun o günlerde adet olduğu üzere Tekke Bahçesi'ne gömülmüş olması... Bu konuda da daha ayrıntılı kazıların gerek Tekke Bahçesi içerisinde, gerekse Tekke Bahçesi dışında yürütülmesi gerekiyor... Tekke Bahçesi'nde Kayıplar Komitesi'nin yaptığı kazılarda hem "kayıp" Kıbrıslıtürkler'den, hem de "kayıp" Kıbrıslırumlar'dan geride kalanlar bulunmuştu geçmişte... Bu konunun tekrar gündeme alınarak kazılmamış olan yerlerin de kazılmasını önermekteyiz...
(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler… Sevgül Uludağ – 1.8.2024)
https://www.yeniduzen.com/kayip-yakini-andreas-kiprianu-cytada-birlikte-calistigi-arkadasi-enveri-unutmamis-22345yy.htm
Ο Κύπρος, αδελφός του Αντρέα Κυπριανού, που «εξαφανίστηκε» στις 3 Φεβρουαρίου 1964 με ένα κόκκινο ποδήλατο, δεν έχει βρεθεί ακόμα...
Άνθρωποι θυμούνται τους φίλους τους…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Ο Ανδρέας Κυπριανού, του οποίου ο αδελφός Κύπρος Κυπριανού «αγνοείται» από τις 3 Φεβρουαρίου 1964 και του οποίου τα οστά δεν έχουν βρεθεί ακόμα, θυμάται τους φίλους του με τους οποίους εργαζόταν στη CYTA...
Δεν έχει ξεχάσει τον φίλο του Enver μαζί με τον οποίο εργαζόταν και μοιράζεται κάποιες αναμνήσεις με αυτόν...
«Άλλη μια ιστορία από το παρελθόν» γράφει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης... «Από το γραφείο μας στη ΣΥΤΑ με ειδοποίησαν ότι πρέπει να πάμε στη Λεύκα να δουλέψουμε στο τηλεφωνικό κέντρο το οποίο εβρίσκετο στον αστυνομικό σταθμό της Λεύκας για να διορθώσουμε κάποια λάθη που υπήρχαν στο κέντρο μαζί μου ήτο ένας Τουρκοκύπριος που τον έλεγαν Ενβέρ και συνήθως τον λέγαμε Ενβεράκη. Πήραμε λοιπόν όλα τα σχετικά, τη βαλίτσα μας με τα ρούχα που θα χρειαστούμε γιατί υπολογίζαμε να μείνουμε για μια βδομάδα. Ξεκινήσαμε λοιπόν το ταξίδι μας με ένα μίνι που μας έδωσε η Εταιρία και φθάσαμε αισίως στη Λεύκα. Ευτυχώς δίπλα από τον αστυνομικό σταθμό υπήρχε ένα ξενοδοχείο που ανήκε σε μια Τουρκάλα και μας υποδέχτηκε με μεγάλη χαρά… Αφού βολευτήκαμε στο ξενοδοχείο ο Ενβεράκης παρουσίασε ένα τουρκικό μουσικό όργανο και άρχισε να παίζει και τραγουδούσαμε μαζί το «ις κιτάρα κιτελίμ»......και περνούσαμε τες βραδιές μας πολύ ωραία, μέχρι που διορθώσαμε τα λάθη στο κέντρο και πήραμε το δρόμο της επιστροφής.
Με τον Ενβεράκη γίναμε κολλητοί φίλοι όπου μια μέρα με προσκάλεσε στο σπίτι του και γνώρισα την οικογένεια του.
Έλα τώρα που περνούσε ο καιρός τόσο ήσυχα και ευχάριστα άρχισαν οι φασαρίες του 1963 .
Ο πατέρας του Ενβεράκη εργάζετο και αυτός στη ΣΥΤΑ ως νυχτοφύλακας εις το Electra House και όπως κάθε νύχτα έτσι και εκείνην την ώρα που θα έπιανε δουλειά και μόλις εκόντεψε τον πυροβόλησαν οι στρατιώτες που ήταν σκοπιά στο κτήριο και έμεινε επί τόπου.
Όμως δεν θυμάμαι αν οι στρατιώτες φρουροί πυροβόλησαν μετά που οι Τούρκοι πυροβόλησαν το Electra House με καταιγιστικά πυρά και σκοτώθηκε ο φίλος ο Χριστάκης από την Κυρά του Μόρφου κι έτσι χάσαμε ακόμα ένα καλό φίλο.
Εν το μεταξύ ο Ενβεράκης έφυγε για την Αγγλία και μέχρι τώρα δεν γνωρίζω τι απέγινε. Όμως αν ζει του εύχομαι να είναι καλά και να ξεπέρασε το κακό που τον βρήκε. Όμως οι φίλοι δεν ξεχνιούνται ποτέ.»
Ο Mehmet Raif πυροβολήθηκε και αγνοείται
Άρχισα να ψάχνω για τον φίλο του Αντρέα Κυπριανού και ανακαλύπτω ότι είναι στην Αγγλία τώρα αλλά κατά καιρούς έρχεται στην Κύπρο, αφού έχει ένα σπίτι εδώ... Ο φίλος του Αντρέα, ο «Ενβεράκι» γεννήθηκε στο χωριό Istinjon (Κιός) στην Πάφο και ήρθε στη Λευκωσία για να πάει στο γυμνάσιο και ζούσαν στην Ομορφίτα. Το 1955 είχε αρχίσει να εργάζεται στη CYTA και αφού εργάστηκε για 6 χρόνια στη CYTA, το 1961 έγινε υπεύθυνος του τμήματος της CYTA Λεύκας σε ηλικία 20 ετών... Στη συνέχεια παραιτήθηκε από τη CYTA και πήγε στο Λονδίνο στις 8 Αυγούστου 1961 για να συνεχίσει τις σπουδές του. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στην British Telecom και μετά από χρόνια επέστρεψε στην Κύπρο. Ο πατέρας του Osman Dervish έγινε «αγνοούμενος» στις 31 Δεκεμβρίου 1963 από την Ομορφίτα μαζί με τον Shukru Tevfik και από όσο γνωρίζω εξακολουθούν να «αγνοούνται»...
Επομένως, δεν ήταν ο πατέρας του «Ενβεράκι» που πυροβολήθηκε – υπήρχε μόνο ένα «αγνοούμενο» άτομο από τη CYTA και αυτό ήταν ο Mehmet Raif που εργαζόταν εκεί και όταν τελείωσε τη δουλειά του, πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε έξω από το κτίριο της CYTA στο δρόμο για το σπίτι του... Και ακόμα ψάχνουμε να βρούμε τον τόπο ταφής του... Αυτό που είχαμε ακούσει ήταν ότι τον είχαν πυροβολήσει κάποιοι Ελληνοκύπριοι με όπλα στην οροφή του κτιρίου της CYTA ή γύρω από το κτίριο της CYTA... Όταν το λέω αυτό στον Αντρέα Κυπριανού, μου λέει ότι εκείνες τις μέρες δεν ήταν στη CYTA αλλά άκουσε μόνο ότι κάποιος είχε πυροβοληθεί. Πιθανότατα αυτό που θυμάται από 61 χρόνια πριν δεν αφορά τον πατέρα του Ενβεράκη αλλά τον Mehmet Raif... Δεν θυμάται τον Mehmet Raif... Αν υπάρχει κάποιος που θυμάται τι συνέβη στον Mehmet Raif, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μου για να μπορέσουμε να δώσουμε ένα τέλος στην οικογένεια του...
Με τη βοήθεια του ξαδέλφου μου που θυμάται τον «Enver» από την British Telecom όταν ήταν στο Λονδίνο τον εντοπίζω και με τη βοήθεια άλλων φίλων βρίσκω το τηλέφωνο του αλλά δεν απαντάει. Πιθανότατα δεν βρίσκεται στην Κύπρο και όταν επιστρέψει θα προσπαθήσω οπωσδήποτε να τον φέρω σε επαφή με τον Αντρέα Κυπριανού για να θυμηθούν τις καλές τους στιγμές και την καλή τους φιλία... Τελικά τον βρίσκω και ο Αντρέας Κυπριανού τηλεφωνεί στον Orhan (Enver) Dizliklioghlou και μιλούν στο τηλέφωνο... Σύντομα θα βρεθούν για να συνεχίσουν τη φιλία τους...
Ψάχνοντας ακόμα για τον Κύπρο Κυπριανού...
Πριν από χρόνια, τον Νοέμβριο του 2016, είχα γράψει την ιστορία του Αντρέα Κυπριανού και του «αγνοούμενου» αδελφού του Κύπρου Κυπριανού... Θέλω να υπενθυμίσω στους αναγνώστες μου αυτό το έτσι άρθρο, ώστε αν γνωρίζουν κάτι περισσότερο για τον «αγνοούμενο» Κύπρο Κυπριανού, να μας βοηθήσουν να προσπαθήσουμε να βρούμε τον τόπο ταφής του...
«Ο Ανδρέας Κυπριανού γεννήθηκε το 1938 στο μικρό χωριό Μουσουλίτα στη Μεσαορία… Φοίτησε στο εμπορικό σχολείο που έγινε λύκειο και ζούσε στη Λευκωσία, στην Παλλουριώτισσα μαζί με τη γιαγιά του. Κάθε Σάββατο και Κυριακή πήγαινε πίσω στο χωριό του στην οικογένεια του. Αποφοίτησε το 1954-55 και όταν έμαθε ότι η CYTA έψαχνε για υπαλλήλους έκανε αίτηση και έπιασε δουλειά… Πέρασε τις εξετάσεις και εκπαιδεύτηκε στην εγκατάσταση τηλεφωνικών κέντρων. Ήταν εκπαιδευμένος και έκανε την καλωδίωση και τον έλεγχο και την επισκευή όλων των τηλεφωνικών κέντρων σε όλη την Κύπρο.
Άρχισε να εργάζεται στη CYTA το 1956 – εκείνο τον καιρό η CYTA διοικούνταν από τους Βρεττανούς και έφτιαχναν επίσης και καλώδια…
Ο Ανδρέας ήταν ένας από πέντε αδελφούς… Ο πατέρας του Κώστας Κυπριανού ήταν από τα Πυργά, και παντρεύτηκε την Αγάθη από την Μουσουλίτα και ζούσαν εκεί… Είχαν πέντε παιδιά, όλα αγόρια: τον Ανδρέα, τον Παναγιώτη, τον Σωτήρη, τον Κύπρο και τον Κυριάκο…
Ο Ανδρέας θυμάται ότι το τελευταίο τηλεφωνικό κέντρο που εγκατέστησαν για τους Τουρκοκύπριους ήταν στην Κερύνεια το 1962-63…
«Εγκαταστήσαμε τηλεφωνικά κέντρα στη Λάπηθο, τον Άγιο Επίκτητο, την Κυθρέα, το Λευκόνοικο και τη Γιαλούσα, στο Ριζοκάρπασο και την Πάφο… Η CYTA είχε ένα αυτοκίνητο Toyota και πήγαινα με την ομάδα μου για να εγκαταστήσουμε τηλεφωνικά κέντρα, να τα καλωδιώσουμε και να διορθώσουμε όλες τις βλάβες. Μετά παραδίδαμε το τηλεφωνικό κέντρο στις αρχές εκεί και φεύγαμε… Εργάστηκα και στην Πόλη…»
Ο αδελφός του Κύπρος Κυπριανού έγινε «αγνοούμενος» στις 3 Φεβρουαρίου 1964…
Ο Κύπρος ήταν μόλις 18 χρονών και είχε αποφοιτήσει από το Λύκειο στην Αμμόχωστο και είχε έρθει στη Λευκωσία για να βρει δουλειά.
Τη μέρα που ο Κύπρος έγινε «αγνοούμενος» είχε έρθει στο κατάστημα με σουβενίρ στο τέρμα της οδού Ερμού που ανήκε στον αδελφό τους τον Παναγιώτη, κοντά στο παλιό κτίριο του Ολυμπιακού. Είχε συναντήσει ένα φίλο του και πήρε το ποδήλατο του αδελφού του… Ο Θεόδωρος, ο φίλος του Κύπρου, θα πήγαινε για να παρακαθίσει σε εξετάσεις για να γίνει αστυνομικός και ζήτησε από τον Κύπρο να τον συνοδεύσει… Η εξέταση θα γινόταν στην Πύλη Πάφου στη Λευκωσία. Ο Θεόδωρος μπήκε μέσα για την εξέταση και είπε στον Κύπρο να τον περιμένει εκεί αφού δεν θα καθυστερούσε πολύ…
Ο Ανδρέας νομίζει ότι ίσως ο Κύπρος να προσπάθησε να περάσει από την οδό Πάφου όπου εκείνη την ίδια μέρα πιάστηκαν τέσσερις Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί από κάποιους Τουρκοκύπριους αστυνομικούς. Τους είχαν πιάσει στο κτίριο Τσιάππα κοντά στην Πύλη Πάφου και τους κράτησαν για κάποιο χρονικό διάστημα και κάποιοι από αυτούς είχαν βασανιστεί όπως είχα μάθει αρκετά χρόνια αργότερα…
«Δεν επέστρεψε στο κατάστημα του αδελφού μου για να του επιστρέψει το ποδήλατο… Την επόμενη μέρα πήγα στην αστυνομία και στα Ηνωμένα Έθνη – ικέτευσα τους στρατιώτες των ΗΕ να ψάξουν για τον αδελφό μου… Έδειξα στον στρατιώτη των ΗΕ τη φωτογραφία του αδελφού μου και του έδωσα επίσης τη φωτογραφία – τίποτε δεν βγήκε από αυτό.
Ο πατέρας μου Κώστας, έψαχνε συνεχώς για τον αδελφό μου… Και παγιδεύτηκε από κάποιους Ελληνοκύπριους που πήραν τα λεφτά του… Ένας Ελληνοκύπριος είχε πει στον πατέρα μου ότι ήξερε κάποιους Τουρκοκύπριους που θα τον βοηθούσαν να βρει τον αδελφό μου Κύπρο Κυπριανού… Έτσι στις 11 Οκτωβρίου 1965, ο πατέρας μου ξεκίνησε για να πάει από την Παλλουριώτισσα στην Τύμπου με το ποδήλατο του για να συναντήσει αυτό τον άντρα και στη διασταύρωση του Ζοππά, ένα φορτηγό ήρθε και κτύπησε τον πατέρα μου και ο πατέρας μου τραυματίστηκε στο κεφάλι και στο στήθος.
Έτρεξα και ήταν ζωντανός στο νοσοκομείο… Μετά από πέντε λεπτά, ο πατέρας μου πέθανε… Είχε 500 Κυπριακές λίρες μαζί του…
Μετά το θάνατο του πατέρα μου, ένα χρόνο αργότερα πέθανε και η μητέρα μου Αγάθη από καρδιακό επεισόδιο… Μπορείς φυσικά να καταλάβεις τον πόνο μας, τον πόνο της μητέρας μας…»
Ένας από τους Τουρκοκύπριους αναγνώστες μου, μου είχε δώσει πληροφορίες για ένα νεαρό αγόρι που είχε περάσει κατά λάθος με το ποδήλατο του στην Τουρκοκυπριακή πλευρά στο Λήδρα Πάλας και τον έπιασαν και τον σκότωσαν στο γκαράζ ενός σπιτιού εκεί (το σπίτι του Dr. Mangoian) και οι δολοφόνοι μοιράστηκαν τα ρούχα και τα πράγματα του… Ότι μπορεί να θάφτηκε εκεί, στο γκαράζ ή στο υπόγειο. Το δείξαμε αυτό στη ΔΕΑ, αλλά δεν έχουν γίνει ακόμα εκσκαφές. Πρέπει να γίνουν κι άλλες εκσκαφές στους κήπους του Tekke για να δούμε αν θάφτηκε εκεί όπως και κάποιοι άλλοι Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι» από το 1963-64…
(Article published in the POLITIS newspaper on the 6th of October 2024).
https://politis.com.cy/apopseis/stiles/846867/anthropoi-thymoyntai-toys-filoys-toys?fbclid=IwY2xjawF6yLFleHRuA2FlbQIxMQABHbyfW6o4rySmgCfMvIAvbWCX8N6A4-9Jr0IF0GAym-Bv6moVH-RwJkNeWw_aem_WUU6yR0LPlTdsCXWHVsXPw
*** Andreas Kyprianou's brother Kypros who went "missing" on 3rd February 1964 with a red bicycle, still not found…
People remember their friends…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
Andreas Kyprianou whose brother Kypros Kyprianou has been "missing" since the 3rd of February 1964 and whose remains have not yet been found remembers his friends with whom he used to work at CYTA…
He has not forgotten his friend Enver with whom he worked and shares some memories with him…
"Another story from the past" he writes on his social media… "Our office at CYTA told us that we had to go to Lefka and work there – the call centre in those days was at the Lefka police station and some things needed to be repaired. Together with me a Turkish Cypriot friend whom we called "Enveraki" would come, he too was working at CYTA. We took our stuff, put some clothes in the luggage – we would need this since we were expected to stay in Lefka for a week. We started our journey in a Mini car that the company gave us and reached Lefka. Thank God there was a hotel that a Turkish Cypriot owned just next to the police station in Lefka and he greeted us with great joy… After we got settled in the Hotel, Enveraki (Enver) got out a musical instrument and started playing and we sang together the song "Hade gidelim"…
Until we finished our repairs at the call centre, our evenings were really nice and then we got back. We had become good friends with Enverakis. One day, he had invited me to his house, to meet his friends…
Time passed and 1963 events began… Enveraki's father was also working at CYTA, at the Elektra House as a night watchman… One evening as he got out of the building, he was shot by some soldiers… In the meantime, Enverakis left the island and went to England, I don't know what happened to him. If he is alive, I send him my best regards and wish that he has overcome the evil that came over him… Friends can never be forgotten…"
MEHMET RAIF SHOT AND MISSING
I start searching about the friend of Andreas Kyrianou and find out that he is in fact in England now but comes to Cyprus from time to time since he has a house here… The friend of Andreas, "Enveraki" was born in Istindjon-Paphos and came to Nicosia to go to secondary school and they were living in Omorphita. He had started working at CYTA in 1955 and after working for 6 years at CYTA, he became in charge of the CYTA Lefka section in 1961 at the age of 20… Then he resigned from CYTA and in order to further his studies, he went to London on the 8th of August 1961. For many years he would work at the British Telecom and would come back to Cyprus years later. His father Osman Dervish would go "missing" on the 31st of December 1963 from Omorphita together with Shukru Tevfik and they are still "missing" as far as I know…
Therefore it was not the father of "Enveraki" who was shot – there was only one person "missing" from CYTA and that is Mehmet Raif who had been working there and when he got out of work, he would be shot and killed on his way home outside the CYTA building… And we are still looking for his burial site… What we had heard was that some Greek Cypriots with guns on top of the CYTA building or around CYTA building had shot him… When I tell this to Andreas Kyprianou, he tells me that on those days he had not been at CYTA but he only heard that someone was shot. Most probably what he remembers from 61 years ago is not about the father of Enveraki but about Mehmet Raif… He does not remember Mehmet Raif… If there is anyone who remembers what happened to Mehmet Raif, please contact me so that we can bring some closure to his family…
With the help of my cousin who remembers "Enver" from British Telecom when he was in London I trace him and with help from other friends I find his phone but he is not answering. Most probably he is not in Cyprus and when he comes back, I would definitely try to get him in contact with Andreas Kyprianou so that they can remember their good times and their good friendship… Finally I find him and Andreas Kyprianou calls Orhan (Enver) Dizliklioghlou and speak over the phone… Soon they will get together to continue their friendship…
STILL LOOKING FOR KYPROS KYPRIANOU…
Years ago in November 2016, I had written the story of Andreas Kyprianou and his "missing" brother Kypros Kyprianou… I want to remind my readers about this article so that if they know anything more about the "missing" Kypros Kyprianou, they can help us to try to find his burial site…
"Andreas Kyprianou was born on 1938 at Mousoulita village, a small Mesaoria village… He would attend a commercial school which would become a lyceum and he would be living in Nicosia with his grandmother at Pallouriotissa. Every Saturday and Sunday he would be going back to his village to his family. He would graduate in 1954-55 and when he would learn that CYTA was looking for workers he would apply and get a job… He passed examinations and had a course for the installation of telephone exchanges. He would be trained and would do the wiring and checking and repairing of all the telephone exchanges all over Cyprus.
He began working in CYTA in 1956 – at that time CYTA was managed by the British and they were doing cable as well…
Andreas was one of five brothers… His father from Pyrga, Costas Kyprianou had been married to Agathi from Mousoulita and that was where their home was… They had five children, all boys: Andreas, Panayiotis, Sotiris, Kypros and Kyriakos…
The last exchange they installed to Turkish Cypriots was in Kyrenia in 1962-63, Andreas remembers…
`We installed telephone exchanges at Lapithos, Agios Epihtitos, at Kythrea, at Lefkonico and Yialousa, at Rizokarpasso and Paphos… CYTA had a Toyota car and I would go with my team to build exchange cables, to wire them, to check and repair all the faults. Then we would give the exchange to the authorities there and go… I worked in Polis as well…`
His brother Kypros Kyprianou would go `missing` on the 3rd of February 1964…
Kypros had only been 18 years old and he had graduated from the lyceum in Famagusta and had come to Nicosia to find a job.
On the day Kypros went `missing`, he had come to the shop of their brother Panayiotis who had a souvenir shop at the end of the Ermou Street, near the old Olympiakos building. He had met a friend of his and got his brother's bicycle… The friend of Kypros, Theodoros was going to sit in the exams to become a policeman and asked Kypros to accompany him… The exam would be at the Paphos Gate in Nicosia. Theodoros went inside for the examination and had told Kypros to wait for him there since it won't take him so long…
Andreas thinks that maybe Kypros tried to pass from the Paphos Road where four Greek Cypriot policemen were caught by some Turkish Cypriot policemen that same day. They were caught at the Chappa Building near Paphos Gate and kept some time and some of them were tortured as I would find out years later…
`He didn't come back to my brother's shop to bring back the bicycle… I went to the police next day and to the UN – I begged the UN soldiers to search for my brother… I showed the UN soldier my brother's photograph and also gave him the photo – nothing came out of this…
My father Costa was searching for my brother continuously… And he was trapped by some Greek Cypriots to get his money… One Greek Cypriot had told my father that he knew some Turkish Cypriots who would help him to find my brother… So on 11th of October 1965 my father started to go from Pallouriotissa to Tymbou on his bicycle to meet this guy and at the Zoppas crossroads, one truck coming hit my father and my father was wounded on the head and on his chest… I ran and he was alive in hospital… Five minutes later my father died… He had had 500 Cypriot pounds with him…
After my father died, a year later my mother Agathi also died from a heart attack… Of course you can understand our pain, our mother's pain…"
One of my Turkish Cypriot readers had given information that a young boy with a bicycle who crossed accidentally to the Turkish Cypriot side at Ledra Palace was caught and he was killed in the garage of a house there (the house of Dr. Mangoian) and his clothes and things shared among the killers… That he might have been buried there in the garage or in the basement. We showed this to the CMP but no excavations have been done yet. There needs to be more excavations at the Tekke Gardens to see if he was buried there like some other Greek Cypriots "missing" from 1963-64…
"Kayıp" yakını Andreas Kiprianu, CYTA'da birlikte çalıştığı arkadaşı Enver'i unutmamış...
Sevgül Uludağ
3 Şubat 1964'te kırmızı bisikletiyle "kayıp" edilen Kipros Kiprianu'nun abisi Andreas Kiprianu, yıllardır kardeşinin akibeti hakkında bir haber bekliyor...
2016 yılında yani bundan tam sekiz sene evvel bu sayfalarda öyküsüne yer vermiş olduğumuz Andreas Kiprianu'nun babası Kostas Kiprianu da sahte bir ihbar üzerine "kayıp" oğlu Kipros'un akibeti hakkında bilgi almak üzere bisikletiyle alel acele bir buluşmaya giderken bir kamyon çarpması sonucu vefat etmiş...
"CYTA'DAN ENVER..."
"Kayıp" yakını Andreas Kiprianu, CYTA'da uzun yıllar birlikte çalıştığı Kıbrıslıtürk arkadaşlarından söz etmişti bana yıllar önceki röportajımızda... Geçtiğimiz günlerde bir arkadaşının öyküsünü daha paylaştı sosyal medya sayfasında... Bu konuda şöyle yazdı:
"Geçmişten bir öykü daha... CYTA'daki ofisimiz Lefke'ye giderek buradaki çağrı merkezinde çalışma yapmamız gerektiğini bildirmişti bana, çağrı merkezi o günlerde Lefke polis karakolundaydı, bazı şeylerin tamir edilmesi gerekmekteydi. Benimle birlikte CYTA'da çalışmakta olan Enver adlı bir Kıbrıslıtürk de gelecekti, biz ona genellikle "Enveraki" diyorduk. Malzemelerimizi aldık, giysilerimizi bavula koyduk, bunlara ihtiyacımız olacaktı çünkü bir hafta kalmamız bekleniyordu Lefke'de. Şirketin bize verdiği Mini arabayla yola koyulduk ve Lefke'ye vardık. Çok şükür tam da polis karakolunun yanında bir Kıbrıslıtürk'ün sahibi olduğu bir otel vardı ve bizi büyük bir sevinçle karşıladı otel sahibi... Otele yerleştikten sonra enveraki bir müzik aleti çıkardı ve bunu çalmaya başladı, "Hade gidelim" şarkısını birlikte söyledik... Çağrı merkezindeki tadilatları bitirinceye kadar gecelerimiz çok güzel geçmekteydi, sonra da geri döndük.
Enverakis'le çok iyi arkadaş olmuştuk, bir gün beni evine, ailesiyle tanışmaya davet etmişti...
Zaman geçmiş ve 1963 olayları başlamıştı... Enveraki'nin babası da CYTA'da çalışıyordu, Elektra House denilen binada gece bekçisi olarak görev yapmaktaydı. Bir gece işten çıktığında binayı izleyen askerler tarafından vuruldu... Bu arada Enverakis adadan ayrılarak İngiltere'ye gitti, sonra ne oldu ona, bilmiyorum. Eğer hayattaysa ona en iyi dileklerimi yolluyorum, uğradığı kötülüğü atlatmış olmasını diliyorum... Arkadaşlar asla unutulmaz..."
CYTA'da çalışan Enver Bey hakkında bilgisi olan okurlarımızı beni 0542 853 8436 numaralı telefondan aramaya davet ediyorum...
(Okurlarıma not: Bu yazı yayımlandıktan sonra, sevgili yeğenim Tamer Zaim ile Mustafa Gürsel ve Harper Orhon'un çok değerli yardımlarıyla Andreas Kirpianu'nun arkadaşı "Enver"i bulduk: Orhan (Enver) Dizliklioğlu idi. Kendisi Londra'daydı ve birkaç ay sonra döndüğü zaman nihayet ona ulaşabildik. Kendisinin izniyle telefon numarasını Andreas Kiprianu'ya verdik. Bay Andreas Kiprianu, Orhan Dizliklioğlu'nu aradı ve sonrasında bize bilgi verdi. Pek yakında buluşacaklarmış. Onları buluşturabileceğimiz için mutluyuz. Orhan Beyi bulmamıza yardım eden yeğenim ve arkadaşlarımıza da çok teşekkürler… S.U.)
"KIRMIZI BİSİKLETİYLE KAYBEDİLEN GENÇ..."
Andreas Kiprianu'nun kırmızı bisikletiyle "kayıp" edilen kardeşi Kipros Kiprianu'nun öyküsünü bundan tam sekiz sene önce, 13 Ocak 2016'da bu sayfalarda özetle şöyle yazmıştık:
"Herşey sevgili arkadaşımız Katerina Antona'nın 1963-1974 "kaybı" Kıbrıslıtürkler'le Kıbrıslırumlar'a yönelik FACEBOOK'ta bir "Kayıplar" sayfası açmasıyla oldu… Katerina'nın genç kardeşi Hristakis Antona 1974'ten "kayıp"tı ve ondan geride kalanlar, başka "kayıplar"la birlikte Ayakebir'de (Dilekkaya) bir kuyuda bulunmuştu Kayıplar Komitesi'nin kazılarında…
Ancak Katerina, kardeşinden geride kalanların bulunup onu defnettiği halde, başka "kayıplar" için çaba göstermekten geri durmadı.... Böylece Katerina'nın "kayıplar"la ilgili Facebook sayfasında elimizdeki bilgileri, haberleri ve makaleleri paylaşıyoruz ve işte 1964 yılında kırmızı bisikletiyle birlikte "kaybedilen" genç bir Kıbrıslırum'un, Kipros Kiprianu'nun öyküsüyle de Katerina'nın bu sayfasında karşılaşıyorum…
Katerina, özellikle bu "kayıp" gencin öyküsüne dikkatimi çekiyor ve bu "kayıp" şahsın abisi Andreas Kiprianu'yla temasa geçmemi öneriyor… Böylece Andreas Kiprianu'yla buluşmayı kararlaştırıyoruz…
Andreas Kiprianu 1938 yılında Musullita köyünde (şimdiki adı Kurudere) dünyaya gelmiş – küçücük bir Mesarya köyüdür bu… Andreas önce ticaret Lisesi'ne devam etmiş, daha sonra bu ticaret lisesi, normal bir liseye dönüşecekmiş. Bu lise Lefkoşa'da olduğundan, Pallaryotissa'daki ninesinin evinde kalıyormuş ve her haftasonu köyüne, ailesine gidiyormuş.
1954-55 yılında mezun olmuş ticaret lisesinden ve o günlerde CYTA'nın işçi alacağını duyunca hemen başvuru yapmış…
Bir sınava tabi tutulmuş ve telefon santralarını kurma konusunda kurs verilmiş kendisine… Böylece adamızın her tarafında telefon santraları kurma, bunların hatlarını çekme, bunları kontrol etme ve tamir etme işine girişmiş.
1956'da CYTA'da çalışmaya başlamış – o zamanlar CYTA, İngiliz idaresindeymiş ve telsiz işleri de yapmaktaymışlar.
Andreas beş erkek çocuktan birisiymiş ailede… Babası Kostas Kiprianu aslen Pirga köyündenmiş ve Musullitalı Agathi ile evlenerek Musullita'ya yerleşmişler. Beş çocukları olmuş, tümü erkekmiş: Andreas, Panayiotis, Sotiris, Kipros ve Kiriakos…
Kıbrıslıtürkler için kurdukları son telefon santralını Girne'ye kurduklarını, bunun 1962-63 yıllarında olduğunu hatırlıyor Andreas…
"Lapta'da, Ayios Epihtitos'ta (Çatalköy), Kitrea'da (Değirmenlik), Lefkonuk'ta, Yialusa'da (yeni Erenköy), Dipkarpaz'da ve Baf'ta telefon santraları kurduk" diye anlatıyor… "CYTA'nın Toyota marka bir arabacığı vardı, ekibimle birlikte telefon hatları kurmaya, telleri çekmeye, bunları kontrol etmeye, tamir etmeye giderdik… Sonra da santralı oradaki etkililere devredip oradan ayrılırdık… Poli'de de çalışmıştık" diye anlatıyor.
Kardeşi Kipros Kiprianu, 3 Şubat 1964 tarihinde "kayıp" olmuş.
Kipros o günlerde henüz 18 yaşında bir gençmiş, Mağusa'daki liseden mezun olup Lefkoşa'ya iş bulmaya gelmiş… Pallaryotissa'daki nineleri vefat etmiş olduğu için Lefkoşa varoşlarındaki Latsia bölgesine evlenip orada evi olan Andreas'la kalmaya geliyormuş… Birkaç gün kardeşi Andreas'la kalıp, sonra otobüsle köyü Musullita'ya dönüyormuş…
Ve Kipros bir gün "kayıp" olmuş…
Kipros, "kayıp" olduğu gün, abisi Panayotis'in Ermu Sokağı sonundaki tuhafiye dükkanına gitmiş – bu dükkan eski Olimpiakos binası yakınındaymış… Kipros bir arkadaşıyla buluşmuş ve abisinin dükkanına, bisikletini ödünç almak için gitmişmiş…
Kipros'un arkadaşı Theodoros, o gün polis olmak için sınava girecekmiş ve Kipros'tan kendisiyle birlikte gelmesini istemiş. Sınav, Lefkoşa'da Baf Kapısı'nda yapılacakmış… Baf Kapısı polis istasyonunda imtihana girmiş Theodoros, Kipros'a da "Çok sürmez, beni burada bekle" demiş…
Andreas'a göre Kipros belki de Baf Kapısı'ndan bisikletiyle Türk tarafına geçmiş… Kipros'un bilmediği o gün dört Kıbrıslırum polisin, bazı Kıbrıslıtürk polisler tarafından Chappa Binası'nda (şimdiki adı Çapa binası) yakalanmış olmasıymış… Chappa Binası, Baf Kapısı yakınında bulunuyor, buradan alınan bazı Kıbrıslırum polislere Lefkoşa polis merkezinde işkence yapıldığı ve bir süre orada tutuldukları hakkında yıllar sonra ben de okurlarımın anlattıklarından bilgi edinmiştim… Yani bu bölgede meydana gelen bu olaylardan bihaber olan Kipros da bu bölge çevresinde "kayıp" edilmişti…
"Kardeşim anneme doktora gideceğini çünkü midesinin ağrıdığını anlatmıştı" diyor Andreas. "Ama o gün hastaneye gitmediğini biliyoruz…"
Kipros'un "kayıp" olduğunu ne zaman farketmişler?
"Bisikleti geri getirmek üzere kardeşimin dükkanına dönmeyince fark ettik… Ertesi günü polise gittim, Birleşmiş Milletler'e gittim… Birleşmiş Milletler askerlerine kardeşimi aramaları için yalvardım… Kardeşimin fotoğrafını BM askerlerine gösterdim ve bir suretini onlara verdim. Bundan hiçbirşey çıkmadı. Bir başka zaman tekrar BM'ye gittim ve BM askeri bana "Bu genç adamı sanki Pavlidis garajında gördüm… Belki de senin kardeşindi" dedi…
Babam Kosta sürekli kardeşimi arıyordu… Bazı Kıbrıslırumlar parasını yemek için ona tuzak da kurmuşlardı… Bir Kıbrıslırum babama, "kayıp" kardeşim Kipros Kiprianu'nun bulunmasına yardım edecek bazı Kıbrıslıtürkler tanıdığını söylemişti… Böylece 11 Ekim 1965 tarihinde babam bisikletine binerek Pallaryotissa'dan Timbu'ya (şimdiki Ercan) gitmek üzere yola çıkmıştı, bu Kıbrıslırum'la buluşacaktı… Ancak Zoppas kavşağında bir kamyon babama çarptı ve babam başından ve göğsünden yaralandı… O gün ben oradan tesadüfen geçmekteydim ve köylümüz birisi beni görüp "Andreas, baban hastanededir" dedi.
Hemen koştum, babam hayattaydı – çevresinde beş-altı tane doktor vardı ve iyileşemeyeceğini söylediler… Beş dakika sonra da babam hayata veda etti. Üstünde 500 Kıbrıs Lirası vardı…
Babam çok enerjik bir insandı. Bir parça toprağı yoktu ama evlatlarının eğitim görmesi için çok çalıştı… Kardeşim "kayıp" olunca her tarafa koşuşturuyor, araştırıyor, onu bulmaya çalışıyordu… Babam öldükten sonra polis bana babamın cebinde 500 Kıbrıs Lirası bulduklarını söyledi.
Babama tuzak kurmuş olan o Kıbrıslırum'u bulmaya gittim… Ona "Neden böyle yaptın?" demek istiyordum… Beni görünce koşturarak kaçtı… Bu adam şimdi hayatta değildir…
Babam öldükten bir yıl sonra da annemiz Agathi bir kalp krizi geçirerek hayata veda etti. Anneciğimizin çektiği acıyı, bizim çektiğimiz acıyı anlayabilirsiniz…
Kardeşim çok iyi bir insandı, çok sessiz birisiydi… Biz öyle bir aileyiz ki insanlardan nefret etmeyiz, insanları severiz… CYTA'da birlikte çalıştığım bir arkadaşım vardı, adı Ahmet Cevdet… Bir gün bana "Usta" dedi, "bir gün savaş çıkarsa ve karşında beni bulursan, napacan?"
"Tabii ki havaya ateş edecem" dedim.
"Ben da aynısını yapacam" dedi bana. Ne yazık ki onu bulamadım. CYTA'da çalışıyordu, daha sonra Lefkoşa'da asker olmuştu…
Gönyeli'den bizimle birlikte CYTA'da çalışan bir Kıbrıslıtürk daha vardı, adı Veli Mehmet idi. Ancak o Ahmet Cevdet gibi değildi, daha "politik"ti…
Kardeşim "kayıp" edildiğinde gurşuni renkli pantolon ve beyaz bir gömlek giyiyordu.
Bisikletiyle birlikte "kayıp" edildi – bisikletin rengi kahve/kızıl bir renkti ve yeni bir bisikletti. "Ranch" marka bir bisiklet…"
Bunlar bisikletiyle birlikte "kayıp" edilen Kipros Kiprianu'nun öyküsü…
Belki de bisikletin bizim için önemli bir ipucu olduğunu hissediyorum, belki de okurlarımızın yardımlarıyla bu genç insana, henüz 18 yaşındaki bu masum çocuğa ne olduğunu öğrenebiliriz… Herhangi bir çatışmayla herhangi bir alakası yoktu, yalnızca kardeşinin bisikletiyle yanlışlıkla Kıbrıslıtürk tarafına geçmiş, tam da olayların civcivlendiği bir günde çatışmanın kurbanı olmuştu…
Yıllar önce Londra'dan telefonla beni arayan bir Kıbrıslıtürk okurum, yanlışlıkla bisikletiyle Kıbrıslıtürk tarafına geçen bir gencin Ledra Palace yakınlarında bir eve götürüldüğünü anlatmıştı… Bu, Dr. Mangoyan'ın eviydi – Dr. Mangoyan vefat etmişti ancak eşi Haysmig alt katta yaşıyordu, üst katta da Kıbrıslıtürk mücahitler kalıyordu, buraya "Madam'ın mevzi" deniyordu. Bu okuruma göre bisikletiyle yanlışlıkla Türk tarafına geçen bu Kıbrıslırum genç, bu evin garajında sorguya çekilmiş ve orada öldürülmüştü…
"Hatta bu genci öldürdükten sonra giysilerini da taksim etmişlerdi kendi aralarında" diye anlatmıştı Londralı okurum. Bu okurum o mevzide görevli olduğu için buna tanık olmuştu.
"Onu garaja gömdüler" diye anlatmıştı.
Bu olası gömü yerini Kayıplar Komitesi'ne göstermiştim ancak bugüne kadar orada herhangi bir kazı yapılmadı. Zaten garajın da yerinde yeller esiyor…
Evin bir de bodrumu var – belki de bodrum da, bahçe de karış karış araştırılmalı…
Bu evin sahibi Haysmig Mangoyan, bir süre sonra kendi evinde bir Kıbrıslıtürk tarafından öldürülmüştü…
Aynı Kıbrıslıtürk, aynı sokaktaki bir Kıbrıslıtürk kadını da öldürecek ve sonuçta hapse girecekti…
Haysmig Mangoyan, Atatürk'ün eşi Latife Hanım'ın yakın arkadaşlarından biriydi…
Mangoyanlar'ın evi bundan sonra yıllarca asker tarafından kullanılacaktı – daha sonra da bu evi Türkiye'den gazetecilere ofis olarak kullanmak üzere devredeceklerdi…
Alt katta açılan çeşitli restorantlar ya da barların tümü de başarısız olup kapanacaktı…
Acaba Londra'daki okurumun sözünü ettiği "kayıp" şahıs Kipros Kiprianu muydu yoksa başka birisi miydi?
Okurlarımın yardımıyla belki bu sorunun cevabını bulabiliriz…
Bu konuyla ilgili olarak herhangi bir şey hatırlıyorsanız, herhangi bir şey biliyorsanız, isimli veya isimsiz olarak beni 0542 853 8436 numaralı telefonumdan arayabilirsiniz…"
(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler... Sevgül Uludağ – 13.1.2016)
TEKKE BAHÇESİ TEKRAR ARAŞTIRILMALI...
Bir diğer olasılık, Kipros Kiprianu'nun o günlerde adet olduğu üzere Tekke Bahçesi'ne gömülmüş olması... Bu konuda da daha ayrıntılı kazıların gerek Tekke Bahçesi içerisinde, gerekse Tekke Bahçesi dışında yürütülmesi gerekiyor... Tekke Bahçesi'nde Kayıplar Komitesi'nin yaptığı kazılarda hem "kayıp" Kıbrıslıtürkler'den, hem de "kayıp" Kıbrıslırumlar'dan geride kalanlar bulunmuştu geçmişte... Bu konunun tekrar gündeme alınarak kazılmamış olan yerlerin de kazılmasını önermekteyiz...
(YENİDÜZEN – Kıbrıs: Anlatılmamış Öyküler… Sevgül Uludağ – 1.8.2024)
https://www.yeniduzen.com/kayip-yakini-andreas-kiprianu-cytada-birlikte-calistigi-arkadasi-enveri-unutmamis-22345yy.htm
Ο Κύπρος, αδελφός του Αντρέα Κυπριανού, που «εξαφανίστηκε» στις 3 Φεβρουαρίου 1964 με ένα κόκκινο ποδήλατο, δεν έχει βρεθεί ακόμα...
Άνθρωποι θυμούνται τους φίλους τους…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Ο Ανδρέας Κυπριανού, του οποίου ο αδελφός Κύπρος Κυπριανού «αγνοείται» από τις 3 Φεβρουαρίου 1964 και του οποίου τα οστά δεν έχουν βρεθεί ακόμα, θυμάται τους φίλους του με τους οποίους εργαζόταν στη CYTA...
Δεν έχει ξεχάσει τον φίλο του Enver μαζί με τον οποίο εργαζόταν και μοιράζεται κάποιες αναμνήσεις με αυτόν...
«Άλλη μια ιστορία από το παρελθόν» γράφει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης... «Από το γραφείο μας στη ΣΥΤΑ με ειδοποίησαν ότι πρέπει να πάμε στη Λεύκα να δουλέψουμε στο τηλεφωνικό κέντρο το οποίο εβρίσκετο στον αστυνομικό σταθμό της Λεύκας για να διορθώσουμε κάποια λάθη που υπήρχαν στο κέντρο μαζί μου ήτο ένας Τουρκοκύπριος που τον έλεγαν Ενβέρ και συνήθως τον λέγαμε Ενβεράκη. Πήραμε λοιπόν όλα τα σχετικά, τη βαλίτσα μας με τα ρούχα που θα χρειαστούμε γιατί υπολογίζαμε να μείνουμε για μια βδομάδα. Ξεκινήσαμε λοιπόν το ταξίδι μας με ένα μίνι που μας έδωσε η Εταιρία και φθάσαμε αισίως στη Λεύκα. Ευτυχώς δίπλα από τον αστυνομικό σταθμό υπήρχε ένα ξενοδοχείο που ανήκε σε μια Τουρκάλα και μας υποδέχτηκε με μεγάλη χαρά… Αφού βολευτήκαμε στο ξενοδοχείο ο Ενβεράκης παρουσίασε ένα τουρκικό μουσικό όργανο και άρχισε να παίζει και τραγουδούσαμε μαζί το «ις κιτάρα κιτελίμ»......και περνούσαμε τες βραδιές μας πολύ ωραία, μέχρι που διορθώσαμε τα λάθη στο κέντρο και πήραμε το δρόμο της επιστροφής.
Με τον Ενβεράκη γίναμε κολλητοί φίλοι όπου μια μέρα με προσκάλεσε στο σπίτι του και γνώρισα την οικογένεια του.
Έλα τώρα που περνούσε ο καιρός τόσο ήσυχα και ευχάριστα άρχισαν οι φασαρίες του 1963 .
Ο πατέρας του Ενβεράκη εργάζετο και αυτός στη ΣΥΤΑ ως νυχτοφύλακας εις το Electra House και όπως κάθε νύχτα έτσι και εκείνην την ώρα που θα έπιανε δουλειά και μόλις εκόντεψε τον πυροβόλησαν οι στρατιώτες που ήταν σκοπιά στο κτήριο και έμεινε επί τόπου.
Όμως δεν θυμάμαι αν οι στρατιώτες φρουροί πυροβόλησαν μετά που οι Τούρκοι πυροβόλησαν το Electra House με καταιγιστικά πυρά και σκοτώθηκε ο φίλος ο Χριστάκης από την Κυρά του Μόρφου κι έτσι χάσαμε ακόμα ένα καλό φίλο.
Εν το μεταξύ ο Ενβεράκης έφυγε για την Αγγλία και μέχρι τώρα δεν γνωρίζω τι απέγινε. Όμως αν ζει του εύχομαι να είναι καλά και να ξεπέρασε το κακό που τον βρήκε. Όμως οι φίλοι δεν ξεχνιούνται ποτέ.»
Ο Mehmet Raif πυροβολήθηκε και αγνοείται
Άρχισα να ψάχνω για τον φίλο του Αντρέα Κυπριανού και ανακαλύπτω ότι είναι στην Αγγλία τώρα αλλά κατά καιρούς έρχεται στην Κύπρο, αφού έχει ένα σπίτι εδώ... Ο φίλος του Αντρέα, ο «Ενβεράκι» γεννήθηκε στο χωριό Istinjon (Κιός) στην Πάφο και ήρθε στη Λευκωσία για να πάει στο γυμνάσιο και ζούσαν στην Ομορφίτα. Το 1955 είχε αρχίσει να εργάζεται στη CYTA και αφού εργάστηκε για 6 χρόνια στη CYTA, το 1961 έγινε υπεύθυνος του τμήματος της CYTA Λεύκας σε ηλικία 20 ετών... Στη συνέχεια παραιτήθηκε από τη CYTA και πήγε στο Λονδίνο στις 8 Αυγούστου 1961 για να συνεχίσει τις σπουδές του. Για πολλά χρόνια εργάστηκε στην British Telecom και μετά από χρόνια επέστρεψε στην Κύπρο. Ο πατέρας του Osman Dervish έγινε «αγνοούμενος» στις 31 Δεκεμβρίου 1963 από την Ομορφίτα μαζί με τον Shukru Tevfik και από όσο γνωρίζω εξακολουθούν να «αγνοούνται»...
Επομένως, δεν ήταν ο πατέρας του «Ενβεράκι» που πυροβολήθηκε – υπήρχε μόνο ένα «αγνοούμενο» άτομο από τη CYTA και αυτό ήταν ο Mehmet Raif που εργαζόταν εκεί και όταν τελείωσε τη δουλειά του, πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε έξω από το κτίριο της CYTA στο δρόμο για το σπίτι του... Και ακόμα ψάχνουμε να βρούμε τον τόπο ταφής του... Αυτό που είχαμε ακούσει ήταν ότι τον είχαν πυροβολήσει κάποιοι Ελληνοκύπριοι με όπλα στην οροφή του κτιρίου της CYTA ή γύρω από το κτίριο της CYTA... Όταν το λέω αυτό στον Αντρέα Κυπριανού, μου λέει ότι εκείνες τις μέρες δεν ήταν στη CYTA αλλά άκουσε μόνο ότι κάποιος είχε πυροβοληθεί. Πιθανότατα αυτό που θυμάται από 61 χρόνια πριν δεν αφορά τον πατέρα του Ενβεράκη αλλά τον Mehmet Raif... Δεν θυμάται τον Mehmet Raif... Αν υπάρχει κάποιος που θυμάται τι συνέβη στον Mehmet Raif, παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μου για να μπορέσουμε να δώσουμε ένα τέλος στην οικογένεια του...
Με τη βοήθεια του ξαδέλφου μου που θυμάται τον «Enver» από την British Telecom όταν ήταν στο Λονδίνο τον εντοπίζω και με τη βοήθεια άλλων φίλων βρίσκω το τηλέφωνο του αλλά δεν απαντάει. Πιθανότατα δεν βρίσκεται στην Κύπρο και όταν επιστρέψει θα προσπαθήσω οπωσδήποτε να τον φέρω σε επαφή με τον Αντρέα Κυπριανού για να θυμηθούν τις καλές τους στιγμές και την καλή τους φιλία... Τελικά τον βρίσκω και ο Αντρέας Κυπριανού τηλεφωνεί στον Orhan (Enver) Dizliklioghlou και μιλούν στο τηλέφωνο... Σύντομα θα βρεθούν για να συνεχίσουν τη φιλία τους...
Ψάχνοντας ακόμα για τον Κύπρο Κυπριανού...
Πριν από χρόνια, τον Νοέμβριο του 2016, είχα γράψει την ιστορία του Αντρέα Κυπριανού και του «αγνοούμενου» αδελφού του Κύπρου Κυπριανού... Θέλω να υπενθυμίσω στους αναγνώστες μου αυτό το έτσι άρθρο, ώστε αν γνωρίζουν κάτι περισσότερο για τον «αγνοούμενο» Κύπρο Κυπριανού, να μας βοηθήσουν να προσπαθήσουμε να βρούμε τον τόπο ταφής του...
«Ο Ανδρέας Κυπριανού γεννήθηκε το 1938 στο μικρό χωριό Μουσουλίτα στη Μεσαορία… Φοίτησε στο εμπορικό σχολείο που έγινε λύκειο και ζούσε στη Λευκωσία, στην Παλλουριώτισσα μαζί με τη γιαγιά του. Κάθε Σάββατο και Κυριακή πήγαινε πίσω στο χωριό του στην οικογένεια του. Αποφοίτησε το 1954-55 και όταν έμαθε ότι η CYTA έψαχνε για υπαλλήλους έκανε αίτηση και έπιασε δουλειά… Πέρασε τις εξετάσεις και εκπαιδεύτηκε στην εγκατάσταση τηλεφωνικών κέντρων. Ήταν εκπαιδευμένος και έκανε την καλωδίωση και τον έλεγχο και την επισκευή όλων των τηλεφωνικών κέντρων σε όλη την Κύπρο.
Άρχισε να εργάζεται στη CYTA το 1956 – εκείνο τον καιρό η CYTA διοικούνταν από τους Βρεττανούς και έφτιαχναν επίσης και καλώδια…
Ο Ανδρέας ήταν ένας από πέντε αδελφούς… Ο πατέρας του Κώστας Κυπριανού ήταν από τα Πυργά, και παντρεύτηκε την Αγάθη από την Μουσουλίτα και ζούσαν εκεί… Είχαν πέντε παιδιά, όλα αγόρια: τον Ανδρέα, τον Παναγιώτη, τον Σωτήρη, τον Κύπρο και τον Κυριάκο…
Ο Ανδρέας θυμάται ότι το τελευταίο τηλεφωνικό κέντρο που εγκατέστησαν για τους Τουρκοκύπριους ήταν στην Κερύνεια το 1962-63…
«Εγκαταστήσαμε τηλεφωνικά κέντρα στη Λάπηθο, τον Άγιο Επίκτητο, την Κυθρέα, το Λευκόνοικο και τη Γιαλούσα, στο Ριζοκάρπασο και την Πάφο… Η CYTA είχε ένα αυτοκίνητο Toyota και πήγαινα με την ομάδα μου για να εγκαταστήσουμε τηλεφωνικά κέντρα, να τα καλωδιώσουμε και να διορθώσουμε όλες τις βλάβες. Μετά παραδίδαμε το τηλεφωνικό κέντρο στις αρχές εκεί και φεύγαμε… Εργάστηκα και στην Πόλη…»
Ο αδελφός του Κύπρος Κυπριανού έγινε «αγνοούμενος» στις 3 Φεβρουαρίου 1964…
Ο Κύπρος ήταν μόλις 18 χρονών και είχε αποφοιτήσει από το Λύκειο στην Αμμόχωστο και είχε έρθει στη Λευκωσία για να βρει δουλειά.
Τη μέρα που ο Κύπρος έγινε «αγνοούμενος» είχε έρθει στο κατάστημα με σουβενίρ στο τέρμα της οδού Ερμού που ανήκε στον αδελφό τους τον Παναγιώτη, κοντά στο παλιό κτίριο του Ολυμπιακού. Είχε συναντήσει ένα φίλο του και πήρε το ποδήλατο του αδελφού του… Ο Θεόδωρος, ο φίλος του Κύπρου, θα πήγαινε για να παρακαθίσει σε εξετάσεις για να γίνει αστυνομικός και ζήτησε από τον Κύπρο να τον συνοδεύσει… Η εξέταση θα γινόταν στην Πύλη Πάφου στη Λευκωσία. Ο Θεόδωρος μπήκε μέσα για την εξέταση και είπε στον Κύπρο να τον περιμένει εκεί αφού δεν θα καθυστερούσε πολύ…
Ο Ανδρέας νομίζει ότι ίσως ο Κύπρος να προσπάθησε να περάσει από την οδό Πάφου όπου εκείνη την ίδια μέρα πιάστηκαν τέσσερις Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί από κάποιους Τουρκοκύπριους αστυνομικούς. Τους είχαν πιάσει στο κτίριο Τσιάππα κοντά στην Πύλη Πάφου και τους κράτησαν για κάποιο χρονικό διάστημα και κάποιοι από αυτούς είχαν βασανιστεί όπως είχα μάθει αρκετά χρόνια αργότερα…
«Δεν επέστρεψε στο κατάστημα του αδελφού μου για να του επιστρέψει το ποδήλατο… Την επόμενη μέρα πήγα στην αστυνομία και στα Ηνωμένα Έθνη – ικέτευσα τους στρατιώτες των ΗΕ να ψάξουν για τον αδελφό μου… Έδειξα στον στρατιώτη των ΗΕ τη φωτογραφία του αδελφού μου και του έδωσα επίσης τη φωτογραφία – τίποτε δεν βγήκε από αυτό.
Ο πατέρας μου Κώστας, έψαχνε συνεχώς για τον αδελφό μου… Και παγιδεύτηκε από κάποιους Ελληνοκύπριους που πήραν τα λεφτά του… Ένας Ελληνοκύπριος είχε πει στον πατέρα μου ότι ήξερε κάποιους Τουρκοκύπριους που θα τον βοηθούσαν να βρει τον αδελφό μου Κύπρο Κυπριανού… Έτσι στις 11 Οκτωβρίου 1965, ο πατέρας μου ξεκίνησε για να πάει από την Παλλουριώτισσα στην Τύμπου με το ποδήλατο του για να συναντήσει αυτό τον άντρα και στη διασταύρωση του Ζοππά, ένα φορτηγό ήρθε και κτύπησε τον πατέρα μου και ο πατέρας μου τραυματίστηκε στο κεφάλι και στο στήθος.
Έτρεξα και ήταν ζωντανός στο νοσοκομείο… Μετά από πέντε λεπτά, ο πατέρας μου πέθανε… Είχε 500 Κυπριακές λίρες μαζί του…
Μετά το θάνατο του πατέρα μου, ένα χρόνο αργότερα πέθανε και η μητέρα μου Αγάθη από καρδιακό επεισόδιο… Μπορείς φυσικά να καταλάβεις τον πόνο μας, τον πόνο της μητέρας μας…»
Ένας από τους Τουρκοκύπριους αναγνώστες μου, μου είχε δώσει πληροφορίες για ένα νεαρό αγόρι που είχε περάσει κατά λάθος με το ποδήλατο του στην Τουρκοκυπριακή πλευρά στο Λήδρα Πάλας και τον έπιασαν και τον σκότωσαν στο γκαράζ ενός σπιτιού εκεί (το σπίτι του Dr. Mangoian) και οι δολοφόνοι μοιράστηκαν τα ρούχα και τα πράγματα του… Ότι μπορεί να θάφτηκε εκεί, στο γκαράζ ή στο υπόγειο. Το δείξαμε αυτό στη ΔΕΑ, αλλά δεν έχουν γίνει ακόμα εκσκαφές. Πρέπει να γίνουν κι άλλες εκσκαφές στους κήπους του Tekke για να δούμε αν θάφτηκε εκεί όπως και κάποιοι άλλοι Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι» από το 1963-64…
(Article published in the POLITIS newspaper on the 6th of October 2024).
https://politis.com.cy/apopseis/stiles/846867/anthropoi-thymoyntai-toys-filoys-toys?fbclid=IwY2xjawF6yLFleHRuA2FlbQIxMQABHbyfW6o4rySmgCfMvIAvbWCX8N6A4-9Jr0IF0GAym-Bv6moVH-RwJkNeWw_aem_WUU6yR0LPlTdsCXWHVsXPw