Stories from the Agios Loucas neighbourhood: The Efendi Dede and the tragedy of his love…

Stories from the Agios Loucas neighbourhood: The Efendi Dede and the tragedy of his love…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Today I would like to share with my readers an article written by our dear friend Besim Baysal whose father was born and grew up in the mixed neighbourhood of Agios Loucas, Nicosia…
This neighbourhood had become the target of fascists back in the 50s pushing people to leave the area…
Here is the article of Besim Baysal:
"A person develops his or her character and culture in line with the town he or she is born in, grew up, rode his or her first bicycle, first motor, toured the streets with the car, drank his first beer, held the hand of his girlfriend for the first time… Naturally there develops a passionate love with him and the place he lives in. That is why for many of us Nicosia is sometimes unbearable but most of the time a town we cannot give up.
Most of the time we can feel this love inside us while walking from one place to another or driving our car or bicycle in our daily lives.
It is not clear whether we want to spend our life here or whether we have had to stay here, the contradiction is in conflict with Nicosia… Nicosia offers us a historical life of thousands of years, resembling with the feelings of finding our loved one or reaching out to her…
There is love in every single square centimetre in Nicosia: in time our heart is not enough to fit its historical experiences and love…
In the previous weeks, in the southern part of Nicosia I saw a graffiti on a wall and it was quite impressive… This graffiti written in Turkish was as though it would reunite the loves in Nicosia… It was a picture of a wonderful will bringing back historical memories in our minds…
A few words of love in Turkish but it was as though it was as strong as to be able to change the fate of the island… It was a declaration against partition and against history… It said: "My dear I love you so much – Costas" ("Canim seni cok seviyorum – Kostas")

THE NEIGHBOURHOOD OF AGIOS LOUCAS
Agios Loucas which still stands with its church and its mosque, here it is… It shouts out what it has lived through with its small bakkalis and its coffeeshop, with its fourno and its small tavern… But every morning it shouts out its love… Pass from its streets every morning once again if you can… Don't ever change your course: these streets connect you to Nicosia, Nicosia connects you to Cyprus and Cyprus is connected to love with these streets… Springing out of history, it wanted to come to the surface once again, charging our memory…
Maybe we know, maybe it does not come to our minds since first fascism, and then the culture of consuming made an impact and made us forget: Falling in love in Cyprus means having to pay for it… It means losing your identity… It means losing your language, your religion, your relatives and even your friends… This island is surrounded by stories of great loves… And its negative aftershocks still continue until today…
There was even a law about it – it was passed during the British colonial years. A Greek Cypriot could not marry a Turkish Cypriot; you had to change your religion and your name and only if you did that you could legally be married. That meant if you were a Turkish Cypriot, you had to become a Greek Cypriot and if you were born as a Greek Cypriot, you had to become a Turkish Cypriot. There was no other way…
It was a big challenge of life for all of us: How much did you love the person you were in love with? I wonder how many persons gave up on his or her love due to these reasons…The other question that comes to mind is who resisted these laws, the state, the communities and their families for their love and who paid for it almost choosing death?

THE MOVIE OF AKAMAS SHOWING THE SILENT RESISTANCE OF LOVE…
Our island was split into two in 1974. The example of one such love was part of the documentary `Our Wall` by Niyazi Kizilyurek and Panicos Chrysanthou. Panicos Chrysanthou made the movie `Akamas` in order to show the silent resistance of love…
There were love stories of Nicosia that were not quite well known that were cut off in 1974 and that rose up with flames in 2003. After 30 years… These loves were great loves who would meet their loved ones after waiting for 30 years… It was now concrete, you could touch it, it was visible… These are the legends of Nicosia, some are in the memory but all of them would be told verbally… It is like the contradiction of being divided as Nicosia – feeling a longing from the northern part to the southern part and from the southern part to the northern part of the town…

THE NEIGHBOURHOOD OF AGIOS LOUCAS…
Before the fighting of the period 1955-1958, Agios Loucas was one of the beautiful and historical neighbourhoods of Nicosia where Turkish Cypriots and Greek Cypriots lived together in friendship… It was also one of the areas hosting love and marriages between Turkish Cypriots and Greek Cypriots. The generations born after 1974 only know the Agios Loucas church as the place hosting HAS-DER, a cultural association of Cypriot folklore. But before that there used to be a big panagiri (festival) organised here where children regardless of their ethnicity would have fun… The panagiri of Agios Loucas would be hosted by the Agios Loucas church and the Agios Loucas neighbourhood.
In those years there lived a lot of families here who were living proof that love did not recognize nationality… These were families of Turkish Cypriots and Greek Cypriots who had fallen in love and would live together despite the colonial law… It was a mixed life and a mixed neighbourhood that could survive until the 1955s…
My father would have classmates in the Ataturk Primary School at Yenidjami born out of such love…
The `Underground Organisation` would first knock on their doors, frighten them, then break their windows and even burned their houses… Those who wanted to save themselves would flee… They would take their kids and leave in 1955 and 1956…
In the street of the famous baker Minnosh, there had been two adjacent houses, both houses had been set up as homes with such love but when the neighbourhood became the target of Turkish Cypriot nationalists – that is the fascists and racists – the very first houses to be destroyed were these houses… Only the door of one of them is burned but the other house is completely burned down… The owners of these houses would have to flee to save their own lives and they would go abroad to live…

THE EFENDI DEDE OF AGIOS LOUCAS…
In the Yilancilar Street where my father was born in Agios Loucas, just across the house where he was born in there used to live his Efendi Dede. My father had no blood relation with his Efendi Dede but they had a relationship like a grandpa and a grandson. The street is now called the Turan Street. Until 1955, the Efendi Dede – his real name being Mehmet Kalfa – would live with his Greek Cypriot partner and their two sons under the same roof. As the mixed neighbourhoods were being terrorised from 1955 onwards, people would become a target and the Efendi Dede would be pushed to send his wife and kids away from his house. Their lives would become chaos… Efendi Dede would try to hold on to life alone… His wife would come when she found the opportunity to see him, to clean up, to cook for him and to embrace each other… When my father's family would move from that street to the Kuchuk Medrese Street in Yenidjami neighbourhood, he would not cut off his relationship with his Efendi Dede. He continued to go and see him… On special days like Bayram, my father would go to visit him. And Efendi Dede would walk slowly towards Yenidjami to go and see my father and give him some `Bayramlik` (small amount of money given to kids during the festivities of Bayram).
When my father went to Ankara for treatment in 1969, he would go and visit him before his departure but when he would come back, he would not find Efendi Dede… Efendi Dede would not survive and would pass away…

WE KNOW THAT IF YOU LOVE THIS LAND, YOU PAY FOR IT…
We know that a lot of Cypriots had paid dearly for falling in love in Cyprus… We know that if you love this land, you pay for it…
And we want the future generations, our children and grandchildren would not have to pay dearly the price that the previous generations had to pay, that they live freely and love freely… That graffiti such as we saw in the streets of Nicosia would multiply and we would smile, our heart warming… And everyone would embrace the loves of this land, its history and its culture…
Costas, we too love you…"
(BESIM BAYSAL – August 2019)

31.8.2019

Photos:
*** Old Photo of Ayios Loukas neighbourhood…
*** Grafitti in Turkish on a wall in the southern part of Nicosia saying `I love you my dear, Costas`
*** The flower "tulli" given to us by Efendi Dede still survives in our house…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 29th of September 2019, Sunday. Same article was published in the YENIDUZEN newspaper in Turkish on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" on the 30th of August 2019 and the link is:

http://www.yeniduzen.com/aylukada-efendi-dedenin-huzunlu-oykusu-14392yy.htm

Stories from the Agios Loucas neighbourhood: The Efendi Dede and the tragedy of his love…

Stories from the Agios Loucas neighbourhood: The Efendi Dede and the tragedy of his love…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Today I would like to share with my readers an article written by our dear friend Besim Baysal whose father was born and grew up in the mixed neighbourhood of Agios Loucas, Nicosia…
This neighbourhood had become the target of fascists back in the 50s pushing people to leave the area…
Here is the article of Besim Baysal:
"A person develops his or her character and culture in line with the town he or she is born in, grew up, rode his or her first bicycle, first motor, toured the streets with the car, drank his first beer, held the hand of his girlfriend for the first time… Naturally there develops a passionate love with him and the place he lives in. That is why for many of us Nicosia is sometimes unbearable but most of the time a town we cannot give up.
Most of the time we can feel this love inside us while walking from one place to another or driving our car or bicycle in our daily lives.
It is not clear whether we want to spend our life here or whether we have had to stay here, the contradiction is in conflict with Nicosia… Nicosia offers us a historical life of thousands of years, resembling with the feelings of finding our loved one or reaching out to her…
There is love in every single square centimetre in Nicosia: in time our heart is not enough to fit its historical experiences and love…
In the previous weeks, in the southern part of Nicosia I saw a graffiti on a wall and it was quite impressive… This graffiti written in Turkish was as though it would reunite the loves in Nicosia… It was a picture of a wonderful will bringing back historical memories in our minds…
A few words of love in Turkish but it was as though it was as strong as to be able to change the fate of the island… It was a declaration against partition and against history… It said: "My dear I love you so much – Costas" ("Canim seni cok seviyorum – Kostas")

THE NEIGHBOURHOOD OF AGIOS LOUCAS
Agios Loucas which still stands with its church and its mosque, here it is… It shouts out what it has lived through with its small bakkalis and its coffeeshop, with its fourno and its small tavern… But every morning it shouts out its love… Pass from its streets every morning once again if you can… Don't ever change your course: these streets connect you to Nicosia, Nicosia connects you to Cyprus and Cyprus is connected to love with these streets… Springing out of history, it wanted to come to the surface once again, charging our memory…
Maybe we know, maybe it does not come to our minds since first fascism, and then the culture of consuming made an impact and made us forget: Falling in love in Cyprus means having to pay for it… It means losing your identity… It means losing your language, your religion, your relatives and even your friends… This island is surrounded by stories of great loves… And its negative aftershocks still continue until today…
There was even a law about it – it was passed during the British colonial years. A Greek Cypriot could not marry a Turkish Cypriot; you had to change your religion and your name and only if you did that you could legally be married. That meant if you were a Turkish Cypriot, you had to become a Greek Cypriot and if you were born as a Greek Cypriot, you had to become a Turkish Cypriot. There was no other way…
It was a big challenge of life for all of us: How much did you love the person you were in love with? I wonder how many persons gave up on his or her love due to these reasons…The other question that comes to mind is who resisted these laws, the state, the communities and their families for their love and who paid for it almost choosing death?

THE MOVIE OF AKAMAS SHOWING THE SILENT RESISTANCE OF LOVE…
Our island was split into two in 1974. The example of one such love was part of the documentary `Our Wall` by Niyazi Kizilyurek and Panicos Chrysanthou. Panicos Chrysanthou made the movie `Akamas` in order to show the silent resistance of love…
There were love stories of Nicosia that were not quite well known that were cut off in 1974 and that rose up with flames in 2003. After 30 years… These loves were great loves who would meet their loved ones after waiting for 30 years… It was now concrete, you could touch it, it was visible… These are the legends of Nicosia, some are in the memory but all of them would be told verbally… It is like the contradiction of being divided as Nicosia – feeling a longing from the northern part to the southern part and from the southern part to the northern part of the town…

THE NEIGHBOURHOOD OF AGIOS LOUCAS…
Before the fighting of the period 1955-1958, Agios Loucas was one of the beautiful and historical neighbourhoods of Nicosia where Turkish Cypriots and Greek Cypriots lived together in friendship… It was also one of the areas hosting love and marriages between Turkish Cypriots and Greek Cypriots. The generations born after 1974 only know the Agios Loucas church as the place hosting HAS-DER, a cultural association of Cypriot folklore. But before that there used to be a big panagiri (festival) organised here where children regardless of their ethnicity would have fun… The panagiri of Agios Loucas would be hosted by the Agios Loucas church and the Agios Loucas neighbourhood.
In those years there lived a lot of families here who were living proof that love did not recognize nationality… These were families of Turkish Cypriots and Greek Cypriots who had fallen in love and would live together despite the colonial law… It was a mixed life and a mixed neighbourhood that could survive until the 1955s…
My father would have classmates in the Ataturk Primary School at Yenidjami born out of such love…
The `Underground Organisation` would first knock on their doors, frighten them, then break their windows and even burned their houses… Those who wanted to save themselves would flee… They would take their kids and leave in 1955 and 1956…
In the street of the famous baker Minnosh, there had been two adjacent houses, both houses had been set up as homes with such love but when the neighbourhood became the target of Turkish Cypriot nationalists – that is the fascists and racists – the very first houses to be destroyed were these houses… Only the door of one of them is burned but the other house is completely burned down… The owners of these houses would have to flee to save their own lives and they would go abroad to live…

THE EFENDI DEDE OF AGIOS LOUCAS…
In the Yilancilar Street where my father was born in Agios Loucas, just across the house where he was born in there used to live his Efendi Dede. My father had no blood relation with his Efendi Dede but they had a relationship like a grandpa and a grandson. The street is now called the Turan Street. Until 1955, the Efendi Dede – his real name being Mehmet Kalfa – would live with his Greek Cypriot partner and their two sons under the same roof. As the mixed neighbourhoods were being terrorised from 1955 onwards, people would become a target and the Efendi Dede would be pushed to send his wife and kids away from his house. Their lives would become chaos… Efendi Dede would try to hold on to life alone… His wife would come when she found the opportunity to see him, to clean up, to cook for him and to embrace each other… When my father's family would move from that street to the Kuchuk Medrese Street in Yenidjami neighbourhood, he would not cut off his relationship with his Efendi Dede. He continued to go and see him… On special days like Bayram, my father would go to visit him. And Efendi Dede would walk slowly towards Yenidjami to go and see my father and give him some `Bayramlik` (small amount of money given to kids during the festivities of Bayram).
When my father went to Ankara for treatment in 1969, he would go and visit him before his departure but when he would come back, he would not find Efendi Dede… Efendi Dede would not survive and would pass away…

WE KNOW THAT IF YOU LOVE THIS LAND, YOU PAY FOR IT…
We know that a lot of Cypriots had paid dearly for falling in love in Cyprus… We know that if you love this land, you pay for it…
And we want the future generations, our children and grandchildren would not have to pay dearly the price that the previous generations had to pay, that they live freely and love freely… That graffiti such as we saw in the streets of Nicosia would multiply and we would smile, our heart warming… And everyone would embrace the loves of this land, its history and its culture…
Costas, we too love you…"
(BESIM BAYSAL – August 2019)

31.8.2019

Photos:
*** Old Photo of Ayios Loukas neighbourhood…
*** Grafitti in Turkish on a wall in the southern part of Nicosia saying `I love you my dear, Costas`
*** The flower "tulli" given to us by Efendi Dede still survives in our house…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 29th of September 2019, Sunday. Same article was published in the YENIDUZEN newspaper in Turkish on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" on the 30th of August 2019 and the link is:

http://www.yeniduzen.com/aylukada-efendi-dedenin-huzunlu-oykusu-14392yy.htm

Ιστορίες από τη γειτονιά Αγίου Λουκά: ο Efendi Dede και η τραγωδία της αγάπης του…

Ιστορίες από τη γειτονιά Αγίου Λουκά: ο Efendi Dede και η τραγωδία της αγάπης του…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Σήμερα θέλω να μοιραστώ με τους αναγνώστες μου ένα άρθρο που έγραψε ο αγαπητός μας φίλος Besim Baysal, του οποίου ο πατέρας γεννήθηκε και μεγάλωσε στη μιχτή γειτονιά του Αγίου Λουκά στη Λευκωσία…
Τη δεκαετία του '50 η γειτονιά αυτή είχε γίνει στόχος των φασιστών, σπρώχνοντας τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν την περιοχή…
Αυτό είναι το άρθρο του Besim Baysal:
«Ένα άτομο αναπτύσσει τον χαρακτήρα του/της και την κουλτούρα του/της σύμφωνα με την πόλη που γεννήθηκε, μεγάλωσε, οδήγησε το πρώτο του/της ποδήλατο, μοτοσυκλέτα, γύρισε τους δρόμους με το αυτοκίνητο, ήπιε την πρώτη μπύρα, κράτησε το χέρι της φίλης του για πρώτη φορά… Φυσικά αναπτύσσεται μια παθιασμένη αγάπη μεταξύ του και του μέρους όπου ζει. Γι αυτό για πολλούς από εμάς η Λευκωσία είναι μερικές φορές αφόρητη, αλλά τις περισσότερες φορές είναι μια πόλη που δεν μπορούμε να εγκαταλείψουμε.
Τις περισσότερες φορές μπορούμε να νιώσουμε αυτή την αγάπη μέσα μας, καθώς περπατούμε από το ένα μέρος στο άλλο ή καθώς οδηγούμε το αυτοκίνητο ή το ποδήλατο μας στην καθημερινότητα μας.
Δεν είναι ξεκάθαρο αν θέλουμε να περάσουμε τη ζωή μας εδώ ή αν έπρεπε να μείνουμε εδώ, η αντίφαση έρχεται σε σύγκρουση με τη Λευκωσία… Η Λευκωσία μας προσφέρει μια ιστορική ζωή χιλιάδων χρόνων, που μοιάζει με τα συναισθήματα της εξεύρεσης του/της αγαπημένου/ης μας ή της προσέγγισης του/της…
Υπάρχει αγάπη σε κάθε τετραγωνικό εκατοστό στη Λευκωσία: στο χρόνο, η καρδιά μας δεν είναι αρκετή για να χωρέσει τις ιστορικές της εμπειρίες και την αγάπη…
Τις τελευταίες βδομάδες, στο νότιο μέρος της Λευκωσίας είδα ένα γκράφιτι σε ένα τοίχο και ήταν αρκετά εντυπωσιακό… Το γκράφιτι που ήταν γραμμένο στα Τουρκικά ήταν σαν πως και θα επανένωνε τις αγάπες στη Λευκωσία… Ήταν μια εικόνα μιας υπέροχης θέλησης που έφερνε στο νου μας ιστορικές αναμνήσεις…
Μερικές λέξεις αγάπης στα Τουρκικά αλλά ήταν τόσο δυνατό που σαν πως και θα μπορούσε να αλλάξει τη μοίρα του νησιού… Ήταν μια δήλωση ενάντια στη διαίρεση και ενάντια στην ιστορία… Έλεγε: «Ψυχή μου σε αγαπώ πολύ – Κώστας» ("Canim seni cok seviyorum – Kostas")

Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ
Η γειτονιά του Αγίου Λουκά που υπάρχει ακόμα με την εκκλησία της και το τζαμί της, να την… Φωνάζει όλα όσα έχει ζήσει με τα μικρά μπακάλικα και το καφενείο, με το φούρνο της και τη μικρή της ταβέρνα… Όμως κάθε πρωί φωνάζει την αγάπη της… Περάστε ξανά από τους δρόμους της κάθε πρωί ξανά αν μπορείτε… Μην αλλάξετε ποτέ την πορεία σας: οι δρόμοι αυτοί σας συνδέουν με τη Λευκωσία, η Λευκωσία σας συνδέει με την Κύπρο και η Κύπρος είναι συνδεδεμένη με την αγάπη μέσα από αυτούς τους δρόμους… Βγαίνοντας από την ιστορία, ήθελε να έρθει ξανά στην επιφάνεια, αλλάζοντας την μνήμη μας…
Ίσως να ξέρουμε, ίσως να μην έρχεται στο μυαλό μας αφού πρώτα ο φασισμός και έπειτα η κουλτούρα του καταναλωτισμού έχει αφήσει τον αντίκτυπο και μας έκανε να ξεχάσουμε: Το να ερωτεύεσαι στην Κύπρο σημαίνει ότι πρέπει να πληρώνεις για αυτό… Σημαίνει να χάνεις την ταυτότητα σου… Σημαίνει να χάνεις τη γλώσσα σου, τη θρησκεία σου, τους συγγενείς σου, ακόμα και τους φίλους σου… Το νησί αυτό είναι περικυκλωμένο από ιστορίες μεγάλων αγαπών… Και οι αρνητικοί μετασεισμοί συνεχίζουν ακόμα μέχρι σήμερα…
Υπήρχε ακόμα και νόμος για αυτό – ψηφίστηκε στη διάρκεια της Βρετανικής αποικιοκρατίας. Ένα Ελληνοκύπριο άτομο δεν μπορούσε να παντρευτεί ένα Τουρκοκύπριο – έπρεπε να αλλάξεις τη θρησκεία και το όνομα σου και μόνο όταν το έκανες αυτό μπορούσες να παντρευτείς νόμιμα. Αυτό σήμαινε ότι αν ήσουν Τουρκοκύπριος, έπρεπε να γίνεις Ελληνοκύπριος και αν είχες γεννηθεί Ελληνοκύπριος, έπρεπε να γίνεις Τουρκοκύπριος. Δεν υπήρχε άλλος τρόπος…
Ήταν μια μεγάλη πρόκληση ζωής για όλους μας: Πόσο πολύ αγαπούσες το άτομο με το οποίο ήσουν ερωτευμένος; Αναρωτιέμαι πόσα άτομα εγκατέλειψαν την αγάπη τους για αυτούς τους λόγους… Το άλλο ερώτημα που έρχεται στο μυαλό μου είναι ποιοι αντιστάθηκαν σε αυτούς του νόμους, στο κράτος, τις κοινότητες και τις οικογένειες τους για την αγάπη τους και ποιοι πλήρωσαν για αυτό επιλέγοντας σχεδόν το θάνατο;

Η ΤΑΙΝΙΑ «ΑΚΑΜΑΣ» ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗ ΣΙΩΠΗΛΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ…
Το 1974 το νησί μας μοιράστηκε στα δύο. Το παράδειγμα μιας τέτοιας αγάπης ήταν μέρος του ντοκιμαντέρ με τίτλο «Το Τείχος μας» του Niyazi Kizilyurek και του Πανίκου Χρυσάνθου. Ο Πανίκος Χρυσάνθου έφτιαξε την ταινία «Ακάμας» για να δείξει την σιωπηλή αντίσταση της αγάπης…
Υπήρχαν ιστορίες αγάπης στη Λευκωσία που δεν ήταν τόσο γνωστές που αποκόπηκαν το 1974 και που ξανάναψαν το 2003. Μετά από 30 χρόνια… Οι αγάπες αυτές ήταν μεγάλες αγάπες που συνάντησαν τους αγαπημένους τους μετά από αναμονή 30 χρόνων… Ήταν πλέον συγκεκριμένες, μπορούσες να τις αγγίξεις, ήταν ορατές… Αυτοί είναι οι θρύλοι της Λευκωσίας, κάποιοι είναι στη μνήμη αλλά όλοι εξιστορούνται προφορικά… Είναι σαν την αντίθεση του να είσαι μοιρασμένος όπως τη Λευκωσία – να νιώθεις μια λαχτάρα από το βόρειο στο νότιο μέρος και από το νότιο στο βόρειο μέρος της πόλης…

Η ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ
Πριν τις μάχες της περιόδου 1955-58, ο Άγιος Λουκάς ήταν μια από τις όμορφες και ιστορικές γειτονιές της Λευκωσίας όπου Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι ζούσαν μαζί ως φίλοι… Ήταν επίσης μια από τις περιοχές που φιλοξενούσε αγάπες και γάμους μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων. Οι γενιές που γεννήθηκαν μετά το 1974, γνωρίζουν την εκκλησία του Αγίου Λουκά ως το μέρος που φιλοξενεί το HAS-DER, τον πολιτιστικό σύνδεσμο Κυπριακής λαογραφίας. Όμως πριν από αυτό εκεί γινόταν το μεγάλο πανηγύρι (φεστιβάλ) που διοργανώνεται, όπου περνούσαν όμορφα τα παιδιά ανεξάρτητα από την εθνικότητα τους… Το πανηγύρι του Αγίου Λουκά φιλοξενείτο από την εκκλησία του Αγίου Λουκά και τη γειτονιά του Αγίου Λουκά.
Εκείνα τα χρόνια ζούσαν εκεί πολλές οικογένειες που ήταν ζωντανή απόδειξη ότι η αγάπη δεν αναγνωρίζει εθνικότητα… Ήταν οικογένειες Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων που είχαν ερωτευτεί και που ζούσαν μαζί παρόλο τον αποικιακό νόμο… Ήταν μια μιχτή ζωή και μια μιχτή γειτονιά που επιβίωσε μέχρι το 1955…
Ο πατέρας μου είχε συμμαθητές στο Δημοτικό Σχολείο Ataturk στο Yenidjami που γεννήθηκαν από τέτοιες αγάπες…
Η «Υπόγεια Οργάνωση» πρώτα κτύπησε στην πόρτα τους, τους εκφόβισε και μετά έσπαζε τα παράθυρα τους και ακόμα έκαψε και τα σπίτια τους… Εκείνοι που ήθελαν να σώσουν τον εαυτό τους έφυγαν… Πήραν τα παιδιά τους και έφυγαν το 1955 και το 1956…
Στο δρόμο του διάσημου φούρναρη Minnosh, υπήρχαν δύο σπίτια το ένα δίπλα στο άλλο, και τα δύο σπίτια ήταν σπίτια με τέτοια αγάπη, αλλά όταν η γειτονιά έγινε στόχος των Τουρκοκύπριων εθνικιστών – δηλαδή φασιστών και ρατσιστών – ήταν τα πρώτα σπίτια που καταστράφηκαν… Η πόρτα του ενός από τα σπίτια αυτά είχε καεί, αλλά το άλλο σπίτι είχε καεί εντελώς… Οι ιδιοκτήτες των σπιτιών αυτών αναγκάστηκαν να φύγουν για να σώσουν τη ζωή τους και πήγαν για να ζήσουν στο εξωτερικό…

Ο EFENDI DEDE ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΟΥΚΑ…
Στην οδό Yilancilar όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου στον Άγιο Λουκά, ακριβώς απέναντι από το σπίτι που γεννήθηκε, ζούσε ο Efendi Dede του. Ο πατέρας μου δεν είχε συγγένεια αίματος με τον Efendi Dede του, αλλά είχαν μια σχέση παππού και εγγονού. Ο δρόμος τώρα ονομάζεται οδός Turan. Μέχρι το 1955 ο Efendi Dede – το πραγματικό του όνομα ήταν Mehmet Kalfa – ζούσε με την Ελληνοκύπρια σύντροφο του και τους δύο γιούς του κάτω από την ίδια στέγη. Καθώς οι μιχτές γειτονιές τρομοκρατούνταν από το 1955 και μετά, οι άνθρωποι στοχοποιούνταν και ο Efendi Dede πιέστηκε για να διώξει τη γυναίκα και τα παιδιά του από το σπίτι του. Η ζωή τους έγινε χάος… Ο Efendi Dede προσπάθησε να κρατηθεί μόνος στη ζωή… Η γυναίκα του ερχόταν όποτε έβρισκε ευκαιρία για να τον δει, να καθαρίσει, να του μαγειρέψει και να αγκαλιαστούν… Όταν η οικογένεια του πατέρα μου μετακόμισαν από εκείνο το δρόμο και πήγαν στην οδό Kuchuk Medrese στη γειτονιά Yenidjami, δεν διέκοψε τη σχέση του με τον Efendi Dede του. Συνέχιζε να πηγαίνει και να τον βλέπει… Σε ξεχωριστές μέρες όπως το Μπαϊράμι, ο πατέρας μου πήγαινε για να τον επισκεφτεί. Και ο Efendi Dede περπατούσε αργά προς το Yenidjami για να πάει να δει τον πατέρα μου και να του δώσει το Bayramlik (μικρό χρηματικό ποσό που δίνεται στα παιδιά στις γιορτές του Μπαϊραμιού).
Όταν το 1969 ο πατέρας μου θα πήγαινε στην Άγκυρα για θεραπεία, πήγε και τον επισκέφτηκε πριν να φύγει. Όμως όταν επέστρεψε δεν βρήκε τον Efendi Dede… Ο Efendi Dede δεν επέζησε και πέθανε…

ΞΕΡΟΥΜΕ ΟΤΙ ΑΝ ΑΓΑΠΑΣ ΤΗ ΓΗ ΑΥΤΗ, ΤΟ ΠΛΗΡΩΝΕΙΣ…
Ξέρουμε ότι πολλοί Κύπριοι πλήρωσαν ακριβά επειδή ερωτεύτηκαν στην Κύπρο… Ξέρουμε ότι αν αγαπάς τη γη αυτή, το πληρώνεις…
Και θέλουμε τις επόμενες γενιές, τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας να μην πρέπει να πληρώνουν ακριβά το τίμημα που έπρεπε να πληρώσουν οι προηγούμενες γενιές, να μπορούν να ζήσουν ελεύθερα και να αγαπούν ελεύθερα… Το γκράφιτι που είδαμε στους δρόμους της Λευκωσίας να πολλαπλασιαστεί και θα χαμογελούμε, η καρδιά μας θα ζεσταίνεται… Και όλοι θα αγκαλιάσουν τις αγάπες αυτής της γης, την ιστορία και τον πολιτισμό της…
Κώστα και εμείς σε αγαπούμε…»
(BESIM BAYSAL – Αύγουστος 2019)

Photos:
1. Παλιά φωτογραφία του μαχαλλά του Αγίου Λουκά
2. Το φυτό tuli που μας έδωσε Efendi Dede ακόμα είναι ζωντανό στο σπίτι μας
3. Γκράφιτι στο νότιο μέρος της Λευκωσίας που λέει "Ψυχή μου σε αγαπώ πολύ – Κώστας"


(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 29th of September 2019, Sunday. Same article was published in the YENIDUZEN newspaper in Turkish on my pages entitled "Cyprus: The Untold Stories" on the 30th of August 2019 and the link is:

http://www.yeniduzen.com/aylukada-efendi-dedenin-huzunlu-oykusu-14392yy.htm

Goodbye to Demetris Stroufos from Lysi…

Goodbye to Demetris Stroufos from Lysi…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Ten years ago, on a November morning I had gone to Lysi to meet a dear friend in order to investigate about the `missing persons` and to look at some possible burial sites around Lysi and Sinda…
We had gone and picked up a Turkish Cypriot witness from Sinda who knew some burial sites and he would show us these places…
Between the road from Sinda to Lysi, a dirt track road, there was an elaborate well and we had gone there as well… It was called `The well of Kallis`…
He had told us the story of Demetris Stroufos who had been an old man in vraka and how he heard that they had thrown him in this well and the old man had tried to climb back up and how they would throw him back in that well again…
When I say `they`, I mean some Turkish Cypriots from Sinda, who had killed not only Demetris Stroufos but also some other Greek Cypriots from Lysi… We have managed with this friend's and with the old man's help to show the burial sites of these `missing` and when CMP dug in the places we showed, they found the remains of most of the `missing` persons from Lysi… Together with our wonderful friend Kyriacos Andreou from Lysi, we would continue to work and Kokos Yeropapas would also join us in our trips to Sinda and the surrounding areas…
Like so many others, Demetris Stroufos had been killed because the killers wanted to take his animals…
My Turkish Cypriot witness had told me ten years ago, that they had killed him in order to take his flock…
`They shot him and threw him in the well` he had told me `but he did not die and he started climbing up the well… In this big well, there was also a ladder. He had climbed over the `tavlarka` (a deck inside the well just over the water for placing the centrifugal water pump which had access to the top by a metal ladder for easier pump maintenance) and was shaking the ladder… So one of those who shot him went inside the well and shot him again and threw him down again…`
This was a very old, rectangular well of stone, almost an antique… It had other chain of wells connected to it, the `laoumia`… He would remember seeing the dead body over the water in the well for some time…
The well where Demetris Stroufos had been buried was somehow not excavated by the Cyprus Missing Persons' Committee for many years to come… It took CMP a whole of nine years to excavate this well… We had shown the well back in 2009 and then in 2010 to the officials of the CMP – and each time we went to the area to investigate, we would pass from there and look at this well… It was as if we were saying to Stroufos, `Don't worry, eventually they will find you here…`
Nine years is a long time – they were saying that the owner of the well was not giving `permission` to dig in his well… That there was water in the well so it was impossible to dig… They were talking about various different pretexts about why the well was not being explored…
Then finally last year, after a lapse of a whole nine years, we saw that the CMP started exploring the well…
They would bring expert well diggers who would take out the water from the well with pumps and instead of making a ramp and destroying this beautiful well, they would take out all the soil and all the water from the well to find the remains of Demetris Stroufos, just like my witness had told me and the CMP ten years ago that yes, he was inside this well…
So on the 19th of August 2019, we would go together with Kyriacos Andreou to attend his funeral in Larnaca so that I could say goodbye to him…
Hello and goodbye dear Demetris Stroufos…
You were one of the innocent who died in the hands of some evil Turkish Cypriots, ignorant and greedy, eager to steal your flock and make it `theirs`… So many Turkish Cypriots and Greek Cypriots were killed both in the 1963-64 conflict and in the war in 1974 who had nothing to do with the conflict. They were not soldiers, they were civilians minding their animals, trying to raise their children, working, sweating it out, building their homes, caring for their gardens, hugging their loved ones…
They were taken from the streets they were travelling on, they were taken from the fields they were working in, killed and thrown in a well or buried in a field… When they committed such terrible crimes of killing some people from `the other community`, they would wrap a blanket around themselves like a cape called `patriotism` - this was to cover up the murder of the innocent… `Patriotism` would hide the flocks they stole, the houses and fields they would take over and these `ultra-nationalists` like the cowboys of the wild west would prosper out of the misery of others… They would be the first to stand against any sort of `solution` to the `Cyprus problem`, afraid that their dirt and their war crimes would come out and become visible, if our two communities started communicating with each other and sharing their stories… They would fear peace and reconciliation like they would fear death…
I would search for the innocent victims dear Demetris, just as I was searching for you, just as I searched for Michalis Pekri from Vatyli, Rifat Salih from Lefka, Huseyin Ahmet Kamber and his wife Shefika Huseyin from Pervolia-Trikomo and so many others… They were all killed and thrown in the wells – Pekri was in a well that was deeper than 30 meters in Vatyli… Rifat Salih, together with the young boy Ertan Ali from Lefka was in a well outside Kokkinotrimitia… Huseyin Ahmet Kamber and his wife Shefika were in a well in Trikomo, just outside the wheat warehouse…
They had killed, some evil Turkish Cypriots and some evil Greek Cypriots and would try to hide the bodies and where to bury them but the well that became the graves of so many…
I would search for them dear Demetris – and some of them I would find through the help of my wonderful readers from both the Turkish Cypriot and Greek Cypriot communities…
I feel grateful that after 10 years, your remains were found in the well we had shown… I feel grateful that my wonderful reader and the old man – our witness – had shown us this well… I thank them with all my heart…
Even though we have some evil Turkish Cypriots and evil Greek Cypriots that we are forced to live with, we also have kind-hearted Turkish Cypriots and kind-hearted Greek Cypriots with compassion towards the other community and who help us… For this, I am grateful because this is the source of our hope for this land…
May you rest in peace now dear Demetris Stroufos… May you rest in peace finally in your grave in Larnaca…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 22nd of September, 2019.

Photo 1: The well we showed to the CMP in 2009 – that is ten years ago – and then in 2010... Here the CMP archaeologist at that time taking notes about the well... We would continue to show this well to the officials of the CMP since there were eye witnesses telling us the story of Demetris Stroufos and giving details about how he was thrown in this well... From the time we showed this well and wrote the story ten years ago, it would take a decade for the remains of Demetris Stroufos to be exhumed, identified and buried by his family...

Photo 2: The sad wife of Demetris Stroufos, Maria Strufos at the funeral... She is 95 years old...

Αντίο στο Δημήτρη Στρούφο από τη Λύση…

Αντίο στο Δημήτρη Στρούφο από τη Λύση…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ένα πρωινό του Νοέμβρη πριν από δέκα χρόνια, είχα πάει στη Λυση για να συναντήσω ένα αγαπητό φίλο για να ερευνήσουμε για τους «αγνοούμενους» και να κοιτάξουμε κάποιους πιθανούς τόπους ταφής στη Λύση και τη Σίντα…
Είχαμε πάει και να πάρουμε ένα Τουρκοκύπριο μάρτυρα από τη Σίντα, ο οποίος ήξερε κάποιους τόπους ταφής και μας έδειξε αυτά τα μέρη…
Στο δρόμο μεταξύ Σίντας και Λύσης, που είναι ένας χωματόδρομος, υπήρχε ένα περίπλοκο πηγάδι και είχαμε πάει και εκεί… Ονομαζόταν «πηγάδι του Καλλή»…
Μας είχε πει την ιστορία του Δημήτρη Στρούφου που ήταν ένας ηλικιωμένος άντρας με βράκα και πως είχε ακούσει ότι τον είχαν ρίξει σε αυτό το πηγάδι και ο ηλικιωμένος άντρας προσπάθησε να σκαρφαλώσει και πως τον ξαναέριξαν σε εκείνο το πηγάδι…
Όταν λέω «αυτοί», εννοώ κάποιους Τουρκοκύπριους από τη Σίντα, που είχαν σκοτώσει όχι μόνο το Δημήτρη Στρούφο αλλά και κάποιους άλλους Ελληνοκύπριους από τη Λύση… Με τη βοήθεια αυτού του φίλου και του ηλικιωμένου άντρα είχαμε καταφέρει να δείξουμε τους τόπους ταφής αυτών των «αγνοουμένων» και όταν η ΔΕΑ έσκαψε στα μέρη που είχαμε δείξει, βρήκαν τα οστά των περισσότερων «αγνοούμενων» από τη Λύση… Μαζί με τον θαυμάσιο φίλο μας Κυριάκο Αντρέου από τη Λύση συνεχίσαμε να εργαζόμαστε και μαζί μας στα ταξίδια μας στη Σίντα και τις γύρω περιοχές ήρθε και ο Κόκος Γερόπαπας…
Όπως τόσοι πολλοί άλλοι, ο Δημήτρης Στρούφος είχε σκοτωθεί διότι οι δολοφόνοι του ήθελαν να πάρουν τα ζώα του…
Ο Τουρκοκύπριος μάρτυρας μου μου είχε πει πριν από δέκα χρόνια ότι τον είχαν σκοτώσει για να πάρουν το κοπάδι του…
«Τον πυροβόλησαν και τον έριξαν στο πηγάδι» μου είχε πει «αλλά δεν πέθανε και ξεκίνησε να σκαρφαλώνει στο πηγάδι… Σε αυτό το μεγάλο πηγάδι υπήρχε και σκάλα, είχε σκαρφαλώσει πάνω από την «ταβλαρκά» (μέρος μέσα στο πηγάδι σαν εξέδρα ακριβώς πάνω από το νερό για τοποθέτηση της αντλίας φυγοκέντρισης νερού που είχε πρόσβαση στην επιφάνεια με μεταλλική σκάλα για καλύτερη συντήρηση της αντλίας) και άρχισε να κουνά την σκάλα… Έτσι ένας από εκείνους που τον πυροβόλησαν και μπήκε μέσα στο πηγάδι και τον πυροβόλησε ξανά και τον έριξε ξανά μέσα στο πηγάδι…»
Αυτό ήταν ένα πολύ παλιό, ορθογώνιο πηγάδι φτιαγμένο από πέτρα, σχεδόν αρχαίο… Είχε συνδεδεμένα μαζί του μια σειρά από άλλα πηγάδια, τα «λαούμια»… Θυμήθηκε ότι έβλεπε το νεκρό σώμα πάνω στο νερό στο πηγάδι για κάποιο καιρό…
Το πηγάδι όπου είχε θαφτεί ο Δημήτρης Στρούφος για κάποιο λόγο δεν είχε σκαφτεί από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων για αρκετά χρόνια μετά… Χρειάστηκαν εννιά χρόνια για να σκάψει η ΔΕΑ το πηγάδι αυτό… Είχαμε δείξει το πηγάδι στους λειτουργούς της ΔΕΑ το 2009 και μετά το 2010 – και κάθε φορά που πηγαίναμε στην περιοχή για έρευνες περνούσαμε από εκεί και βλέπαμε το πηγάδι αυτό… Ήταν σαν πως και λέγαμε στον Στρούφο «Μην ανησυχείς, στο τέλος θα σε βρούνε εδώ…»
Εννιά χρόνια είναι πολύς καιρός – έλεγαν ότι ο ιδιοκτήτης του πηγαδιού δεν έδινε «άδεια» για να σκάψουν στο πηγάδι του… Ότι υπήρχε νερό στο πηγάδι έτσι ήταν αδύνατο να σκάψουν… Μιλούσαν για διάφορες προφάσεις για το λόγο που το πηγάδι δεν ερευνήθηκε…
Τελικά πέρσι, μετά από εννιά ολόκληρα χρόνια, είδαμε ότι η ΔΕΑ ξεκίνησε να ερευνά το πηγάδι…
Έφεραν έμπειρους εκσκαφείς πηγαδιών που έβγαλαν το νερό από το πηγάδι με αντλίες και αντί να φτιάξουν ράμπα και να καταστρέψουν αυτό το όμορφο πηγάδι, έβγαλαν όλο το χώμα και όλο το νερό από το πηγάδι για να βρουν τα οστά του Δημήτρη Στρούφου, ακριβώς όπως μας είχε πει ο μάρτυρας μου σε μένα και τη ΔΕΑ πριν από δέκα χρόνια, ότι ναι, ήταν μέσα στο πηγάδι…
Έτσι στις 19 Αυγούστου 2019, πάμε μαζί με τον Κυριάκο Αντρέου για να παραστούμε στην κηδεία του στη Λάρνακα και να μπορέσω να τον αποχαιρετήσω…
Γειά σου και αντίο αγαπητέ Δημήτρη Στρούφο…
Ήσουν ένας από τους αθώους που πέθαναν στα χέρια κάποιων κακών Τουρκοκυπρίων, που ήταν αδαείς και άπληστοι, πρόθυμοι να κλέψουν το κοπάδι σου και να το κάνουν «δικό τους»… Τόσοι πολλοί Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν και στις συγκρούσεις του 1963-64 και στον πόλεμο το 1974, οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με τη σύγκρουση. Δεν ήταν στρατιώτες, ήταν πολίτες που ασχολούνταν με τα ζώα τους, προσπαθούσαν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, εργάζονταν, μοχθούσαν, έκτιζαν τα σπίτια τους, φρόντιζαν τους κήπους τους, αγκάλιαζαν τους αγαπημένους τους…
Τους πήραν από τους δρόμους όπου ταξίδευαν, τους πήραν από τα χωράφια όπου δούλευαν, τους σκότωσαν και τους έριξαν σε ένα πηγάδι ή τους έθαψαν σε ένα χωράφι… Όταν διέπραξαν τέτοια τρομερά εγκλήματα και σκότωναν ανθρώπους από «την άλλη κοινότητα», τυλίγονταν με μια κουβέρτα σαν κάπα που ονομαζόταν «πατριωτισμός» - αυτό ήταν για να καλύψουν τη δολοφονία αθώων… Ο «πατριωτισμός» έκρυβε τα κοπάδια που έκλεβαν, τα σπίτια και τα χωράφια που έπιαναν και αυτοί οι «υπέρ-εθνικιστές» όπως τους καουμπόηδες της άγριας δύσης ευημερούσαν με τη δυστυχία των άλλων… Ήταν οι πρώτοι που αντιτίθενται σε οποιαδήποτε μορφή «λύσης» στο «Κυπριακό πρόβλημα», φοβούμενοι ότι η βρωμιά τους και τα εγκλήματα πολέμου τους θα έβγαιναν στην επιφάνεια και θα γίνονταν ορατά, αν οι δύο κοινότητες μας άρχιζαν να επικοινωνούν μεταξύ τους και να μοιράζονται τις ιστορίες τους… Φοβούνται την ειρήνη και την συμφιλίωση όπως φοβούνται το θάνατο…
Ερεύνησα για τα αθώα θύματα αγαπητέ Δημήτρη, όπως ερευνούσα για σένα, όπως ερευνούσα για τον Μιχάλη Πεκρή από τη Βατυλή, το Rifat Salih από τη Λεύκα, το Huseyin Ahmet Kamber και τη γυναίκα του Shefika Huseyin από τα Περβόλια Τρικώμου και τόσους πολλούς άλλους… Όλοι τους σκοτώθηκαν και ρίχτηκαν σε πηγάδια – ο Πεκρή ήταν σε ένα πηγάδι στη Βατυλή με βάθος περισσότερο από 30 μέτρα… Ο Rifat Salih μαζί με το νεαρό αγόρι Ertan Ali από τη Λεύκα ήταν σε ένα πηγάδι έξω από την Κοκκινοτριμιθιά… Ο Huseyin Ahmet Kamber και η γυναίκα του Shefika ήταν σε ένα πηγάδι στο Τρίκωμο, ακριβώς έξω από την αποθήκη σιταριού…
Είχαν σκοτώσει, κάποιοι κακοί Τουρκοκύπριοι και κάποιοι κακοί Ελληνοκύπριοι και προσπάθησαν να κρύψουν τα πτώματα και που να τους έθαβαν παρά στο πηγάδι που έγινε ο τάφος για τόσους πολλούς…
Τους έψαξα αγαπητέ Δημήτρη – και κάποιους από αυτούς τους βρήκα με τη βοήθεια των θαυμάσιων αναγνωστών μου και από την Τουρκοκυπριακή και την Ελληνοκυπριακή κοινότητα…
Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη επειδή μετά από 10 χρόνια τα οστά σου βρέθηκαν στο πηγάδι που είχαμε δείξει… Αισθάνομαι ευγνωμοσύνη που οι θαυμάσιοι αναγνώστες μου και ο ηλικιωμένος άντρας – ο μάρτυρας μας – μας είχαν δείξει αυτό το πηγάδι… Τους ευχαριστώ με όλη μου την καρδιά…
Παρόλο που έχουμε κάποιους κακούς Τουρκοκύπριους και κακούς Ελληνοκύπριους με τους οποίους είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε, έχουμε επίσης καλόκαρδους Τουρκοκύπριους και καλόκαρδους Ελληνοκύπριους με συμπόνοια προς την άλλη κοινότητα και οι οποίοι μας βοηθούν… Γι αυτό είμαι ευγνώμων διότι αυτή είναι η πηγή της ελπίδας μας για αυτή τη γη…
Ας αναπαυθείς εν ειρήνη τώρα αγαπητέ Δημήτρη Στρούφο… Ας αναπαυθείς εν ειρήνη επιτέλους στον τάφο σου στη Λάρνακα…


(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 22nd of September, 2019.

Photo 1: The well we showed to the CMP in 2009 – that is ten years ago – and then in 2010... Here the CMP archaeologist at that time taking notes about the well... We would continue to show this well to the officials of the CMP since there were eye witnesses telling us the story of Demetris Stroufos and giving details about how he was thrown in this well... From the time we showed this well and wrote the story ten years ago, it would take a decade for the remains of Demetris Stroufos to be exhumed, identified and buried by his family...

Photo 2: The sad wife of Demetris Stroufos, Maria Strufos at the funeral... She is 95 years old...

Memories from Ayios Lucas and Ayios Kassianos...

Memories from Ayios Lucas and Ayios Kassianos...

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Giorgos Olimpios was born in 1948 in the Ayios Lucas neighbourhood, a mixed neighbourhood where the sound of the bells of the church Ayios Lucas, would mix with the call for prayers of the Akkavuk Mesdjit. Ayios Lucas, like Tahtakala, Ayios Andreas (Tophane), Ayios Kassianos, Omerge and Yenicami, was a mixed neighbourhood... Turkish Cypriot and Greek Cypriot families would live together in the same street, next to each other, struggling to survive on this island, trying to work and raise their children, to bring food to their families... In the yard of Ayios Lucas would be held a `panayiri` every year, a famous `panayiri` that would last four days and four nights... Local food would be sold here and both Turkish Cypriots and Greek Cypriots would visit this food fair to buy and sell... These were poor neighbourhoods, workers renting houses and changing houses quite often... They were all trying to survive, helping each other out and not thinking too much about `politics` - the real life was harsh: It was after the Second World War and Cyprus was still a British colony... Soon, Cyprus would join the anti-colonial struggle blazing the other colonies of the West, in far out places... And this would affect these mixed neighbourhoods since the `agenda` would change from `anti-colonial` to a rift between Turkish Cypriots and Greek Cypriots with the help of other `players` and would carry our island all the way to the actual division of our island...
The father of Giorgos, Michalis Olimpios was a chair maker. He had moved from Limassol to Nicosia in the 1920s and had set up his workshop at Arasta, a colourful street of vendors and producers... At the Arasta Street, that leads to Agia Sophia, another mixed area, would be shoemakers, jewellers, helvaci and mirror makers and next to Agia Sophia would be the big pantapoulia (market) for fresh fruit, vegetables and meat. Butchers would also work together in this market... In 1952-53, Michalis Olimpios would move his shop a bit further, to inside the Ayios Andonis Khani, just behind the famous helva makers... The family would also change houses many times since they were only tenants and finally in 1958, they would end up at a house in Ayios Kassianos, another mixed neighbourhood.
Now Giorgos was 10 and his brother Savvas was 8.5 – in the morning as they would go to the Ayios Kassianos Primary School, they would throw stones at the Turkish Cypriot kids under the walls, around the PEO hospital. But in the afternoon after they got back home, they would play with the Turkish Cypriot neighbour kids, as though nothing had happened and they would not wonder why this was so... According to the memories of Panicos Neocleous, he too would throw stones as a kid at the Turkish Cypriot kids in Tahtakala – Turkish Cypriot and Greek Cypriot children, according to the `mood` of those times were already having street fighting with stones!
Already in 1956, Nicosia began to be divided. In 1958, this would be taken a step further and `fasariya` would be created in order to push `the other community` to go away from its traditionally mixed neighbourhood. In Omerge, some Turkish Cypriot houses would be set on fire by some Greek Cypriots but other Greek Cypriot neighbours would run to extinguish the fires... They had tried to burn the house of Mehmet Hakki, a bakkalis who had a shop in the area of Pantapoulion but his good hearted neighbour, Panayi, a boyadji would extinguish the fire... While trying to throw water from his balcony, Panayi would fall and break his leg... The house of Shefika Durduran would also be set on fire but again, some other Greek Cypriot neighbours would extinguish that fire...
In 1958 in the summer months, Giorgos Olimpios, despite his father's warnings not to go out, would not listen to him and would go to the school of Ayios Kassianos to play with his 8.5 year old brother Savvas. Michalis Olimpios, after seeing that there were some extreme nationalist youth of TMT roaming the streets, would start getting worried and would go to the school to collect his sons... Just as we was walking back home, holding the hands of his two kids, the young TMT guys would kick him in the back, he would fall and they would start kicking his head, wounding him... Giorgos and Savvas Olimpios would watch horrified, the whole scene when their father was being beaten up without any pretext... In a few moments, kind hearted Turkish Cypriot neighbours would run to take him home and treat his wounds with a first aid kit. They would call Giorgos' mother, Kyriacou and she would arrange a car to come home from work and take her husband to the hospital. The mixed, quiet life was over and British soldiers would accompany the family, providing a truck to carry their belongings so they would move from Ayios Kassianos to Kaymakli...
The quiet life in the mixed neighbourhoods of Nicosia was over: Turkish Cypriots were pushed to leave and Greek Cypriots were pushed to leave so that the `TAKSIM` (partition) project would begin to take shape... Communities who lived together for centuries without bloodshed, people who helped each other, who ate together, who drank together now faced another `reality`: These would be the years when enmity would be breastfed, nurtured and grew up with mountains of lies... These would become years when masses of people would go to the streets at the strike of a tiny spark! The newly found `nationalism` would blind people and `heroes` would be found from among these masses who had no second thoughts when they attacked the properties or their lives... Among this chaos, good hearted Turkish Cypriots and Greek Cypriots did try to save each other as this would be the case throughout our history but their goodwill, kind heart and spirit would not be enough to compete with the `mainstream` feeling of `enmity` that was being pumped and fed with provocations from both sides. The `fashion` now was to attack and both the Greek Cypriots of Ayios Lucas and Turkish Cypriots of Omerge would be forced to leave, beginning the process of becoming refugees in their own land that would be repeated in the following years of 1963 and 1974...
When Giorgos began secondary school at Neapolis in Nicosia in 1963-64, one day one of his classmates would bring a real pistol into the classroom. His classmate did not know how to use it... They gathered around him, the whole class, to see this new `toy` and the boy while trying to sort out how to work it, the pistol fired, wounding the one who brought it to school and also another classmate. Another boy picked up the pistol smeared with blood and brought it to the headmaster and the boys were immediately sent to hospital for treatment. Next day, MAHI newspaper of Sampson would publish the photos of these two boys, with the `news` that `Turkish Cypriot extremists opened fire from the Lycee and wounded two Greek Cypriot students!` The Turkish Cypriot Lyceum was not even around Neapolis and Giorgos would be amazed at this `news` since the event took right in front of his eyes! The same line was followed in order to ignite the two communities against each other: The statue of Markos Drakos would be bombed and the blame would be put on the Turkish Cypriots, just as the Bayraktar Mosque would be bombed and the blame would be put on the Greek Cypriots. Our communities would only find out the truth years later but it would be too late because they had already been fooled at the time... One day at his school at Ayios Kassianos, Giorgos would see that someone had tried to put the canteen on fire but it was extinguished. When he would ask, they would tell him that `It was the Turkish Cypriots who did this...` They had found three cigarette butts and an empty pack, as `evidence` to this. Giorgos was puzzled and thought this strange. Years later he would find out that a Greek Cypriot, at the orders of another Greek Cypriot had tried to burn the canteen... Again, truth would come too late, too late after our country has been divided, too late after all the bloodshed, too late after so many tragic events has happened on this island...
With Giorgos, we go to visit Ayios Lucas neighbourhood, as well as Ayios Kassianos... Turkish Cypriots in these neighbourhoods have been almost completely replaced by the settlers from Turkey... There are only a few Turkish Cypriots living in the walled city and after 50 years, the memory of mixed neighbourhoods has been completely wiped out... I call many people but there are only a few who would remember a mixed life in Nicosia... Half a century has gone by and there are few who are alive who remember the days when our communities lived peacefully and worked together... The `success` of the `partition` project is also wiping out the memory of a collective life... Those who remember are old and after they die, these memories would disappear with them... I feel sad, just like Giorgos Olimpios for the way things have turned out...
`If we don't solve the Cyprus problem, first the Turkish Cypriots will be extinct, and then the Greek Cypriots... In 50 years, if the problem is not solved, there would be inhabitants of this island but these inhabitants will not be Cypriots...` he says...
We have lost something so precious that it cannot be replaced... The only thing we can manage is to save some memories about how it had been in the past and who played what role in the creation of the partition on this island that stands physically and psychologically across our communities...

4.2.2012

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 12th of February, 2012, Sunday.



Memories of a child from Akkavuk-Ayios Lucas...

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

After my interview with Giorgos Olimpios whose story was published in these pages in February, I go to speak with Huseyin Kaba who grew up in Ayios Lucas, once a multicultural mahalle (neighbourhood) in the centre of Nicosia, hosting both the Ayios Lucas Church, as well as the Mesdjit of Akkavuk (Mesdjit means mosque). Born in 1945, he had been born in Mora, his father's village. His father was the son of Kaba Mustafa, Salahi and his mother was the daughter of Andir Salih from Aphania. They had moved to Nicosia in 1948 when Huseyin was only three years old. In those times Mora and Aphania was almost mixed... Huseyin's father was working in the Nicosia Municipality as a messenger. First they would live in Tahtakala then they would move to Kaymakli... He remembers his neighbour Panayi who used to sell water in a carriage that was pulled by a horse. Then they would move to the Ayios Lucas neighbourhood and live on a street near the Akkavuk Mesdjit. He was five years old, it was 1950 and that year it had snowed in Nicosia... He would tell me what he remembers from those times:
`There were a lot of Greek Cypriots around Ayios Lucas... When I was walking to go to the primary school in later years, I remember seeing Greek Cypriot women wearing black, old women who would make gollifa, flaunes, buns and borekia to bring to the church during the times of panayiri (festivities). The papaz was living in the Laleli Street and these old women would take these to his house, I would see them as I passed by... I remember Yiannis effendi living in the Alsancak Street. He had a wife and a daughter; I don't remember any other children of his. They were living in a tiny house – there were two steps leading to his door. He had a small cart and he had built a wooden ramp to take out his cart out of his house. He was selling helva in this cart, both to Turkish Cypriots and Greek Cypriots. When he got out of the house, he would join his hands like a Budhist and turn towards the Akkavuk Mesdjit, making a small bow and then he would turn towards the Ayios Lucas Church and make a cross. He would say goodbye to his wife and set out to sell his helva... He would go all the way to the Phanaromeni Church and sell his helva... We would buy some helva from him, complete with blanched almonds and cinnamon on top, worth a piaster or half a piaster... We would eat the warm helva on the way to school and it would taste so good and sweet. I also remember the panayiri... The Panayiri of Ayios Lucas took part on the 18th of October and would last for four days... Turkish Cypriots would also participate in this panayiri. Turkish Cypriots would use the northeast part of the yard where they would sell shamishi and lokma... In the panayiri would be sucukkos, walnuts, whole nuts, every kind of pastelli and they would also be shish kebap sellers in carts... The smell would take over the whole mahalle!
I remember an Armenian woman who lived in our street, her name was Arpine and she was married to Kemal Sinemacioghlu. She used to work at CYTA, as well as her husband... She had good relations with her neighbours and spoke Turkish very well... She loved Anatolia – probably that was where her family came from. She's no longer alive. At one point there had been an earthquake at Varto, Anatolia and Ms. Arpine and Mr. Kemal had taken an orphan from Varto, adopting her as their child – she would grow up to be a teacher...
There was also a meyhaneci-bakkal (restaurant and supermarket owner) Loizou in this area. Loizou was a clean, smart man with a smiling face... There were six wine barrels in his restaurant... His small restaurant with four tables would smell of wine... On the weekends, all the neighbourhood would buy what they needed from Loizou. Since the restaurant was open, he would make them wait there and take the things they needed from his shop just next door because during British times, you had to close your supermarket on the weekends for one and a half days.
Those who drank in the meyhane of Loizou at the `bango` were his best `mushteris` (customers) and among them was my father. They would be served salted fish, yogurt, pastirma, cheese, chakistez, olives, tahini, gabbaris and bread. Late at night, the wife of Loizou would cook lentil soup in a stock made of bones, fried potatoes or fried pastirma with eggs and these would be `on the house`!
In 1956 people living in the Ayios Lucas neighbourhood were anxious and as the years passed by towards 1958, Greek Cypriots started leaving the neighbourhood. There was a Turkish Cypriot police chavushi (sergeant) called Nihat and two guys from EOKA killed him in our neighbourhood. Nihat had a brother who played football in a football club in the joint federation of Turkish Cypriots and Greek Cypriots. EOKA was following Nihat Chavush – two persons from EOKA had come and shot him in front of the house of Emine – we used to call her `Beautiful Emine` - when she heard the shots she ran out – a garutsa was coming so one of these EOKA guys turned back and the other EOKA guy stole the bicycle of our friend Gursel, struggling with him to take the bicycle... Emine jumped on the EOKA guy who had turned back and put him on the floor, almost wrestling with him and she was shouting out loud... The other guy who tried to steal the bicycle had got away and it was said that he went to hide in the house of the papaz of Ayios Lucas. Soon the police came and arrested the EOKA guy that Emine had caught. Sergeant Nihat had died in the street, bleeding to his death...
For the safety of Emine, they had made a proposal to her: They told her to choose between Turkey and England. They also gave her some money to leave the country and she left...
But after the killing of Sergeant Nihat in 1958, the Greek Cypriots of Ayios Lucas all left the neighbourhood. The Ayios Lucas Church was burnt three times... It wasn't only the Ayios Lucas Church that was burnt, it was also the Turkish Educational Club, further up, that was burnt on the 1st of May 1958 at night. This had been a club of progressive Turkish Cypriots who had been organized in PEO...
In those times Turkish Cypriots living in Greek Cypriot neighbourhoods would leave and Greek Cypriots living in Turkish Cypriot neighbourhoods would leave... A lot of people emigrated to London, both Turkish Cypriots and Greek Cypriots in 1958 after all these fasariyas. There were also economical reasons, people were poor, there was a lot of unemployment... My sister was living in Omerge and after the EOKA-TMT activities she left to come to live with us. I had an aunt Feride Hassan who lived in Aglandjia at the `Djenk Hill` - she exchanged her house with an Armenian and came to live in Nicosia, at Kumsal and was renting her house to a military doctor from Turkey with his wife and three kids... She tried to escape the conflict by even exchanging her house but death caught her in December 1963 when her house was attacked and she was killed as well as the wife and three kids of the doctor in her house... Her husband was also heavily wounded in that attack...
I feel very sad going to Akkavuk and Ayios Lucas... I see how the houses are coming apart... I feel very sad seeing how Nicosia has changed all over, not just our mahalle... I have written a book about my memories of Nicosia that will be published soon...`
I thank Huseyin Kaba and look forward to reading his book of memories about our divided Nicosia...

7.4.2012

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 29th of April, 2012, Sunday.

Αναμνήσεις από τον Άγιο Λουκά και τον Άγιο Κασσιανό…

Αναμνήσεις από τον Άγιο Λουκά και τον Άγιο Κασσιανό…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Ο Γιώργος Ολύμπιος γεννήθηκε το 1948 στη γειτονιά του Αγίου Λουκά, μια μικτή γειτονιά όπου ο ήχος των καμπάνων της εκκλησίας του Αγίου Λουκά αναμειγνυόταν με το κάλεσμα για προσευχή από το Akkavuk Mesdjit. Ο Άγιος Λουκάς, όπως ο Τακτακαλάς, ο Άγιος Ανδρέας (Tophane), ο Άγιος Κασσιανός, η Omerge και το Yenicami ήταν μικτή γειτονιά… Τουρκοκυπριακές και ελληνοκυπριακές οικογένειες ζούσαν μαζί στον ίδιο δρόμο, η μια δίπλα στην άλλη, αγωνιζόντουσαν για να επιβιώσουν στο νησί αυτό, προσπαθούσαν να δουλέψουν και να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, να φέρουν φαγητό στις οικογένειες τους… Στην αυλή του Αγίου Λουκά γινόταν πανηγύρι κάθε χρόνο, ένα γνωστό πανηγύρι που διαρκούσε τέσσερεις μέρες και τέσσερεις νύκτες… Εκεί πωλούνταν παραδοσιακά φαγητά και τόσο οι Τουρκοκύπριοι όσο και οι Ελληνοκύπριοι επισκέπτονταν το πανηγύρι για να αγοράσουν και να πουλήσουν πράγματα… Αυτές ήταν φτωχές γειτονιές, οι εργάτες ενοικίαζαν σπίτια και άλλαζαν σπίτια συχνά… Όλοι προσπαθούσαν να επιβιώσουν, βοηθώντας ο ένας τον άλλο χωρίς να σκέφτονται πολύ για «πολιτικά» - η πραγματική ζωή ήταν σκληρή: Ήταν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και η Κύπρος ήταν ακόμα Βρετανική αποικία… Σύντομα, η Κύπρος εντάχθηκε στον αντι-αποικιακό αγώνα που εκδηλωνόταν στις άλλες αποικίες στη Δύση, σε μακρινά μέρη…. Και αυτό επηρέασε αυτές τις μικτές γειτονιές αφού η «ατζέντα» άλλαξε από «αντι-αποικιακή» σε ρήξη μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων με τη βοήθεια των άλλων «παικτών» και έφερε το νησί μας μέχρι την πραγματική διαίρεση του νησιού μας…
Ο πατέρας του Γιώργου, Μιχάλης Ολύμπιος, έφτιαχνε καρέκλες. Είχε μετακομίσει στη Λευκωσία από τη Λεμεσό τη δεκαετία του '20 και είχε στήσει το εργαστήριο του στην Αραστά, ένα πολύχρωμο δρόμο με πωλητές και παραγωγούς… Στη οδό Αραστά, που οδηγεί στην Αγία Σοφία, μια άλλη μικτή περιοχή, υπήρχαν παπουτσήδες, κοσμηματοποιοί, άτομα που έφτιαχναν χαλουβά και καθρέφτες και δίπλα από την Αγία Σοφία ήταν το μεγάλο παντοπωλείο για φρέσκα φρούτα, λαχανικά και κρέας. Οι χασάπηδες επίσης εργάζονταν μαζί σε αυτή την αγορά… Το 1952-53 ο Μιχάλης Ολύμπιος μετέφερε το μαγαζί του λίγο πιο κάτω μέσα στο Χάνι του Αγίου Αντώνη, πίσω από τους διάσημους κατασκευαστές χαλουβά… Η οικογένεια άλλαξε επίσης σπίτια πολλές φορές αφού ήταν μόνο ενοικιαστές και τελικά το 1958 κατέληξαν σε ένα σπίτι στον Άγιο Κασσιανό, μια άλλη μικτή γειτονιά.
Τώρα ο Γιώργος ήταν 10 χρονών και ο αδελφός του Σάββας 8 ½ - το πρωί καθώς πήγαιναν στο Δημοτικό Σχολείο Αγίου Κασσιανού έριχναν πέτρες στα Τουρκοκύπρια παιδιά κάτω από τα τείχη, κοντά στο νοσοκομείο της ΠΕΟ. Όμως το απόγευμα, όταν επέστρεφαν στο σπίτι, έπαιζαν με τα Τουρκοκύπρια παιδιά της γειτονιάς, σαν πως και δεν είχε συμβεί τίποτα και δεν διερώτονταν για ήταν έτσι τα πράγματα… Σύμφωνα με τις αναμνήσεις του Πανίκου Νεοκλέους, όταν ήταν παιδί και αυτός έριχνε πέτρες στα Τουρκοκύπρια παιδιά στον Τακτακαλά – τα Τουρκοκύπρια και Ελληνοκύπρια παιδιά είχαν ήδη διαμάχες στους δρόμους με πέτρες σύμφωνα με την «διάθεση» της τότε εποχής!
Ήδη το 1956, η Λευκωσία άρχισε να είναι διαιρεμένη. Το 1958 αυτό προχώρησε ένα βήμα πιο κάτω και δημιουργούνταν «φασαρίες» για να σπρώξουν την «άλλη κοινότητα» μακριά από την παραδοσιακά μικτή γειτονιά της. Στην Omerge κάποιοι Ελληνοκύπριοι έβαλαν φωτιά σε κάποια τουρκοκυπριακά σπίτια, αλλά άλλοι Ελληνοκύπριοι γείτονες έτρεξαν να σβήσουν τις φωτιές… Είχαν προσπαθήσει να κάψουν το σπίτι του Mehmet Hakki, ενός μπακάλη που είχε το κατάστημα του στην περιοχή του παντοπωλείου αλλά ο καλόκαρδος γείτονας του Παναγής, ένας μπογιατζής, έσβησε τη φωτιά… Ενώ προσπαθούσε να ρίξει νερό από το μπαλκόνι του, ο Παναγής έπεσε και έσπασε το πόδι του… Έβαλαν φωτιά στο σπίτι της Shefika Durduran, αλλά πάλι κάποιοι άλλοι Ελληνοκύπριοι γείτονες έσβησαν εκείνη τη φωτιά…
Τους καλοκαιρινούς μήνες του 1958 ο Γιώργος Ολύμπιος παρά τις προειδοποιήσεις του πατέρα του να μην βγει έξω, δεν τον άκουσε και πήγε στο σχολείο του Αγίου Κασσιανού για να παίξει με τον 8 ½ χρονο αδελφό του Σάββα. Ο Μιχάλης Ολύμπιος όταν είδε ότι υπήρχαν ορισμένοι ακραίοι εθνικιστές νέοι της ΤΜΤ που γυρνούσαν στους δρόμους άρχισε να ανησυχεί και πήγε στο σχολείο για να πάρει τους γιους του… Ενώ περπατούσε πίσω προς το σπίτι, κρατώντας τα χέρια των δύο παιδιών του, οι νέοι της ΤΜΤ τον κλώτσησαν στην πλάτη, έπεσε και άρχισαν να κλωτσούν το κεφάλι του πληγώνοντας τον… Ο Γιώργος και ο Σάββας Ολύμπιος παρακολουθούσαν τρομοκρατημένοι όλη την σκηνή όπου ο πατέρας τους ξυλοκοπήθηκε χωρίς καμιά δικαιολογία… Σε λίγες στιγμές κάποιοι καλόκαρδοι Τουρκοκύπριοι γείτονες έτρεξαν για να τον πάρουν στο σπίτι και να φροντίσουν τις πληγές του με ένα κουτί πρώτων βοηθειών. Τηλεφώνησαν στη μητέρα του Γιώργου, την Κυριακού και κανόνισε αυτοκίνητο για να έρθει στο σπίτι από τη δουλειά και να πάρει το σύζυγο της στο νοσοκομείο. Η μικτή, ήσυχη ζωή είχε τελειώσει και Βρετανοί στρατιώτες συνόδευσαν την οικογένεια, παρέχοντας τους ένα φορτηγό για να μεταφέρουν τα υπάρχοντα τους και να μετακομίσουν από τον Άγιο Κασσιανό στο Καϊμακλί…
Η ήσυχη ζωή στις μικτές γειτονιές της Λευκωσίας είχε τελειώσει: οι Τουρκοκύπριοι ωθούνταν να φύγουν και οι Ελληνοκύπριοι ωθούνταν να φύγουν, ώστε να αρχίσει να υλοποιείται το σχέδιο «TAKSIM» (διχοτόμηση)… Οι κοινότητες που ζούσαν μαζί για αιώνες χωρίς αιματοχυσίες, άνθρωποι που βοηθούσαν ο ένας τον άλλο, που έτρωγαν μαζί, που έπιναν μαζί, ήταν τώρα αντιμέτωποι με μια άλλη «πραγματικότητα»: Αυτά ήταν τα χρόνια που τράφηκε η εχθρότητα, γαλουχήθηκε και μεγάλωσε με ένα βουνό από ψέματα… Αυτά έγιναν τα χρόνια στα οποία μάζες ανθρώπων έβγαιναν στους δρόμους με το παραμικρό! Ο «εθνικισμός», που πρόσφατα ανακαλύφθηκε, τύφλωσε τους ανθρώπους και βρίσκονταν «ήρωες» ανάμεσα στις μάζες που δεν έκαναν δεύτερη σκέψη όταν επιτίθονταν σε περιουσίες και ζωές… Στο χάος αυτό, οι καλόκαρδοι Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι προσπάθησαν να σώσουν ο ένας τον άλλο, όπως συνέβαινε σε όλη την ιστορία μας, όμως η καλή τους θέληση, η καλή τους καρδιά και πνεύμα δεν ήταν αρκετό για να συναγωνιστεί με το αίσθημα «εχθρότητας» που ήταν «στη μόδα» και που διοχετευόταν και τρεφόταν με προβοκάτσια και από τις δύο πλευρές. Η «μόδα» τώρα ήταν η επίθεση και ανάγκασαν τόσο τους Ελληνοκύπριους του Αγίου Λουκά όσο και τους Τουρκοκύπριους της Omerge να φύγουν, αρχίζοντας τη διαδικασία της προσφυγοποίησης στη δική τους γη που επαναλήφθηκε τα επόμενα χρόνια, το 1963 και το 1974…
Όταν ο Γιώργος άρχισε το γυμνάσιο στη Νεάπολη στη Λευκωσία το 1963-64, μια μέρα ένας από τους συμμαθητές τους έφερε στην τάξη ένα πραγματικό πιστόλι. Ο συμμαθητής του δεν ήξερε πώς να το χρησιμοποιεί… Όλη η τάξη μαζεύτηκε γύρω του για να δει αυτό το καινούργιο «παιγνίδι» και το αγόρι ενώ προσπαθούσε να καταλάβει πώς να το χρησιμοποιεί, το πιστόλι εκπυρσοκρότησε τραυματίζοντας αυτόν που το έφερε στο σχολείο και ένα άλλο συμμαθητή του. Ένα άλλο αγόρι πήρε το πιστόλι που ήταν γεμάτο αίμα και το πήρε στο διευθυντή και έστειλαν αμέσως τα αγόρια στο νοσοκομείο για θεραπεία. Την επόμενη μέρα, η εφημερίδα ΜΑΧΗ του Σαμψών δημοσίευσε τις φωτογραφίες αυτών των δύο αγοριών, με την «είδηση» ότι «Τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές άνοιξαν πυρ από το Λύκειο και πυροβόλησαν δύο Ελληνοκύπριους μαθητές!». Το Τουρκοκυπριακό Λύκειο δεν ήταν καν κοντά στη Νεάπολη και ο Γιώργος εκπλάγηκε με την «είδηση» αυτή, αφού το συμβάν έγινε μπροστά στα μάτια του! Η ίδια γραμμή ακολουθείτο για να ανάψει τη μια κοινότητα ενάντια στην άλλη: Το άγαλμα του Μάρκου Δράκου βομβαρδίστηκε και το φταίξιμο ρίχθηκε στους Τουρκοκύπριους, όπως και το τζαμί του Bayraktar βομβαρδίστηκε και το φταίξιμο ρίχθηκε στου Ελληνοκύπριους. Οι κοινότητες μας έμαθαν την αλήθεια μετά από χρόνια αλλά ήταν ήδη αργά διότι τότε είχαν ξεγελαστεί… Μια μέρα ο Γιώργος είδε στο σχολείο του στον Άγιο Κασσιανό ότι κάποιος είχε προσπαθήσει να βάλει φωτιά στην καντίνα αλλά η φωτιά σβήστηκε. Όταν ρώτησε του είπαν ότι «Ήταν οι Τουρκοκύπριοι που το έκαναν αυτό…» Βρήκαν τρία αποτσίγαρα και ένα άδειο πακέτο ως «αποδεικτικό στοιχείο». Ο Γιώργος ήταν μπερδεμένος και το θεώρησε παράξενο. Μετά από χρόνια έμαθε ότι ένας Ελληνοκύπριος, με τις διαταγές ενός άλλου Ελληνοκύπριου, προσπάθησε να κάψει την καντίνα… Πάλι, η αλήθεια ήρθε πολύ αργά, πολύ αργά μετά τη διαίρεση της χώρας μας, πολύ αργά μετά από όλη την αιματοχυσία, πολύ αργά μετά από τόσα τραγικά συμβάντα που έγιναν στο νησί αυτό…
Πάμε με το Γιώργο να επισκεφτούμε τις γειτονιές του Αγίου Λουκά και του Αγίου Κασσιανού… Οι Τουρκοκύπριοι έχουν αντικατασταθεί σχεδόν εξ' ολοκλήρου από έποικους από την Τουρκία… Υπάρχουν μόνο λίγοι Τουρκοκύπριοι που ζουν στην εντός των τειχών πόλη και μετά από 50 χρόνια, η ανάμνηση των μικτών γειτονιών έχει εντελώς εξαφανιστεί… Τηλεφωνώ σε πολλά άτομα αλλά υπάρχουν μόνο λίγοι που θυμούνται τη μικτή ζωή στη Λευκωσία… Πέρασε μισός αιώνας και λίγοι είναι ζωντανοί που θυμούνται τις μέρες όταν οι κοινότητες μας ζούσαν ειρηνικά και εργαζόντουσαν μαζί… Η «επιτυχία» του σχεδίου της «διχοτόμησης» εξαφανίζει επίσης και την ανάμνηση μιας συλλογικής ζωής… Αυτοί που θυμούνται είναι ηλικιωμένοι και όταν πεθάνουν, οι αναμνήσεις αυτές θα εξαφανιστούν μαζί τους… Νιώθω λυπημένη, όπως και ο Γιώργος Ολύμπιος, για τον τρόπο που εξελίχθηκαν τα πράγματα…
«Αν δεν λύσουμε το Κυπριακό πρόβλημα, πρώτα θα εξαφανιστούν οι Τουρκοκύπριοι και μετά και οι Ελληνοκύπριοι… Σε 50 χρόνια, αν δεν λυθεί το πρόβλημα, θα υπάρχουν κάτοικοι στο νησί αυτό αλλά οι κάτοικοι αυτοί δεν θα είναι Κύπριοι…», λέει…
Έχουμε χάσει κάτι τόσο πολύτιμο που δεν μπορεί να αντικατασταθεί… Το μόνο πράγμα που μπορούμε να καταφέρουμε είναι να διασώσουμε κάποιες αναμνήσεις για το πώς ήταν τα πράγματα στο παρελθόν και ποιος έπαιξε ποιο ρόλο στη δημιουργία της διχοτόμησης στο νησί που υπάρχει φυσικά και ψυχολογικά ανάμεσα στις κοινότητες μας…


(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 12th of February, 2012, Sunday.



Αναμνήσεις ενός παιδιού από το Akkavuk – Άγιος Λουκάς…

Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518

Μετά τη συνέντευξη μου με το Γιώργο Ολύμπιο, του οποίου η ιστορία δημοσιεύτηκε στις σελίδες αυτές το Φεβρουάριο, πάω για να μιλήσω με τον Huseyin Kaba, που μεγάλωσε στον Άγιο Λουκά, κάποτε ένα πολυπολιτισμικό μαχαλά στο κέντρο της Λευκωσίας, που φιλοξενούσε και την εκκλησία του Αγίου Λουκά και το Mesdjit (τζαμί) του Akkavuk. Γεννήθηκε το 1945 στη Μόρα, το χωριό του πατέρα του. Ο πατέρας του ήταν ο γιός του Kaba Mustafa, ο Salahi και η μητέρα του ήταν η κόρη του Andir Salih από την Αφάνεια. Μετακόμισαν στη Λευκωσία το 1948 όταν ο Huseyin ήταν μόλις τριών χρονών. Εκείνο τον καιρό η Μόρα και η Αφάνεια ήταν σχεδόν μικτά χωριά… Ο πατέρας του Huseyin εργαζόταν ως κλητήρας στο Δημαρχείο Λευκωσίας. Πρώτα έζησαν στον Τακτακαλά και μετά μετακόμισαν στο Καϊμακλί… Θυμάται το γείτονα του τον Παναγή που πουλούσε νερό με μια άμαξα με άλογο. Μετά μετακόμισαν στη γειτονιά του Αγίου Λουκά και ζούσαν σε ένα δρόμο κοντά στο Akkavuk Mesdjit. Ήταν πέντε χρονών το 1950 και εκείνη τη χρονιά χιόνισε στη Λευκωσία. Μου εξιστορεί αυτά που θυμάται από την εποχή εκείνη:
«Υπήρχαν πολλοί Ελληνοκύπριοι γύρω από τον Άγιο Λουκά… Όταν περπατούσα για να πάω στο δημοτικό ορισμένα χρόνια μετά, θυμούμαι να βλέπω Ελληνοκύπριες γυναίκες να φορούν μαύρα ρούχα, ηλικιωμένες γυναίκες να φτιάχνουν κόλλιφα, φλαούνες, κουλούρια και πουρέκια για να τα πάρουν στην εκκλησία τις περιόδους των γιορτών / πανηγυριών. Ο παπάς ζούσε στην οδό Laleli και αυτές οι ηλικιωμένες γυναίκες έπαιρναν αυτά που είχαν φτιάξει στο σπίτι του, τις έβλεπα ενώ περνούσα… Θυμούμαι τον κύριο Γιάννη που ζούσε στην οδό Alsancak. Είχε σύζυγο και μια κόρη, δεν θυμούμαι να είχε άλλα παιδιά. Ζούσαν σε ένα πολύ μικρό σπίτι – υπήρχαν δύο σκαλιά που οδηγούσαν στην πόρτα του. Είχε ένα μικρό καρότσι και είχε φτιάξει μια μικρή ράμπα για να βάζει και να βγάζει το καρότσι από το σπίτι του. Πουλούσε χαλουβά με το καρότσι του, και στους Τουρκοκύπριους και στους Ελληνοκύπριους. Όταν έβγαινε από το σπίτι του ένωνε τα χέρια του μπροστά από το στήθος του σαν Βουδιστής και στρεφόταν προς το Akkavuk Mesdjit κάνοντας μια μικρή υπόκλιση και μετά στρεφόταν προς την εκκλησία του Αγίου Λουκά και έκανε το σταυρό του. Αποχαιρετούσε τη γυναίκα του και πήγαινε για να πουλήσει τον χαλουβά του... Πήγαινε μέχρι την εκκλησία της Φανερωμένης και πουλούσε το χαλουβά του… Αγοράζαμε χαλουβά από αυτόν, συμπληρωμένο με ασπρισμένα αμύγδαλα και κανέλλα από πάνω για ένα γρόσι ή μισό γρόσι… Τρώγαμε το ζεστό χαλουβά καθοδόν προς το σχολείο και είχε τόσο ωραία γλυκιά γεύση. Θυμούμαι επίσης το πανηγύρι… Το πανηγύρι του Αγίου Λουκά γινόταν στις 18 Οκτωβρίου και διαρκούσε τέσσερεις μέρες… Και οι Τουρκοκύπριοι συμμετείχαν στο πανηγύρι αυτό. Οι Τουρκοκύπριοι χρησιμοποιούσαν τη βορειοανατολική μεριά της αυλής όπου πουλούσαν σιάμιση και λοκμάδες… Στο πανηγύρι υπήρχε σουτζούκος, καρύδια, ξηροί καρποί, όλα τα είδη παστελιού και επίσης υπήρχαν και άτομα που πουλούσαν σουβλάκια με καρότσια… Η μυρωδιά σκορπιζόταν σε όλο το μαχαλά!
Θυμούμαι μιαν Αρμένισσα γυναίκα που ζούσε στο δρόμο μας, το όνομα της ήταν Arpine και ήταν παντρεμένη με τον Kemal Sinemacioghlu. Η γυναίκα αυτή, όπως και ο σύζυγος της, εργαζόταν στη CYTA… Είχε καλές σχέσεις με τους γείτονες της και μιλούσε πολύ καλά τουρκικά… Αγαπούσε την Ανατολία – η οικογένεια της πιθανόν να καταγόταν από εκεί. Δεν ζει πλέον. Σε κάποια στιγμή είχε γίνει σεισμός στο Varto στην Ανατολία και η κυρία Arpine και ο κύριος Kemal είχαν πάρει ένα ορφανό από το Varto, υιοθετώντας το – το κορίτσι αυτό μεγάλωσε και έγινε δασκάλα…
Υπήρχε επίσης ένας μεϊχανετζής-μπακάλης (ιδιοκτήτης εστιατορίου), ο Λοΐζου, στην περιοχή αυτή. Ο Λοΐζου ήταν ένας καθαρός, έξυπνος άντρας με χαμογελαστό πρόσωπο… Υπήρχαν έξι βαρέλια κρασιού στο εστιατόριο του… Το μικρό του εστιατόριο είχε τέσσερα τραπέζια και μύριζε κρασί… Τα σαββατοκύριακα, όλη η γειτονιά αγόραζε ότι χρειαζόταν από τον Λοΐζου. Εφόσον το εστιατόριο ήταν ανοικτό, τους άφηνε να περιμένουν εκεί και έπαιρνε τα πράγματα που χρειαζόντουσαν από το κατάστημα του δίπλα, διότι τον καιρό των Βρετανών, τα σαββατοκύριακα έπρεπε να έκλεινες το μπακάλικο σου για ενάμιση μέρα.
Αυτοί που έπιναν στον «πάγκο» στο μεϊχανέ (εστιατόριο) του Λοΐζου ήταν οι καλύτεροι του «μουστερήδες» (πελάτες) και ανάμεσα τους ήταν και ο πατέρας μου. Τους σέρβιρε παστό ψάρι, γιαούρτι, παστουρμά, τυρί, ελιές τσακιστές, ταχίνη, κάππαρη και ψωμί. Αργά τη νύκτα, η γυναίκα του Λοΐζου μαγείρευε σούπα φακές σε ζωμό από κόκκαλα, πατάτες τηγανιτές ή τηγανητό παστουρμά με αυγά και αυτά ήταν «κερασμένα»!
Το 1956 οι άνθρωποι που ζούσαν στη γειτονιά του Αγίου Λουκά ήταν ανήσυχοι και καθώς περνούσαν τα χρόνια προς το 1958, οι Ελληνοκύπριοι άρχισαν να φεύγουν από τη γειτονιά. Υπήρχε ένας Τουρκοκύπριος τσαούσης (λοχίας) που ονομαζόταν Nihat και τον σκότωσαν δύο άντρες της ΕΟΚΑ στην γειτονιά μας. Ο Nihat είχε ένα αδελφό που έπαιζε ποδόσφαιρο σε μια ομάδα στην μικτή ομοσπονδία Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων. Η ΕΟΚΑ ακολουθούσε τον τσαούση Nihat – δύο άτομα της ΕΟΚΑ είχαν έρθει και τον σκότωσαν μπροστά στο σπίτι της Emine – την φωνάζαμε «όμορφη Emine» - όταν άκουσε τους πυροβολισμούς βγήκε έξω – ερχόταν μια καρότσα και έτσι ένας από τους άντρες της ΕΟΚΑ γύρισε πίσω και ο άλλος άντρας της ΕΟΚΑ έκλεψε το ποδήλατο του φίλου μας Gursel μετά που πάλεψε μαζί του για να του πάρει το ποδήλατο… Η Emine πήδηξε πάνω στον άντρα της ΕΟΚΑ που είχε γυρίσει πίσω και τον έριξε στο έδαφος, σχεδόν πάλεψε μαζί του και φώναζε δυνατά… Ο άλλος άντρας που προσπάθησε να κλέψει το ποδήλατο διέφυγε και λέγεται ότι πήγε για να κρυφτεί στο σπίτι του παπά του Αγίου Λουκά. Σύντομα ήρθε η αστυνομία και συνέλαβε τον άντρα της ΕΟΚΑ που είχε πιάσει η Emine. Ο λοχίας Nihat πέθανε στο δρόμο, αιμορραγώντας μέχρι θανάτου…
Για την ασφάλεια της, έκαναν μια πρόταση στην Emine: Της είπαν να επιλέξει μεταξύ της Τουρκίας και της Αγγλίας. Της έδωσαν επίσης ορισμένα χρήματα για να φύγει από την χώρα και έφυγε…
Όμως μετά τη δολοφονία του λοχία Nihat το 1958, έφυγαν όλοι οι Ελληνοκύπριοι του Αγίου Λουκά από τη γειτονιά. Η εκκλησία του Αγίου Λουκά κάηκε τρεις φορές… Δεν ήταν μόνο η εκκλησία του Αγίου Λουκά που είχε καεί, ήταν επίσης και η Τουρκική Εκπαιδευτική Λέσχη πιο πάνω, που είχε καεί τη νύκτα της 1ης Μαΐου 1958. Αυτή ήταν μια λέσχη προοδευτικών Τουρκοκυπρίων που είχε οργανωθεί στην ΠΕΟ...
Εκείνο τον καιρό οι Τουρκοκύπριοι που ζούσαν σε Τουρκοκυπριακές γειτονιές έφευγαν… Πολλοί, και Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι, μετανάστευσαν στο Λονδίνο το 1958 μετά από όλες αυτές τις φασαρίες. Υπήρχαν επίσης και οικονομικοί λόγοι, οι άνθρωποι ήταν φτωχοί, υπήρχε πολλή ανεργία… Η αδελφή μου ζούσε στην Omerge και μετά τα συμβάντα της ΕΟΚΑ-ΤΜΤ έφυγε και ήρθε να ζήσει μαζί μας. Είχα μια θεία, την Feride Hassan που ζούσε στην Αγλαντζιά, στο λόφο «Djenk» - αντάλλαξε το σπίτι της με ένα Αρμένη και ήρθε να ζήσει στη Λευκωσία, στο Kumsal και ενοικίαζε το σπίτι της σε ένα στρατιωτικό γιατρό από την Τουρκία με τη γυναίκα και τα τρία παιδιά του… Προσπάθησε να ξεφύγει από τις συγκρούσεις ανταλλάσσοντας ακόμα και το σπίτι της, αλλά ο θάνατος την βρήκε το Δεκέμβριο του 1963 όταν επιτέθηκαν στο σπίτι της και σκοτώθηκε όπως επίσης και η γυναίκα και τα τρία παιδιά του γιατρού που ζούσαν μαζί της στο σπίτι της… Ο σύζυγος της επίσης τραυματίστηκε σοβαρά σε εκείνη την επίθεση…
Νιώθω πολύ λυπημένος όταν πηγαίνω στο Akkavuk και τον Άγιο Λουκά… Βλέπω πως καταρρέουν τα σπίτια… Νιώθω πολύ λυπημένος βλέποντας πως άλλαξε εντελώς η Λευκωσία, όχι μόνο ο μαχαλάς μας… Έχω γράψει ένα βιβλίο με τις αναμνήσεις μου από τη Λευκωσία και θα εκδοθεί σύντομα…»
Ευχαριστώ τον Huseyin Kaba και ανυπομονώ να διαβάσω το βιβλίο του με τις αναμνήσεις του από τη διαιρεμένη μας Λευκωσία…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 29th of April, 2012, Sunday.

Η ιστορία του Ταντή…

Η ιστορία του Ταντή…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Γεννημένος γύρω στο 1872, ο Κωστής Κυριάκου Ταντής ήταν γνωστός ως «Ταντής» και από τους Τουρκοκύπριους και από τους Ελληνοκύπριους και ήταν από την Παλλουριώτισσα. Είχε παντρευτεί την Χρυσταλλού, επίσης από την Παλουριώτισσα. Εργαζόταν ως οικοδόμος… Σε κάποια στιγμή επισκέφτηκε τους Αγίους Τόπους στην Ιερουσαλήμ και εκεί είδε ένα «χαμάμ» που του άρεσε πολύ… Όταν επέστρεψε στην Κύπρο ήθελε να κτίσει ένα «χαμάμ» για τον εαυτό του.
Είχε τεράστιες εκτάσεις γης και κήπους στην περιοχή του Αγίου Κασσιανού, μια περιοχή που ήταν μιχτή εκείνη την εποχή… Έχτισε το διάσημο «Χαμάμ του Ταντή» που του στοίχησε γύρω στις 900 λίρες που ήταν τεράστιο ποσό εκείνη την εποχή… Έκτισε επίσης μικρά σπίτια γύρω από το Χαμάμ για να τα ενοικιάζει στην εργατική τάξη… Αυτά ήταν σπίτια για τις οικογένειες φτωχών εργατών. Είχε κτίσει επίσης ορισμένα μεγαλύτερα σπίτια στην ίδια περιοχή το 1933 και το 1938, για τον εαυτό του και τους γιους του…
Είχε τρεις γιους: τον Όθωνα, τον Θεόδωρο και τον Ηρόδοτο. Ο Όθωνας έγινε διάσημος παίκτης ποδοσφαίρου στον ΑΠΟΕΛ και άνοιξε το κατάστημα «Μαύρος» στην οδό Λήδρας όπου πουλούσε παιχνίδια και αθλητικά είδη. Ο Θεόδωρος άνοιξε ένα κατάστημα μέσα στο νέο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, όταν κτίστηκε, και πουλούσε καλλυντικά, αρώματα και τσιγάρα στους τουρίστες που έμεναν εκεί. Ο Ηρόδοτος έγινε φαρμακοποιός και άνοιξε φαρμακείο στην οδό Λήδρας.
Το Χαμάμ του Ταντή εξυπηρετούσε τις γυναίκες κατά την διάρκεια της μέρας και τους άντρες το βράδυ… Ήταν κτισμένο σε οθωμανικό στυλ και εκείνη την εποχή ήταν παράδοση να πηγαίνει κάποιος στο Χαμάμ σε διάφορες περιστάσεις: αν μια γυναίκα θα παντρευόταν, προσκαλούσαν άτομα στο Χαμάμ και έφερναν φαγητό και πλενόντουσαν, τραγουδούσαν, έτρωγαν και προετοίμαζαν τη νέα νύφη για το γάμο. Αν μια γυναίκα γεννούσε παιδί, για να συνέλθει, διοργανωνόταν πάρτι στο Χαμάμ για να γιορταστεί η γέννηση του βρέφους και για να ευθυμήσει η νέα μητέρα. Υπήρχε μια Τουρκοκύπρια γυναίκα που εργαζόταν στο χαμάμ για την οικογένεια Ταντή και ονομαζόταν Pembe. Και η Pembe και η κόρη της Fatma, ήταν οι «τελλάκηδες» - οι μασέρ του χαμάμ για τις γυναίκες. Η Pembe συναλλασσόταν επίσης σε χρυσό και έφερνε χρυσαφικά από τις Αραβικές χώρες και τα πουλούσε στις Κύπριες γυναίκες. Το παρατσούκλι της Pembe ήταν «Simsar» (μεσίτης) αφού έβρισκε επίσης νεαρές Τουρκοκύπριες για να τις παντρέψει με Άραβες από την Συρία, την Ιορδανία την Παλαιστίνη και όλη την περιοχή… Γύριζε στα σπίτια στα χωριά και έβρισκε ιδιαίτερα ξανθές κοπέλες αφού οι Άραβες δεν προτιμούσαν τις μελαχρινές, έκανε την προσφορά στην οικογένεια της κοπέλας για κάποιον από τις Αραβικές χώρες και όταν ερχόταν ο Άραβας, συναντούσε την οικογένεια και γινόταν η συμφωνία για τον γάμο. Με αυτό τον τρόπο, εκατοντάδες Τουρκοκύπριες κοπέλες στάλθηκαν σε άγνωστους προορισμούς στη Μέση Ανατολή, χωρίς να ξέρουν τι να αναμένουν… Εκείνες ήταν οι εποχές ακραίας φτώχειας και αυτοί οι προσυμφωνημένοι γάμοι ήταν το αποτέλεσμα ακραίας φτώχειας: Θα υπήρχε ένα λιγότερο άτομο για να ταΐζουν… Έτσι εκτός από τη δουλειά στο Χαμάμ του Ταντή, η Pembe είχε και αυτή τη δουλειά…
Μέχρι το 1956 όλα πήγαιναν καλά με το Χαμάμ του Ταντή και την οικογένεια του… Το 1956 άρχισε να διαμορφώνεται το σχέδιο να χωριστούν οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι: Υπήρχαν ταραχές στους δρόμους, ιδιαίτερα σε μιχτές περιοχές όπως ο Άγιος Λουκάς, η Omerge και ο Άγιος Κασσιανός, έτσι ώστε να σπρώξουν τους μιχτούς πληθυσμούς χωριστά. Στον Άγιο Λουκά, το πλήθος προσπάθησε να κάψει την εκκλησία και τα σπίτια των Ελληνοκυπρίων για να τους σπρώξουν μακριά από τη γειτονιά. Στην Omerge, σκότωσαν τη Peyker, μια Τουρκοκύπρια γυναίκα που είναι θεία του Tuncer Baghiskan, για να φοβηθούν οι Τουρκοκύπριοι και να τους διώξουν μακριά από τη γειτονιά αυτή και να φύγουν από την Omerge και η γειτονιά να γίνει καθαρά ελληνοκυπριακή. Το ίδιο συνέβηκε και στον Άγιο Κασσιανό: τα πλήθη σε εξέγερση ήρθαν και προσπάθησαν να κάψουν την αποθήκη του Χαμάμ του Ταντή, προσπάθησαν να σκοτώσουν μια Ελληνοκύπρια γυναίκα και την κόρη της – η μητέρα η Αντιγόνα πέθανε αργότερα, αλλά η κόρη της η Λόλα επιβίωσε από την βίαιη επίθεση… Τα πλήθη ήρθαν και έριχναν πέτρες στο σπίτι του Ταντή και η αστυνομία απλά παρακολουθούσε και δεν έκανε τίποτε για να προστατεύσει τα θύματα. Εφάρμοζαν το διάσημο «Διαίρει και βασίλευε», την πολιτική «Taksim» των Βρετανών αποικιοκρατών… Κατά τη διάρκεια της νύκτας, ένας Ελληνοκύπριος και ένας Τουρκοκύπριος αστυνομικός, μαζί με ένα Βρετανό λοχία γύριζαν με ένα λαντρόβερ με μπογιά σε δύο χρώματα – κόκκινη και μπλε. Έγραφαν «Taksim» με κόκκινη μπογιά στους τοίχους ελληνοκυπριακών σχολείων και οι ίδιοι αστυνομικοί έγραφαν με μπλε μπογιά «Ένωσις» και «ΕΟΚΑ» στα τουρκοκυπριακά σχολεία. Και το επόμενο πρωί παρακολουθούσαν τις φασαρίες που δημιουργούσαν στα πλήθη τα συνθήματα αυτά. Έτσι ο Άγιος Κασσιανός, ο Άγιος Λουκάς και η Omerge ήταν περιοχές όπου γίνονταν τέτοιες προκλήσεις και ανεξέλεγκτες ταραχές.
Εκείνη την εποχή, υπήρχε μια «υπόγεια» οργάνωση, μια παραστρατιωτική συμμορία που δημιουργήθηκε από ορισμένους Τουρκοκύπριους και ονομαζόταν «Η Μαύρη Συμμορία» (Kara Chete). Η Μαύρη Συμμορία γέμιζε μπουκάλια με βενζίνη και έδινε μισό σελίνι σε ορισμένα παιδιά από αυτούς τους μαχαλάδες για να πάνε και να τις ρίξουν στα ελληνοκυπριακά σπίτια…
Ενώ η Pembe λειτουργούσε το χαμάμ των γυναικών εκείνα τα χρόνια, η Μαύρη Συμμορία πήρε ένα από τα «ιδιαίτερα» δωμάτια στο Χαμάμ του Ταντή για να κάνει τις μυστικές της συναντήσεις εκεί. Η Μαύρη Συμμορία είχε αποφασίσει να σκοτώσει τους γιους του Ταντή Θεόδωρο και Όθωνα – ο Ηρόδοτος ήταν στο εξωτερικό και σπούδαζε για να γίνει φαρμακοποιός, γι' αυτό και δεν ήταν πάνω στον κατάλογο για εξόντωση. Ένας καλόκαρδος Τουρκοκύπριος όταν έμαθε ότι είχαν αποφασίσει να σκοτώσουν τους γιους του Ταντή, πήγε στον Ταντή και τον προειδοποίησε να πάρει την οικογένεια του και να φύγει. Όλη η οικογένεια του Ταντή έφυγε από τον Άγιο Κασσιανό το 1957 για να σωθεί η ζωή των γιων του.
Όμως θα έρχονταν περισσότερα: η βία δεν ήταν μονόπλευρη, ποτέ δεν είναι… Η βία είναι ένας κύκλος που δεν έχει τέλος… Το 1958 ο Χότζας του Kirklar Tekkesi, Yusuf Mehmet Hilmi, ενώ πήγαινε στο Tekke του με το γάιδαρο του απήχθηκε στην Τύμπου και σκοτώθηκε από κάποιους Ελληνοκύπριους, πιθανόν μέλη της ΕΟΚΑ. Υπάρχουν φήμες ότι το σώμα του κάηκε σε ένα καμίνι και έτσι η οικογένεια του ποτέ δεν κατάφερε να πάρει τα οστά του, ακόμα και σήμερα… Έτσι σε «αντίποινα» για το φόνο αυτού του αθώου άντρα, η Μαύρη Συμμορία αποφάσισε να σκοτώσει τον Ταντή…
Του έστησαν μια παγίδα: Του έστειλαν νέα ότι υπήρχε ένας πελάτης που ήθελε να αγοράσει το σπίτι του στην ίδια περιοχή με το Χαμάμ του Ταντή και του ζήτησαν να έρθει για να δείξει το σπίτι στον πελάτη. Του είπαν ότι αυτός ο φανταστικός πελάτης θα πλήρωνε τον Ταντή 300 λίρες αν συμφωνούσαν. Σύμφωνα με τις έρευνες του φίλου μου Tuncer Baghiskan, αρχαιολόγου και ερευνητή, το μήνυμα αυτό μεταφέρθηκε στον Ταντή μέσω ενός Τουρκοκύπριου φίλου του που εμπιστευόταν πολύ…
Έτσι στις 29 Ιουλίου 1958, ο Ταντή ξεκίνησε για να πάει στον Άγιο Κασσιανό. Ήταν τότε 86 χρονών με κακή όραση λόγω καταρράκτη. Κρατούσε ένα μπαστούνι για να τον βοηθά στο περπάτημα. Ο Ταντής σταμάτησε στο κατάστημα «Μαύρος» του γιου του για να πιει καφέ. Όταν σηκώθηκε για να φύγει, ορισμένα αγκίστρια ψαρέματος που κρεμιόνταν εκεί πιάστηκαν στα ρούχα του και η κοπέλα που εργαζόταν στο κατάστημα Μαύρος είπε στον Ταντή:
«Θείε, μην πας εκεί που θα πήγαινες… Αυτό είναι ένα σημάδι ότι πρέπει να αναβάλεις την επίσκεψη σου… Το αγκίστρι που πιάστηκε στα ρούχα σου σημαίνει ότι δεν πρέπει να πας!»
Όμως ο Ταντής δεν την άκουσε και ξεκίνησε για να πάει… Δεν είχε πει στους γιους του ότι θα πήγαινε στο μαχαλά του Ταντή για να δείξει το σπίτι του σε ένα Τουρκοκύπριο πελάτη διότι ήξερε ότι οι γιοι του θα τον απέτρεπαν να πάει εκεί…
Έτσι θα πήγαινε στο ραντεβού του με το θάνατο… Η Μαύρη Συμμορία τον περίμενε μέσα στο σπίτι του και τον σκότωσε στην κουζίνα του… Πάλεψε μαζί τους προσπαθώντας να τους κτυπήσει με το μπαστούνι του αλλά ήταν απλά ένας 86χρονος ηλικιωμένος ευάλωτος άντρας…
Μαζί με τον Tuncer Baghiskan, τον αρχαιολόγο φίλο μου που είχε κάνει την έρευνα για το Χαμάμ του Ταντή και αυτά που συνέβηκαν στον Ταντή, ψάχνουμε για τους συγγενείς του Ταντή για να μάθουμε λεπτομέρειες για το Χαμάμ και τον Ταντή. Τηλεφωνώ στο φίλο μου Μιχάλη Γιάγκου Σάββα που ξέρω ότι ζούσε στο μαχαλά του Ταντή στα μικρά σπίτια του Ταντή και με φέρνει σε επαφή με τις εγγονές του Ταντή.
Πάμε μαζί με τον Tuncer για να συναντήσουμε την Αντρούλα Μιχαηλίδου και την Έλενα Μακρίδη στο Σπίτι της Συνεργασίας στην Πράσινη Γραμμή και μιλούμε για τον Ταντή, προσπαθούμε να συναρμολογήσουμε τα κομμάτια του πάζλ ώστε να έχουμε την όλη εικόνα. Τους λέμε αυτά που ξέρουμε και μας λένε αυτά που ξέρουν έτσι να βγει ξεκάθαρη ολόκληρη η ιστορία για το τι πραγματικά συνέβηκε στον Ταντή…
Δύο αθώοι άντρες: ο Χότζας του Kirklar Tekke και ο ιδιοκτήτης του Χαμάμ του Ταντή, που το αίμα τους χύθηκε στα πλαίσια του «διαχωρισμού» των δύο κοινοτήτων… Η πιο φρικτή προοπτική για τους εχθρούς του νησιού αυτού τα τελευταία 50 χρόνια ήταν η πιθανότητα οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι να συμπορευτούν, να σκέφτονται μαζί, να δρουν μαζί… Τα τελευταία 50 χρόνια έχουν ενορχηστρωθεί ώστε να είναι βέβαιο ότι οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι είναι ΧΩΡΙΣΤΑ… Μπορούμε να πούμε ότι τα πιο καλά καταστρωμένα σχέδια για τα τελευταία 50 χρόνια ήταν πράγματι επιτυχημένα και κατάφεραν βήμα προς βήμα να χωρίσουν τις δύο κύριες κοινότητες του νησιού και να φυτέψουν το φόβο και τη δυσπιστία στις καρδιές του λαού μας. Η διαχωριστική γραμμή δείχνει ξεκάθαρα την επιτυχία τους και οι δολοφονίες του Ταντή και του Hodja του Kirklar ή της θείας του Tuncer, Peyker από την Omerge ήταν τα πρώτα βήματα στην κατεύθυνση του σχεδίου αυτού.
Όλα αυτά μπορούμε να τα καταλάβουμε, μπορούμε να τα αναλύσουμε αλλά δεν χρειάζεται να αποδεχτούμε ότι πρέπει να είμαστε χωριστά… Όπως έγραψε κάποτε ο Διονύσης Διονυσίου, είμαστε οι στρατηγικοί εταίροι στο νησί αυτό και όσο πιο σύντομα το συνειδητοποιήσουμε τόσο περισσότερη ελπίδα θα υπάρχει για ένα κοινό μέλλον και για τις δύο κοινότητες μας…

Photos: Costis Kyriacou Tanti and the Tanti's Hamam as it is in 2012...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 9th of September 2012, Sunday.