Following up on the “missing” Giannis and Kakoullou from 1963…

Following up on the "missing" Giannis and Kakoullou from 1963…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

The issue of the "missing" Greek Cypriots of 1963-64 has also been a "taboo" we needed to break…
15 years ago as I began writing about "missing persons", it was very difficult to find any Greek Cypriot relatives to speak to me about their "missing person" from 1963-64, while it was much easier to find relatives whose loved ones were "missing" from 1974…
Gradually my wonderful readers would whisper stories of "missing" Greek Cypriots to me and I would try to follow…
I would discover stories of "missing" Greek Cypriots of 1963-64 who were not even on the official "List of Missing Persons" from 63-64 so I would have to work to find out who they could be, whether they had any relatives whom I could contact so they could give DNA… I would manage to trace some of them with the help of my wonderful Turkish Cypriot and Greek Cypriot readers, write their stories and in the words of one of my friends "Resurrect" them from oblivion, from being far long forgotten…
One of those stories was that of Giannis and Kakoullou that I would discover through my Turkish Cypriot readers six years ago…
They had been living near the Agia Sophia in Nicosia (Selimiye as it is called) next to the mosque. It was the Turkish Cypriot quarter of Nicosia, just next to the bandabuliya (the local market)…
They were a couple who would be brutally killed in the heart of Nicosia and some of their neighbours would wait till night fall to take their bodies in a van of theirs and bury them secretly at night at the Tekke Bahchesi (The Tekke Gardens) in Nicosia…
With the help of one of my Greek Cypriot readers, I would trace who Kakoullou had been… He would contact one of the relatives, Takis Zachariou and he would call me and then write to me the story of Kakoullou four years ago… On 23 January 2013, I would write this story in POLITIS:
"After my article about the `missing` Kakoullou and her husband Giannis is published in POLITIS, I get a call from a friend of the grandson of Kakoullou's sister… He says he remembers her very well and will notify the grandson who lives in London… Some days later, I receive a wonderful e-mail from the grandson of Nestillou, the sister of Kakoullou, Takis Zachariou. He gives us details of the life of Kakoullou… He writes:
`Dear Ms. Uludag
I recently saw an article by you in the Politis newspaper about my grandmother's sister Kakoulou and uncle Yianni. I would like to thank you for this because although we knew that they were killed in 1963 we really did not have any other details about their death.
I would like to give you some more information about Kakoullou but firstly I would like to introduce myself. My name is Takis Zachariou from Yialousa but I have lived in London since July 1963. I am the grandson of Styliani (Nestillou) Panayi who you mention in your article. In other words Kakoullou was my grandmother's sister.
'Kakoullou's mother was Katerina who came to Cyprus from Turkey, I think from Adana. This would have been around 1860. She was married twice and had two children from her first husband, Panayis Panayi, one of them being Kakoullou. Kakoullou was about ten years older than my grandmother so I calculate that she was born between 1870 to 1880. The other child was a male and his relatives lived in Rizokarpaso in later years when I met them.
Katerina was married again and had two daughters one of them being my grandmother Styliani (Nestillou) born in the late 1880's. The other daughter was Athinou.
They lived in the Turkish quarter of Nicosia until my grandmother was about twelve when they moved to Yialousa. Neither my grandmother nor her sister Athinou spoke Greek until then.
I have been told by my grandmother that Kakoullou was abducted when she was about twelve and sold to a harem in one of the Arabian countries. She managed to escape and made her way back to Cyprus when she was around fifteen. It is probable that she opened a brothel since her chances of settling down to a quiet family life were non-existent by then. At least those were the rumours and the whispers I heard as I was growing up but of course these are matters that old Cypriot families would not talk about openly as I am sure you appreciate. Later in life she ran the hotel that you mention in your article. Because of this Kakoullou apart from Greek and Turkish also spoke Arabic.
What is true is that she became extremely rich hence her involvement with the Bank of Cyprus and the many houses and land that she owned and eventually gave to her relatives. She was the first woman in Cyprus to own a car. I remember seeing a photograph my grandmother had of Kakoullou with uncle Yiannis standing next to a beautiful old car. My estimate is that this was taken around 1920. She was a strikingly beautiful woman. This photograph and others of her sadly were lost when my grandmother and her family left Yialousa in 1977.
My memories of her are from the mid 1950's. She was by then very old, ancient to a child like me.
She would come to Yialousa on many occasions for holidays. She particularly liked to go by the sea where she would ask my grandmother and aunties to bury her in hot sand up to her neck which gave her relief from the severe arthritic pain she suffered from in later life.
Her money gave her power and although on the one hand she was very generous on the other hand she could be very autocratic and very demanding of her relatives. She would send a message to my grandmother to go to Nicosia to look after her. My grandmother would take me with her to this magical world of Nicosia. I remember being woken up every morning by the Hodja's singing from the mosque near by. The whole thing looking back at it now seems like a dream of a bygone age that's left us never to return.
On one of these visits Kakoullou had a stroke and she nearly died. I remember the doctor and the priest going to her bedroom (the room with the balcony in your drawing) and where I was never allowed to enter. And of course, later on the hodja paid her a visit since aunty Kakoullou believed in having an insurance policy.
I do remember her bursting into tears on many occasions saying that she would gladly give all her wealth away if she could get her youth back for a day. I certainly regret not being old enough then to be able to talk to her and hear her full life story.'
Once again thank you for your article. I hope to be in Cyprus this September and my wife and I would like to take you to lunch one day.
By the way Mr Yiannakis Papadopoullos is my god brother, his mother was my nounna. He may remember me but we have not met since 1960. If you happen to see him, please him my regards.
My best regards
Takis Zachariou`
I thank his friend who got us in contact and I thank Takis Zachariou for sharing the life story of Kakoullou with us… With his permission, I gave his contact details to Xenophon Kallis, Assistant to the Greek Cypriot Member of the Cyprus Missing Persons' Committee so that he can contact him and arrange to get a DNA sample… If we manage to find the remains of Kakoullou in this way there can be a match and she would not remain `unclaimed` in a box in a cold laboratory…
I am so happy that we managed to find more details about her life and managed to find her family…
But there is more good news: A few days ago, while waiting for a friend to cross from the Ledra Palace checkpoint, I run into Takis Hadjidemetriou who tells me that the husband of Kakoullou, the `missing` Giannis Ellinas is a close relative of him from his mother's side! He remembers his uncle Giannis, coming to their house on his shiny Raleigh bicycle on Sundays and bringing them sweets from the Turkish Cypriot quarter of Nicosia back in the 50s and 60s… While the father of Takis worked in the joint market (bandabuliya) of Nicosia, Takis would go there and would always visit Giannis and Kakoullou in the coffeeshop they owned just next to the Bandabuliya… Prior to the 1963 events, uncle Giannis would warn the Hadjidemetriou family not to come to the Turkish Cypriot quarter of Nicosia since there is too much tension. I find out that the sister of Takis is a writer and that she wrote a book where two chapters are devoted to Kakoullou. The following day we meet with Takis Hadjidemetriou so that he can give me more details of their lives… Perhaps I should get him in contact with the Cyprus Missing Persons' Committee for giving a DNA sample as well since Giannis too, is `missing` together with his wife, killed on the same day and buried on the same day, together, probably at the Tekke Bahchesi according to some witnesses of that tragic day…
The tragic story of the `missing` Kakoullou and Giannis contains so much that it could be a movie like `Loxandra` if only we had movie makers in Cyprus who would be interested in such stories…Perhaps not now but maybe someone in the future would pick up our writings and try to show the story that is a real story from Cyprus…"
All of this would encounter new urgency and new meaning when after 10 years of campaigning for the Tekke Bahchesi (Tekke's Gardens) cemetery to be dug, there would be digging there by the Cyprus Missing Persons' Committee where they would open unmarked graves as well as digging outside the cemetery finding remains…
Hoping that some of the remains belong to some of the Greek Cypriots "missing" from 1963-64, I would call our friend Takis Hadjidemetriou and arrange with him to go to the Genetics Institute so he can give DNA for his uncle Giannis. We would do that on the 25th of January 2017…
Now we wait for Takis Zachariou to come to Cyprus and when he comes, we will arrange with him to go to give DNA…
So that if Giannis and Kakoullou, according to the information of our witnesses, had been buried at the Tekke Bahchesi cemetery, their remains could find a match from their relatives…
And so that we can finally rest their souls…
Again a million thanks to my wonderful readers for all the help they are extending…

28.1.2017

Photo: The house of Giannis and Kakoullou painted by Ferah Kaya…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 26th of February 2017, Sunday.

Links for the Turkish version of the article published in YENİDUZEN:

http://www.yeniduzen.com/tekke-bahcesine-gizlice-gomuldukleri-anlatiliyordu1-10150yy.htm

and

http://www.yeniduzen.com/tekke-bahcesine-gizlice-gomuldukleri-anlatiliyordu2-10156yy.htm

Σε συχέχεια για τους «αγνοούμενους» Γιάννη και Κακουλού από το 1963…

Σε συχέχεια για τους «αγνοούμενους» Γιάννη και Κακουλού από το 1963…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Το θέμα των «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων του 1963-64 επίσης αποτελούσε ένα «ταμπού» που έπρεπε να σπάσουμε…
Πριν από 15 χρόνια όταν άρχισα να γράφω για τους «αγνοούμενους», ήταν πολύ δύσκολο να βρεις οποιουσδήποτε Ελληνοκύπριους συγγενείς που μιλούσαν για τον «αγνοούμενο» τους από το 1963-64, ενώ ήταν πολύ πιο εύκολο να βρεις συγγενείς που οι αγαπημένοι τους ήταν «αγνοούμενοι» από το 1974…
Σταδιακά οι υπέροχοι μου αναγνώστες μου ψιθύριζαν ιστορίες «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων και προσπαθούσα να τις ακολουθήσω…
Ανακάλυψα ότι οι ιστορίες «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων του 1963-64 δεν ήταν καν στον επίσημο «Κατάλογο Αγνοουμένων Ατόμων» έτσι έπρεπε να δουλέψω για να βρω ποιοι μπορεί να ήταν, αν είχαν κάποιους συγγενείς με τους οποίους θα μπορούσα να έρθω σε επαφή έτσι ώστε να δώσουν δείγματα DNA… Κατάφερα να εντοπίσω κάποιους από αυτούς με τη βοήθεια των υπέροχων Τουρκοκύπριων και Ελληνοκύπριων αναγνωστών μου, έγραψα τις ιστορίες τους και με την έκφραση ενός φίλου μου να τους «Αναστήσω» από τη λήθη, από του να είναι ξεχασμένοι από καιρό…
Μια από αυτές τις ιστορίες είναι αυτή του Γιάννη και της Κακουλούς που ανακάλυψα πριν από έξι χρόνια μέσω των Τουρκοκύπριων αναγνωστών μου…
Ζούσαν κοντά στην Λευκωσία, στην Αγία Σοφία (Selimiye όπως ονομάζεται τώρα) δίπλα από το τζαμί. Ήταν η τουρκοκυπριακή συνοικία της Λευκωσίας δίπλα ακριβώς από το παντοπωλείο (δημοτική αγορά)…
Ήταν ένα ζευγάρι που σκοτώθηκε βάναυσα στην καρδιά της Λευκωσίας και κάποιοι από τους γείτονες τους περίμεναν μέχρι να νυχτώσει για να πάρουν τα σώματα τους με ένα φορτηγό τους και να τους θάψουν τη νύκτα μυστικά στο Tekke Bahchesi (κήποι του Tekke) στη Λευκωσία…
Με τη βοήθεια ενός από τους Ελληνοκύπριους αναγνώστες μου, εντόπισα ποια ήταν η Κακουλού… Επικοινώνησε με ένα από τους συγγενείς της, τον Τάκη Ζαχαρίου και μου τηλεφώνησε και μετά έγραψα την ιστορία της Κακουλούς πριν από τέσσερα χρόνια… Στις 23 Ιανουαρίου 2013 είχα γράψει την ιστορία αυτή στον ΠΟΛΙΤΗ:
« Μετά τη δημοσίευση του άρθρου μου στον ΠΟΛΙΤΗ για την «αγνοούμενη» Κακουλού και το σύζυγο της Γιάννη, παίρνω ένα τηλεφώνημα από ένα φίλο του εγγονού της αδελφής της Κακουλούς… Λέει ότι τη θυμάται πολύ καλά και θα ενημερώσει τον εγγονό που ζει στο Λονδίνο… Μερικές μέρες αργότερα λαμβάνω ένα υπέροχο e-mail από τον Τάκη Ζαχαρίου, εγγονό της Νεστιλούς, αδελφής της Κακουλούς. Μου δίνει λεπτομέρειες για τη ζωή της Κακουλούς… Μου γράφει:
«Αγαπητή κυρία Uludag,
Πρόσφατα είδα ένα άρθρο σας στην εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ για την Κακουλού, αδελφή της γιαγιάς μου και το θείο Γιάννη. Θα ήθελα να σε ευχαριστήσω για αυτό διότι παρόλο που ξέρουμε ότι έχουν σκοτωθεί το 1963, δεν είχαμε πραγματικά οποιεσδήποτε άλλες λεπτομέρειες για το θάνατο τους.
Θα ήθελα να σου δώσω κάποιες πληροφορίες για την Κακουλού, αλλά πρώτα πρέπει να σου συστηθώ. Είμαι ο Τάκης Ζαχαρίου από τη Γιαλούσα, αλλά από τον Ιούλιο του 1963 ζω στο Λονδίνο. Είμαι ο εγγονός της Στυλιανής (Νεστιλού) Παναγή, την οποία αναφέρεις στο άρθρο σου. Με άλλα λόγια η Κακουλού είναι η αδελφή της γιαγιάς μου.
«Η μητέρα της Κακουλούς ήταν η Κατερίνα, που είχε έρθει στην Κύπρο από την Τουρκία, νομίζω από τα Άδανα. Αυτό θα πρέπει να ήταν γύρω στο 1860. Παντρεύτηκε δύο φορές και είχε δύο παιδιά από τον πρώτο της σύζυγο, Παναγή Παναγή, και ένα από τα παιδιά της ήταν η Κακουλού. Η Κακουλού ήταν περίπου δέκα χρόνια πιο μεγάλη από τη γιαγιά μου έτσι υπολογίζω ότι γεννήθηκε μεταξύ 1870-1880. Το άλλο παιδί ήταν αγόρι και οι συγγενείς του ζούσαν στο Ριζοκάρπασο τα μετέπειτα χρόνια όταν τους γνώρισα.
Η Κατερίνα παντρεύτηκε ξανά και είχε δύο κόρες, η μια από τις οποίες ήταν η γιαγιά μου Στυλιανή (Νεστιλού) που γεννήθηκε στο τέλος της δεκαετίας του 1880. Η άλλη κόρη ήταν η Αθηνού.
Ζούσαν στον Τουρκικό τομέα της Λευκωσίας μέχρι που η γιαγιά μου ήταν 12 χρονών και μετακόμισαν στη Γιαλούσα. Ούτε η γιαγιά μου, ούτε η αδελφή της Αθηνού μιλούσαν Ελληνικά μέχρι τότε.
Η γιαγιά μου μου είχε πει ότι η Κακουλού είχε απαχθεί όταν ήταν περίπου 12 χρονών και πουλήθηκε σε χαρέμι σε μια Αραβική χώρα. Κατάφερε να δραπετεύσει και ήρθε πίσω στην Κύπρο όταν ήταν περίπου 15 χρονών. Είναι πιθανόν ότι άνοιξε ένα πορνείο αφού οι πιθανότητες της να ξεκινήσει μια ήσυχη οικογενειακή ζωή ήταν ανύπαρκτες μέχρι τότε. Τουλάχιστον αυτές ήταν οι φήμες και οι ψίθυροι που άκουγα καθώς μεγάλωνα αλλά φυσικά αυτά είναι θέματα που οι παλιές Κυπριακές οικογένειες δεν μιλούσαν ανοικτά, όπως είμαι βέβαιος ότι αντιλαμβάνεσαι. Αργότερα λειτουργούσε το ξενοδοχείο που αναφέρεις στο άρθρο σου. Γι αυτό το λόγο η Κακουλού εκτός από Ελληνικά και Τουρκικά μιλούσε επίσης και Αραβικά.
Είναι αλήθεια ότι έγινε πολύ πλούσια οπότε και η συμμετοχή της την Τράπεζα Κύπρου και τα πολλά σπίτια και γη που της ανήκαν και τελικά έδωσε στους συγγενείς της. Ήταν η πρώτη γυναίκα στην Κύπρο που είχε το δικό της αυτοκίνητο. Θυμούμαι που είδα μια φωτογραφία που είχε η γιαγιά μου με την Κακουλού και το θείο Γιάννη να στέκονται δίπλα από ένα όμορφο παλιό αυτοκίνητο. Υπολογίζω ότι αυτή η φωτογραφία τραβήχτηκε γύρω στο 1920. Ήταν μια εντυπωσιακά όμορφη γυναίκα. Η φωτογραφία αυτή όπως και άλλες χάθηκαν όταν η γιαγιά μου και η οικογένεια της έφυγαν από τη Γιαλούσα το 1977.
Οι αναμνήσεις μου από αυτή είναι από τα μέσα της δεκαετίας του '50. Ήταν πολύ ηλικιωμένη τότε, αρχαία για ένα παιδί σαν εμένα.
Ερχόταν στη Γιαλούσα πολλές φορές για διακοπές. Της άρεσε ιδιαίτερα να πηγαίνει κοντά στη θάλασσα όπου ζητούσε από τη γιαγιά μου και τις θείες μου να τη θάβουν στη ζεστή άμμο μέχρι το λαιμό της, πράγμα που την ανακούφιζε από τους σοβαρούς αρθριτικούς πόνους από τους οποίους υπέφερε αργότερα στη ζωή της.
Τα λεφτά της της έδιναν δύναμη και παρόλο που από τη μια ήταν πολύ γενναιόδωρη, από την άλλη ήταν πολύ αυταρχική και πολύ απαιτητική από τους συγγενείς της. Είχε στείλει ένα μήνυμα στη γιαγιά μου να πάει στη Λευκωσία για να την προσέχει. Η γιαγιά μου με πήρε μαζί της σε αυτό το μαγικό κόσμο της Λευκωσίας. Θυμούμαι που ξυπνούσα κάθε πρωί με το κάλεσμα του Χότζα από το κοντινό τζαμί. Το όλο θέμα, κοιτάζοντας τώρα πίσω μοιάζει με ένα όνειρο μιας περασμένης εποχής που μας έφυγε και δεν θα ξαναεπιστρέψει.
Σε μια από αυτές τις επισκέψεις η Κακουλού έπαθε εγκεφαλικό και σχεδόν πέθανε. Θυμούμαι το γιατρό και τον παπά να πηγαίνουν στο υπνοδωμάτιο της (το δωμάτιο με το μπαλκόνι στη ζωγραφιά σου) και εκεί δεν μου επιτρεπόταν η είσοδος. Και φυσικά αργότερα την επισκέφτηκε και ο χότζας αφού η θεία Κακουλού πίστευε στο να έχεις ασφαλιστήριο συμβόλαιο.
Τη θυμούμαι να κλαίει σε πολλές περιστάσεις λέγοντας ότι ευχαρίστως θα έδινε όλα της τα πλούτη ώστε να μπορούσε να έχει πίσω τη νιότη της για μια μέρα. Σίγουρα λυπούμαι που δεν ήμουν αρκετά μεγάλος για να μπορώ να της μιλήσω και να ακούσω όλη την ιστορία της ζωής της.»
Σε ευχαριστώ για ακόμα μια φορά για το άρθρο σου. Ελπίζω να είμαι στην Κύπρο φέτος το Σεπτέμβριο και θα θέλαμε μαζί με τη γυναίκα μου να σε πάρουμε μια μέρα για φαγητό.
Παρεμπιπτόντως ο Γιαννάκης Παπαδόπουλος είναι καλαδελφός μου, η μητέρα του είναι η νούννα μου. Μπορεί να με θυμάται, αλλά δεν έχουμε συναντηθεί από το 1960. Αν τον δεις σε παρακαλώ στείλε του τις ευχές μου.
Με τις καλύτερες μου ευχές,
Τάκης Ζαχαρίου»
Ευχαριστώ το φίλο του που μας έφερε σε επαφή και ευχαριστώ τον Τάκη Ζαχαρίου που μοιράστηκε μαζί μας την ιστορία της ζωής της Κακουλούς… Με την άδεια του έδωσα τα στοιχεία επικοινωνίας του στον Ξενοφώντα Καλλή, βοηθό του Ελληνοκύπριου Μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων ώστε να επικοινωνήσει μαζί του και να διευθετήσει να πάρει δείγμα DNA… Αν καταφέρουμε να βρούμε τα οστά της Κακουλούς με αυτό τον τρόπο μπορούμε να τα ταυτοποιήσουμε και δεν θα μείνει στα «αζήτητα» σε ένα κουτί σε ένα κρύο εργαστήριο…
Είμαι τόσο χαρούμενη που καταφέραμε να βρούμε περισσότερες λεπτομέρειες για της ζωή της και καταφέραμε να βρούμε την οικογένεια της…
Όμως υπάρχουν και άλλα καλά νέα: Πριν από μερικές μέρες, ενώ περίμενα ένα φίλο στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας συνάντησα τον Τάκη Χατζηδημητρίου που μου λέει ότι ο σύζυγος της Κακουλούς, ο «αγνοούμενος» Γιάννης Έλληνας είναι στενός του συγγενής από την πλευρά της μητέρας του! Θυμάται το θείο Γιάννη να έρχεται στο σπίτι τους τις Κυριακές με το γυαλιστερό του ποδήλατο Raleigh και να τους φέρνει γλυκά από τον Τουρκοκυπριακό τομέα της Λευκωσίας τη δεκαετία του '50 και του '60… Ενόσω δούλευε ο πατέρας του Τάκη στο κοινό παντοπωλείο στη Λευκωσία, ο Τάκης πήγαινε εκεί και πάντοτε επισκεπτόταν το Γιάννη και την Κακουλού στο καφενείο που τους ανήκε ακριβώς δίπλα από το παντοπωλείο… Πριν από τα γεγονότα του 1963, ο θείος Γιάννης προειδοποίησε την οικογένεια Χατζηδημητρίου να μην έρθουν στον Τουρκοκυπριακό τομέα της Λευκωσίας αφού υπήρχε πολλή ένταση. Έμαθα ότι η αδελφή του Τάκη είναι συγγραφέας και έγραψε ένα βιβλίο όπου δύο κεφάλαια αναφέρονται στην Κακουλού. Την επόμενη μέρα συναντιόμαστε με τον Τάκη Χατζηδημητρίου για να μου δώσει περισσότερες λεπτομέρειες για τη ζωή τους… Ίσως να τον φέρω σε επαφή με την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων για να δώσει και αυτός δείγμα DNA αφού και ο Γιάννης είναι επίσης «αγνοούμενος» μαζί με τη γυναίκα του, σκοτώθηκε την ίδια μέρα και θάφτηκε την ίδια μέρα, μαζί, πιθανόν στο Tekke Bahchesi σύμφωνα με ορισμένους μάρτυρες εκείνης της τραγικής μέρας…
Η τραγική ιστορία των «αγνοούμενων» Κακουλού και Γιάννη περιέχει τόσα πολλά που θα μπορούσε να γίνει ταινία όπως η «Λωξάνδρα» αν είχαμε σκηνοθέτες ταινιών στην Κύπρο που να ενδιαφέρονταν για τέτοιες ιστορίες… Ίσως όχι τώρα, αλλά ίσως κάποιος στο μέλλον να πάρει τα γραφόμενα μας και να προσπαθήσει να δείξει την ιστορία που είναι μια πραγματική ιστορία από την Κύπρο…»
Όλα αυτά φέρνουν νέα επείγουσα ανάγκη και νέο νόημα όταν μετά από 10 χρόνια αγώνων για να εκσκαφτεί το νεκροταφείο του Tekke Bahchesi (κήποι του Tekke), έγιναν οι εκσκαφές εκεί από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων όπου άνοιξαν τους ανώνυμους τάφους και έσκαψαν επίσης έξω από το νεκροταφείο και βρήκαν οστά…
Ελπίζοντας ότι κάποια από τα οστά ανήκουν σε κάποιους από τους Ελληνοκύπριους «αγνοούμενους» από την περίοδο 1963-64, τηλεφωνώ στο φίλο Τάκη Χατζηδημητρίου και κανονίζω να πάει στο Ινστιτούτο Γενετικής για να δώσει δείγμα DNA για το θείο του Γιάννη. Αυτό το κάνουμε στις 25 Ιανουαρίου 2017…
Τώρα περιμένουμε τον Τάκη Ζαχαρίου να έρθει στην Κύπριο και όταν έρθει, θα κανονίσουμε να πάει να δώσει δείγμα DNA…
Έτσι ώστε αν ο Γιάννης και η Κακουλού, σύμφωνα με τις πληροφορίες των αναγνωστών μας είχαν θαφτεί στο νεκροταφείο του Tekke Bahchesi, τα οστά τους θα ταυτοποιηθούν από τους συγγενείς τους…
Και έτσι θα μπορέσουν επιτέλους να αναπαυθούν οι ψυχές τους…
Και πάλι χίλια ευχαριστώ στους υπέροχους μου αναγνώστες για όλη τη βοήθεια που προσφέρουν…

Photo: Το σπίτι του Γιάννη και της Κακουλούς ζωγραφισμένο από τη Ferah Kaya…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 26th of February 2017, Sunday.

Links for the Turkish version of the article published in YENİDUZEN:

http://www.yeniduzen.com/tekke-bahcesine-gizlice-gomuldukleri-anlatiliyordu1-10150yy.htm

and

http://www.yeniduzen.com/tekke-bahcesine-gizlice-gomuldukleri-anlatiliyordu2-10156yy.htm

Panayiotis Digenis who saved lives of Turkish Cypriots in 1963 and 1974, has passed away…

Panayiotis Digenis who saved lives of Turkish Cypriots in 1963 and 1974, has passed away…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

I had heard of him from different people and had been trying to find his phone to contact him…
Through the help of dear friends, I would finally find him and we would agree to meet in Larnaca…
I would ask our `Mukhtar Pasha`, Dimitris Dimitriou Kocchinos to help me with translation…
We would meet in Larnaca and sit and Dimitris would translate for me his words…
I am talking about Panayiotis Theodosiou Digenis from Pyla who had saved the lives of Turkish Cypriots in 1974 from being executed by EOKA-B… It had not been the first time he had done that – he had saved some other co-villagers, Turkish Cypriots from being killed and `disappeared` back in 1964…
He had come with an oxygen tube to our interview… He was ill and could only move about with a portable oxygen tube…
I would see him again at the funeral of a `missing person` some months ago and we would talk outside the church for some time…
Something had gone wrong with my tape recorder and until I had it fixed, more time would elapse…
Finally when it was okay, I would sit down to decipher his tape…
I would call him to ask him a few things about the interview but my call would fall into his answering machine…
First I would think that he might be abroad…
Then I would start suspecting that something might not be right…
I would call the Turkish Cypriot mukhtar of Pyla, Nejdet Ermetal and he would give me the sad news…
`He passed away four-five months ago and I went to the funeral with my flowers` he would tell me…
`To tell you the truth, he never treated Turkish Cypriots badly in his whole life…`
I feel sad and feel this is more reason to write about him…
This is more reason to let the whole world know how he had saved the lives of his co-villagers from being killed…
May he rest in peace now…
Panayiotis Digenis was born in Pyla… His mother's name was Milou and his father's name was Theodosis Ioannou… His father had had an accident in the mandra one day and had died when Panayiotis was only seven years old… He had left behind three girls and two boys, the youngest being Panayiotis…
His mother Milou would work at the button factory in Larnaca and would also sell clothes, going round the houses… They were a very poor family and everyone in Pyla remembers Milou and appreciates her… She spoke very good Turkish, the Turkish Cypriots remember…
Growing up, Panayiotis remembered his mixed village Pyla as truly mixed… He would tell me:
`We used to play pirilli, we used to play football… It was a mixed village, as it is now where Turkish Cypriots and Greek Cypriots lived together… There was a very natural life… Pyla had only one football team, we used to play football together. I was the youngest boy of the family and after elementary school, I could not continue my studies since someone had to work for our family to survive and I had to work. I went to learn sewing as an apprentice under Ahmet Terzi, a Turkish Cypriot tailor in Pyla. After 3-4 years, I begun working in Larnaca… I used to collect clothes for dry cleaning from the village and I would get a few piasters as commission. I would continue to work as a tailor…
Then came the 50s and EOKA came into being… In 1956 some of my friends had been arrested by the British and taken to the camp in Kokkinotrimitia… At that time, I had become the EOKA leader in Pyla, after the arrest of my friends… In 1958, the British had arrested every man in Pyla! 80 men from Pyla had been arrested…
At that time, some Turkish Cypriots from other villagers would come to Pyla and try to convince the Turkish Cypriot leadership from Pyla to create provocations. This was TMT – in 1958, the Turkish Cypriot mukhtar of the village was Hasan Durumali. These Turkish Cypriots who came from outside, wanted the Greek Cypriots' houses in Pyla to be burned. In the coffee shop where this conversation was taking place, there was this guy Andronikos Zavidis who spoke Turkish fluently. So he heard all that was said… The Turkish Cypriot mukhtar told these Turkish Cypriots who asked for provocations to be implemented, `Drink your coffee and go back to where you came from… For so many years now, we get along fine with Greek Cypriots` and he had sent them away… Then one of those Turkish Cypriots had sworn at the muhktar saying `You are all bastards!` because the mukhtar would not allow such provocations in Pyla. Zavidis would tell everyone what he had heard and what he saw and everyone would be happy since they realized that such provocations would not happen in the village… They had realized that the Turkish Cypriots of Pyla would not create such fasaria in the village.
After 1959, life would go back to normal in the village…
Then I would open my own dry cleaning place in Larnaca and would name it `Digenis`. During the 1955-59 EOKA years people would use pseudonyms instead of their own names. And my pseudonym was `Diogenis`… So I called my dry cleaning shop `Digenis`…
Rifat Hasan Durumali was a chauffeur and he would collect all the clothes from Turkish Cypriots and Greek Cypriots to be dry cleaned and bring these to me… From onwards, they got to know me as `Digenis`… Then came the conflict of 1963… The conflict began in Nicosia with the killing of Djemaliye – but Turkish Cypriots were preparing for such a thing, having trained 10 thousand people, what I mean is that they were preparing for this… In those years, maybe in 1961 or 1962, a Turkish ship – maybe called Deniz – had anchored in the Larnaca port. While unloading its cargo, one of the crates fell off and guns came out of the crate… Rikos Karageorgis, working as a driver at the Lefkariti company had seen this crate and what was in it, that is the guns… He was shot by a Turkish Cypriot because of this but he survived…
But nothing happened during 1963-64 in Pyla… Ahmet Sakalli was the Turkish Cypriot `Pasha` of Pyla in those days and he would go round, making sure that everything was all right. After 1957, I was the Greek Cypriot `Pasha` of the village.
There was an incident in 1963… Djelal, who was the brother of Ahmet Terzi – my former boss as a tailor – came to me one night… He said that his brother had been arrested together with some other Turkish Cypriots in Varosha… He asked me for help.
I got up that night and went to the police station in Varosha.
I told them that there was a Turkish Cypriot from Pyla that they had arrested.
`He must be from TMT` they told me.
`Would you know better than me who he is?` I said to them.
I had good relations with Georgadjis because he was the godfather of my son.
Georgadjis would tell them, `Do as Panayiotis says, he knows his villagers much better than you…`
Ahmet Terzi was a quiet man, he had been my boss…
So the Greek Cypriot policemen in Varosha said to me `You go now, we will set him free tomorrow…`
I said, `No way, you will set him free tonight…`
And that night I took Djelal from the police station and took him back to Pyla…`
And the other Turkish Cypriots who had been arrested together with Ahmet Terzi were set free as well, thanks to the intervention of Panayiotis. Otherwise, we would probably be looking for their burial site now…
Panayiotis, in our interview would also tell me about what had happened in 1974…
`Some Greek Cypriots had come outside Pyla. These were people with extreme views, they had come to create fasaria in the village, they had come to do bad things against Turkish Cypriots in our village. I went outside the village and told them, `First you have to kill me, you will not touch our villagers…`
I had taken Ahmet Sakalli with me to go together outside the village. So he was a witness to what happened. And I managed to send them away… I told them, `If you are so strong, why don't you go and fight in Kyrenia?`
These fanatic Greek Cypriots who came outside our village Pyla were firing in the air… We had heard those shots… Turkish Cypriot children had started crying… So that is why I had taken Ahmet Sakalli with me and we went together outside the village. I told them, `Vre p…shtis! Who are you to fire in the air? If you are so brave, go and fight in Kyrenia!`
Nothing happened in our village because we would not allow such things to happen in our village, we would not allow them to enter our village…
We were born and we grew up in Cyprus, both Turkish Cypriots and Greek Cypriots. Both of us made mistakes, we have to understand that. We have to apologize to each other and say `We both made mistakes, we are sorry` and make a fresh start. Cyprus is too small to be divided… The problem is the Turkish army, if the Turkish army goes away, we have learned from the past not to make similar mistakes… When you get out now, you can't tell who is Ayshe and who is Eleni… What difference does it make? Both Turkish Cypriots and Greek Cypriots did terrible things but our communities don't carry `hatred`… We all know how the English used their policies of `Divide and rule`… They did this everywhere… Until the British came, there was no `Turkish Cypriot` or `Greek Cypriot`. There were Christians and Moslems and everyone respected each other. There were no serious problems… Problems were created by the British…`
These are in summary, the words of Panayiotis Digenis…
Thank you so much for your humanity for saving lives of your co-villagers dear Panayiotis…
May you rest in peace now…

21.1.2017

Photo: The late Panagiotis Digenis who saved lives of Turkish Cypriots of his village Pyla…

(*) Article published in POLITIS newspaper on the 19th of February 2017, Sunday.

(**) After I published in YENİDÜZEN newspaper the story of Panagiotis Digenis, Ahmet Sakallı, whom the late Panagiotis mentions in his interview with me called me and asked me to go and visit him in Pyla and that he too had stories of how they saved each other many times together with Panagiotis Digenis…
The links to my article in Yeniduzen newspaper:

http://www.yeniduzen.com/pileli-kibrisliturkleri-oldurulmekten-kurtaran-adam-gocup-gitti-1-10096yy.htm

http://www.yeniduzen.com/pileli-kibrisliturkleri-oldurulmekten-kurtaran-adam-gocup-gitti-2-10100yy.htm

Ο Παναγιώτης Διγενής που έσωσε ζωές Τουρκοκυπρίων το 1963 και 1974 έχει πεθάνει…

Ο Παναγιώτης Διγενής που έσωσε ζωές Τουρκοκυπρίων το 1963 και 1974 έχει πεθάνει…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Είχα ακούσει για αυτόν από διαφορετικούς ανθρώπους και προσπαθούσα να βρω το τηλέφωνο του για να επικοινωνήσω μαζί του…
Τελικά τον εντόπισα με τη βοήθεια αγαπητών φίλων και συμφωνήσαμε να συναντηθούμε στη Λάρνακα…
Ζήτησα από τον «Μουχτάρ Πασά» μας, το Δημήτρη Δημητρίου Κόκκινο να με βοηθήσει με τη μετάφραση…
Συναντηθήκαμε στη Λάρνακα και καθίσαμε και ο Δημήτρης μου μετάφραζε τα λόγια του…
Αναφέρομαι στον Παναγιώτη Θεοδοσίου Διγενή από την Πύλα που είχε σώσει τη ζωή Τουρκοκυπρίων το 1974 από εκτέλεση από την ΕΟΚΑ Β… Δεν ήταν η πρώτη φορά που το έκανε αυτό – είχε σώσει κάποιους άλλους Τουρκοκύπριους συγχωριανούς του, από το να σκοτωθούν και να «εξαφανιστούν» το 1964…
Είχε έρθει με μποτίλια οξυγόνου στη συνέντευξη μας… Ήταν άρρωστος και μπορούσε να κινηθεί μόνο με φορητή μποτίλια οξυγόνου…
Τον είδα ξανά στην κηδεία ενός «αγνοουμένου» πριν από μερικούς μήνες και μιλήσαμε για αρκετή ώρα έξω από την εκκλησία..
Είχε χαλάσει το μαγνητόφωνο μου και μέχρι να το διορθώσω, πέρασε κι άλλος καιρός…
Τελικά, όταν διορθώθηκε, κάθισα να απομαγνητοφωνήσω την κασέτα του…
Του τηλεφώνησα για να τον ρωτήσω κάποια πράγματα για τη συνέντευξη, αλλά το τηλεφώνημα μου προωθείτο στον τηλεφωνητή του…
Πρώτα νόμισα ότι μπορεί να ήταν στο εξωτερικό…
Μετά άρχισα να υποπτεύομαι ότι κάτι δεν ήταν εντάξει…
Τηλεφώνησα στον Τουρκοκύπριο μουχτάρη της Πύλας, το Nejdet Ermetal που μου έδωσε τα θλιβερά νέα…
«Πέθανε πριν από τέσσερεις-πέντε μήνες και πήγα στην κηδεία με τα λουλούδια μου» μου είπε…
«Για να σου πω την αλήθεια, σε όλη του τη ζωή ποτέ δεν συμπεριφέρθηκε άσχημα στους Τουρκοκύπριους…»
Λυπήθηκα και νιώθω πως αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω για να γράψω για αυτόν…
Αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω για να μάθει όλος ο κόσμος πως είχε σώσει τη ζωή των συγχωριανών του….
Ας αναπαυθεί εν ειρήνη τώρα…
Ο Παναγιώτης Διγενής γεννήθηκε στην Πύλα… Η μητέρα του ήταν η Μηλού και ο πατέρας του ο Θεοδόσης Ιωάννου… Όταν ο Παναγιώτης ήταν μόλις επτά χρονών ο πατέρας του μια μέρα είχε ένα δυστύχημα στη μάντρα και πέθανε… Άφησε πίσω του τρία κορίτσια και δύο αγόρια, ο πιο μικρός ήταν ο Παναγιώτης…
Η μητέρα του Μηλού εργαζόταν στο εργοστάσιο κουμπιών στη Λάρνακα και πουλούσε επίσης ρούχα, πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι… Ήταν μια πολύ φτωχή οικογένεια και όλοι στην Πύλα θυμούνται τη Μηλού και την εκτιμούν… Οι Τουρκοκύπριοι θυμούνται ότι μιλούσε πολύ καλά τουρκικά…
Μεγαλώνοντας ο Παναγιώτης θυμόταν το μικτό χωριό του, την Πύλα ως πραγματικά μικτό… Μου είχε πει:
«Παίζαμε πυριλιά, παίζαμε ποδόσφαιρο… Ήταν μικτό χωριό όπως είναι και τώρα, όπου Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι ζούσαν μαζί… Ήταν μια πολύ φυσιολογική ζωή… Η Πύλα είχε μόνο μια ομάδα ποδοσφαίρου, παίζαμε μαζί ποδόσφαιρο. Ήμουν το πιο μικρό αγόρι της οικογένειας και μετά το δημοτικό δεν μπορούσα να συνεχίσω την εκπαίδευση μου αφού κάποιος έπρεπε να δουλεύει για να επιβιώσει η οικογένεια μας και έπρεπε να δουλέψω. Πήγα και έμαθα ράψιμο ως μαθητευόμενος στον Ahmet Terzi, ένα Τουρκοκύπριο ράφτη στην Πύλα. Μετά από 3-4 χρόνια, ξεκίνησα να δουλεύω στη Λάρνακα… Μάζευα ρούχα από το χωριό για το στεγνοκαθαριστήριο και έπαιρνα προμήθεια μερικά γρόσια. Συνέχιζα και δούλευα ως ράφτης…
Μετά ήταν η δεκαετία του '50 και ξεκίνησε η ΕΟΚΑ… Το 1956 κάποιοι από τους φίλους μου είχαν συλληφθεί από τους Βρετανούς και τους πήραν στο στρατόπεδο στην Κοκκινοτριμιθιά… Εκείνη την εποχή είχα γίνει ηγέτης της ΕΟΚΑ στην Πύλα, μετά τη σύλληψη των φίλων μου… Το 1958 οι Βρετανοί είχαν συλλάβει όλους τους άντρες στην Πύλα! Συνελήφθησαν 80 άντρες από την Πύλα…
Τότε κάποιοι Τουρκοκύπριοι από άλλα χωριά είχαν έρθει στην Πύλα και προσπάθησαν να πείσουν την ηγεσία των Τουρκοκύπριων από την Πύλα να δημιουργήσουν προβοκάτσιες. Αυτή ήταν η ΤΜΤ – το 1958 ο Hasan Durumali ήταν ο Τουρκοκύπριος μουχτάρης του χωριού. Αυτοί οι Τουρκοκύπριοι που ήρθαν από έξω, ήθελαν να καψούν τα σπίτια των Ελληνοκυπρίων στην Πύλα. Στο καφενείο όπου γινόταν αυτή η κουβέντα, υπήρχε ένας άντρας, ο Αντρόνικος Ζαβίδης που μιλούσε άπταιστα τουρκικά… Έτσι άκουσε όλα όσα λέχθηκαν… Ο Τουρκοκύπριος μουχτάρης είπε στους Τουρκοκύπριους που ζήτησαν να δημιουργήσουν προβοκάτσιες, «Πιείτε τον καφέ σας και πηγαίνετε από εκεί που ήρθατε… Για τόσα πολλά χρόνια τώρα περνούμε μια χαρά με τους Ελληνοκύπριους» και τους έδιωξε… Τότε ένας από εκείνους τους Τουρκοκύπριους έβρισε τον μουχτάρη και είπε «Είσαστε όλοι μπάσταρδοι!» διότι ο μουχτάρης δεν επέτρεψε τέτοιες προβοκάτσιες στην Πύλα. Ο Ζαβίδης είπε σε όλους αυτά που είδε και άκουσε και όλοι ήταν χαρούμενοι αφού συνειδητοποίησαν ότι τέτοιες προβοκάτσιες δεν θα γίνονταν στο χωριό… Συνειδητοποίησαν ότι οι Τουρκοκύπριοι της Πύλας δεν θα δημιουργούσαν τέτοιες φασαρίες στο χωριό.
Μετά το 1959 η ζωή επέστρεψε στην κανονικότητα της…
Μετά άνοιξα το δικό μου στεγνοκαθαριστήριο στη Λάρνακα και το ονόμασα «Διγενής». Στα χρόνια της ΕΟΚΑ 1955-59 οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμα αντί τα δικά τους ονόματα. Και το ψευδώνυμο μου ήταν «Διογένης»… Έτσι ονόμασα το στεγνοκαθαριστήριο μου «Διγενής»…
Ο Rifat Hasan Durumali ήταν οδηγός και μάζευε όλα τα ρούχα που χρειάζονταν καθάρισμα από τους Τουρκοκύπριους και τους Ελληνοκύπριους και μου τα έφερνε… Από τότε με έμαθαν σαν «Διγενή»… Μετά έγιναν οι συγκρούσεις του 1963… Οι συγκρούσεις ξεκίνησαν στη Λευκωσία με τη δολοφονία της Djemaliye – όμως οι Τουρκοκύπριοι προετοιμάζονταν για κάτι τέτοιο, είχαν εκπαιδεύσει 10 χιλιάδες άτομα, εννοώ ότι προετοιμάζονταν για αυτό… Εκείνα τα χρόνια, ίσως το 1961 ή 1962, ένα τουρκικό πλοίο – ίσως να ονομαζόταν Deniz – είχε αγκυροβολήσει στο λιμάνι της Λάρνακας. Ενώ ξεφόρτωνε το φορτίο του, ένα από τα κιβώτια έπεσε και μέσα από το κιβώτιο έπεσαν όπλα… Ο Ρίκος Καραγιώργης, που εργαζόταν ως οδηγός στην εταιρεία Λευκαρίτη είχε δει το κιβώτιο αυτό και το περιεχόμενα του, ότι ήταν όπλα… Πυροβολήθηκε από ένα Τουρκοκύπριο για αυτό το λόγο αλλά επιβίωσε…
Όμως τίποτε δεν συνέβηκε το 1963-64 στην Πύλα… Ο Ahmet Sakalli ήταν ο Τουρκοκύπριος «Πασάς» της Πύλας εκείνες τις μέρες και γύριζε και βεβαιωνόταν ότι όλα ήταν εντάξει. Μετά το 1957 ο Ελληνοκύπριος «Πασάς» του χωριού ήμουν εγώ.
Υπήρχε ένα περιστατικό το 1963… Ο Djelal, αδελφός του Ahmet Terzi – του ράφτη, πρώην αφεντικού μου – ήρθε και με επισκέφτηκε ένα βράδυ… Είπε ότι ο αδελφός του είχε συλληφθεί μαζί με κάποιους άλλους Τουρκοκύπριους στο Βαρώσι… Ζήτησε τη βοήθεια μου.
Σηκώθηκα εκείνη τη νύκτα και πήγα στον αστυνομικό σταθμό στο Βαρώσι.
Τους είπα ότι υπήρχε ένας Τουρκοκύπριος από την Πύλα που είχαν συλλάβει.
«Πρέπει να είναι από την ΤΜΤ» μου είπαν.
«Ξέρετε καλύτερα από μένα ποιος είναι;» τους είπα.
Είχα καλές σχέσεις με τον Γιωρκάτζη διότι ήταν νονός του γιού μου.
Ο Γιωρκάτζης τους είπε «Κάνετε ότι σας πει ο Παναγιώτης, ξέρει τους συγχωριανούς του καλύτερα από εσάς…»
Ο Ahmet Terzi ήταν ήσυχος άνθρωπος, ήταν αφεντικό μου στο παρελθόν…
Έτσι οι Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί στο Βαρώσι μου είπαν «Πήγαινε τώρα, θα τον αφήσουμε ελεύθερο αύριο..»
Τους είπα «Όχι, θα τον αφήσετε ελεύθερο απόψε…»
Και εκείνη τη νύκτα πήρα τον Djelal από τον αστυνομικό σταθμό και τον πήρα πίσω στην Πύλα…»
Και οι άλλοι Τουρκοκύπριοι που είχαν συλληφθεί μαζί με τον Ahmet Terzi επίσης αφέθηκαν ελεύθεροι, χάρη στην παρέμβαση του Παναγιώτη. Διαφορετικά, πιθανότατα θα ψάχναμε τώρα για τον τόπο ταφής τους…
Ο Παναγιώτης στη συνέντευξη μας μου είπε επίσης για το τι συνέβηκε το 1974…
«Κάποιοι Ελληνοκύπριοι είχαν έρθει έξω από την Πύλα. Αυτοί ήταν άνθρωποι με ακραίες απόψεις, είχαν έρθει για να δημιουργήσουν φασαρίες στο χωριό, είχαν έρθει για να κάνουν κακά πράγματα στους Τουρκοκύπριους του χωριού μας. Πήγα έξω από το χωριό και τους είπα «Πρώτα πρέπει να με σκοτώσετε εμένα, αλλά δεν θα αγγίξετε τους συγχωριανούς μας…»
Είχα πάρει μαζί μου έξω από το χωριό τον Ahmet Sakalli. Έτσι ήταν μάρτυρας σε αυτό που συνέβηκε. Και κατάφερα να τους διώξω… Τους είπα «Αν είσαστε τόσο δυνατοί, γιατί δεν πάτε να πολεμήσετε στην Κερύνεια;»
Αυτοί οι φανατικοί Ελληνοκύπριοι που ήρθαν έξω από το χωριό μας την Πύλα, πυροβολούσαν στον αέρα… Είχαμε ακούσει τους πυροβολισμούς… Τα Τουρκοκύπρια παιδιά άρχισαν να κλαίνε… Γι αυτό και είχα πάρει τον Ahmet Sakalli μαζί μου και πήγαμε έξω από το χωριό. Τους είπα «Ρε π….δες! Ποιοι είσαστε και πυροβολείτε στο αέρα; Αν είσαστε τόσο γενναίοι, πηγαίνετε και πολεμήστε στην Κερύνεια!»
Τίποτε δεν έγινε στο χωριό μας διότι δεν επιτρέψαμε τέτοια πράγματα να συμβούν στο χωριό μας δεν τους αφήσαμε να μπουν μέσα στο χωριό μας…
Γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε στην Κύπρο, Τουρκοκύπριοι και Ελληνοκύπριοι. Και οι δύο μας κάναμε λάθη, πρέπει να το καταλάβουμε αυτό. Πρέπει να απολογηθούμε ο ένας στον άλλο και να πούμε «Και οι δύο κάναμε λάθη, λυπούμαστε» και να κάνουμε μια νέα αρχή. Η Κύπρος είναι πολύ μικρή για να είναι διαιρεμένη… Το πρόβλημα είναι ο τουρκικός στρατός, αν φύγει ο τουρκικός στρατός, έχουμε μάθει από το παρελθόν να μην κάνουμε παρόμοια λάθη… Όταν βγεις έξω τώρα δεν μπορείς να ξεχωρίσεις ποια είναι η Ayshe και ποια η Ελένη… Τι διαφορά έχει; Και οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι έκαναν φοβερά πράγματα αλλά οι κοινότητες μας δεν κρατούν το «μίσος»… Όλοι γνωρίζουμε πως οι Άγγλοι χρησιμοποιούσαν την πολιτική του «Διαίρει και βασίλευε»… Το έκαναν παντού αυτό… Πριν να έρθουν οι Βρετανοί δεν υπήρχαν «Τουρκοκύπριοι» ή «Ελληνοκύπριοι». Υπήρχαν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι και όλοι σέβονταν ο ένας τον άλλο. Δεν υπήρχαν σοβαρά προβλήματα… Τα προβλήματα δημιουργήθηκαν από τους Βρετανούς…»
Αυτά είναι συνοπτικά τα λόγια του Παναγιώτη Διγενή…
Αγαπητέ Παναγιώτη, σε ευχαριστώ τόσο πολύ για την ανθρωπιά σου που έσωσε τις ζωές των συγχωριανών σου…
Ας αναπαυθείς εν ειρήνη τώρα…

Photo: Ο μακαρίτης Παναγιώτης Διγενής που έσωσε τη ζωή των Τουρκοκυπρίων του χωριού του Πύλα…

(*) Article published in POLITIS newspaper on the 19th of February 2017, Sunday.

(**) After I published in YENİDÜZEN newspaper the story of Panagiotis Digenis, Ahmet Sakallı, whom the late Panagiotis mentions in his interview with me called me and asked me to go and visit him in Pyla and that he too had stories of how they saved each other many times together with Panagiotis Digenis…
The links to my article in Yeniduzen newspaper:

http://www.yeniduzen.com/pileli-kibrisliturkleri-oldurulmekten-kurtaran-adam-gocup-gitti-1-10096yy.htm

http://www.yeniduzen.com/pileli-kibrisliturkleri-oldurulmekten-kurtaran-adam-gocup-gitti-2-10100yy.htm

Good news from St. Hilarion…

Good news from St. Hilarion…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

Good news from St. Hilarion cheers me up and makes me smile… Finally after seven years, digging has begun by the Cyprus Missing Persons' Commıttee in a place in the military zone in St. Hilarion and they have started finding remains of "missing persons" as my reader had described…
It was back in 2010 when one of my readers had told me about this burial site… He had been serving his military service there and had seen the remains of "missing" Greek Cypriots and he would draw a map and also give us names of who had been there… I had shared this information seven years ago with the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee, as well as with my readers both in YENIDUZEN and POLITIS…
He would be insistent, my reader and from time to time would ask me about this burial site but since St. Hilarion is a military zone, it would not be possible to go inside and show to the CMP the burial site, for many years to come…
In 2015 he would make an open call to CMP through my pages saying that he is ready to show them if they secure the permission to enter the area with them… We would publish this…
In 2016 we would visit him once again having found out that the CMP had not put this place on the list of places to be dug – we would go again to visit him together with officials of CMP and he would once again draw the map, tell them what he knows and would ask them to take permission for him so he can actually go and show them…
After some time, CMP would finally get permission for my reader to go and show and they would go together and my reader would point out the burial site…
Yesterday (13.1.2017) I would find out that the exhumation team of the Cyprus Missing Persons' Committee had begun digging in the place he had shown to them and that they had begun finding human remains…
I would call him and share this wonderful news with him and thank him for being insistent on this burial site for seven years…
Seven years is a long time but he never lost hope and he insisted and we wrote and we insisted and we pushed and finally, we are getting results…
Last year on the 12th of June 2016 I had written about this area… In summary I had written this:
`How many times we climbed this slope, higher and higher, to reach St. Hilarion?
How many times we came here?
We were here in the hot days of summer, we were here in the cold days of winter, we were here in springtime and autumn…
We were here, not out of fun but for the `missing persons` from the area…
We came so many times, with different witnesses, collecting information, showing possible burial sites…
St. Hilarion area, as a whole has been a tough area since it is a military zone as a whole so you cannot simply enter a military camp to show a possible burial site…
Now with the election of Mr. Mustafa Akinci to the leadership position of Turkish Cypriots, there has been a shift concerning possible burial sites in military zones and this is a very positive development, although it is not enough since half a century passed from the day people `disappeared` - if we look at 1963, 53 years have gone by, if we look at 1974, 42 years have gone by and many parents have passed away, waiting for any news from their loved ones… Wives died, children died waiting for news from their `missing` father…
…
That is why we are here once again to speak to the same witness we had spoken to six years ago…
In 2015 on these pages, I had written the story of the possible burial site of seven or eight `missing` Greek Cypriots in the area of St. Hilarion, inside a military camp area… I had said:
"One of my readers come to visit me at the newspaper where I work and we sit down to talk… We had visited him years ago together with the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee and he had drawn up a map of `gamini` and where the remains of some Greek Cypriot `missing` were buried at St. Hilarion. Now he comes to say that if the CMP can get permission to go into this area at St. Hilarion, he is ready to accompany them and show them the exact location of the `gamini` and the burial place of the remains of some `missing` persons.
He had been serving there at the St. Hilarion military camp when he had accidentally come across the remains of some `missing` Greek Cypriots. It had been a `gamini` where soldiers were using as a place to throw trash… As he ordered some soldiers to cleanse out the trash, there came out the remains of the `missing` Greek Cypriots who had been buried in the `gamini`. This accidental find ended up him having the soldiers remove the remains and bury further up... He had provided with detailed information about this incident to the officials of the CMP when we visited him and had drawn up a detailed map…
`You know` he says, `using this map, they accidentally found another `gamini` where the remains of some other `missing` Greek Cypriots had been buried, much further down… Actually the map served quite well but in a completely different way! A `gamini` in Boghazi was found because of that map… Some people looking at that map found that `gamini` and incidentally some other `missing` were buried there but the `gamini` on the map is actually not that one, but the one in the military camp… This is a humanitarian task and I am ready to show this place that I have provided the drawing to the CMP… I consider this as a humanitarian duty… To go and show I mean… Because just as Turkish Cypriots want the remains of their own `missing` persons to be found, the Greek Cypriot relatives also have the same right… Now it is time for humanity to speak up… Those who know any information should also speak up…`…"
We have learned that the place he indicated seven years ago as a possible burial site has not been marked on the list of military areas to be dug… So that is why we come once again to speak to him… We go with Xenophon Kallis, the Assistant to the Greek Cypriot Member of the Cyprus Missing Persons' Committee and Okan Oktay, the anthropologist in charge of Exhumations of the CMP on the 11th of May 2016, Wednesday to visit this reader of mine…
He greets us and reminds us that he had drawn a map, had provided names who had been there… This had been seven years ago…
Once again he draws another map and promises to send me coordinates of the gamini (kiln) which was emptied and the secondary burial site of the remains of `missing persons` they had come across in the camp while he had been doing his military service at St. Hilarion…
`You know, all those remains, they were scattered… There was a whole skeleton but the rest of the bones looked as though they were collected from here and there and then buried inside the gamini` he explains… This was back in 1984-85… So many years have passed since then but he remembers clearly the details… It is not every day that you find remains and I am sure it made a mark on his heart – that is why he cannot forget and he insists that the Cyprus Missing Persons' Committee should do something about this place…
Someone in charge at that time had collected golden teeth from this gamini and later he would sell these teeth in Kyrenia…`
Once again I appreciate the humanitarian help of my reader – may he always be a shining example of insistence, hope and courage in Cyprus…

14.1.2017

Photo: View from St. Hilarion...

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 12th of February 2017, Sunday.

(**) By the time this article was published yesterday, the remains being found increased from remains of one to remains of two "missing" persons...

Καλά νέα από τον Άγιο Ιλαρίωνα…

Καλά νέα από τον Άγιο Ιλαρίωνα…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Καλά νέα έρχονται από τον Άγιο Ιλαρίωνα και με χαροποιούν και με κάνουν να χαμογελάσω… Τελικά, μετά από επτά χρόνια, ξεκίνησαν οι εκσκαφές από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων στο μέρος εκείνο στη στρατιωτική περιοχή στον Άγιο Ιλαρίωνα και άρχισαν να βρίσκουν οστά «αγνοουμένων» όπως μας είχε περιγράψει ο αναγνώστης μου…
Ήταν το 2010 όταν ένας από τους αναγνώστες μου μου είχε πει για αυτό τον τόπο ταφής… Είχε υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία εκεί και είχε δει τα οστά «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων και σχεδίασε ένα χάρτη και μας έδωσε επίσης τα ονόματα εκείνων που ήταν εκεί… Πριν από επτά χρόνια μοιράστηκα τις πληροφορίες αυτές με τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, όπως επίσης και με τους αναγνώστες μου τόσο της εφημερίδας YENIDUZEN όσο και της εφημερίδας ΠΟΛΙΤΗΣ…
Ήταν επίμονος, κατά καιρούς με ρωτούσε για αυτόν τον τόπο ταφής, αλλά αφού ο Άγιος Ιλαρίωνας είναι στρατιωτική περιοχή, δεν ήταν δυνατόν να πάμε μέσα και να δείξουμε στη ΔΕΑ τον τόπο ταφής για πολλά χρόνια ακόμα…
Το 2015 απεύθυνε ανοικτή έκκληση στη ΔΕΑ μέσα από τις σελίδες μου λέγοντας ότι είναι έτοιμος να τους δείξει αν του εξασφαλίσουν άδεια να μπει μαζί τους στην περιοχή… Το δημοσιεύσαμε..
Το 2016 τον επισκεφτήκαμε ακόμα μια φορά έχοντας μάθει ότι η ΔΕΑ δεν είχε καταχωρήσει το μέρος αυτό στον κατάλογο τοποθεσιών προς εκσκαφή – πήγαμε ξανά και τον επισκεφτήκαμε μαζί με τους λειτουργούς της ΔΕΑ και ξανα-ζωγράφισε τον χάρτη, τους είπε αυτά που γνωρίζει και τους ζήτησε να του εξασφαλίσουν άδεια για να πάει μαζί τους και να τους δείξει…
Μετά από κάποιο καιρό, η ΔΕΑ εξασφάλισε τελικά άδεια για να πάει ο αναγνώστης μου και να τους δείξει και πήγαν μαζί και ο αναγνώστης μου τους έδειξε τον τόπο ταφής…
Χθες (13.1.2017) έμαθα ότι η ομάδα εκταφών της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων ξεκίνησε εκσκαφές στο μέρος που τους είχε δείξει και ότι άρχισαν να βρίσκουν ανθρώπινα οστά…
Του τηλεφώνησα και μοιράστηκα αυτά τα υπέροχα νέα μαζί του και τον ευχαρίστησα για την επιμονή του για επτά χρόνια για αυτό τον τόπο ταφής…
Επτά χρόνια είναι μεγάλη περίοδος αλλά ποτέ δεν έχασε την ελπίδα και επέμενε και γράψαμε και επιμείναμε και σπρώξαμε και τελικά έχουμε αποτελέσματα…
Πέρσι στις 12 Ιουνίου 2016 είχα γράψει για την περιοχή αυτή… Περιληπτικά είχα γράψει τα ακόλουθα:
«Πόσες φορές ανεβήκαμε αυτή την πλαγιά, όλο και ψηλότερα για να φτάσουμε στον Άγιο Ιλαρίωνα;
Πόσες φορές ήρθαμε εδώ;
Ήμασταν εδώ τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού, ήμασταν εδώ τις κρύες μέρες του χειμώνα, ήμασταν εδώ την άνοιξη και το φθινόπωρο…
Ήμασταν εδώ, όχι για διασκέδαση αλλά για τους «αγνοούμενους» από την περιοχή αυτή…
Ήρθαμε τόσες φορές, με διαφορετικούς μάρτυρες, μαζεύοντας πληροφορίες, δείχνοντας πιθανούς τόπους ταφής…
Η περιοχή του Άγιου Ιλαρίωνα είναι στο σύνολο της μια δύσκολη περιοχή αφού ολόκληρη είναι στρατιωτική περιοχή και δεν μπορείς απλά να μπεις σε ένα στρατόπεδο και να δείξεις ένα πιθανό τόπο ταφής..
Τώρα με την εκλογή του κυρίου Mustafa Akinci στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων υπήρξε μια στροφή σχετικά με τους πιθανούς τόπους ταφής σε στρατιωτικές περιοχές και αυτή είναι μια θετική εξέλιξη, παρόλο που δεν είναι αρκετό, αφού έχει περάσει μισός αιώνας από τη μέρα που «εξαφανίστηκαν» οι άνθρωποι – αν κοιτάξουμε το 1963, έχουν περάσει 53 χρόνια, αν κοιτάξουμε το 1974, έχουν περάσει 42 χρόνια και πολλοί γονείς έχουν πεθάνει περιμένοντας νέα από τους αγαπημένους τους… Οι σύζυγοι πέθαναν, παιδιά πέθαναν περιμένοντας νέα από τον «αγνοούμενο» πατέρα τους…
…
Γι αυτό είμαστε εδώ ξανά για να μιλήσουμε στον ίδιο μάρτυρα με τον οποίο είχαμε μιλήσει πριν από έξι χρόνια…
Το 2015 σε αυτές τις σελίδες, είχα γράψει την ιστορία ενός πιθανού τόπου ταφής εφτά ή οκτώ «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα μέσα σε ένα στρατόπεδο… Είχα γράψει:
«Ένας από τους αναγνώστες μου έρχεται για να με επισκεφτεί στην εφημερίδα όπου εργάζομαι και καθόμαστε για να μιλήσουμε… Τον είχαμε επισκεφτεί πριν από χρόνια μαζί με τους λειτουργούς της ΔΕΑ και μας είχε σχεδιάσει ένα χάρτη των «καμινιών» και που είχαν θαφτεί τα οστά ορισμένων Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων» στον Άγιο Ιλαρίωνα. Τώρα έρχεται για να πει ότι αν η ΔΕΑ μπορεί να πάρει άδεια για να πάμε σε αυτή την περιοχή στον Άγιο Ιλαρίωνα, είναι έτοιμος να τους συνοδεύσει και να τους δείξει την ακριβή τοποθεσία των «καμινιών» και τον τόπο ταφής των οστών κάποιων «αγνοουμένων».
Υπηρετούσε στο στρατόπεδο στον Άγιο Ιλαρίωνα όταν είχε βρει τυχαία τα οστά κάποιων «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων. Ήταν ένα «καμίνι» που χρησιμοποιούσαν οι στρατιώτες για να ρίχνουν σκουπίδια… Όταν διέταξε κάποιους στρατιώτες να καθαρίσουν τα σκουπίδια, εμφανίστηκαν τα οστά των «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων που είχαν θαφτεί στο «καμίνι». Αυτή η τυχαία ανακάλυψη είχε ως αποτέλεσμα να διατάξει τους στρατιώτες να αφαιρέσουν τα οστά και να τα θάψουν πιο πάνω… Είχε δώσει λεπτομέρειες πληροφορίες για αυτό το συμβάν στους λειτουργούς της ΔΕΑ όταν τον επισκεφτήκαμε και μας είχε σχεδιάσει ένα λεπτομερή χάρτη…
«Ξέρεις» λέει, «χρησιμοποιώντας αυτό το χάρτη, τυχαία βρήκαν ένα άλλο «καμίνι» όπου είχαν θαφτεί τα οστά κάποιων άλλων Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων», αρκετά πιο κάτω… Κατ' ακρίβεια ο χάρτης ήταν πολύ χρήσιμος, αλλά με ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο! Εξαιτίας του χάρτη αυτού βρέθηκε ένα «καμίνι» στο Μπογάζι… Κάποιοι άνθρωποι βλέποντας εκείνο το χάρτη βρήκαν εκείνο το «καμίνι» και παρεμπίπτοντος κάποιοι άλλοι «αγνοούμενοι» ήταν θαμμένοι εκεί, αλλά το «καμίνι» στο χάρτη δεν είναι στην πραγματικότητα αυτό, αλλά αυτό μέσα στο στρατόπεδο… Αυτό είναι ένα ανθρωπιστικό έργο και είμαι έτοιμος να δείξω το μέρος αυτό για το οποίο είχα σχεδιάσει το χάρτη για τη ΔΕΑ… Το θεωρώ ανθρωπιστικό καθήκον… Εννοώ το να πάω και να τους δείξω… Διότι όπως οι Τουρκοκύπριοι θέλουν να βρεθούν τα οστά των «αγνοουμένων» τους, και οι Ελληνοκύπριοι συγγενείς έχουν το ίδιο δικαίωμα… Τώρα είναι ο καιρός για να μιλήσει η ανθρωπιά… Εκείνοι που γνωρίζουν οποιεσδήποτε πληροφορίες πρέπει επίσης να μιλήσουν…».»
Μάθαμε ότι το μέρος που είχε υποδείξει πριν από επτά χρόνια ως πιθανό τόπο ταφής δεν ήταν σημειωμένο στον κατάλογο στρατιωτικών περιοχών που πρόκειται να σκαφτούν… Έτσι είναι γι αυτό που ερχόμαστε ξανά για να του μιλήσουμε… Την Τετάρτη 11 Μαΐου 2016, πάμε μαζί με τον Ξενοφώντα Καλλή, τον Βοηθό του Ελληνοκύπριου Μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και τον Okan Oktay, τον ανθρωπολόγο επικεφαλής των Εκταφών στη ΔΕΑ για να επισκεφτούμε αυτό τον αναγνώστη μου…
Μας χαιρετά και μας υπενθυμίζει ότι είχε σχεδίασε ένα χάρτη και μας είχε δώσει ονόματα που βρίσκονταν εκεί… Αυτό ήταν πριν από επτά χρόνια…
Ξανά σχεδιάζει ένα άλλο χάρτη και υπόσχεται να μας στείλει τις συντεταγμένες του καμινιού που είχε αδειάσει και το δεύτερο τόπο ταφής των οστών των «αγνοουμένων» που είχαν βρει στο στρατόπεδο ενώ έκανε την στρατιωτική του θητεία στον Άγιο Ιλαρίωνα…
«Ξέρεις, όλα εκείνα τα οστά, ήταν διασκορπισμένα… Υπήρχε ένας ολόκληρος σκελετός αλλά τα υπόλοιπα οστά φαίνονταν να είχαν μαζευτεί από εδώ και εκεί και μετά θάφτηκαν μέσα στο καμίνι» μας εξηγά… Αυτό ήταν το 1984-85… Έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε, αλλά θυμάται καθαρά τις λεπτομέρειες… Δεν είναι κάθε μέρα που βρίσκεις οστά και είμαι σίγουρη ότι άφησε σημάδι στην καρδιά του – γι αυτό δεν μπορεί να ξεχάσει και επιμένει ότι η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων πρέπει να κάνει κάτι για το μέρος αυτό…
Κάποιος που ήταν τότε επικεφαλής είχε μαζέψει τα χρυσά δόντια από το καμίνι αυτό και αργότερα τα πούλησε στην Κερύνεια…»
Για ακόμα μια φορά εκτιμώ την ανθρωπιστική βοήθεια του αναγνώστη μου – θα είναι πάντοτε ένα λαμπρό παράδειγμα επιμονής, ελπίδας και κουράγιου στην Κύπρο…

Photo: Θέα από τον Άγιο Ιλαρίωνα…

(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 12th of February 2017, Sunday.

One more funeral: Rest in peace Londos…

One more funeral: Rest in peace Londos…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Tel: 99 966518

On the 7th of January 2017 Saturday morning, I go with my husband to Limassol, to Agios Athanasios refugee area for the funeral of the `missing` Christophoros Dionisis Kaimakamis or `Londos` as he had been known…
I meet his family, his daughters Maria, Yiola and Dionisia, his son Panagiotis, his wife Loria… We attend the funeral together with my dear friend Christina Pavlou Solomi Patsia and her husband…
The church is packed but no politicians and no soldiers – it was the family's preference to do the ceremony without politicians…
I had met Panagiotis and his lovely partner Eleni back in 2012 when they had called me and we had sat down and Panagiotis had told me all about him…
In May 2012 I had written the following about Londos:
"Christophoros Dionisis Kaimakamis or `Londos` as he was known had been very well known and very popular among both Turkish Cypriots and Greek Cypriots in the Kyrenia area... Because people thought that he looked like a wrestler called `Londos` famous in America back in the 40s, they had called him that and the nickname stuck... He was originally from Lapithos where his great grandfather had lots of land and Turkish Cypriots would call him `Kaimakamis` due to this richness, that's how they would get their surname. His wife Loria Fragala is from Karavas but after they would get married, they would settle in Kyrenia, having three girls and a boy, four children...
Since `Londos` was the main distributor of KEO drinks, all the restaurants in the Kyrenia area, including those of Turkish Cypriots' knew him well.
He had been a very generous, very helpful person but at the same time was one of the leaders of EOKA-B in the Kyrenia area. After he was arrested in a house in 1974 in the area of Karmi, he had gone `missing`.
One day I go to meet the son of `Londos`, Panayiotis and his partner Eleni – Eleni had called me and asked to meet so we meet in the cafeteria of AlfaMega Engomi... We would sit and talk about the sad story of `Londos` and his son Panayiotis...
Panayiotis was barely four years old when his father had gone `missing`. He would remember the last day he saw his father and for many years, he would grow up with anger – why had his father gone `missing`? The anger was also at the heritage the father had left behind: The fact that he had been involved with EOKA-B also made Panayiotis angry when he was growing up... But gradually, he would learn to face the truth and with the kind help of Eleni, the bitterness would go away, leaving behind only sadness... When he would meet people who knew his father, they would tell him good things about him... After meeting Panayiotis and Eleni, I would find some Turkish Cypriot restaurant owners and they would tell me, `Yes, he had been a nationalist and he never hid this fact but he was the most honest Greek Cypriot we ever knew among the Greek Cypriots of Kyrenia...`
`My father grew up with the ideas of ENOSIS` Panayiotis would tell me, `he was most generous with both Turkish Cypriots and Greek Cypriots... But he had grown up with the ideas of ENOSIS... He had been in EOKA-A, fighting against the British and had been sent to prison for four years by the British because of that. He had been against the London-Zurich Agreements at that time... He had also been against Makarios... He had some contacts with some people in Greece and finally had been one of the leaders of EOKA-B in the Kyrenia area... During the coup, some Cypriots were arrested and imprisoned in the Kyrenia castle. Some Greek Cypriots wanted to kill these persons but I found out that the day Turkish troops landed in Kyrenia, my father would go to the Kyrenia castle and set these prisoners free... That's how many people could survive... My father had been against the killing of these prisoners in the Kyrenia castle... He had shot at the locks and freed these people... I believe that finally he realized that all of these things, that is the invasion had been provoked by the actions of EOKA-B and did not leave to save his own life, he remained in the Kyrenia area. I think finally he realized that...`
While hiding in a house in Karmi, he would tell other Greek Cypriots who had been with him, not to be afraid:
`I have many Turkish Cypriot friends, they would help us, you don't need to be afraid...` he would tell them. He had sent his wife and kids to safety with an Egyptian neighbour who had been married to a Greek Cypriot woman and this neighbour had American citizenship but Londos would insist to stay behind...
`Actually my father had the opportunity to leave` Panayiotis says, `but he did not... He had preferred to stay... I think he realized that the actions of EOKA-B had provoked the situation so he thought it was his duty to stay, he did not run to save his life. Our eldest sister was 15, Maria... He would tell her, `Take care of your mother and siblings` and he had kissed each one of us and saw us leave...`
`While in Karmi, a jeep would come with two Turkish soldiers and a Turkish Cypriot... They were looking for my father by name... They knew he had been in that house and would arrest him... He had been staying at the house of Yakumis Gunnamas, a relative of my aunt... The Turkish Cypriot who had come to arrest him knew him because of KEO because he had been working with my father in KEO... They had written all those names staying in Karmi and had given it to the Red Cross or the United Nations – that's how they found out that my father was there... Although Yakumi and his wife came to the south safe and sound, no one ever saw my father again, he simply disappeared...`
Panayiotis remembers the face of his father, the times his father would take him to the Kyrenia harbour...
`My father liked to drink konyaki and he would also give me beer to drink!`
Panayiotis remembers the war, he remembers the bombing of the Turkish aeroplanes and also when they looked towards the sea, the sight of the Turkish war ships...`
After the war, his mother would remain with four kids...
`She is very strong, my mother... Her sister was rich and she had given us a flat in Nicosia to stay... We stayed for three years and did not pay any rent. Then we were given a refugee house in Strovolos and we lived there... My mother still lives there... For many years, my mother believed that my father was alive and waited for him to return. She had found a job in a factory and was working but her relatives also supported her... I also believed until I was 25 years old that my father would come back... Because all our politicians in the southern part of the island always told us that they were alive, that was their policy... In fact, no one ever came back, no one returned... Now I want to find out what happened to my father, I want his remains to be found and returned to us... Now I have no anger or hatred inside me... Even if I would meet the person who killed my father, I would not have hatred or anger inside me because I faced all of this inside me... What people do is brought about or forced by circumstances... Political parties, political ideas, the conditions of those days... If we put it simply, people just don't go out and do these things out of the blue, conditions push them towards the things they do... My father was branded as an EOKA-B leader but when we look at his character and listen to what people say, we see that he had been a very good human being... But he had been brainwashed with the ideas of Greece, ENOSIS and such... Finally I believe that my father realized that this had been a mistake and he had regretted it. That's why I think he went up to the Kyrenia castle to free those arrested... When I meet people who knew him, they tell me to be proud of him since he had been a good and generous person. So far, I heard nothing bad about him...`
After meeting Panayiotis, I go out to investigate the fate of `Londos` - apparently it is an `easier` case than most of the `missing` cases since `Londos` was quite well known and quite popular in the Kyrenia area. I find out that after being arrested from the Karmi area, he had been taken to Templos for questioning. Afterwards, he would be taken to Aghirda for execution and would be buried under a very old pine tree, in a field next to the road going towards the elementary school of the village. I find out names, details, who had killed him and how he had been buried. I find out who had been responsible in those days in Kyrenia and Boghazi... Next, I take the Turkish Cypriot and Greek Cypriot officials of the Cyprus Missing Persons' Committee to the possible burial site that had been described to me... We go with Xenophon Kallis, Murat Soysal, Okan Oktay and some Turkish Cypriot investigators to explore the area... We find the old pine tree just as it was described to me..."
But apparently the actual burial site is a bit further down under other big pine trees, not far from the first possible burial site… A relative of a Turkish Cypriot `missing` person would call me one day saying that he wants to show a place… We would go together with him and the CMP officials and the relative of `missing` would also bring with him a bulldozer operator who had seen some remains while building a swimming pool in Aghirdagh-Boghazi area. They would show us the place… This would be in 2014… When digging would begin there, I would follow up and remains would be found of a single person… Three years later, we would be certain that it had been Londos who had been buried there…
At the funeral the daughter of Londos, Yiola speaks and then his son Panagiotis reads a poem:

My Kyrenia

The stones of the castle
have your footsteps.
The wooden door, your touch.
Mute witnesses of a bygone era, father
etched in the memory of all of us
who love you.

I stand high on the castle stones
down below me the beautiful little harbour
same as then
further down Kyrenia,
with Pentadaktylos like a stone sky
covering her
beautiful, unique as always
even if she is changing.

I ask for your hand,
to come down.
I want us to sink together
in the deep blue
and when baptized
to dry beneath the shade
of a blooming fragrant lemon tree.
To embrace you in my arms my love
and to whisper in your ear
«My Kyrenia, you».

We say goodbye to Londos – may he rest in peace now…
I thank all my readers who helped to find out details about the fate of Londos and the relative of a `missing` Turkish Cypriot, Mr. Sozer Ozkaramehmet and the bulldozer operator who showed us the burial site…
May the humanity on this land never disappear to help others and ourselves to create an island without hatred, without suspicions, without bloodshed…

8.1.2017

Photo: The small coffin of Londos...

(*) Article published in POLITIS newspaper on the 5th of February 2017, Sunday.

Μια ακόμα κηδεία: Αναπαύσου εν ειρήνη Λόντε…

Μια ακόμα κηδεία: Αναπαύσου εν ειρήνη Λόντε…

Sevgul Uludag

caramel_cy@yahoo.com

Τηλ: 99 966518

Το πρωί του Σαββάτου 7 Ιανουαρίου 2017, πάω μαζί με το σύζυγο μου στη Λεμεσό, στην προσφυγική περιοχή του Αγίου Αθανασίου για να παραστώ στην κηδεία του «αγνοούμενου» Χριστόφορου Διονύση Καϊμακάμη ή «Λόντου» όπως ήταν γνωστός…
Συναντώ την οικογένεια του, τις κόρες του Μαρία, Γιόλα και Διονυσία, το γιο του Παναγιώτη, τη γυναίκα του Λώρια… Βρισκόμαστε στην κηδεία μαζί με την αγαπητή μου φίλη Χριστίνα Παύλου Σολωμή Πατσιά και το σύζυγο της…
Η εκκλησία είναι κατάμεστη αλλά χωρίς πολιτικούς ή στρατιώτες – ήταν επιθυμία της οικογένειας να τελεστεί η κηδεία χωρίς πολιτικούς…
Είχα συναντήσει τον Παναγιώτη και την υπέροχη σύντροφο του Ελένη το 2012 όταν μου είχαν τηλεφωνήσει και είχαμε συναντηθεί και ο Παναγιώτης μου εξιστόρησε για τον πατέρα του…
Τον Μάιο 2012 είχα γράψει τα ακόλουθα για το Λόντο:
«Ο Χριστόφορος Διονύσης Καϊμακάμης ή «Λόντος» όπως ήταν γνωστός, ήταν πολύ γνωστός και αγαπητός ανάμεσα στους Τουρκοκύπριους και τους Ελληνοκύπριους στην περιοχή της Κερύνειας… Επειδή ο κόσμος θεωρούσε ότι έμοιαζε με ένα παλαιστή που ονομαζόταν «Λόντος» και ήταν διάσημος στην Αμερική τη δεκαετία του '40, τον φώναζαν έτσι και του έμεινε το παρατσούκλι… Αρχικά ήταν από τη Λάπηθο όπου ο προπάππος του είχε πολλή γη και οι Τουρκοκύπριοι τον αποκαλούσαν «Καϊμακάμη» λόγω του πλούτου του, έτσι πήρε η οικογένεια το επίθετο. Η γυναίκα του Λώρια Φρακάλα είναι από τον Καραβά αλλά μετά το γάμο τους εγκαταστάθηκαν στην Κερύνεια και έκαναν τέσσερα παιδιά, τρία κορίτσια και ένα αγόρι…
Εφόσον ο «Λόντος» ήταν ο κύριος διανομέας των ποτών της ΚΕΟ, τον ήξεραν καλά όλα τα εστιατόρια στην περιοχή Κερύνειας, συμπεριλαμβανομένων των Τουρκοκυπριακών.
Ήταν πολύ γενναιόδωρος, πολύ βοηθητικός, αλλά ταυτόχρονα ήταν και ένας από τους ηγέτες της ΕΟΚΑ Β στην περιοχή Κερύνειας. Μετά τη σύλληψη του το 1974 σε ένα σπίτι στην περιοχή του Κάρμι, έγινε «αγνοούμενος».
Μια μέρα πήγα για να συναντήσω τον γιο του «Λόντου», τον Παναγιώτη και τη σύντροφο του Ελένη – μου είχε τηλεφωνήσει η Ελένη και μου ζήτησε να συναντηθούμε στην καφετέρια του ΆλφαΜέγα στην Έγκωμη… Καθίσαμε και μιλούσαμε για την λυπηρή ιστορία του «Λόντου» και του γιου του Παναγιώτη…
Ο Παναγιώτης ήταν μόλις 4 χρονών όταν ο πατέρας του έγινε «αγνοούμενος». Θυμάται την τελευταία μέρα που είδε τον πατέρα του και για πολλά χρόνια μεγάλωνε με θυμό – γιατί έγινε «αγνοούμενος» ο πατέρας του; Ο θυμός ήταν για την κληρονομιά που του είχε αφήσει ο πατέρας του – το γεγονός ότι ήταν αναμεμειγμένος με την ΕΟΚΑ Β επίσης θύμωνε τον Παναγιώτη όταν μεγάλωνε… Όμως σταδιακά, έμαθε να αντιμετωπίζει την αλήθεια και με τη βοήθεια της Ελένης, η πικρία έφυγε, αφήνοντας μόνο θλίψη… Όταν συναντούσε άτομα που γνώριζαν τον πατέρα του, του έλεγαν καλά πράγματα για αυτόν… Μετά που συνάντησα τον Παναγιώτη και την Ελένη, βρήκα ορισμένους Τουρκοκύπριους ιδιοκτήτες εστιατορίων και μου έλεγαν, «Ναι ήταν εθνικιστής και ποτέ δεν έκρυβε το γεγονός, αλλά ήταν ο πιο ειλικρινής Ελληνοκύπριος που ξέραμε ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους της Κερύνειας…»
«Ο πατέρας μου μεγάλωσε με τις ιδέες της ΕΝΩΣΗΣ» μου είπε ο Παναγιώτης, «ήταν πολύ γενναιόδωρος και με τους Τουρκοκύπριους και με τους Ελληνοκύπριους… Όμως είχε μεγαλώσει με τις ιδέες της ΕΝΩΣΗΣ… Ήταν στην ΕΟΚΑ Α και πολέμησε ενάντια στους Βρετανούς και οι Βρετανοί για αυτό τον είχαν στείλει φυλακή για τέσσερα χρόνια. Ήταν εναντίον των Συμφωνιών Λονδίνου – Ζυρίχης εκείνο τον καιρό… Ήταν επίσης εναντίον του Μακαρίου… Είχε ορισμένους συνδέσμους με ορισμένα άτομα στην Ελλάδα και τελικά ήταν ένας από τους αρχηγούς της ΕΟΚΑ Β στην περιοχή της Κερύνειας… Κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος ορισμένοι Κύπριοι είχαν συλληφθεί και φυλακιστεί στο κάστρο της Κερύνειας. Ορισμένοι Ελληνοκύπριοι ήθελαν να σκοτώσουν αυτά τα άτομα, αλλά, όπως ανακάλυψα, τη μέρα που ο Τουρκικός στρατός μπήκε στην Κερύνεια, ο πατέρας μου πήγε στο κάστρο της Κερύνειας και ελευθέρωσε τους φυλακισμένους… Έτσι είναι που επέζησαν πολλά άτομα… Ο πατέρας μου ήταν ενάντια στην εκτέλεση αυτών των φυλακισμένων στο κάστρο της Κερύνειας… Είχε πυροβολήσει τις κλειδωνιές και τους ελευθέρωσε… Πιστεύω ότι τελικά είχε συνειδητοποιήσει ότι όλα αυτά τα πράγματα, αυτή η εισβολή είχε προκληθεί από τις δράσεις της ΕΟΚΑ Β και δεν έφυγε για να σώσει τη δική του ζωή, παρέμεινε στην περιοχή Κερύνειας. Νομίζω ότι τελικά το συνειδητοποίησε αυτό…»
Ενώ κρυβόταν σε ένα σπίτι στο Κάρμι, είπε σε άλλους Ελληνοκύπριους που ήταν μαζί του να μην φοβούνται:
«Έχω πολλούς Τουρκοκύπριους φίλους, θα μας βοηθήσουν, δεν χρειάζεται να φοβάστε…» τους είχε πει. Είχε στείλει τη γυναίκα και τα παιδιά του σε ασφάλεια σε ένα Αιγύπτιο γείτονα που ήταν παντρεμένος με μια Ελληνοκύπρια γυναίκα και αυτός ο γείτονας είχε Αμερικανική υπηκοότητα αλλά ο Λόντος επέμενε να μείνει πίσω…
«Κατ' ακρίβεια ο πατέρας μου είχε την ευκαιρία να φύγει» λέει ο Παναγιώτης, «αλλά δεν το έκανε… Προτίμησε να μείνει… Νομίζω συνειδητοποίησε ότι οι δράσεις της ΕΟΚΑ Β είχαν προκαλέσει την κατάσταση και θεώρησε καθήκον του να μείνει, δεν έτρεξε για να σώσει τη ζωή του. Η μεγαλύτερη αδελφή μας Μαρία, ήταν 15 χρονών… Της είχε πει, «Φρόντισε τη μητέρα και τα αδέλφια σου» και μας είχε φιλήσει όλους και μας είδε να φεύγουμε…»
«Όταν ήταν στο Κάρμι, είχε έρθει ένα τζιπ με δύο Τούρκους στρατιώτες και ένα Τουρκοκύπριο… Έψαχναν για τον πατέρα μου με το όνομα του… Ήξεραν ότι ήταν σε εκείνο το σπίτι και τον συνέλαβαν… Έμενε στο σπίτι του Γιακουμή Γουναμά, που ήταν συγγενής της θείας μου… Ο Τουρκοκύπριος που είχε έρθει να τον συλλάβει τον ήξερε λόγω της ΚΕΟ, διότι εργαζόταν με τον πατέρα μου στην ΚΕΟ… Είχαν γράψει όλα τα ονόματα των ατόμων που έμεναν στο Κάρμι και τα είχαν δώσει στον Ερυθρό Σταυρό ή τα Ηνωμένα Έθνη – έτσι είναι που βρήκαν ότι ο πατέρας μου ήταν εκεί… Παρόλο που ο Γιακουμής και η γυναίκα του είχαν έρθει στο νότο ασφαλείς, κανένας δεν είδε ξανά τον πατέρα μου, απλά εξαφανίστηκε…»
Ο Παναγιώτης θυμάται το πρόσωπο του πατέρα του, όταν τον έπαιρνε ο πατέρας του στο λιμάνι της Κερύνειας…
«Στον πατέρα μου άρεσε να πίνει κονιάκκι και μου έδινε και εμένα μπύρα!»
Ο Παναγιώτης θυμάται τον πόλεμο, θυμάται τους βομβαρδισμούς των Τουρκικών αεροπλάνων και επίσης τα Τουρκικά πολεμικά πλοία όταν έβλεπαν προς τη θάλασσα…»
Μετά τον πόλεμο, η μητέρα του έμεινε μόνη με τέσσερα παιδιά…
«Είναι πολύ δυνατή η μητέρα μου… Η αδελφή της ήταν πλούσια και μας είχε δώσει ένα διαμέρισμα στη Λευκωσία για να μείνουμε… Μείναμε εκεί για τρία χρόνια και δεν πληρώσαμε καθόλου ενοίκιο. Μετά μας έδωσαν ένα προσφυγικό σπίτι στον Στρόβολο και ζούσαμε εκεί… Η μητέρα μου ζει ακόμα εκεί… Για πολλά χρόνια η μητέρα μου πίστευε ότι ο πατέρας μου είναι ζωντανός και τον περίμενε να επιστρέψει. Είχε βρει δουλειά σε ένα εργοστάσιο και εργαζόταν αλλά την βοηθούσαν και οι συγγενείς της… Και εγώ μέχρι την ηλικία των 25 χρονών πίστευα επίσης ότι θα επέστρεφε ο πατέρας μου… Διότι όλοι οι πολιτικοί μας το νότιο μέρος του νησιού πάντοτε μας έλεγαν ότι ήταν ζωντανοί, αυτή ήταν η πολιτική τους… Κατ' ακρίβεια, κανένας δεν επέστρεψε ποτέ, κανένας… Τώρα θέλω να μάθω τι συνέβηκε στον πατέρα μου, θέλω να βρεθούν τα οστά του και να μας επιστραφούν… Τώρα δεν έχω θυμό ή μίσος μέσα μου… Ακόμα και αν συναντήσω το άτομο που σκότωσε τον πατέρα μου, δεν θα έχω μίσος ή θυμό μέσα μου διότι τα αντιμετώπισα όλα αυτά μέσα μου… Οι άνθρωποι κάνουν πράγματα που τα επιφέρουν ή αναγκάζουν οι περιστάσεις… Τα πολιτικά κόμματα, οι πολιτικές ιδέες, οι συνθήκες εκείνου του καιρού… Αν το θέσουμε απλά, οι άνθρωποι δεν πηγαίνουν και απλά κάνουν αυτά τα πράγματα χωρίς αιτία, τους σπρώχνουν οι συνθήκες για να κάνουν αυτά που κάνουν… Ο πατέρας μου είχε το όνομα του ηγέτη της ΕΟΚΑ Β αλλά όταν δούμε τον χαρακτήρα του και ακούσουμε τι έχουν να πουν οι άνθρωποι, βλέπουμε ότι ήταν ένας καλός άνθρωπος… Όμως είχε υποστεί πλύση εγκεφάλου με τις ιδέες της Ελλάδας, της ΕΝΩΣΗΣ και τέτοια… Τελικά πιστεύω ότι ο πατέρας μου συνειδητοποίησε ότι ήταν λάθος και το μετάνιωσε. Γι αυτό νομίζω ότι πήγε στο κάστρο της Κερύνειας και ελευθέρωσε τους συλληφθέντες… Όταν συναντώ άτομα που τον ήξεραν, μου λένε να είμαι περήφανος για αυτόν αφού ήταν ένα καλό και γενναιόδωρο άτομο. Μέχρι τώρα δεν άκουσα κάτι κακό για αυτόν…»
Μετά τη συνάντηση μου με τον Παναγιώτη, πάω για να ερευνήσω την τύχη του «Λόντου» - προφανώς είναι μια πιο «εύκολη» περίπτωση από τις περισσότερες περιπτώσεις «αγνοουμένων» αφού ο «Λόντος» ήταν αρκετά γνωστός και δημοφιλής στην περιοχή της Κερύνειας. Μαθαίνω ότι μετά τη σύλληψη του από την περιοχή Κάρμι, τον είχαν πάρει στο Τέμπλος για ανάκριση. Μετά τον πήραν στην Αγύρτα για εκτέλεση και τον έθαψαν κάτω από ένα μεγάλο πεύκο σε ένα χωράφι δίπλα από το δρόμο που πάει προς το δημοτικό σχολείο του χωριού. Μαθαίνω ονόματα, λεπτομέρειες, ποιος τον σκότωσε και πως τον έθαψαν. Μαθαίνω ποιος ήταν υπεύθυνος εκείνο τον καιρό στην Κερύνεια και το Μπογάζι… Μετά παίρνω τους Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, Ξενοφώντα Καλλή, Murat Soysal και Okan Oktay και ορισμένους Τουρκοκύπριους ερευνητές για να ερευνήσουμε την περιοχή… Βρίσκουμε τον ηλικιωμένο πεύκο ακριβώς όπως μου τον περίγραψαν…»
Όμως προφανώς ο πραγματικός τόπος ταφής είναι λίγο πιο κάτω κάτω από άλλα μεγάλα πεύκα, κοντά στον πρώτο πιθανό τόπο ταφής… Ένας συγγενής ενός Τουρκοκύπριου «αγνοούμενου» μου τηλεφώνησε μια μέρα και μου είπε ότι θέλει να δείξει το μέρος… Πήγαμε μαζί του και με τους λειτουργούς της ΔΕΑ και ο συγγενής του «αγνοούμενου» έφερε μαζί του ένα χειριστή μπουλντόζας που είχε δει κάποια οστά ενώ έφτιαχνε μια πισίνα στην περιοχή Αγύρτας-Μπογαζιού. Μας έδειξαν το μέρος… Αυτό ήταν το 2014… Όταν ξεκίνησαν οι εκσκαφές εκεί, παρακολουθούσα την υπόθεση και βρέθηκαν τα οστά ενός ατόμου… Τρία χρόνια μετά, ήμασταν σίγουροι ότι ήταν ο Λόντος που είχε θαφτεί εκεί…
Στην κηδεία η Γιόλα, κόρη του Λόντου εκφωνεί τον επικήδειο και μετά ο γιος του Παναγιώτης απαγγέλει ένα ποίημα:

Κερύνεια μου

Οι πέτρες του κάστρου
έχουν τα χνάρια σου.
Η ξύλινη θύρα το άγγιγμα σου.
Βουβοί μάρτυρες μιας άλλης εποχής, πατέρα
χαραγμένη στη μνήμη όλων εμάς
που σ' αγαπάμε.

Στέκομαι ψηλά στου κάστρου τις πέτρες
κάτω μου όμορφο το λιμανάκι
ίδιο όπως τότες
παραπέρα η Κερύνεια,
με τον Πενταδάκτυλο σαν πέτρινο ουρανό
να τη σκεπάζει
όμορφη, μοναδική όπως πάτα
έστω κι αν αλλάζει.

Ζητώ το χέρι σου,
για να κατέβω.
Θέλω να βυθιστούμε μαζί
στο απέραντο γαλάζιο
και βαπτισμένοι πια
να στεγνώσουμε κάτω απ' τον ίσκιο
μιας ανθισμένης μοσχοβόλας λεμονιάς.
Να σε τυλίξω στην αγκαλιά μου αγάπη μου
και να σου πω στ' αυτί
«Κερύνεια μου, εσύ».

Αποχαιρετούμε το Λόντο – ας αναπαυθεί εν ειρήνη τώρα…
Ευχαριστώ όλους τους αναγνώστες μου που βοήθησαν να βρεθούν λεπτομέρειες για την τύχη του Λόντου και το συγγενή του Τουρκοκύπριου «αγνοούμενου», τον κύριο Sozer Ozkaramehmet και το χειριστή μπουλντόζας που μας έδειξε τον τόπο ταφής…
Μακάρι να μην χαθεί ποτέ στη γη αυτή η ανθρωπιά για να βοηθούμε τους άλλους και τους εαυτούς μας και για να δημιουργήσουμε ένα νησί χωρίς μίσος, χωρίς υποψίες, χωρίς αιματοχυσίες…

Photo: Το μικρό φέρετρο του Λόντου…

(*) Article published in POLITIS newspaper on the 5th of February 2017, Sunday.