Stories from Templos and Agios Georgios…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
The mark of the witness had been a huge carob tree, the only massive tree in the area…
It is no longer there, it is gone…
He had buried them there, few meters away from the carob tree…
We roam the empty fields down under the shooting range that had once been a Greek Cypriot military camp…
Up above is the Saint Hilarion Castle and we can see the tower above the cliffs...
There had been fighting here back in 1974 as the Turkish commandoes came down from St. Hilarion, taking over this military camp…
The witness who had agreed to come and show me and the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee had come here to bury nine `missing` Greek Cypriots.
`The bodies had stayed in a pile under the sun for some days` he explains, `and the smell was terrifying… Even from the village the smell could not be tolerable… They had given me a bulldozer and a soldier to help me to bury them… When I came here, the smell was so bad… The smell of dead humans is something different… It simply overwhelms you… For days later, I would be sick and would not be able to get out of bed…`
He stops, remembering…
`Even if a small animal dies, you can smell…` I say…
`No, no… This is something completely different… Dead humans smell different…` he says…
`In the beginning, I had thought of digging a hole and burying them but I got so sick from the smell and the sight that we simply put some lime over them and then covered them up with soil` he says… `Next to the huge carob tree…`
He had heard rumours that the military might have removed them from here later on but he does not know if it is true or not.
There had been a huge fire on the Pentataktilos and this area too was burned down…
So anything could have happened to the remains buried here…
But Xenophon Kallis, the person who has been doing investigations about all the `missing persons` of Cyprus for almost the last three decades on every single day of his life would not give up easily and take anything for granted. He roams and finds the `boridja` of the carob trees and points them out to us:
"Look! One here and another one there! Further up, two more…"
Over and over he asks the witness the same question:
"Are you sure there was no other very big carob tree?"
"Yes, yes, of course I am sure… I am from Templos and I know this area very well…` he says.
`Carob trees never die` Kallis tells us… `It is amazing… No matter what you do, whether you cut or you burn them, they come up… Because carob trees and olive trees, they have very deep roots… So they would grow again and again…`
There is a carcass of a construction further up and next to it Kallis finds another carob tree, this one bigger than the small `boridja…`
`Come, would you mind, over here…` he points out to us…
We walk in the heat of the day towards the carob tree…
`Could it be this one?` he asks the witness.
`Could be…`
`So if you buried them, let's say near this carob tree, where would it have been, the burial place?`
The witness points out where it might have been, the burial place of the nine Greek Cypriot `missing persons`…
`Perhaps from an aerial photograph you could point out the carob tree… An old aerial photograph that Mr. Kallis might find?` I ask the witness.
`Do they exist?` he asks.
`Of course they do… I am sure he can find a photo…`
Kallis says he can find an old aerial photograph of the area and we will take the photo to the witness to see to be exactly sure where that huge carob tree had been…
The huge carob tree probably burned down in the fire of 1995…
The witness has to go and we thank him and say goodbye… We agree to visit him again once Kallis finds the photo of the area…
Today, 9th of June 2016, Thursday, we are in the Templos area again, investigating about this possible mass grave of the `missing` Greek Cypriots…
With us is also Okan Oktay, the Coordinator of Exhumations of the Cyprus Missing Persons' Committee.
Okan Oktay explains to us that yes, they had found some remains in this area years ago when they had done excavations… Few remains by the side of the road but inside this huge, fenced field…
The field belongs to a Turkish Cypriot – all 60 donums of it…
We drive inside the idyllic, medieval Templos village to meet another witness who wants to show us some places in Templos and Agios Georgios…
We sit in a restaurant owned by a friend in Templos to wait for him to come…
Everything in this village, all the doors and windows, all the buildings show the Latin heritage of Cyprus… The village was built by the Templar Chevaliers and you can see it in the narrow streets and the architecture of very old, medieval buildings…
The air here is different, much more different than say Nicosia… Even on the hottest summer nights, here is a bit cooler and not sticky like the humid Kyrenia…
At the back of the village is the mountain where the Saint Hilarion Castle looks down… At the front of the village is the turquoise waters of the Mediterranean, the sea…
My reader comes and finds us in the restaurant and we sit together to have some coffee and talk…
He tells us stories from his childhood – he had been only 14 in 1974… He is not from Templos but had been a refugee from 1963 from Lapithos and they stayed in makeshift refugee houses in Templos for many years… After 1974 he moved to Kyrenia…
But he remembers how there was bombing from the Greek Cypriot military camp outside Templos and how they had to leave their makeshift refugee house and go elsewhere for protection… Bombs were falling inside the village and their refugee house was prefabricated so wouldn't stand in case a bomb fell…
He starts talking about how as a child they would go and enter every house in Agios Georgios after the war was over and how they would be shocked to see a woman in her 40s laying down in a one room house, shot from her stomach, dead…
He would tell us of a middle aged man on the side of a road, lying dead… Each time they would pass, his beard would continue to grow… The body, all puffed up and he would feel sorry and strange and would run to the village to tell his elders to please take and bury him, that it was a very sad sight…
He would take us in Templos where a Greek Cypriot was shot from his stomach and fell just across the school where they had gathered… The Greek Cypriot had taken off his fanella and had run with his arms up to give himself up… There had been two UN camps, perhaps the Greek Cypriot youngster had wanted to take refuge in the UN camp next to the school but the UN soldiers had left and had gone to the other camp so no one was there… Why did the UN leave? Does anyone ask any questions about the role of the UN during the war in Cyprus?
Perhaps that's how the Greek Cypriot had come to the village to surrender… They would take him and a Turkish officer would speak with him, while my reader watched from inside the school… He shows us the two big cypress trees under which the officer and the Greek Cypriot soldier spoke… They would let him go and after a few minutes, would shoot and kill him… The child would watch, the terror of the war, the terror of killing someone, the terror of having to grow up in one day, leaving the rosy childhood dreams and becoming sad…
Investigating the area from where this Greek Cypriot had been shot, Kallis finds an ancient `havouzi` and calls us to look at it…
`Perhaps they buried him here` he says…
We will continue to investigate...
In the coffee shop, Kallis tells my reader, `We don't do this for the past, we do this for the future… So that in future, perhaps people would think twice before they do such things…`
We dig the past in order to contribute towards the future, trying to clean up the mess that war has left behind… Because if we don't clean this mess, we cannot build a future for our children on this island…
10.6.2016
Photo: This was the area where 9 Greek Cypriot "missing persons" were buried...
(*) Article published in POLITIS newspaper on the 26th of June 2016, Sunday.
Sunday, June 26, 2016
Ιστορίες από τον Τέμπλο και τον Άγιο Γεώργιο…
Ιστορίες από τον Τέμπλο και τον Άγιο Γεώργιο…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Το σημάδι του μάρτυρα ήταν μια μεγάλη χαρουπιά, το μοναδικό τεράστιο δέντρο στην περιοχή…
Δεν είναι πλέον εκεί, δεν υπάρχει…
Τους είχε θάψει εκεί, λίγα μέτρα μακριά από τη χαρουπιά…
Περιφερόμαστε στα άδεια χωράφια κάτω από το πεδίο βολής που κάποτε ήταν Ελληνοκυπριακό στρατόπεδο…
Πιο ψηλά από πάνω είναι το Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα και μπορούμε να δούμε τον πύργο πάνω από τους βράχους…
Εδώ έγιναν μάχες το 1974 καθώς οι Τούρκοι κομάντο ήρθαν κάτω από τον Άγιο Ιλαρίωνα καταλαμβάνοντας το στρατόπεδο αυτό…
Ο μάρτυρας που συμφώνησε να έρθει και να δείξει σε μένα και τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, είχε έρθει εδώ για να θάψει εννιά «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους.
«Τα σώματα είχαν μείνει σε μια σωρό κάτω από τον ήλιο για κάποιες μέρες» εξηγεί, «και η μυρωδιά ήταν τρομακτική… Ακόμα και στο χωριό η μυρωδιά ήταν ανυπόφορη… Μου είχαν δώσει μια μπουλντόζα και ένα στρατιώτη για να με βοηθήσει να τους θάψω… Όταν ήρθα εδώ, η μυρωδιά ήταν τόσο άσχημη… Η μυρωδιά νεκρών ανθρώπων είναι κάτι το διαφορετικό… Απλά σε κατακλύζει… Για μέρες μετά ήμουν άρρωστος και δεν μπορούσαν να σηκωθώ από το κρεβάτι…»
Σταματά και θυμάται…
«Μπορείς να το μυριστείς ακόμα και αν πεθάνει ένα μικρό ζώο…» λέω…
«Όχι, όχι… Αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό… Οι νεκροί άνθρωποι μυρίζουν διαφορετικά…» λέει…
«Αρχικά, είχα σκεφτεί να σκάψω μια τρύπα και να τους θάψω αλλά αρρώστησα από τη μυρωδιά και τη θέα, και απλά βάλαμε λίγο ασβέστη πάνω τους και τους σκεπάσαμε με χώμα» λέει… «Δίπλα από την τεράστια χαρουπιά…»
Είχε ακούσει φήμες ότι ο στρατός μπορεί να αφαίρεσε αργότερα τα οστά από εκεί αλλά δεν ξέρει αν αυτό είναι αλήθεια ή όχι.
Υπήρξε μια τεράστια φωτιά στον Πενταδάκτυλο και κάηκε και αυτή η περιοχή…
Έτσι οτιδήποτε μπορεί να έχει συμβεί στα οστά που θάφτηκαν εδώ…
Όμως ο Ξενοφών Καλλής, το άτομο που κάνει έρευνες για όλους τους «αγνοούμενους» της Κύπρου κάθε μέρα της ζωής του για σχεδόν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες δεν τα παρατά εύκολα και δεν θεωρεί τίποτε δεδομένο. Περιπλανιέται και βρίσκει τα «πορίζια» της χαρουπιάς και μας τα δείχνει:
«Κοιτάτε! Ένα εδώ και ένα άλλο εκεί! Πιο πάνω δύο ακόμα…»
Ξανά και ξανά ρωτά τον μάρτυρα την ίδια ερώτηση:
«Είσαι σίγουρος ότι δεν υπήρχε άλλη πολύ μεγάλη χαρουπιά;»
«Ναι, ναι, φυσικά είμαι σίγουρος… Είμαι από τον Τέμπλο και ξέρω την περιοχή αυτή πολύ καλά…» λέει.
«Οι χαρουπιές ποτέ δεν πεθαίνουν» μας λέει ο Καλλής… «Είναι καταπληκτικό… Ότι και να κάνεις, είτε τις κόψεις, είτε τις κάψεις, ξαναβλαστούν… Διότι οι χαρουπιές και οι ελιές έχουν πολύ βαθιές ρίζες… Έτσι βλαστούν ξανά και ξανά…»
Υπάρχει ο σκελετός μιας οικοδομής πιο πάνω και ο Καλλής βρίσκει δίπλα άλλη μια χαρουπιά, αυτή μεγαλύτερη από τα μικρά «πορίζια»…
«Ελάτε αν μπορείτε εδώ…» μας δείχνει το σημείο…
Περπατούμε προς τη χαρουπιά μέσα στη ζέστη της μέρας…
«Θα μπορούσε να είναι αυτή;» ρωτά το μάρτυρα.
«Θα μπορούσε…»
«Έτσι αν τους έθαψες, ας πούμε κοντά σε αυτή τη χαρουπιά, που θα ήταν το μέρος ταφής;»
Ο μάρτυρας μας δείχνει που θα μπορούσε να ήταν ο τόπος ταφής των εννέα Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων»…
«Ίσως από μια αεροφωτογραφία θα μπορούσες να υποδείξεις την χαρουπιά… Μια παλιά αεροφωτογραφία που θα μπορούσε να βρει ο κύριος Καλλής;» ρωτώ τον μάρτυρα.
«Υπάρχουν;» ρωτά.
«Φυσικά και υπάρχουν… Είμαι σίγουρη ότι μπορεί να βρει μια φωτογραφία…»
Ο Καλλής λέει ότι μπορεί να βρει μια παλιά αεροφωτογραφία της περιοχής και θα πάρουμε τη φωτογραφία στο μάρτυρα για να δει και να είναι εντελώς σίγουρος που ήταν εκείνη η τεράστια χαρουπιά…
Η τεράστια χαρουπιά πιθανόν να κάηκε στη φωτιά του 1995…
Ο μάρτυρας πρέπει να φύγει και τον ευχαριστούμε και τον αποχαιρετούμε… Συμφωνούμε να τον επισκεφτούμε ξανά όταν ο Καλλής βρει τη φωτογραφία της περιοχής…
Σήμερα Πέμπτη 9 Ιουνίου 2016, είμαστε ξανά στην περιοχή του Τέμπλου ερευνώντας για αυτόν τον πιθανό μαζικό τάφο των «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων…
Μαζί μας είναι επίσης και ο Okan Oktay, ο Συντονιστής των Εκταφών της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων.
Ο Okan Oktay μας εξηγεί ότι ναι, είχαν βρει κάποια οστά στην περιοχή πριν από χρόνια όταν είχαν κάνει εκσκαφές… Λίγα οστά δίπλα από το δρόμο, αλλά μέσα σε αυτό το τεράστιο περιφραγμένο χωράφι…
Το χωράφι ανήκει σε ένα Τουρκοκύπριο – και οι 60 σκάλες…
Οδηγούμε μέσα στο ειδυλλιακό μεσαιωνικό χωριό Τέμπλος για να συναντήσουμε ένα άλλο μάρτυρα που θέλει να μας δείξει κάποια σημεία στον Τέμπλο και τον Άγιο Γεώργιο…
Καθόμαστε σε ένα εστιατόριο στον Τέμπλο του οποίου ιδιοκτήτης είναι ένας φίλος και τον περιμένουμε να έρθει…
Τα πάντα στο χωριό αυτό, όλες οι πόρτες και τα παράθυρα, όλα τα κτίρια δείχνουν την Λατινική κληρονομιά της Κύπρου… Το χωριό κτίστηκε από τους Ναΐτες Ιππότες και μπορείς να το δεις στους στενούς δρόμους και στην αρχιτεκτονική των πολύ παλιών, μεσαιωνικών κτιρίων…
Ο αέρας εδώ είναι διαφορετικός, πολύ πιο διαφορετικός από αυτόν στην Λευκωσία… Ακόμα και στις πιο ζεστές νύκτες του καλοκαιριού, εδώ είναι πιο δροσερά και δεν υπάρχει υγρασία όπως στην Κερύνεια…
Στο πίσω μέρος του χωριού βρίσκεται το βουνό από το οποίο κοιτάζει κάτω το Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα… Στο μπροστινό μέρος του χωριού είναι τα τουρκουάζ νερά της Μεσογείου…
Ο αναγνώστης μου έρχεται και μας βρίσκει στο εστιατόριο και καθόμαστε μαζί για να πιούμε καφέ και να μιλήσουμε…
Μας λέει ιστορίες από την παιδική του ηλικία – ήταν μόλις 14 χρονών το 1974… Δεν είναι από τον Τέμπλο αλλά ήταν πρόσφυγας από το 1963 από τη Λάπηθο και έμειναν σε πρόχειρα προσφυγικά σπίτια στον Τέμπλο για πολλά χρόνια… Μετά το 1974 μετακόμισε στην Κερύνεια…
Όμως θυμάται ότι υπήρξε βομβαρδισμός από το ελληνοκυπριακό στρατόπεδο έξω από τον Τέμπλο και πως έπρεπε να φύγουν από το πρόχειρο προσφυγικό τους σπίτι και να πάνε αλλού για προστασία… Οι βόμβες έπεφταν μέσα στο χωριό και το προσφυγικό τους σπίτι ήταν προκατασκευασμένο έτσι δεν θα άντεχε αν έπεφτε βόμβα…
Αρχίζει να μιλά για το πως μετά το τέλος του πολέμου ως παιδί πήγαινε και έμπαινε σε κάθε σπίτι στον Άγιο Γεώργιο και πως σοκαρίστηκε όταν είδε μια γυναίκα γύρω στα 40 να κείτεται νεκρή σε ένα σπίτι με ένα δωμάτιο, πυροβολημένη στο στομάχι…
Μας λέει για ένα μεσήλικα άντρα που κειτόταν νεκρός στην άκρη ενός δρόμου… Κάθε φορά που περνούσαν, το γένι του συνέχιζε να μεγαλώνει… Το σώμα ήταν φουσκωμένο και ένιωθε περίεργα και λυπόταν και έτρεξε στο χωριό για να το πει στους πιο μεγάλους και να τους παρακαλέσει να τον πάρουν και να τον θάψουν διότι ήταν πολύ θλιβερό θέαμα…
Μας πήρε στον Τέμπλο όπου ένας Ελληνοκύπριος πυροβολήθηκε στο στομάχι και έπεσε ακριβώς απέναντι από το σχολείο όπου είχαν μαζευτεί… Ο Ελληνοκύπριος είχε βγάλει τη φανέλα του και είχε τρέξει με τα χέρια ψηλά για να παραδοθεί… Υπήρχαν δύο στρατόπεδα των ΗΕ, πιθανόν ο Ελληνοκύπριος νεαρός να ήθελε να βρει καταφύγιο στο στρατόπεδο των ΗΕ δίπλα από το σχολείο, αλλά οι στρατιώτες των ΗΕ είχαν φύγει και πήγαν στο άλλο στρατόπεδο και έτσι δεν ήταν κανένας εκεί… Γιατί έφυγαν τα ΗΕ; Ρωτά κανείς ερωτήσεις για το ρόλο των ΗΕ στη διάρκεια του πολέμου στην Κύπρο;
Ίσως έτσι είναι που οι Ελληνοκύπριοι είχαν έρθει στο χωριό για να παραδοθούν… Τον πήραν και ένας Τούρκος αξιωματικός του μίλησε, καθώς ο αναγνώστης μου παρακολουθούσε μέσα από το σχολείο… Μας δείχνει τα δύο μεγάλα κυπαρίσσια κάτω από τα οποία μίλησαν ο αξιωματικός με τον Ελληνοκύπριο στρατιώτη… Τον άφησαν να φύγει και μετά από λίγα λεπτά τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν… Τοι παιδί παρακολουθούσε, τον τρόμο του πολέμου, τον τρόμο του να σκοτώνεις κάποιο, τον τρόμο του να πρέπει να μεγαλώσεις μέσα σε μια μέρα, αφήνοντας πίσω τα ρόδινα παιδικά όνειρα και να γίνει λυπημένος…
Ερευνώντας την περιοχή όπου είχε πυροβοληθεί αυτός ο Ελληνοκύπριος, ο Καλλής βρίσκει μια αρχαία «χαβούζα» και μας φωνάζει να τη δούμε….
«Ίσως να τον έθαψαν εδώ» λέει…
Θα συνεχίσουμε τις έρευνες…
Στο καφενείο ο Καλλής λέει στον αναγνώστη μου «Δεν το κάνουμε αυτό για το παρελθόν, το κάνουμε για το μέλλον… Έτσι ώστε στο μέλλον ίσως οι άνθρωποι να σκέφτονται δύο φορές πριν να κάνουν τέτοια πράγματα…»
Σκάβουμε το παρελθόν έτσι ώστε να συνεισφέρουμε στο μέλλον, προσπαθώντας να καθαρίσουμε το χάος που άφησε πίσω του ο πόλεμος… Διότι αν δεν καθαρίσουμε το χάος αυτό, δεν θα μπορούμε να κτίσουμε ένα μέλλον για τα παιδιά μας στο νησί αυτό…
Photo: Αυτή ήταν η περιοχή που θάφτηκαν 9 Ελληνοκύπριοι αγνοούμενοι…
(*) Article published in POLITIS newspaper on the 26th of June 2016, Sunday.
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Το σημάδι του μάρτυρα ήταν μια μεγάλη χαρουπιά, το μοναδικό τεράστιο δέντρο στην περιοχή…
Δεν είναι πλέον εκεί, δεν υπάρχει…
Τους είχε θάψει εκεί, λίγα μέτρα μακριά από τη χαρουπιά…
Περιφερόμαστε στα άδεια χωράφια κάτω από το πεδίο βολής που κάποτε ήταν Ελληνοκυπριακό στρατόπεδο…
Πιο ψηλά από πάνω είναι το Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα και μπορούμε να δούμε τον πύργο πάνω από τους βράχους…
Εδώ έγιναν μάχες το 1974 καθώς οι Τούρκοι κομάντο ήρθαν κάτω από τον Άγιο Ιλαρίωνα καταλαμβάνοντας το στρατόπεδο αυτό…
Ο μάρτυρας που συμφώνησε να έρθει και να δείξει σε μένα και τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων, είχε έρθει εδώ για να θάψει εννιά «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους.
«Τα σώματα είχαν μείνει σε μια σωρό κάτω από τον ήλιο για κάποιες μέρες» εξηγεί, «και η μυρωδιά ήταν τρομακτική… Ακόμα και στο χωριό η μυρωδιά ήταν ανυπόφορη… Μου είχαν δώσει μια μπουλντόζα και ένα στρατιώτη για να με βοηθήσει να τους θάψω… Όταν ήρθα εδώ, η μυρωδιά ήταν τόσο άσχημη… Η μυρωδιά νεκρών ανθρώπων είναι κάτι το διαφορετικό… Απλά σε κατακλύζει… Για μέρες μετά ήμουν άρρωστος και δεν μπορούσαν να σηκωθώ από το κρεβάτι…»
Σταματά και θυμάται…
«Μπορείς να το μυριστείς ακόμα και αν πεθάνει ένα μικρό ζώο…» λέω…
«Όχι, όχι… Αυτό είναι κάτι εντελώς διαφορετικό… Οι νεκροί άνθρωποι μυρίζουν διαφορετικά…» λέει…
«Αρχικά, είχα σκεφτεί να σκάψω μια τρύπα και να τους θάψω αλλά αρρώστησα από τη μυρωδιά και τη θέα, και απλά βάλαμε λίγο ασβέστη πάνω τους και τους σκεπάσαμε με χώμα» λέει… «Δίπλα από την τεράστια χαρουπιά…»
Είχε ακούσει φήμες ότι ο στρατός μπορεί να αφαίρεσε αργότερα τα οστά από εκεί αλλά δεν ξέρει αν αυτό είναι αλήθεια ή όχι.
Υπήρξε μια τεράστια φωτιά στον Πενταδάκτυλο και κάηκε και αυτή η περιοχή…
Έτσι οτιδήποτε μπορεί να έχει συμβεί στα οστά που θάφτηκαν εδώ…
Όμως ο Ξενοφών Καλλής, το άτομο που κάνει έρευνες για όλους τους «αγνοούμενους» της Κύπρου κάθε μέρα της ζωής του για σχεδόν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες δεν τα παρατά εύκολα και δεν θεωρεί τίποτε δεδομένο. Περιπλανιέται και βρίσκει τα «πορίζια» της χαρουπιάς και μας τα δείχνει:
«Κοιτάτε! Ένα εδώ και ένα άλλο εκεί! Πιο πάνω δύο ακόμα…»
Ξανά και ξανά ρωτά τον μάρτυρα την ίδια ερώτηση:
«Είσαι σίγουρος ότι δεν υπήρχε άλλη πολύ μεγάλη χαρουπιά;»
«Ναι, ναι, φυσικά είμαι σίγουρος… Είμαι από τον Τέμπλο και ξέρω την περιοχή αυτή πολύ καλά…» λέει.
«Οι χαρουπιές ποτέ δεν πεθαίνουν» μας λέει ο Καλλής… «Είναι καταπληκτικό… Ότι και να κάνεις, είτε τις κόψεις, είτε τις κάψεις, ξαναβλαστούν… Διότι οι χαρουπιές και οι ελιές έχουν πολύ βαθιές ρίζες… Έτσι βλαστούν ξανά και ξανά…»
Υπάρχει ο σκελετός μιας οικοδομής πιο πάνω και ο Καλλής βρίσκει δίπλα άλλη μια χαρουπιά, αυτή μεγαλύτερη από τα μικρά «πορίζια»…
«Ελάτε αν μπορείτε εδώ…» μας δείχνει το σημείο…
Περπατούμε προς τη χαρουπιά μέσα στη ζέστη της μέρας…
«Θα μπορούσε να είναι αυτή;» ρωτά το μάρτυρα.
«Θα μπορούσε…»
«Έτσι αν τους έθαψες, ας πούμε κοντά σε αυτή τη χαρουπιά, που θα ήταν το μέρος ταφής;»
Ο μάρτυρας μας δείχνει που θα μπορούσε να ήταν ο τόπος ταφής των εννέα Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων»…
«Ίσως από μια αεροφωτογραφία θα μπορούσες να υποδείξεις την χαρουπιά… Μια παλιά αεροφωτογραφία που θα μπορούσε να βρει ο κύριος Καλλής;» ρωτώ τον μάρτυρα.
«Υπάρχουν;» ρωτά.
«Φυσικά και υπάρχουν… Είμαι σίγουρη ότι μπορεί να βρει μια φωτογραφία…»
Ο Καλλής λέει ότι μπορεί να βρει μια παλιά αεροφωτογραφία της περιοχής και θα πάρουμε τη φωτογραφία στο μάρτυρα για να δει και να είναι εντελώς σίγουρος που ήταν εκείνη η τεράστια χαρουπιά…
Η τεράστια χαρουπιά πιθανόν να κάηκε στη φωτιά του 1995…
Ο μάρτυρας πρέπει να φύγει και τον ευχαριστούμε και τον αποχαιρετούμε… Συμφωνούμε να τον επισκεφτούμε ξανά όταν ο Καλλής βρει τη φωτογραφία της περιοχής…
Σήμερα Πέμπτη 9 Ιουνίου 2016, είμαστε ξανά στην περιοχή του Τέμπλου ερευνώντας για αυτόν τον πιθανό μαζικό τάφο των «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων…
Μαζί μας είναι επίσης και ο Okan Oktay, ο Συντονιστής των Εκταφών της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων.
Ο Okan Oktay μας εξηγεί ότι ναι, είχαν βρει κάποια οστά στην περιοχή πριν από χρόνια όταν είχαν κάνει εκσκαφές… Λίγα οστά δίπλα από το δρόμο, αλλά μέσα σε αυτό το τεράστιο περιφραγμένο χωράφι…
Το χωράφι ανήκει σε ένα Τουρκοκύπριο – και οι 60 σκάλες…
Οδηγούμε μέσα στο ειδυλλιακό μεσαιωνικό χωριό Τέμπλος για να συναντήσουμε ένα άλλο μάρτυρα που θέλει να μας δείξει κάποια σημεία στον Τέμπλο και τον Άγιο Γεώργιο…
Καθόμαστε σε ένα εστιατόριο στον Τέμπλο του οποίου ιδιοκτήτης είναι ένας φίλος και τον περιμένουμε να έρθει…
Τα πάντα στο χωριό αυτό, όλες οι πόρτες και τα παράθυρα, όλα τα κτίρια δείχνουν την Λατινική κληρονομιά της Κύπρου… Το χωριό κτίστηκε από τους Ναΐτες Ιππότες και μπορείς να το δεις στους στενούς δρόμους και στην αρχιτεκτονική των πολύ παλιών, μεσαιωνικών κτιρίων…
Ο αέρας εδώ είναι διαφορετικός, πολύ πιο διαφορετικός από αυτόν στην Λευκωσία… Ακόμα και στις πιο ζεστές νύκτες του καλοκαιριού, εδώ είναι πιο δροσερά και δεν υπάρχει υγρασία όπως στην Κερύνεια…
Στο πίσω μέρος του χωριού βρίσκεται το βουνό από το οποίο κοιτάζει κάτω το Κάστρο του Αγίου Ιλαρίωνα… Στο μπροστινό μέρος του χωριού είναι τα τουρκουάζ νερά της Μεσογείου…
Ο αναγνώστης μου έρχεται και μας βρίσκει στο εστιατόριο και καθόμαστε μαζί για να πιούμε καφέ και να μιλήσουμε…
Μας λέει ιστορίες από την παιδική του ηλικία – ήταν μόλις 14 χρονών το 1974… Δεν είναι από τον Τέμπλο αλλά ήταν πρόσφυγας από το 1963 από τη Λάπηθο και έμειναν σε πρόχειρα προσφυγικά σπίτια στον Τέμπλο για πολλά χρόνια… Μετά το 1974 μετακόμισε στην Κερύνεια…
Όμως θυμάται ότι υπήρξε βομβαρδισμός από το ελληνοκυπριακό στρατόπεδο έξω από τον Τέμπλο και πως έπρεπε να φύγουν από το πρόχειρο προσφυγικό τους σπίτι και να πάνε αλλού για προστασία… Οι βόμβες έπεφταν μέσα στο χωριό και το προσφυγικό τους σπίτι ήταν προκατασκευασμένο έτσι δεν θα άντεχε αν έπεφτε βόμβα…
Αρχίζει να μιλά για το πως μετά το τέλος του πολέμου ως παιδί πήγαινε και έμπαινε σε κάθε σπίτι στον Άγιο Γεώργιο και πως σοκαρίστηκε όταν είδε μια γυναίκα γύρω στα 40 να κείτεται νεκρή σε ένα σπίτι με ένα δωμάτιο, πυροβολημένη στο στομάχι…
Μας λέει για ένα μεσήλικα άντρα που κειτόταν νεκρός στην άκρη ενός δρόμου… Κάθε φορά που περνούσαν, το γένι του συνέχιζε να μεγαλώνει… Το σώμα ήταν φουσκωμένο και ένιωθε περίεργα και λυπόταν και έτρεξε στο χωριό για να το πει στους πιο μεγάλους και να τους παρακαλέσει να τον πάρουν και να τον θάψουν διότι ήταν πολύ θλιβερό θέαμα…
Μας πήρε στον Τέμπλο όπου ένας Ελληνοκύπριος πυροβολήθηκε στο στομάχι και έπεσε ακριβώς απέναντι από το σχολείο όπου είχαν μαζευτεί… Ο Ελληνοκύπριος είχε βγάλει τη φανέλα του και είχε τρέξει με τα χέρια ψηλά για να παραδοθεί… Υπήρχαν δύο στρατόπεδα των ΗΕ, πιθανόν ο Ελληνοκύπριος νεαρός να ήθελε να βρει καταφύγιο στο στρατόπεδο των ΗΕ δίπλα από το σχολείο, αλλά οι στρατιώτες των ΗΕ είχαν φύγει και πήγαν στο άλλο στρατόπεδο και έτσι δεν ήταν κανένας εκεί… Γιατί έφυγαν τα ΗΕ; Ρωτά κανείς ερωτήσεις για το ρόλο των ΗΕ στη διάρκεια του πολέμου στην Κύπρο;
Ίσως έτσι είναι που οι Ελληνοκύπριοι είχαν έρθει στο χωριό για να παραδοθούν… Τον πήραν και ένας Τούρκος αξιωματικός του μίλησε, καθώς ο αναγνώστης μου παρακολουθούσε μέσα από το σχολείο… Μας δείχνει τα δύο μεγάλα κυπαρίσσια κάτω από τα οποία μίλησαν ο αξιωματικός με τον Ελληνοκύπριο στρατιώτη… Τον άφησαν να φύγει και μετά από λίγα λεπτά τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν… Τοι παιδί παρακολουθούσε, τον τρόμο του πολέμου, τον τρόμο του να σκοτώνεις κάποιο, τον τρόμο του να πρέπει να μεγαλώσεις μέσα σε μια μέρα, αφήνοντας πίσω τα ρόδινα παιδικά όνειρα και να γίνει λυπημένος…
Ερευνώντας την περιοχή όπου είχε πυροβοληθεί αυτός ο Ελληνοκύπριος, ο Καλλής βρίσκει μια αρχαία «χαβούζα» και μας φωνάζει να τη δούμε….
«Ίσως να τον έθαψαν εδώ» λέει…
Θα συνεχίσουμε τις έρευνες…
Στο καφενείο ο Καλλής λέει στον αναγνώστη μου «Δεν το κάνουμε αυτό για το παρελθόν, το κάνουμε για το μέλλον… Έτσι ώστε στο μέλλον ίσως οι άνθρωποι να σκέφτονται δύο φορές πριν να κάνουν τέτοια πράγματα…»
Σκάβουμε το παρελθόν έτσι ώστε να συνεισφέρουμε στο μέλλον, προσπαθώντας να καθαρίσουμε το χάος που άφησε πίσω του ο πόλεμος… Διότι αν δεν καθαρίσουμε το χάος αυτό, δεν θα μπορούμε να κτίσουμε ένα μέλλον για τα παιδιά μας στο νησί αυτό…
Photo: Αυτή ήταν η περιοχή που θάφτηκαν 9 Ελληνοκύπριοι αγνοούμενοι…
(*) Article published in POLITIS newspaper on the 26th of June 2016, Sunday.
Thursday, June 16, 2016
Ένας πιθανός τόπος ταφής στον Άγιο Ιλαρίωνα…
Ένας πιθανός τόπος ταφής στον Άγιο Ιλαρίωνα…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Πόσες φορές ανεβήκαμε αυτή την πλαγιά, όλο και ψηλότερα για να φτάσουμε στον Άγιο Ιλαρίωνα;
Πόσες φορές ήρθαμε εδώ;
Ήμασταν εδώ τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού, ήμασταν εδώ τις κρύες μέρες του χειμώνα, ήμασταν εδώ την άνοιξη και το φθινόπωρο…
Ήμασταν εδώ, όχι για διασκέδαση αλλά για τους «αγνοούμενους» από την περιοχή αυτή…
Ήρθαμε τόσες φορές, με διαφορετικούς μάρτυρες, μαζεύοντας πληροφορίες, δείχνοντας πιθανούς τόπους ταφής…
Η περιοχή του Άγιου Ιλαρίωνα είναι στο σύνολο της μια δύσκολη περιοχή αφού ολόκληρη είναι στρατιωτική περιοχή και δεν μπορείς απλά να μπεις σε ένα στρατόπεδο και να δείξεις ένα πιθανό τόπο ταφής..
Τώρα με την εκλογή του κυρίου Mustafa Akinci στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων υπήρξε μια στροφή σχετικά με τους πιθανούς τόπους ταφής σε στρατιωτικές περιοχές και αυτή είναι μια θετική εξέλιξη, παρόλο που δεν είναι αρκετό, αφού έχει περάσει μισός αιώνας από τη μέρα που «εξαφανίστηκαν» οι άνθρωποι – αν κοιτάξουμε το 1963, έχουν περάσει 53 χρόνια, αν κοιτάξουμε το 1974, έχουν περάσει 42 χρόνια και πολλοί γονείς έχουν πεθάνει περιμένοντας νέα από τους αγαπημένους τους… Οι σύζυγοι πέθαναν, παιδιά πέθαναν περιμένοντας νέα από τον «αγνοούμενο» πατέρα τους… Ο Halil Ziya Desteban που είναι «αγνοούμενος» από το 1964 είχε επτά παιδιά τότε, τώρα έχει μόνο τρία ζωντανά, τέσσερα από τα παιδιά του έχουν πεθάνει, η γυναίκα του έχει πεθάνει και από τα τρία παιδιά που ζουν, το ένα αγωνίζεται να θεραπευθεί από τον καρκίνο… Τόσες πολλές τραγικές ιστορίες και αφήνοντας τόσο πολύ χρόνο να περάσει είναι ασυγχώρητο και απαράδεκτο… Γι αυτό επιμένουμε να έρθουμε εδώ ξανά και ξανά για να δείξουμε ξανά και ξανά, να προσπαθήσουμε να βρούμε πληροφορίες ξανά και ξανά…
Μια από τις φίλες μου είπε «Στην πραγματικότητα αυτό που κάνεις είναι αρκετά αντιφατικό, διότι αυτό που κάνεις χρειάζεται τόση υπομονή, αλλά ταυτόχρονα αυτό που κάνεις χρειάζεται τόση περιέργεια… Συνδυάζεις τα δύο και αυτό για μένα είναι καταπληκτικό…»
Φυσικά δεν είχε ιδέα πόσο πονάει η καρδιά μου και πώς νιώθω ότι κατά καιρούς πνίγομαι, αλλά πρέπει να μαζέψω τα κομμάτια μου και να συνεχίσω αν θέλω να έχω συγκεκριμένα αποτελέσματα…
Γι αυτό είμαστε εδώ ξανά για να μιλήσουμε στον ίδιο μάρτυρα με τον οποίο είχαμε μιλήσει πριν από έξι χρόνια…
Πέρσι σε αυτές τις σελίδες, είχα γράψει την ιστορία ενός πιθανού τόπου ταφής εφτά ή οκτώ «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα μέσα σε ένα στρατόπεδο… Είχα γράψει:
«Ένας από τους αναγνώστες μου έρχεται για να με επισκεφτεί στην εφημερίδα όπου εργάζομαι και καθόμαστε για να μιλήσουμε… Τον είχαμε επισκεφτεί πριν από χρόνια μαζί με τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ) και μας είχε σχεδιάσει ένα χάρτη των «καμινιών» και που είχαν θαφτεί τα οστά ορισμένων Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων» στον Άγιο Ιλαρίωνα. Τώρα έρχεται για να πει ότι αν η ΔΕΑ μπορεί να πάρει άδεια για να πάμε σε αυτή την περιοχή στον Άγιο Ιλαρίωνα, είναι έτοιμος να τους συνοδεύσει και να τους δείξει την ακριβή τοποθεσία των «καμινιών» και τον τόπο ταφής των οστών κάποιων «αγνοουμένων».
Υπηρετούσε στο στρατόπεδο στον Άγιο Ιλαρίωνα όταν είχε βρει τυχαία τα οστά κάποιων «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων. Ήταν ένα «καμίνι» που χρησιμοποιούσαν οι στρατιώτες για να ρίχνουν σκουπίδια… Όταν διέταξε κάποιους στρατιώτες να καθαρίσουν τα σκουπίδια, εμφανίστηκαν τα οστά των «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων που είχαν θαφτεί στο «καμίνι». Αυτή η τυχαία ανακάλυψη είχε ως αποτέλεσμα να διατάξει τους στρατιώτες να αφαιρέσουν τα οστά και να τα θάψουν πιο πάνω… Είχε δώσει λεπτομέρειες πληροφορίες για αυτό το συμβάν στους λειτουργούς της ΔΕΑ όταν τον επισκεφτήκαμε και μας είχε σχεδιάσει ένα λεπτομερή χάρτη…
«Ξέρεις» λέει, «χρησιμοποιώντας αυτό το χάρτη, τυχαία βρήκαν ένα άλλο «καμίνι» όπου είχαν θαφτεί τα οστά κάποιων άλλων Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων», αρκετά πιο κάτω… Κατ' ακρίβεια ο χάρτης ήταν πολύ χρήσιμος, αλλά με ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο! Εξαιτίας του χάρτη αυτού βρέθηκε ένα «καμίνι» στο Μπογάζι… Κάποιοι άνθρωποι βλέποντας εκείνο το χάρτη βρήκαν εκείνο το «καμίνι» και παρεμπίπτοντος κάποιοι άλλοι «αγνοούμενοι» ήταν θαμμένοι εκεί, αλλά το «καμίνι» στο χάρτη δεν είναι στην πραγματικότητα αυτό, αλλά αυτό μέσα στο στρατόπεδο… Αυτό είναι ένα ανθρωπιστικό έργο και είμαι έτοιμος να δείξω το μέρος αυτό για το οποίο είχα σχεδιάσει το χάρτη για τη ΔΕΑ… Το θεωρώ ανθρωπιστικό καθήκον… Εννοώ το να πάω και να τους δείξω… Διότι όπως οι Τουρκοκύπριοι θέλουν να βρεθούν τα οστά των «αγνοουμένων» τους, και οι Ελληνοκύπριοι συγγενείς έχουν το ίδιο δικαίωμα… Τώρα είναι ο καιρός για να μιλήσει η ανθρωπιά… Εκείνοι που γνωρίζουν οποιεσδήποτε πληροφορίες πρέπει επίσης να μιλήσουν…».»
Μάθαμε ότι το μέρος που είχε υποδείξει πριν από έξι χρόνια ως πιθανό τόπο ταφής δεν ήταν σημειωμένο στον κατάλογο στρατιωτικών περιοχών που πρόκειται να σκαφτούν… Έτσι είναι γι αυτό που ερχόμαστε ξανά για να του μιλήσουμε… Την Τετάρτη 11 Μαΐου 2016, πάμε μαζί με τον Ξενοφώντα Καλλή, τον Βοηθό του Ελληνοκύπριου Μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και τον Okan Oktay, τον ανθρωπολόγο επικεφαλή των Εκταφών στη ΔΕΑ για να επισκεφτούμε αυτό τον αναγνώστη μου…
Μας χαιρετά και μας υπενθυμίζει ότι είχε σχεδίασε ένα χάρτη και μας είχε δώσει ονόματα που βρίσκονταν εκεί… Αυτό ήταν πριν από έξι χρόνια…
Ξανά σχεδιάζει ένα άλλο χάρτη και υπόσχεται να μας στείλει τις συντεταγμένες του καμινιού που είχε αδειάσει και το δεύτερο τόπο ταφής των οστών των «αγνοουμένων» που είχαν βρει στο στρατόπεδο ενώ έκανε την στρατιωτική του θητεία στον Άγιο Ιλαρίωνα…
«Ξέρεις, όλα εκείνα τα οστά, ήταν διασκορπισμένα… Υπήρχε ένας ολόκληρος σκελετός αλλά τα υπόλοιπα οστά φαίνονταν να είχαν μαζευτεί από εδώ και εκεί και μετά θάφτηκαν μέσα στο καμίνι» μας εξηγά… Αυτό ήταν το 1984-85… Έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε, αλλά θυμάται καθαρά τις λεπτομέρειες… Δεν είναι κάθε μέρα που βρίσκεις οστά και είμαι σίγουρη ότι άφησε σημάδι στην καρδιά του – γι αυτό δεν μπορεί να ξεχάσει και επιμένει ότι η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων πρέπει να κάνει κάτι για το μέρος αυτό…
Κάποιος που ήταν τότε επικεφαλής είχε μαζέψει τα χρυσά δόντια από το καμίνι αυτό και αργότερα τα πούλησε στην Κερύνεια…
Μας λέει για ένα άλλο μέρος πάνω στο οποίο δουλεύω, όπου κάποιοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί κάτω από ένα δρόμο… Δεν υπήρχε άσφαλτος όταν είχαν θαφτεί εκεί αλλά όταν ξανακατασκεύασαν το δρόμο, ο τόπος ταφής παρέμεινε κάτω από το δρόμο… Αυτός ήταν ο δρόμος από την Τύμπου στην Αφάνεια…
Έχει βρει ένα μάρτυρα που του είπε ότι ο δρόμος είχε ρωγμές εκεί που ήταν ο πιθανός τόπος ταφής…
Είχα γράψει για το μέρος αυτό και η Κατερίνα Αντωνά που είχε αδελφό «αγνοούμενο» από την Αγία Κεπήρ (Aya) επίσης έμαθε αυτή την πληροφορία πριν από χρόνια…
Τώρα του ζητώ να βρει το άτομο για να του δείξει το ακριβές σημείο στο δρόμο όπου υπάρχουν οι ρωγμές και αργότερα αν μπορεί να μας δείξει…
Πριν από χρόνια έγιναν εκσκαφές από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων στα αριστερά και τα δεξιά του δρόμου αλλά όχι πάνω στο δρόμο…
Ο αναγνώστης μου υπόσχεται ότι θα προσπαθήσει…
Και είμαι σίγουρη ότι θα το κάνει…
Το βράδυ μου στέλνει τις συντεταγμένες του καμινιού – του πρώτου τόπου ταφής – και του δεύτερου όπου είχαν ξαναθαφτεί τα οστά στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα…
Προωθώ τις συντεταγμένες στον Ξενοφώντα Καλλή και τον Okan Oktay έτσι ώστε να εργαστούν πάνω σε αυτές…
Ο αναγνώστης μου μας είχε πει πριν από έξι χρόνια ότι αν η ΔΕΑ του εξασφαλίσει «άδεια» για να πάει μαζί τους μέσα στο στρατόπεδο στον Άγιο Ιλαρίωνα, είναι έτοιμος να το πράξει και να τους δείξει τον πιθανό τόπο ταφής…
Τώρα επαναλαμβάνει και πάλι την προσφορά του – για τον ίδιο, αυτό είναι ένα ανθρωπιστικό έργο και λέει ανοικτά και ξεκάθαρα στον Καλλή και τον Okan ότι μπορεί να πάει μαζί τους αν θέλουν και αν εξασφαλίσουν «άδεια», για να τους δείξει την τοποθεσία του πιθανού τόπου ταφής…
Ευχαριστώ τον αναγνώστη μου για την ανθρωπιστική του χειρονομία και ελπίζω ότι με τη βοήθεια του θα βρεθούν περισσότεροι «αγνοούμενοι»…
Με τέτοιους καλούς και επίμονους αναγνώστες, μπορώ να θάψω τον πόνο στην καρδιά μου και να συνεχίσω…
Photo: Θέα από τον Άγιο Ιλαρίωνα
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 12th of June 2016, Sunday.
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Πόσες φορές ανεβήκαμε αυτή την πλαγιά, όλο και ψηλότερα για να φτάσουμε στον Άγιο Ιλαρίωνα;
Πόσες φορές ήρθαμε εδώ;
Ήμασταν εδώ τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού, ήμασταν εδώ τις κρύες μέρες του χειμώνα, ήμασταν εδώ την άνοιξη και το φθινόπωρο…
Ήμασταν εδώ, όχι για διασκέδαση αλλά για τους «αγνοούμενους» από την περιοχή αυτή…
Ήρθαμε τόσες φορές, με διαφορετικούς μάρτυρες, μαζεύοντας πληροφορίες, δείχνοντας πιθανούς τόπους ταφής…
Η περιοχή του Άγιου Ιλαρίωνα είναι στο σύνολο της μια δύσκολη περιοχή αφού ολόκληρη είναι στρατιωτική περιοχή και δεν μπορείς απλά να μπεις σε ένα στρατόπεδο και να δείξεις ένα πιθανό τόπο ταφής..
Τώρα με την εκλογή του κυρίου Mustafa Akinci στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων υπήρξε μια στροφή σχετικά με τους πιθανούς τόπους ταφής σε στρατιωτικές περιοχές και αυτή είναι μια θετική εξέλιξη, παρόλο που δεν είναι αρκετό, αφού έχει περάσει μισός αιώνας από τη μέρα που «εξαφανίστηκαν» οι άνθρωποι – αν κοιτάξουμε το 1963, έχουν περάσει 53 χρόνια, αν κοιτάξουμε το 1974, έχουν περάσει 42 χρόνια και πολλοί γονείς έχουν πεθάνει περιμένοντας νέα από τους αγαπημένους τους… Οι σύζυγοι πέθαναν, παιδιά πέθαναν περιμένοντας νέα από τον «αγνοούμενο» πατέρα τους… Ο Halil Ziya Desteban που είναι «αγνοούμενος» από το 1964 είχε επτά παιδιά τότε, τώρα έχει μόνο τρία ζωντανά, τέσσερα από τα παιδιά του έχουν πεθάνει, η γυναίκα του έχει πεθάνει και από τα τρία παιδιά που ζουν, το ένα αγωνίζεται να θεραπευθεί από τον καρκίνο… Τόσες πολλές τραγικές ιστορίες και αφήνοντας τόσο πολύ χρόνο να περάσει είναι ασυγχώρητο και απαράδεκτο… Γι αυτό επιμένουμε να έρθουμε εδώ ξανά και ξανά για να δείξουμε ξανά και ξανά, να προσπαθήσουμε να βρούμε πληροφορίες ξανά και ξανά…
Μια από τις φίλες μου είπε «Στην πραγματικότητα αυτό που κάνεις είναι αρκετά αντιφατικό, διότι αυτό που κάνεις χρειάζεται τόση υπομονή, αλλά ταυτόχρονα αυτό που κάνεις χρειάζεται τόση περιέργεια… Συνδυάζεις τα δύο και αυτό για μένα είναι καταπληκτικό…»
Φυσικά δεν είχε ιδέα πόσο πονάει η καρδιά μου και πώς νιώθω ότι κατά καιρούς πνίγομαι, αλλά πρέπει να μαζέψω τα κομμάτια μου και να συνεχίσω αν θέλω να έχω συγκεκριμένα αποτελέσματα…
Γι αυτό είμαστε εδώ ξανά για να μιλήσουμε στον ίδιο μάρτυρα με τον οποίο είχαμε μιλήσει πριν από έξι χρόνια…
Πέρσι σε αυτές τις σελίδες, είχα γράψει την ιστορία ενός πιθανού τόπου ταφής εφτά ή οκτώ «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα μέσα σε ένα στρατόπεδο… Είχα γράψει:
«Ένας από τους αναγνώστες μου έρχεται για να με επισκεφτεί στην εφημερίδα όπου εργάζομαι και καθόμαστε για να μιλήσουμε… Τον είχαμε επισκεφτεί πριν από χρόνια μαζί με τους λειτουργούς της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων (ΔΕΑ) και μας είχε σχεδιάσει ένα χάρτη των «καμινιών» και που είχαν θαφτεί τα οστά ορισμένων Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων» στον Άγιο Ιλαρίωνα. Τώρα έρχεται για να πει ότι αν η ΔΕΑ μπορεί να πάρει άδεια για να πάμε σε αυτή την περιοχή στον Άγιο Ιλαρίωνα, είναι έτοιμος να τους συνοδεύσει και να τους δείξει την ακριβή τοποθεσία των «καμινιών» και τον τόπο ταφής των οστών κάποιων «αγνοουμένων».
Υπηρετούσε στο στρατόπεδο στον Άγιο Ιλαρίωνα όταν είχε βρει τυχαία τα οστά κάποιων «αγνοούμενων» Ελληνοκυπρίων. Ήταν ένα «καμίνι» που χρησιμοποιούσαν οι στρατιώτες για να ρίχνουν σκουπίδια… Όταν διέταξε κάποιους στρατιώτες να καθαρίσουν τα σκουπίδια, εμφανίστηκαν τα οστά των «αγνοουμένων» Ελληνοκυπρίων που είχαν θαφτεί στο «καμίνι». Αυτή η τυχαία ανακάλυψη είχε ως αποτέλεσμα να διατάξει τους στρατιώτες να αφαιρέσουν τα οστά και να τα θάψουν πιο πάνω… Είχε δώσει λεπτομέρειες πληροφορίες για αυτό το συμβάν στους λειτουργούς της ΔΕΑ όταν τον επισκεφτήκαμε και μας είχε σχεδιάσει ένα λεπτομερή χάρτη…
«Ξέρεις» λέει, «χρησιμοποιώντας αυτό το χάρτη, τυχαία βρήκαν ένα άλλο «καμίνι» όπου είχαν θαφτεί τα οστά κάποιων άλλων Ελληνοκυπρίων «αγνοουμένων», αρκετά πιο κάτω… Κατ' ακρίβεια ο χάρτης ήταν πολύ χρήσιμος, αλλά με ένα εντελώς διαφορετικό τρόπο! Εξαιτίας του χάρτη αυτού βρέθηκε ένα «καμίνι» στο Μπογάζι… Κάποιοι άνθρωποι βλέποντας εκείνο το χάρτη βρήκαν εκείνο το «καμίνι» και παρεμπίπτοντος κάποιοι άλλοι «αγνοούμενοι» ήταν θαμμένοι εκεί, αλλά το «καμίνι» στο χάρτη δεν είναι στην πραγματικότητα αυτό, αλλά αυτό μέσα στο στρατόπεδο… Αυτό είναι ένα ανθρωπιστικό έργο και είμαι έτοιμος να δείξω το μέρος αυτό για το οποίο είχα σχεδιάσει το χάρτη για τη ΔΕΑ… Το θεωρώ ανθρωπιστικό καθήκον… Εννοώ το να πάω και να τους δείξω… Διότι όπως οι Τουρκοκύπριοι θέλουν να βρεθούν τα οστά των «αγνοουμένων» τους, και οι Ελληνοκύπριοι συγγενείς έχουν το ίδιο δικαίωμα… Τώρα είναι ο καιρός για να μιλήσει η ανθρωπιά… Εκείνοι που γνωρίζουν οποιεσδήποτε πληροφορίες πρέπει επίσης να μιλήσουν…».»
Μάθαμε ότι το μέρος που είχε υποδείξει πριν από έξι χρόνια ως πιθανό τόπο ταφής δεν ήταν σημειωμένο στον κατάλογο στρατιωτικών περιοχών που πρόκειται να σκαφτούν… Έτσι είναι γι αυτό που ερχόμαστε ξανά για να του μιλήσουμε… Την Τετάρτη 11 Μαΐου 2016, πάμε μαζί με τον Ξενοφώντα Καλλή, τον Βοηθό του Ελληνοκύπριου Μέλους της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων και τον Okan Oktay, τον ανθρωπολόγο επικεφαλή των Εκταφών στη ΔΕΑ για να επισκεφτούμε αυτό τον αναγνώστη μου…
Μας χαιρετά και μας υπενθυμίζει ότι είχε σχεδίασε ένα χάρτη και μας είχε δώσει ονόματα που βρίσκονταν εκεί… Αυτό ήταν πριν από έξι χρόνια…
Ξανά σχεδιάζει ένα άλλο χάρτη και υπόσχεται να μας στείλει τις συντεταγμένες του καμινιού που είχε αδειάσει και το δεύτερο τόπο ταφής των οστών των «αγνοουμένων» που είχαν βρει στο στρατόπεδο ενώ έκανε την στρατιωτική του θητεία στον Άγιο Ιλαρίωνα…
«Ξέρεις, όλα εκείνα τα οστά, ήταν διασκορπισμένα… Υπήρχε ένας ολόκληρος σκελετός αλλά τα υπόλοιπα οστά φαίνονταν να είχαν μαζευτεί από εδώ και εκεί και μετά θάφτηκαν μέσα στο καμίνι» μας εξηγά… Αυτό ήταν το 1984-85… Έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε, αλλά θυμάται καθαρά τις λεπτομέρειες… Δεν είναι κάθε μέρα που βρίσκεις οστά και είμαι σίγουρη ότι άφησε σημάδι στην καρδιά του – γι αυτό δεν μπορεί να ξεχάσει και επιμένει ότι η Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων πρέπει να κάνει κάτι για το μέρος αυτό…
Κάποιος που ήταν τότε επικεφαλής είχε μαζέψει τα χρυσά δόντια από το καμίνι αυτό και αργότερα τα πούλησε στην Κερύνεια…
Μας λέει για ένα άλλο μέρος πάνω στο οποίο δουλεύω, όπου κάποιοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί κάτω από ένα δρόμο… Δεν υπήρχε άσφαλτος όταν είχαν θαφτεί εκεί αλλά όταν ξανακατασκεύασαν το δρόμο, ο τόπος ταφής παρέμεινε κάτω από το δρόμο… Αυτός ήταν ο δρόμος από την Τύμπου στην Αφάνεια…
Έχει βρει ένα μάρτυρα που του είπε ότι ο δρόμος είχε ρωγμές εκεί που ήταν ο πιθανός τόπος ταφής…
Είχα γράψει για το μέρος αυτό και η Κατερίνα Αντωνά που είχε αδελφό «αγνοούμενο» από την Αγία Κεπήρ (Aya) επίσης έμαθε αυτή την πληροφορία πριν από χρόνια…
Τώρα του ζητώ να βρει το άτομο για να του δείξει το ακριβές σημείο στο δρόμο όπου υπάρχουν οι ρωγμές και αργότερα αν μπορεί να μας δείξει…
Πριν από χρόνια έγιναν εκσκαφές από την Κυπριακή Διερευνητική Επιτροπή Αγνοουμένων στα αριστερά και τα δεξιά του δρόμου αλλά όχι πάνω στο δρόμο…
Ο αναγνώστης μου υπόσχεται ότι θα προσπαθήσει…
Και είμαι σίγουρη ότι θα το κάνει…
Το βράδυ μου στέλνει τις συντεταγμένες του καμινιού – του πρώτου τόπου ταφής – και του δεύτερου όπου είχαν ξαναθαφτεί τα οστά στην περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα…
Προωθώ τις συντεταγμένες στον Ξενοφώντα Καλλή και τον Okan Oktay έτσι ώστε να εργαστούν πάνω σε αυτές…
Ο αναγνώστης μου μας είχε πει πριν από έξι χρόνια ότι αν η ΔΕΑ του εξασφαλίσει «άδεια» για να πάει μαζί τους μέσα στο στρατόπεδο στον Άγιο Ιλαρίωνα, είναι έτοιμος να το πράξει και να τους δείξει τον πιθανό τόπο ταφής…
Τώρα επαναλαμβάνει και πάλι την προσφορά του – για τον ίδιο, αυτό είναι ένα ανθρωπιστικό έργο και λέει ανοικτά και ξεκάθαρα στον Καλλή και τον Okan ότι μπορεί να πάει μαζί τους αν θέλουν και αν εξασφαλίσουν «άδεια», για να τους δείξει την τοποθεσία του πιθανού τόπου ταφής…
Ευχαριστώ τον αναγνώστη μου για την ανθρωπιστική του χειρονομία και ελπίζω ότι με τη βοήθεια του θα βρεθούν περισσότεροι «αγνοούμενοι»…
Με τέτοιους καλούς και επίμονους αναγνώστες, μπορώ να θάψω τον πόνο στην καρδιά μου και να συνεχίσω…
Photo: Θέα από τον Άγιο Ιλαρίωνα
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 12th of June 2016, Sunday.
A possible burial site at St. Hilarion...
A possible burial site at St. Hilarion...
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
How many times we climbed this slope, higher and higher, to reach St. Hilarion?
How many times we came here?
We were here in the hot days of summer, we were here in the cold days of winter, we were here in springtime and autumn…
We were here, not out of fun but for the `missing persons` from the area…
We came so many times, with different witnesses, collecting information, showing possible burial sites…
St. Hilarion area, as a whole has been a tough area since it is a military zone as a whole so you cannot simply enter a military camp to show a possible burial site…
Now with the election of Mr. Mustafa Akinci to the leadership position of Turkish Cypriots, there has been a shift concerning possible burial sites in military zones and this is a very positive development, although it is not enough since half a century passed from the day people `disappeared` - if we look at 1963, 53 years have gone by, if we look at 1974, 42 years have gone by and many parents have passed away, waiting for any news from their loved ones… Wives died, children died waiting for news from their `missing` father… Halil Ziya Desteban who is `missing` from 1964 had seven kids at that time, now he only has three kids alive, four of his kids died, his wife died and out of the three kids, one of them is struggling to survive with cancer… So many tragic stories and allowing the passage of time for so long is actually unforgivable and unacceptable… That is why we insist and we come again and again, to show again and again, to try to get information again and again…
One of my friends said, `In fact what you do is quite contradictory in itself because what you do requires so much patience but at the same time, what you do requires so much curiosity… You combine the two and this is amazing for me…`
Of course she had no idea how much it hurt inside my heart and how I felt like drowning from time to time but I would have to pick up all my pieces and continue if I wanted to get some concrete results…
That is why we are here once again to speak to the same witness we had spoken to six years ago…
Last year in these pages, I had written the story of the possible burial site of seven or eight `missing` Greek Cypriots in the area of St. Hilarion, inside a military camp area… I had said:
"One of my readers come to visit me at the newspaper where I work and we sit down to talk… We had visited him years ago together with the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee and he had drawn up a map of `gamini` and where the remains of some Greek Cypriot `missing` were buried at St. Hilarion. Now he comes to say that if the CMP can get permission to go into this area at St. Hilarion, he is ready to accompany them and show them the exact location of the `gamini` and the burial place of the remains of some `missing` persons.
He had been serving there at the St. Hilarion military camp when he had accidentally come across the remains of some `missing` Greek Cypriots. It had been a `gamini` where soldiers were using as a place to throw trash… As he ordered some soldiers to cleanse out the trash, there came out the remains of the `missing` Greek Cypriots who had been buried in the `gamini`. This accidental find ended up him having the soldiers remove the remains and bury further up... He had provided with detailed information about this incident to the officials of the CMP when we visited him and had drawn up a detailed map…
`You know` he says, `using this map, they accidentally found another `gamini` where the remains of some other `missing` Greek Cypriots had been buried, much further down… Actually the map served quite well but in a completely different way! A `gamini` in Boghazi was found because of that map… Some people looking at that map found that `gamini` and incidentally some other `missing` were buried there but the `gamini` on the map is actually not that one, but the one in the military camp… This is a humanitarian task and I am ready to show this place that I have provided the drawing to the CMP… I consider this as a humanitarian duty… To go and show I mean… Because just as Turkish Cypriots want the remains of their own `missing` persons to be found, the Greek Cypriot relatives also have the same right… Now it is time for humanity to speak up… Those who know any information should also speak up…`…"
We have learned that the place he indicated six years ago as a possible burial site has not been marked on the list of military areas to be dug… So that is why we come once again to speak to him… We go with Xenophon Kallis, the Assistant to the Greek Cypriot Member of the Cyprus Missing Persons' Committee and Okan Oktay, the anthropologist in charge of Exhumations of the CMP on the 11th of May 2016, Wednesday to visit this reader of mine…
He greets us and reminds us that he had drawn a map, had provided names who had been there… This had been six years ago…
Once again he draws another map and promises to send me coordinates of the gamini (kiln) which was emptied and the secondary burial site of the remains of `missing persons` they had come across in the camp while he had been doing his military service at St. Hilarion…
`You know, all those remains, they were scattered… There was a whole skeleton but the rest of the bones looked as though they were collected from here and there and then buried inside the gamini` he explains… This was back in 1984-85… So many years have passed since then but he remembers clearly the details… It is not every day that you find remains and I am sure it made a mark on his heart – that is why he cannot forget and he insists that the Cyprus Missing Persons' Committee should do something about this place…
Someone in charge at that time had collected golden teeth from this gamini and later he would sell these teeth in Kyrenia…
He tells us of another place that I had been working on where some `missing persons` had been buried under a road… There was no asphalt when they had been buried there but as they rebuilt the road, the burial site remained under the road… This was the road going from Timbou to Aphania…
He has found a witness who told him that the road had cracks where there was the possible burial site…
I had written about this place and Katerina Antona who had had a brother `missing` from Agia Kepir (Aya) had also learned that information years ago…
Now I ask him to find the person to show him the exact location on the road where there are cracks and later he, himself can show us…
There were excavations by the Cyprus Missing Persons' Committee years ago on the left and the right of the road but not on the actual road itself…
My reader promises that he will do his best…
And I am sure he will…
In the evening, he sends me the coordinates of the gamini – the first burial site – and the second place where they had reburied the remains at the St. Hilarion area…
I pass on the coordinates to Xenophon Kallis and Okan Oktay so they can work on this…
My reader had told us six years ago that if the CMP gets him `permission` to go with them inside the military camp at St. Hilarion, he is ready to go and show the possible burial site to them…
Now he has repeated his offer again – for him this is a humanitarian task and he openly and clearly says to Kallis and Okan that he can go with them, if they like and if they get `permission`, to show them the location of the possible burial site…
I thank my reader for his humanitarian gesture and hope that with his help, more `missing persons` will be found…
With such good and insistent readers, I can bury the pain in my heart and continue…
20.5.2016
Photo: View from St. Hilarion…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 12th of June 2016, Sunday.
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
How many times we climbed this slope, higher and higher, to reach St. Hilarion?
How many times we came here?
We were here in the hot days of summer, we were here in the cold days of winter, we were here in springtime and autumn…
We were here, not out of fun but for the `missing persons` from the area…
We came so many times, with different witnesses, collecting information, showing possible burial sites…
St. Hilarion area, as a whole has been a tough area since it is a military zone as a whole so you cannot simply enter a military camp to show a possible burial site…
Now with the election of Mr. Mustafa Akinci to the leadership position of Turkish Cypriots, there has been a shift concerning possible burial sites in military zones and this is a very positive development, although it is not enough since half a century passed from the day people `disappeared` - if we look at 1963, 53 years have gone by, if we look at 1974, 42 years have gone by and many parents have passed away, waiting for any news from their loved ones… Wives died, children died waiting for news from their `missing` father… Halil Ziya Desteban who is `missing` from 1964 had seven kids at that time, now he only has three kids alive, four of his kids died, his wife died and out of the three kids, one of them is struggling to survive with cancer… So many tragic stories and allowing the passage of time for so long is actually unforgivable and unacceptable… That is why we insist and we come again and again, to show again and again, to try to get information again and again…
One of my friends said, `In fact what you do is quite contradictory in itself because what you do requires so much patience but at the same time, what you do requires so much curiosity… You combine the two and this is amazing for me…`
Of course she had no idea how much it hurt inside my heart and how I felt like drowning from time to time but I would have to pick up all my pieces and continue if I wanted to get some concrete results…
That is why we are here once again to speak to the same witness we had spoken to six years ago…
Last year in these pages, I had written the story of the possible burial site of seven or eight `missing` Greek Cypriots in the area of St. Hilarion, inside a military camp area… I had said:
"One of my readers come to visit me at the newspaper where I work and we sit down to talk… We had visited him years ago together with the officials of the Cyprus Missing Persons' Committee and he had drawn up a map of `gamini` and where the remains of some Greek Cypriot `missing` were buried at St. Hilarion. Now he comes to say that if the CMP can get permission to go into this area at St. Hilarion, he is ready to accompany them and show them the exact location of the `gamini` and the burial place of the remains of some `missing` persons.
He had been serving there at the St. Hilarion military camp when he had accidentally come across the remains of some `missing` Greek Cypriots. It had been a `gamini` where soldiers were using as a place to throw trash… As he ordered some soldiers to cleanse out the trash, there came out the remains of the `missing` Greek Cypriots who had been buried in the `gamini`. This accidental find ended up him having the soldiers remove the remains and bury further up... He had provided with detailed information about this incident to the officials of the CMP when we visited him and had drawn up a detailed map…
`You know` he says, `using this map, they accidentally found another `gamini` where the remains of some other `missing` Greek Cypriots had been buried, much further down… Actually the map served quite well but in a completely different way! A `gamini` in Boghazi was found because of that map… Some people looking at that map found that `gamini` and incidentally some other `missing` were buried there but the `gamini` on the map is actually not that one, but the one in the military camp… This is a humanitarian task and I am ready to show this place that I have provided the drawing to the CMP… I consider this as a humanitarian duty… To go and show I mean… Because just as Turkish Cypriots want the remains of their own `missing` persons to be found, the Greek Cypriot relatives also have the same right… Now it is time for humanity to speak up… Those who know any information should also speak up…`…"
We have learned that the place he indicated six years ago as a possible burial site has not been marked on the list of military areas to be dug… So that is why we come once again to speak to him… We go with Xenophon Kallis, the Assistant to the Greek Cypriot Member of the Cyprus Missing Persons' Committee and Okan Oktay, the anthropologist in charge of Exhumations of the CMP on the 11th of May 2016, Wednesday to visit this reader of mine…
He greets us and reminds us that he had drawn a map, had provided names who had been there… This had been six years ago…
Once again he draws another map and promises to send me coordinates of the gamini (kiln) which was emptied and the secondary burial site of the remains of `missing persons` they had come across in the camp while he had been doing his military service at St. Hilarion…
`You know, all those remains, they were scattered… There was a whole skeleton but the rest of the bones looked as though they were collected from here and there and then buried inside the gamini` he explains… This was back in 1984-85… So many years have passed since then but he remembers clearly the details… It is not every day that you find remains and I am sure it made a mark on his heart – that is why he cannot forget and he insists that the Cyprus Missing Persons' Committee should do something about this place…
Someone in charge at that time had collected golden teeth from this gamini and later he would sell these teeth in Kyrenia…
He tells us of another place that I had been working on where some `missing persons` had been buried under a road… There was no asphalt when they had been buried there but as they rebuilt the road, the burial site remained under the road… This was the road going from Timbou to Aphania…
He has found a witness who told him that the road had cracks where there was the possible burial site…
I had written about this place and Katerina Antona who had had a brother `missing` from Agia Kepir (Aya) had also learned that information years ago…
Now I ask him to find the person to show him the exact location on the road where there are cracks and later he, himself can show us…
There were excavations by the Cyprus Missing Persons' Committee years ago on the left and the right of the road but not on the actual road itself…
My reader promises that he will do his best…
And I am sure he will…
In the evening, he sends me the coordinates of the gamini – the first burial site – and the second place where they had reburied the remains at the St. Hilarion area…
I pass on the coordinates to Xenophon Kallis and Okan Oktay so they can work on this…
My reader had told us six years ago that if the CMP gets him `permission` to go with them inside the military camp at St. Hilarion, he is ready to go and show the possible burial site to them…
Now he has repeated his offer again – for him this is a humanitarian task and he openly and clearly says to Kallis and Okan that he can go with them, if they like and if they get `permission`, to show them the location of the possible burial site…
I thank my reader for his humanitarian gesture and hope that with his help, more `missing persons` will be found…
With such good and insistent readers, I can bury the pain in my heart and continue…
20.5.2016
Photo: View from St. Hilarion…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 12th of June 2016, Sunday.
Sunday, June 5, 2016
Η ιστορία της Ελένης συνεχίζει…
Η ιστορία της Ελένης συνεχίζει…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Συναντιόμαστε στο Αλφαμέγα στη Λευκωσία, στην Έγκωμη, το πρωί της Παρασκευής 13ης Μαΐου 2016 και πίνουμε τον καφέ μας… Η Νίκη έχει έρθει από το Λονδίνο και ήρθε στη Λευκωσία για να με συναντήσει και να δώσει δείγμα του DNA της για την «αγνοούμενη» θεία της Ελένη… Καθώς πίνουμε τον καφέ μας η «αγνοούμενη» θεία της μας συνοδεύει στις σκέψεις και τα λόγια μας… Μιλούμε για το πως συνάντησε τον Mehmet Djon τον διάσημο Τουρκοκύπριο ιδιοκτήτη καφεκοπτείου, πως είχε ζήσει, πως είχε «εξαφανιστεί» όταν την πήραν από το σπίτι της στη Λευκωσία… Η Ελένη είναι η μικροκαμωμένη γυναίκα που ίσως να είχε γίνει αυτόπτης μάρτυρας στη δολοφονία τριών Ελληνοκυπρίων στο φούρνο απέναντι από το σπίτι της στις 23 Δεκεμβρίου 1963 – αυτός μπορεί να ήταν ο λόγος γιατί την πήραν από το σπίτι της και έγινε «αγνοούμενη»… Διότι η δολοφονία συνέβηκε την ίδια νύκτα όταν κάποιοι Τουρκοκύπριοι στρατιώτες κτύπησαν την πόρτα της και η Ελένη άνοιξε την πόρτα, πήραν την Ελένη και κανένας δεν την είδε ποτέ ξανά…
Πριν από χρόνια έμαθα για την ιστορία της και ερεύνησα, προσπαθώντας να μάθω τι της συνέβηκε… Πριν από χρόνια έγραψα την ιστορία της και κάποιος την είδε στον ΠΟΛΙΤΗ και επικοινώνησε με τη Νίκη για να της πει ότι «η ιστορία μπορεί να είναι για την αγνοούμενη σου θεία…» Έτσι η Νίκη μου τηλεφώνησε από το Λονδίνο όπου ζει και μιλήσαμε και τότε μου έγραψε και μου έδωσε περισσότερες πληροφορίες… Μου έστειλε επίσης μια φωτογραφία της «αγνοούμενης» της θείας Ελένης, μια παλιά μαυρόασπρη φωτογραφία βγαλμένη σε στούντιο… Στη φωτογραφία η Ελένη ποζάρει μαζί με την αδελφή της Δεσποινού που επίσης ήταν παντρεμένη με ένα Τουρκοκύπριο που ονομαζόταν Kemal… Η Δεσποινού είναι στα δεξιά και η Ελένη στα αριστερά… Η Δεσποινού επιβίωσε τις πολυτάραχες μέρες του '63, η Ελένη όχι…
Πίνουμε τον καφέ μας με τη Νίκη, που είναι η κόρη της Παναγιώτας της μόνης από τις τέσσερεις αδελφές – Ελένη, Δεσποινού, Άννα και Παναγιώτα – που είχε παιδιά. Ούτε η Ελένη, ούτε η Δεσποινού, ούτε η Άννα δεν έκαναν παιδιά… Έτσι, όπως είχαμε μιλήσει πριν από τέσσερα χρόνια, το 2012, παίρνω σήμερα την Νίκη στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου για να δώσει δείγματα του DNA της… Κανένας δεν είχε δώσει δείγμα DNA για την «αγνοούμενη» Ελένη και αυτή ήταν η πρώτη φορά και είμαι πολύ χαρούμενη που βρήκαμε η μια την άλλη με τη Νίκη, έτσι ώστε αν βρεθούν τα οστά της Ελένης, δεν θα παραμείνει σε μια γωνιά του εργαστηρίου της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων… Θα υπάρχει DNA για να κάνουν αναλύσεις – η Νίκη ζήτησε επίσης από την αδελφή της για να δώσει δείγμα του DNA της όταν επισκεφτούν την Κύπρο διότι όλοι ζούνε στο Λονδίνο και με αυτό τον τρόπο, θα έχουμε αρκετά δείγματα για να γίνουν οι αναλύσεις…
Στο Ινστιτούτο ένας λειτουργός μας οδηγεί σε ένα μικρό δωμάτιο και καθόμαστε και μιλούμε… Σχεδιάζει ένα σκίτσο για να βάλει το οικογενειακό δέντρο της Ελένης και να καταγράψει τη συγγένεια της Νίκης μαζί της…
Η Νίκη απαντά τις ερωτήσεις του και παρακολουθώ καθώς δύο δείγματα του DNA της συλλέγονται μέσα από το στόμα της… Ο λειτουργός, ο κύριος Μανώλης νομίζω, μας λέει ότι σε περίπου ένα μήνα το DNA της Νίκης θα είναι στο σύστημα όπου βρίσκονται οι συγγενείς των «αγνοουμένων»… Χαμογελώ, νιώθοντας ευτυχισμένη – 53 χρόνια μετά την εξαφάνιση της Ελένης θα έχουμε στο σύστημα ένα δείγμα DNA που «ταιριάζει», σε περίπτωση που βρεθούν τα οστά της ή σε περίπτωση που έχουν ήδη βρεθεί και βρίσκονται σε ένα κουτί στο εργαστήριο… Διότι υπάρχουν οστά τουλάχιστον 50 ή 60 «αγνοουμένων» στο εργαστήριο που δεν «ταίριαξαν» ακόμα με τα δείγματα του DNA. Μπορεί να είναι μια από αυτά, μπορεί και όχι…
Μετά από 10 χρόνια αγώνα και αντίστασης, οι εκσκαφές ξεκίνησαν την περασμένη βδομάδα στο Tekke Bahchesi στη Λευκωσία, όπου μπορεί να είχε θαφτεί η Ελένη αφού εκεί είχαν θάψει κάποιους «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους που είχαν «εξαφανιστεί» το 1963-64… Αγωνιστήκαμε αρκετά για να σκαφτεί το νεκροταφείο στον Tekke αλλά υπήρξε έντονη αντίσταση ιδιαίτερα από τους στρατιωτικούς κύκλους. Όμως με την άνοδο του Mustafa Akinci στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων και με την επιμονή του για το άνοιγμα των στρατιωτικών τοποθεσιών όπου μπορεί να είχαν θαφτεί «αγνοούμενοι», τα πράγματα κινήθηκαν και έχουμε την ευκαιρία και στον Tekke… Υπάρχουν πολλοί Τουρκοκύπριοι «αγνοούμενοι» από το 1963-64 που είναι θαμμένοι στον Tekke και επίσης ορισμένοι Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι» έτσι πρέπει να δούμε τα αποτελέσματα των εκσκαφών… Μισό αιώνα μετά την «εξαφάνιση» τους υπάρχει «ελπίδα», αν μπορεί να ονομαστεί έτσι, διότι παρόλο το γεγονός ότι ήταν γνωστό ότι κάποιοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί εκεί, οι αρχές δεν επέτρεπαν τις εκσκαφές στον Tekke για πέντε δεκαετίες!!! Τι κρίμα!!! Όπως στο νεκροταφείο Λακατάμιας όπου ο δημοσιογράφος φίλος μας Ανδρέας Παράσχος είχε ανακαλύψει ότι κάποιοι «αγνοούμενοι» Ελληνοκύπριοι είχαν θαφτεί αλλά οι αρχές δεν το παραδέχονταν, και ο Tekke είναι μια μεγάλη ντροπή… Πριν από δέκα χρόνια καθώς έγραφα την ιστορία του Tekke, έλαβα αρκετές «αντιδράσεις», ακριβώς όπως τις «αντιδράσεις» που έλαβε ο Παράσχος το 1995… Τα πράγματα μπαίνουν στη θέση τους μετά από χρόνια και η αλήθεια προσπαθεί να διεισδύσει μέσα από το χώμα και να δει το φως της μέρας… Το σπάσιμο των ταμπού, η προσπάθεια να βρούμε ποιος μπορεί να είχε θαφτεί στον Tekke ή τη Λακατάμια ήταν δύσκολη, αλλά με τα λόγια του Mahatma Gandhi, «Πρώτα σε αγνοούν, μετά σε περιγελούν, μετά σε πολεμούν, και μετά κερδίζεις…»
Όταν τελειώνουμε από το Ινστιτούτο Γενετικής, επιστρέφουμε στο Αλφαμέγα για μεσημεριανό γεύμα με τη Νίκη…
Η Νίκη μου λέει ιστορίες της οικογένειας της από το Τρίκωμο, τη γιαγιά τους της οποίας ο σύζυγος είχε πεθάνει και είχε μετακομίσει στην εντός των τειχών πόλη της Αμμοχώστου διότι ήταν το ενοίκιο για σπίτι εκεί πιο φτηνό… Ο αδελφός της γιαγιάς της την είχε διώξει από το σπίτι παρόλο που ο τίτλος ιδιοκτησίας ήταν στο όνομα της και είχε επίσης χωράφια στο Τρίκωμο στο όνομα της αλλά δεν το ήξερε εκείνο τον καιρό και μετακόμισε στην Αμμόχωστο για να επιβιώσει… Έτσι πρέπει να ήταν που η Δεσποινού γνώρισε τον κύριο Kemal που ήταν ο διευθυντής του σιδηρόδρομου στην Αμμόχωστο και παντρεύτηκαν. Η Δεσποινού και ο Kemal αποφάσισαν να μην κάνουν παιδιά αφού αν ήταν αγόρι σε ποιο στρατό θα υπηρετούσε το αγόρι, όπως είχε πει μετά από χρόνια η Δεσποινού στη Νίκη…. «Τον Ελληνοκυπριακό ή τον Τουρκοκυπριακό στρατό;…»
Ακόμα μια έγκυρη ερώτηση μετά από τόσα χρόνια…
Στην Κύπρο, ως Κύπριοι, δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε χώρο για τους Κύπριους και οι «δύο πλευρές» μας πιέζουν να «διαλέξουμε» μεταξύ «των δύο»… Πιστεύω ότι όλη η ουσία του ούτω καλούμενου «Κυπριακού προβλήματος» και του τόσου αίματος και δακρύων είναι ακριβώς αυτό: Ότι ακριβώς δεν υπάρχει χώρος για τους Κύπριους για να επιβιώσουν σε αυτή τη γη, είτε μιλούν τουρκικά είτε ελληνικά… Το «σύστημα» που δημιουργήθηκε σε αυτή τη γη σε αναγκάζει να επιλέξεις μεταξύ «των δύο πλευρών» και δεν σου αφήνει χώρο για να επιβιώσεις ως «απλά Κύπριος»…
Η Νίκη πρέπει να επιστρέψει στη Λεμεσό και εγώ πρέπει να πάω πίσω στη δουλειά μου έτσι αποχαιρετιζόμαστε και νιώθω χαρούμενη που τη γνώρισα μετά από τέσσερα χρόνια αλληλογραφίας και κουβέντας στο τηλέφωνο… Θα έρθει ξανά τον Αύγουστο και τον Οκτώβρη και θα συναντηθούμε και θα πάμε σε διάφορους τόπους… Θα την πάρω στο μέρος που ζούσε η Ελένη με τον Mehmet Djon στη Λευκωσία και ίσως πάμε και στο Τρίκωμο ή την Καρπασία ή την Αμμόχωστο ή όπου θέλει να πάει… Νιώθω τιμή που συνδέομαι με τους συγγενείς της Ελένης και της Δεσποινούς… Η φιλία μας θα συνεχίσει σε αυτή τη γη παρόλα τα γεγονότα και ίσως μια μέρα θα υπάρχει χώρος για τους Κύπριους για να επιβιώσουν…
Photo: Η Ελένη στα αριστερά και η Δεσποινού στα δεξιά…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 5th of June 2016, Sunday.
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Τηλ: 99 966518
Συναντιόμαστε στο Αλφαμέγα στη Λευκωσία, στην Έγκωμη, το πρωί της Παρασκευής 13ης Μαΐου 2016 και πίνουμε τον καφέ μας… Η Νίκη έχει έρθει από το Λονδίνο και ήρθε στη Λευκωσία για να με συναντήσει και να δώσει δείγμα του DNA της για την «αγνοούμενη» θεία της Ελένη… Καθώς πίνουμε τον καφέ μας η «αγνοούμενη» θεία της μας συνοδεύει στις σκέψεις και τα λόγια μας… Μιλούμε για το πως συνάντησε τον Mehmet Djon τον διάσημο Τουρκοκύπριο ιδιοκτήτη καφεκοπτείου, πως είχε ζήσει, πως είχε «εξαφανιστεί» όταν την πήραν από το σπίτι της στη Λευκωσία… Η Ελένη είναι η μικροκαμωμένη γυναίκα που ίσως να είχε γίνει αυτόπτης μάρτυρας στη δολοφονία τριών Ελληνοκυπρίων στο φούρνο απέναντι από το σπίτι της στις 23 Δεκεμβρίου 1963 – αυτός μπορεί να ήταν ο λόγος γιατί την πήραν από το σπίτι της και έγινε «αγνοούμενη»… Διότι η δολοφονία συνέβηκε την ίδια νύκτα όταν κάποιοι Τουρκοκύπριοι στρατιώτες κτύπησαν την πόρτα της και η Ελένη άνοιξε την πόρτα, πήραν την Ελένη και κανένας δεν την είδε ποτέ ξανά…
Πριν από χρόνια έμαθα για την ιστορία της και ερεύνησα, προσπαθώντας να μάθω τι της συνέβηκε… Πριν από χρόνια έγραψα την ιστορία της και κάποιος την είδε στον ΠΟΛΙΤΗ και επικοινώνησε με τη Νίκη για να της πει ότι «η ιστορία μπορεί να είναι για την αγνοούμενη σου θεία…» Έτσι η Νίκη μου τηλεφώνησε από το Λονδίνο όπου ζει και μιλήσαμε και τότε μου έγραψε και μου έδωσε περισσότερες πληροφορίες… Μου έστειλε επίσης μια φωτογραφία της «αγνοούμενης» της θείας Ελένης, μια παλιά μαυρόασπρη φωτογραφία βγαλμένη σε στούντιο… Στη φωτογραφία η Ελένη ποζάρει μαζί με την αδελφή της Δεσποινού που επίσης ήταν παντρεμένη με ένα Τουρκοκύπριο που ονομαζόταν Kemal… Η Δεσποινού είναι στα δεξιά και η Ελένη στα αριστερά… Η Δεσποινού επιβίωσε τις πολυτάραχες μέρες του '63, η Ελένη όχι…
Πίνουμε τον καφέ μας με τη Νίκη, που είναι η κόρη της Παναγιώτας της μόνης από τις τέσσερεις αδελφές – Ελένη, Δεσποινού, Άννα και Παναγιώτα – που είχε παιδιά. Ούτε η Ελένη, ούτε η Δεσποινού, ούτε η Άννα δεν έκαναν παιδιά… Έτσι, όπως είχαμε μιλήσει πριν από τέσσερα χρόνια, το 2012, παίρνω σήμερα την Νίκη στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής Κύπρου για να δώσει δείγματα του DNA της… Κανένας δεν είχε δώσει δείγμα DNA για την «αγνοούμενη» Ελένη και αυτή ήταν η πρώτη φορά και είμαι πολύ χαρούμενη που βρήκαμε η μια την άλλη με τη Νίκη, έτσι ώστε αν βρεθούν τα οστά της Ελένης, δεν θα παραμείνει σε μια γωνιά του εργαστηρίου της Κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων… Θα υπάρχει DNA για να κάνουν αναλύσεις – η Νίκη ζήτησε επίσης από την αδελφή της για να δώσει δείγμα του DNA της όταν επισκεφτούν την Κύπρο διότι όλοι ζούνε στο Λονδίνο και με αυτό τον τρόπο, θα έχουμε αρκετά δείγματα για να γίνουν οι αναλύσεις…
Στο Ινστιτούτο ένας λειτουργός μας οδηγεί σε ένα μικρό δωμάτιο και καθόμαστε και μιλούμε… Σχεδιάζει ένα σκίτσο για να βάλει το οικογενειακό δέντρο της Ελένης και να καταγράψει τη συγγένεια της Νίκης μαζί της…
Η Νίκη απαντά τις ερωτήσεις του και παρακολουθώ καθώς δύο δείγματα του DNA της συλλέγονται μέσα από το στόμα της… Ο λειτουργός, ο κύριος Μανώλης νομίζω, μας λέει ότι σε περίπου ένα μήνα το DNA της Νίκης θα είναι στο σύστημα όπου βρίσκονται οι συγγενείς των «αγνοουμένων»… Χαμογελώ, νιώθοντας ευτυχισμένη – 53 χρόνια μετά την εξαφάνιση της Ελένης θα έχουμε στο σύστημα ένα δείγμα DNA που «ταιριάζει», σε περίπτωση που βρεθούν τα οστά της ή σε περίπτωση που έχουν ήδη βρεθεί και βρίσκονται σε ένα κουτί στο εργαστήριο… Διότι υπάρχουν οστά τουλάχιστον 50 ή 60 «αγνοουμένων» στο εργαστήριο που δεν «ταίριαξαν» ακόμα με τα δείγματα του DNA. Μπορεί να είναι μια από αυτά, μπορεί και όχι…
Μετά από 10 χρόνια αγώνα και αντίστασης, οι εκσκαφές ξεκίνησαν την περασμένη βδομάδα στο Tekke Bahchesi στη Λευκωσία, όπου μπορεί να είχε θαφτεί η Ελένη αφού εκεί είχαν θάψει κάποιους «αγνοούμενους» Ελληνοκύπριους που είχαν «εξαφανιστεί» το 1963-64… Αγωνιστήκαμε αρκετά για να σκαφτεί το νεκροταφείο στον Tekke αλλά υπήρξε έντονη αντίσταση ιδιαίτερα από τους στρατιωτικούς κύκλους. Όμως με την άνοδο του Mustafa Akinci στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων και με την επιμονή του για το άνοιγμα των στρατιωτικών τοποθεσιών όπου μπορεί να είχαν θαφτεί «αγνοούμενοι», τα πράγματα κινήθηκαν και έχουμε την ευκαιρία και στον Tekke… Υπάρχουν πολλοί Τουρκοκύπριοι «αγνοούμενοι» από το 1963-64 που είναι θαμμένοι στον Tekke και επίσης ορισμένοι Ελληνοκύπριοι «αγνοούμενοι» έτσι πρέπει να δούμε τα αποτελέσματα των εκσκαφών… Μισό αιώνα μετά την «εξαφάνιση» τους υπάρχει «ελπίδα», αν μπορεί να ονομαστεί έτσι, διότι παρόλο το γεγονός ότι ήταν γνωστό ότι κάποιοι «αγνοούμενοι» είχαν θαφτεί εκεί, οι αρχές δεν επέτρεπαν τις εκσκαφές στον Tekke για πέντε δεκαετίες!!! Τι κρίμα!!! Όπως στο νεκροταφείο Λακατάμιας όπου ο δημοσιογράφος φίλος μας Ανδρέας Παράσχος είχε ανακαλύψει ότι κάποιοι «αγνοούμενοι» Ελληνοκύπριοι είχαν θαφτεί αλλά οι αρχές δεν το παραδέχονταν, και ο Tekke είναι μια μεγάλη ντροπή… Πριν από δέκα χρόνια καθώς έγραφα την ιστορία του Tekke, έλαβα αρκετές «αντιδράσεις», ακριβώς όπως τις «αντιδράσεις» που έλαβε ο Παράσχος το 1995… Τα πράγματα μπαίνουν στη θέση τους μετά από χρόνια και η αλήθεια προσπαθεί να διεισδύσει μέσα από το χώμα και να δει το φως της μέρας… Το σπάσιμο των ταμπού, η προσπάθεια να βρούμε ποιος μπορεί να είχε θαφτεί στον Tekke ή τη Λακατάμια ήταν δύσκολη, αλλά με τα λόγια του Mahatma Gandhi, «Πρώτα σε αγνοούν, μετά σε περιγελούν, μετά σε πολεμούν, και μετά κερδίζεις…»
Όταν τελειώνουμε από το Ινστιτούτο Γενετικής, επιστρέφουμε στο Αλφαμέγα για μεσημεριανό γεύμα με τη Νίκη…
Η Νίκη μου λέει ιστορίες της οικογένειας της από το Τρίκωμο, τη γιαγιά τους της οποίας ο σύζυγος είχε πεθάνει και είχε μετακομίσει στην εντός των τειχών πόλη της Αμμοχώστου διότι ήταν το ενοίκιο για σπίτι εκεί πιο φτηνό… Ο αδελφός της γιαγιάς της την είχε διώξει από το σπίτι παρόλο που ο τίτλος ιδιοκτησίας ήταν στο όνομα της και είχε επίσης χωράφια στο Τρίκωμο στο όνομα της αλλά δεν το ήξερε εκείνο τον καιρό και μετακόμισε στην Αμμόχωστο για να επιβιώσει… Έτσι πρέπει να ήταν που η Δεσποινού γνώρισε τον κύριο Kemal που ήταν ο διευθυντής του σιδηρόδρομου στην Αμμόχωστο και παντρεύτηκαν. Η Δεσποινού και ο Kemal αποφάσισαν να μην κάνουν παιδιά αφού αν ήταν αγόρι σε ποιο στρατό θα υπηρετούσε το αγόρι, όπως είχε πει μετά από χρόνια η Δεσποινού στη Νίκη…. «Τον Ελληνοκυπριακό ή τον Τουρκοκυπριακό στρατό;…»
Ακόμα μια έγκυρη ερώτηση μετά από τόσα χρόνια…
Στην Κύπρο, ως Κύπριοι, δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε χώρο για τους Κύπριους και οι «δύο πλευρές» μας πιέζουν να «διαλέξουμε» μεταξύ «των δύο»… Πιστεύω ότι όλη η ουσία του ούτω καλούμενου «Κυπριακού προβλήματος» και του τόσου αίματος και δακρύων είναι ακριβώς αυτό: Ότι ακριβώς δεν υπάρχει χώρος για τους Κύπριους για να επιβιώσουν σε αυτή τη γη, είτε μιλούν τουρκικά είτε ελληνικά… Το «σύστημα» που δημιουργήθηκε σε αυτή τη γη σε αναγκάζει να επιλέξεις μεταξύ «των δύο πλευρών» και δεν σου αφήνει χώρο για να επιβιώσεις ως «απλά Κύπριος»…
Η Νίκη πρέπει να επιστρέψει στη Λεμεσό και εγώ πρέπει να πάω πίσω στη δουλειά μου έτσι αποχαιρετιζόμαστε και νιώθω χαρούμενη που τη γνώρισα μετά από τέσσερα χρόνια αλληλογραφίας και κουβέντας στο τηλέφωνο… Θα έρθει ξανά τον Αύγουστο και τον Οκτώβρη και θα συναντηθούμε και θα πάμε σε διάφορους τόπους… Θα την πάρω στο μέρος που ζούσε η Ελένη με τον Mehmet Djon στη Λευκωσία και ίσως πάμε και στο Τρίκωμο ή την Καρπασία ή την Αμμόχωστο ή όπου θέλει να πάει… Νιώθω τιμή που συνδέομαι με τους συγγενείς της Ελένης και της Δεσποινούς… Η φιλία μας θα συνεχίσει σε αυτή τη γη παρόλα τα γεγονότα και ίσως μια μέρα θα υπάρχει χώρος για τους Κύπριους για να επιβιώσουν…
Photo: Η Ελένη στα αριστερά και η Δεσποινού στα δεξιά…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 5th of June 2016, Sunday.
The story of Eleni continues…
The story of Eleni continues…
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
We meet at Alphamega Engomi in Nicosia on Friday the 13th of May 2016 in the morning and we have our coffee… Niki has come from London and has come to Nicosia to see me and also give samples of her DNA for her `missing` auntie Eleni… So as we drink our coffee, her `missing` auntie accompanies us in our thoughts and in our words… We talk about how she had met Mehmet Djon, the famous Turkish Cypriot coffee maker, how she had lived, how she had `disappeared`, taken from her house in Nicosia… Eleni, the petite woman who perhaps had witnessed the murder of three Greek Cypriots at the bakery across her house back on the 23rd of December 1963 – this might have been the reason why she would be taken from her house and she would go `missing`… Because it had happened the same night when some Turkish Cypriot soldiers would knock on the door and Eleni would open the door, they would take Eleni and no one would ever see her again…
Years ago I would come across her story and would investigate, trying to find out what had happened to her… Years ago I would write her story and someone would see it in POLITIS and would contact Niki to tell her that `the story might be about her missing aunt…` So from London where she lives, Niki would call me and we would speak and then she would write to me and give me more information… She would also send me a photograph of her `missing` auntie Eleni, an old photograph in black and white, taken in a studio… In the photograph Eleni would pose with her sister Despinou, who apparently had also been married to a Turkish Cypriot called Kemal… Despinou on the right, Eleni on the left… Despinou would survive the stormy days of 63, Eleni would not…
We drink our coffee with Niki who is the daughter of Panayiota, the only sister of the four – Eleni, Despinou, Anna and Panayiota – who had children. Neither Eleni, nor Despinou or Anna had children… So as we had spoken four years ago, back in 2012, today I would take Niki to the Cyprus Institute of Neurology and Genetics to give samples of her DNA… No one had ever given DNA for the `missing` Eleni and this would be the first time and I am so happy that we found each other with Niki so that if the remains of Eleni is found, she would not stay in a corner in the laboratory of the Cyprus Missing Persons' Committee… That there would be DNA to run tests – Niki will also ask her own sisters to give samples of DNA when they visit Cyprus because they all live in London and this way, we would have more than enough samples to run the tests…
At the Institute an official takes us to a small room and we sit and talk… He draws a sketch to place the family line of Eleni and trace the relationship of Niki to her…
Niki answers his questions and I watch as two samples of her DNA from inside her mouth is taken… The official, Mr. Manolis I think, tells us that in about a month's time, Niki's DNA will be in the system where the relatives of `missing persons` are… I smile, feeling happy – 53 years after the disappearance of Eleni we will now have a `matching` sample of DNA in the system, in case her remains are found or in case they have already been found and sitting in a box in the laboratory… Because there are the remains of at least 50 or 60 `missing persons` in the laboratory where there has been no `match` with the DNA samples yet. She could be one of those or she might not be…
After 10 years of struggle and resistance, excavations have begun last week at the Tekke Bahchesi in Nicosia where Eleni might have been buried since they buried some `missing` Greek Cypriots there who `disappeared` in 1963-64… We struggled quite a bit for the cemetery at the Tekke to be dug but there had been strong resistance from particularly the military circles but with the coming of Mustafa Akinci to the leadership of Turkish Cypriots and with his insistence on the opening up of military places where `missing` might have been buried, things would shift and we would have a chance for Tekke as well… There are many Turkish Cypriot `missing persons` from 1963-64 buried in the Tekke and some Greek Cypriot `missing` as well so we would have to see the results of the digging… Half a century after their `disappearance` there is `hope` if you can call it that because despite the fact that it was known that some `missing` were buried there, the authorities would not allow digging at the Tekke for five decades!!!! What great shame!!! Just like the Lakatamia cemetery where our journalist friend Andreas Paraschos had discovered that some `missing` Greek Cypriots had been buried but the authorities would not admit that, Tekke is also a great shame… Ten years ago as I would write the story of Tekke, I would get quite a bit of `reaction`, just like the `reaction` Paraschos had got back in 1995… Things fall into place years later and truth is trying to seep through the soil and see the light of day… Breaking down the taboos, trying to find out who might have been buried at the Tekke or at Lakatamia had been tough but as in the words of Mahatma Gandhi, `First they ignore you, then they laugh at you, then they fight you, then you win…`
When we finish with the Institute of Genetics, we go back to Alphamega for lunch with Niki…
Niki would tell me stories of her family from Trikomo, their grandmother whose husband had died and she would move to inside the walls in Famagusta because it was cheaper to rent a house there… Her grandmother's brother had kicked her out of the house although the title deed had been in her name and she had also fields in her name in Trikomo but she did not know in those days and would move to Famagusta to survive… That must have been how Despinou would meet Mr. Kemal who had been the head of the railways in Famagusta and they would get married. Despinou and Kemal would decide not to have children since if it would be a boy, which army would the boy serve, Despinou would tell Niki years later… `The Greek Cypriot or the Turkish Cypriot army?...`
Still a valid question after so many years…
In Cyprus, as Cypriots, we have not been able to create space for Cypriots and the `two sides` force us to `choose` between `the two`… I think the whole essence of the so-called `Cyprus problem` and so much blood and tears is exactly this: That there is actually no space for Cypriots to survive on this land, whether they speak Turkish or Greek… The `system` created on this land forces you to choose between `the two sides` and does not allow any space for you to survive as a `simple Cypriot`…
Niki has to go back to Limassol and I have to go back to work so we say our goodbyes and I feel happy to have met her after four years of writing to each other and speaking with each other on the phone… She will come back in August and October and we will meet and go places… I will take her to where Eleni used to live with Mehmet Djon in Nicosia and perhaps we can go to Trikomo or Karpaz or Famagusta or wherever she likes to go… I am honoured to be connected to the relatives of Eleni and Despinou… Despite everything, our friendship will continue on this land where perhaps one day, there will be space for Cypriots to survive…
15.5.2016
Photo: Despinou on the right - Eleni on the left…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 5th of June 2016, Sunday.
Sevgul Uludag
caramel_cy@yahoo.com
Tel: 99 966518
We meet at Alphamega Engomi in Nicosia on Friday the 13th of May 2016 in the morning and we have our coffee… Niki has come from London and has come to Nicosia to see me and also give samples of her DNA for her `missing` auntie Eleni… So as we drink our coffee, her `missing` auntie accompanies us in our thoughts and in our words… We talk about how she had met Mehmet Djon, the famous Turkish Cypriot coffee maker, how she had lived, how she had `disappeared`, taken from her house in Nicosia… Eleni, the petite woman who perhaps had witnessed the murder of three Greek Cypriots at the bakery across her house back on the 23rd of December 1963 – this might have been the reason why she would be taken from her house and she would go `missing`… Because it had happened the same night when some Turkish Cypriot soldiers would knock on the door and Eleni would open the door, they would take Eleni and no one would ever see her again…
Years ago I would come across her story and would investigate, trying to find out what had happened to her… Years ago I would write her story and someone would see it in POLITIS and would contact Niki to tell her that `the story might be about her missing aunt…` So from London where she lives, Niki would call me and we would speak and then she would write to me and give me more information… She would also send me a photograph of her `missing` auntie Eleni, an old photograph in black and white, taken in a studio… In the photograph Eleni would pose with her sister Despinou, who apparently had also been married to a Turkish Cypriot called Kemal… Despinou on the right, Eleni on the left… Despinou would survive the stormy days of 63, Eleni would not…
We drink our coffee with Niki who is the daughter of Panayiota, the only sister of the four – Eleni, Despinou, Anna and Panayiota – who had children. Neither Eleni, nor Despinou or Anna had children… So as we had spoken four years ago, back in 2012, today I would take Niki to the Cyprus Institute of Neurology and Genetics to give samples of her DNA… No one had ever given DNA for the `missing` Eleni and this would be the first time and I am so happy that we found each other with Niki so that if the remains of Eleni is found, she would not stay in a corner in the laboratory of the Cyprus Missing Persons' Committee… That there would be DNA to run tests – Niki will also ask her own sisters to give samples of DNA when they visit Cyprus because they all live in London and this way, we would have more than enough samples to run the tests…
At the Institute an official takes us to a small room and we sit and talk… He draws a sketch to place the family line of Eleni and trace the relationship of Niki to her…
Niki answers his questions and I watch as two samples of her DNA from inside her mouth is taken… The official, Mr. Manolis I think, tells us that in about a month's time, Niki's DNA will be in the system where the relatives of `missing persons` are… I smile, feeling happy – 53 years after the disappearance of Eleni we will now have a `matching` sample of DNA in the system, in case her remains are found or in case they have already been found and sitting in a box in the laboratory… Because there are the remains of at least 50 or 60 `missing persons` in the laboratory where there has been no `match` with the DNA samples yet. She could be one of those or she might not be…
After 10 years of struggle and resistance, excavations have begun last week at the Tekke Bahchesi in Nicosia where Eleni might have been buried since they buried some `missing` Greek Cypriots there who `disappeared` in 1963-64… We struggled quite a bit for the cemetery at the Tekke to be dug but there had been strong resistance from particularly the military circles but with the coming of Mustafa Akinci to the leadership of Turkish Cypriots and with his insistence on the opening up of military places where `missing` might have been buried, things would shift and we would have a chance for Tekke as well… There are many Turkish Cypriot `missing persons` from 1963-64 buried in the Tekke and some Greek Cypriot `missing` as well so we would have to see the results of the digging… Half a century after their `disappearance` there is `hope` if you can call it that because despite the fact that it was known that some `missing` were buried there, the authorities would not allow digging at the Tekke for five decades!!!! What great shame!!! Just like the Lakatamia cemetery where our journalist friend Andreas Paraschos had discovered that some `missing` Greek Cypriots had been buried but the authorities would not admit that, Tekke is also a great shame… Ten years ago as I would write the story of Tekke, I would get quite a bit of `reaction`, just like the `reaction` Paraschos had got back in 1995… Things fall into place years later and truth is trying to seep through the soil and see the light of day… Breaking down the taboos, trying to find out who might have been buried at the Tekke or at Lakatamia had been tough but as in the words of Mahatma Gandhi, `First they ignore you, then they laugh at you, then they fight you, then you win…`
When we finish with the Institute of Genetics, we go back to Alphamega for lunch with Niki…
Niki would tell me stories of her family from Trikomo, their grandmother whose husband had died and she would move to inside the walls in Famagusta because it was cheaper to rent a house there… Her grandmother's brother had kicked her out of the house although the title deed had been in her name and she had also fields in her name in Trikomo but she did not know in those days and would move to Famagusta to survive… That must have been how Despinou would meet Mr. Kemal who had been the head of the railways in Famagusta and they would get married. Despinou and Kemal would decide not to have children since if it would be a boy, which army would the boy serve, Despinou would tell Niki years later… `The Greek Cypriot or the Turkish Cypriot army?...`
Still a valid question after so many years…
In Cyprus, as Cypriots, we have not been able to create space for Cypriots and the `two sides` force us to `choose` between `the two`… I think the whole essence of the so-called `Cyprus problem` and so much blood and tears is exactly this: That there is actually no space for Cypriots to survive on this land, whether they speak Turkish or Greek… The `system` created on this land forces you to choose between `the two sides` and does not allow any space for you to survive as a `simple Cypriot`…
Niki has to go back to Limassol and I have to go back to work so we say our goodbyes and I feel happy to have met her after four years of writing to each other and speaking with each other on the phone… She will come back in August and October and we will meet and go places… I will take her to where Eleni used to live with Mehmet Djon in Nicosia and perhaps we can go to Trikomo or Karpaz or Famagusta or wherever she likes to go… I am honoured to be connected to the relatives of Eleni and Despinou… Despite everything, our friendship will continue on this land where perhaps one day, there will be space for Cypriots to survive…
15.5.2016
Photo: Despinou on the right - Eleni on the left…
(*) Article published in the POLITIS newspaper on the 5th of June 2016, Sunday.